وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى بويىنشا مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتىنىڭ بيىلعى جىلدىڭ التى ايىندا اتقارعان جۇمىستارىن ەسەپكە الار بولساق، بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگى اناعۇرلىم ۇلعايىپ، مەجەلەنگەن مىندەتتەردىڭ اسىرا ورىندالعانىن بايقاۋعا بولادى. ايتسە دە، بۇكىل الەمدى شارپىعان داعدارىس سالقىنى قازاقستانعا اسەرىن تيگىزبەي قويعان جوق. يمپورت پەن ەكسپورتتىڭ ارا-سالماعى اجەپتاۋىر تومەندەدى.بۇل تۋرالى قازاقپارات پورتالى جازادى.

«ەگەمەن قازاقستان»  گازەتىنىڭ وقو-داعى ءتىلشىسىنىڭ وبلىستىق مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى التىنسارى ۇمبەتاليەۆپەن سۇحباتى وسى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى قاۋزايدى.

- وزدەرىڭىز دە انىق بايقاعانداي، بۇكىلالەمدىك قارجى داعدارىسى يمپورت پەن ەكسپورتقا ەداۋىر اسەرىن تيگىزدى. ماسەلەن، وتكەن جىلدىڭ التى ايىندا سىرتقى تاۋار اينالىمى 1 ملرد. 340 ملن. دوللار بولسا، بيىلعى جىلدىڭ وسى مەرزىمىندە 759,2 ملن. دوللار عانا بولدى. تاۋار اينالىمىنىڭ ازايۋى يمپورت پەن ەكسپورتتىڭ تومەندەۋىن كورسەتەدى. ەكونوميكالىق داعدارىسقا بايلانىستى تاۋارلاردىڭ ەكسپورتى 271 ملن دوللارعا تومەندەگەن. سونىمەن قاتار، مۇناي جانە مۇناي ونىمدەرى، ۇن، وسىمدىك مايى، تسەمەنت، قارا مەتالل جانە ترانسفورماتورلاردىڭ ەكس­پورتى دا ەداۋىر ازايعان.

بۇل، ارينە، قازاقستاننىڭ باسىنا تۇسكەن ەكونوميكالىق قيىندىق ەمەس، الەمدەگى بارلىق مەملەكەتتەردە ورىن الىپ جاتقان جاعداي.

اتامىز قازاق «ورنىندا بار وڭالار» دەيدى. بۇل ۋاقىتشا قيىن­دىق تا وتەر، مەملەكەتىمىزدىڭ ابدەن كەمەلدەنگەن كەزىن دە كورەمىز. ول ءۇشىن ءبارىمىز ەلباسىنىڭ توڭىرەگىنە توپتاسىپ، ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭ­نەن قول شىعاراتىنداي ءىس-قيمىل جاساۋىمىز كەرەك.

بۇگىنگى تاڭدا جالپى وبلىس بويىن­شا كەدەن بەكەتتەرى 11087 تاۋار دەكلاراتسيالارىن رەسىمدەدى. قارجى مينيسترلىگى بەكىتكەن سترا­تەگيالىق جوسپارعا سايكەس يمپورت - 7 ساعات­تا، ەكسپورت 2 ساعاتتا رە­سىمدەلۋگە ءتيىس. دەپارتامەنت تاراپىنان بۇل تالاپ ورىندالۋدا جانە ۇنەمى باقىلاۋعا الىنادى. ناتيجەسىندە يمپورت رەسىمى ورتا ەسەپپەن 3 ساعات 50 مينۋتكە، ەكس­پورت 37 مينۋتكە جەتكىزىلگەن. بۇل دەگەنىمىز، بيزنەس وكىلدەرىنە قولايلى، وڭ ناتيجە دەپ ايتۋعا بولادى.

- وقو ايماقتىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە دەپارتامەنتتىڭ سا­لىق ءتۇسىمى بويىنشا جاقسى ناتيجەلەرگە جەتكەندىگى ايتىلدى. وسى باعىتتاعى جۇمىس­تارىڭىزدى ايتىپ بەرىڭىزشى؟

- مەملەكەتتىك كىرىستەر ور­گاندارىنىڭ نەگىزگى قىزمەتى - مەملەكەت قازىناسىن تولتىرۋ. دەپارتامەنت اعىمداعى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىنا قويىل­عان مىندەتتەردى ابىرويمەن ورىندادى. بارلىق دەڭگەيدەگى بيۋدجەتتەر بويىنشا بولجامدار اسىرا ورىندالدى.

- سوڭعى ۋاقىتتارى جال­عان كاسىپكەرلىك دەگەن جا­ۋىن­نان كەيىنگى شىعاتىن ساڭى­راۋ­قۇلاقتاي كوبەيىپ كەتتى. ەكو­نوميكالىق تەرگەۋ سالاسى سىزدەردىڭ دەپارتامەنتكە تيەسىلى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى ەلى­مىزدىڭ ماڭىزدى قاقپاسى سانالادى. جاستارىمىزدى جەگى قۇرتتاي كەمىرىپ جاتقان ەسىرتكىنى ساۋدالاۋ­شىلار شەكارادان تەسىك تابۋعا تىرىسادى. وسى باعىتتار بويىنشا قانداي ءىس-قيمىلدار اتقارىپ جاتىرسىزدار؟

- وكىنىشكە قاراي، مەملەكەت جانە ۇكىمەت تاراپىنان بارلىق جاسالىنىپ جاتقان قولداۋدى دۇرىس تۇسىنبەي، زاڭ بۇزۋشىلىققا جول بەرەتىن جاۋاپسىز بيزنەس وكىلدەرى دە ارامىزدا بارشىلىق. سونىڭ دالەلى، ەسەپتى كەزەڭدە ەكونوميكالىق تەرگەۋ قىزمەتىندە جالعان كاسىپكەرلىك سالاسىنداعى قىلمىستىق ىستەردىڭ سانى 244-ءى قۇراپ وتىر. ونىڭ ىشىندە بۇگىنگى تاڭدا 45 قىلمىستىق ءىس وندىرىسپەن اياقتالعان. ناقتى ايت­قاندا، 31 قىلمىستىق ءىس سوتقا جول­داندى، 14 قىلمىستىق ءىس اقتا­لاتىن نەگىزدەرمەن وندىرىستەن قىس­قارتىلدى.

بيۋدجەت سالاسىنداعى باعىتتى الاتىن بولساق، اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان جالپى 58 قىلمىستىق ءىس تىركەلگەن. وندىرىسپەن اياقتالعان قىلمىستىق ىستەر بويىنشا بيۋدجەتكە 584,2 ملن.تەڭگە زالال كەلتىرىلسە، بۇل قاراجات تولىعىمەن بيۋدجەتكە ءوندىرىلدى.

اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان جالعان كاسىپكەرلىك بەلگىلەرى بار مەكەمەلەردىڭ مەملەكەتتىك تىركەۋلەرىن جويۋ ءۇشىن جولدانعان قۇجاتتاردىڭ ىشىنەن سوت ورگاندارى 33 مەكەمەنىڭ مەملەكەتتىك تىركەۋلەرىن زاڭسىز دەپ تانىدى. سونداي-اق، 31 مەكەمەنىڭ 1531 مامىلەلەرىن 3,3 ملرد. تەڭگەدەن استام سوماعا جارامسىز دەپ تانۋ ءۇشىن سوتقا تالاپ-ارىز جولداندى. وسىنىڭ ىشىنەن 15 مەكەمەگە قاتىس­تى مامىلەلەر سوت شەشىمىمەن جارامسىز دەپ تانىلدى. بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەتكە كەلتىرىلگەن زالالدى ءوندىرۋ جۇمىستارى جۇر­گىزىلۋدە.

ءبىزدىڭ قىزمەتىمىزدىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى ەسىرتكى زات­تارىنىڭ زاڭسىز اينالىمىن انىقتاۋ بولىپ تابىلادى. ات­قارىلعان جۇمىستاردىڭ قورى­تىندىسىمەن اعىمداعى جىل­دىڭ باسىنان 20 قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ وتىر. نەگىزگى قۇقىق بۇزۋشىلىق، - شەكارا ارقىلى وزبەكستان رەس­پۋبليكاسىنا ەسىرتكى زاتتارىن الىپ ءوتۋ. انىقتالعان دەرەكتەر بويىنشا 19 تۇلعا ۇستالعان، ولاردىڭ 13-ءى وزبەكستاننىڭ ازاماتتارى بولسا، 6-ۋى قازاقستاننىڭ ازاماتتارى.

مىسالى، بيىلعى 21 قاڭتاردا «جىبەك جولى» كەدەن بەكەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى د.سۋلپاتاەۆ 57 گرامم «ماريحۋانا» ەسىرتكى زاتىن 12 دانا سىرىڭكە قوراپتارىنا سالىپ الىپ وتپەك بولعان كەزدە ۇستالعان. سوت ۇكىمىنە سايكەس اتالعان ازامات 7 جىل باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى.

جالپى، اتقارىلعان جەدەل ىز­دەستىرۋ ءىس-شارالارى بارى­سىندا 517 گرامم ەسىرتكى زاتتارى تاركىلەندى. زاڭ بۇزعان 13 جەكە تۇلعا بويىنشا سوتپەن ۇكىمدەر شىعارىلدى، ال قالعان 6 قىلمىستىق ءىس سوتتا قارالۋ ساتىسىندا. ەكونوميكالىق كونتراباندا جانە كەدەن سالاسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتار بويىنشا 19 قىلمىستىق ءىس قوزعالدى.

- التىنبەك دۇيسەنبەكۇلى، قازاقستاننىڭ ءار­بىر ازاماتى ءوزىنىڭ دۇنيە-مۇلكى جونىندە كەلەر جىلدان باستاپ تولىق ەسەپ بەرەدى. مۇلىكتى جاريا ەتۋدىڭ جاڭا تولقىنى وسى دەك­لاراتسيا الدىنداعى سوڭعى دايىندىق سياقتى. بۇل جۇمىستار قانشا­لىقتى ناتيجە بەرىپ جاتىر؟

- زاماننىڭ ءار يىرىمىندە جاس تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ جاڭا قالىپتاسىپ جاتقان كەزەڭىندە تۇيەنى تۇگىمەن جۇتقاندار دا بولدى. ەندى ونداي سىبايلاس جەمقورلىق پەن كولەڭكەلى بيزنەسكە ەسىك قاتتى جابىلادى.

جالپى، «100 ناقتى قادام» اياسىندا، 2017 جىلدان باس­تاپ كەزەڭ-كەزەڭىمەن جالپىعا بىردەي دەكلاراتسيالاۋ باستالادى، ءبىرىنشى كەزەكتە دەكلاراتسيانى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، دەپۋتاتتار، سوتتار، جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىنا سايلانعان تۇلعالار، ۇلتتىق بانك پەن ۆەدومستۆولار قىزمەتكەرلەرى، كۆازيمەملەكەت­تىك سەكتوردا باسقارۋ فۋنكتسيالارىن اتقاراتىن تۇلعالار جانە ولاردىڭ جۇبايلارى، ۇلتتىق باس­قارۋ حولدينگى، ۇلتتىق حولدينگ جانە ۇلتتىق كومپانيالار­دىڭ قىزمەتكەرلەرى تاپسىرادى. ال، ەكىنشى كەزەكتە، 2020 جىلدان باستاپ دەكلاراتسيانى باسقا قالعان جەكە تۇلعالار تاپسىرادى.

ەلباسىنىڭ ساليقالى سايا­سا­تىنىڭ ارقاسىندا، حالىقتى جال­پىعا بىردەي دەكلاراتسيالاۋعا دايىنداۋ ماقساتىندا، ەلىمىزدە ءۇشىنشى رەت مۇلىككە راقىمشىلىق جاساۋ اكتسياسى وتكىزىلۋدە. مۇلىكتەر مەن قاراجاتتارعا راقىمشىلىق جاساۋ مەرزىمى وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ۇزارتىلعانى بارشاعا ءمالىم.

مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپار­تامەنتى مەن وبلىس اكىمدىگى مۇلىكتى جاريا ەتۋگە بايلانىستى بىرلەس­كەن مەديا-جوسپار قۇرىپ، حالىق ارا­­سىندا كەڭىنەن ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىر.

اتقارىلىپ جاتقان جۇمىس­تاردىڭ ناتيجەسىندە وبلىس بويىنشا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار­دا قۇرىلعان كوميسسيالار جالپى سوماسى 64,0 ملرد.تەڭگەنى قۇرايتىن 6952 ءوتىنىش قابىلدادى.

جىل باسىنان وبلىسىمىزدىڭ 146 ازاماتى 14,2 ملرد.تەڭگە كولە­مىندە اقشا قاراجاتتارىن جار­يا ەتتى. ال، مەملەكەتتىك كىرىستەر ور­­گاندارى تاراپىنان بۇگىنگى كۇنگە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان تىس ورنالاسقان جىلجىمايتىن مۇلىكتەر بويىنشا 328,4 ملن. تەڭگەنى قۇرايتىن 19 ءوتىنىش بويىنشا راقىمشىلىق جاسالىندى.

مۇلىكتى جاريا ەتۋ اكتسياسى حالىققا قولدا بار مۇلىكتى جاريا ەتىپ، زاڭدى اينالىمعا ەنگىزۋگە مۇم­كىندىك بەرەدى. سوندىقتان، جالپىعا بىردەي دەكلاراتسيالاۋ الدىندا وسى مۇمكىندىكتى تولىعىمەن پايدالانۋ قاجەت.

مۇلىكتەرى مەن تابىستارى تۋرالى مالىمەتتەر جالپىعا بىردەي دەكلاراتسيالاۋعا قاجەت بولاتىنىن ەسكەرسەك، مۇلىكتەرىن جاريا ەتەتىن ازاماتتاردىڭ سانى كوبەيەدى دەگەن ويدامىز.

حالىقتى جالپىعا بىردەي دەك­­­­لاراتسيالاۋعا دايىنداۋدىڭ تاعى ءبىر باعىتى، «كولەڭكەلى ەكو­نوميكانىڭ» پارمەندى سالاسى­نىڭ ءبىرى قولما-قول ەسەپ ايىرىسۋ ءتارتىبىن رەتكە كەلتىرۋ بولىپ تا­بىلادى. وسى ماقساتتا بيۋدجەتكە تيەسىلى سالىق جانە باسقا دا تولەمدەردىڭ تولىق ءتۇسۋىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ باستى قۇرالى - ونلاين رەجىمىندە دەرەكتەردى جولداۋعا مۇمكىندىگى بار باقىلاۋ-كاسسا ماشينالارىن قولدانۋدى ەنگىزىپ جاتىرمىز.

ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازار­باەۆتىڭ «قازاقستان جاڭا جاھاندىق ناقتى احۋالدا: ءوسۋ، رەفور­مالار، دامۋ» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىنان تۋىنداعان مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋعا بارلىق مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر حالىق­پەن بىرلەسە اتسالىسۋى كەرەك. ءبىز­­دىڭ بىرلەسىپ اتقارىپ جاتقان جۇمىسىمىز - مەملەكەتتىڭ جانە ەلدىڭ مۇددەسى. ول بارشامىزعا ورتاق ءىس.

اباي اقپارات