كەشە ءماجىلىس توراعاسى نۇرلان نىعماتۋلين توراعالىق ەتكەن پالاتانىڭ كەزەكتى جالپى وتىرىسىندا ەلىمىزدىڭ ەڭ باستى قارجىلىق قۇجاتى – «2017-2019 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» زاڭ جوباسى قارالىپ، ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلداندى.

جالپى وتىرىسقا پرەمەر-مي­نيستر باقىتجان ساعىنتاەۆ باستاعان ۇكىمەت مۇشەلەرى تۇگەل قاتىستى. زاڭ جوباسى جونىندە ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى قۋاندىق بيشىمباەۆ، قارجى ءمينيسترى باقىت سۇلتانوۆ جانە ۇلتتىق بانكتىڭ توراعاسى دانيار اقىشەۆ بايانداما جاسادى.

ەلدىڭ 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ بولجامى 2016 جىلعا ارنالعان ناقتىلانعان ءىجو-ءنىڭ جانە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ الەمدىك ەكونوميكانىڭ ءوسۋى مەن تاۋار نارىق­تار­ىنداعى الەمدىك باعالاردىڭ بولجام­دارى نەگىزىندە ازىرلەندى، دەپ باستادى ءوزىنىڭ ءسوزىن ق.بيشىمباەۆ. مينيستر 2017 جىلعى مۇناي باعاسى حالىق­ارالىق قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ بولجا­مىنا قاراعاندا 41 مەن 61 اقش دوللارى ارالىعىندا بولاتىنىن ايتتى. وسى­نىڭ ىشىنەن بيۋدجەتتىڭ پارامەترلەرىن نەگىز­دەۋگە مۇناي باعاسى 35 دوللار بولادى دەپ كون­سەرۆاتيۆتىك دەڭگەي الىنىپتى. ال مەتالل باعالارىنا 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا 20121 جىلى 11 پايىزعا وسەدى دەگەن بولجام نەگىزگە الىنعان. مۇناي ءوندىرۋ كولەمى 2017 جىلى 79,5 ملن توننانى قۇراپ، 2021 جىلعا قاراي 86,5 ملن تونناعا دەيىن وسەدى دەپ كۇتىلۋدە، دەدى مينيستر. ال ءىجو-ءنىڭ 2017 جىلعى ناقتى ءوسۋى 1,9% بولىپ، 2021 جىلعا قاراي 3,1% دەيىن جەتەدى دەپ بولجانعان. اقشاعا شاققاندا بۇل – 2017 جىلعى 48,4 ترلن تەڭگەدەن 2021 جىلى 63,6 ترلن تەڭگەگە دەيىن وسەدى دەگەن ءسوز. ال حالىقتىڭ جان باسىنا شاققانداعى ءىجو 2017 جىلعى 7,5 مىڭ اقش دوللارىنان 2021 جىلى 10,0 مىڭ اقش دوللارىنا دەيىن ۇلعايادى دەپ بولجانعان. ودان ءارى ق.بيشىمباەۆ ەكونوميكانىڭ سەكتورلارى بويىنشا قانشا ءوسىم بولاتىنى بولجانعانىن ايتىپ ءوتتى. سونىمەن قاتار، ينفلياتسيا دەڭگەيىنىڭ 2017 جىلعى 6-8% شەگى 2021 جىلعا قاراي 3-4%-عا دەيىن تومەندەيتىنى بولجانىپ وتىرعانىن جەتكىزدى. وسىنداي بولجامدار نەگىزىندە 2017 – 2019 جىلدارعا ارنالعان بيۋدجەتتىك پارامەترلەر مىناداي بولماقشى: رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ كىرىستەرى (ترانسفەرتتەردى ەسەپكە الماعاندا) 2017 جىلى 4 338,2 ملرد تەڭگە; 2018 جىلى – 4 562,3 ملرد تەڭگە; 2019 جىلى – 4 877,2 ملرد تەڭگە;

«نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدار­لاماسىن قارجىلاندىرۋعا بۇدان بۇرىنعى ۇلتتىق قوردى باسقارۋ جونىندەگى كەڭەس ماقۇلداعان 720 ملرد تەڭگەنىڭ ىشىنەن 2017 جىلى 441,6 ملرد تەڭگە مولشەرىندە نىسا­نالى ترانسفەرت تارتۋ جوسپارلانۋدا. قال­عان 278,4 ملرد تەڭگە ۇلتتىق قوردىڭ رەزەرۆىندە قالدى. ولاردى پايدالانىلۋ ەكونو­ميكادا قالىپتاسىپ وتىرعان جاعداي­دى ەسكەرە وتىرىپ، 2017 جىلى رەسپۋب­ليكالىق بيۋدجەتتى ناقتىلاۋ كەزىندە قاراس­تىرىلادى، دەدى مينيستر.

2017 جىلعا ارنالعان نىسانالى ترانس­فەرتتىڭ مىنا باعىتتارعا جۇمسالاتىنى دا ايتىلدى:

1.«نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باع­دار­لاماسىنا 387,4 ملرد تەڭگە، ونىڭ ىشىندە كولىك-لوگيستيكالىق ينفراقۇرىلىمدى دا­مىتۋعا – 150,5 ملرد تەڭگە; «ۇلتتىق ين­­دۋس­تريالىق مۇناي-حيميا تەحنوپاركى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىنىڭ يندۋس­تريالىق ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا – 7,7 ملرد تەڭگە; جىلۋمەن جانە سۋمەن جاب­دىقتاۋ، سۋ بۇرۋ جەلىلەرىن جاڭعىر­تۋعا – 53,0 ملرد تەڭگە; تۇرعىن ءۇي قۇرى­لىسى اۋدان­دارىنداعى ينجەنەرلىك-كوممۋ­ني­كا­تسيالىق ينفراقۇرىلىم جانە جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا – 57,4 ملرد تەڭگە; 2018 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي اپاتتىق مەكتەپتەردى جانە ءۇش اۋىسىمدىق وقىتۋدى جويۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ وبەكتىلەرىنىڭ قۇرىلىسىنا – 71,7 ملرد تەڭگە جانە ت.ب.

2) باسقا باسىم باعىتتاردى قارجى­لا­ن­دىرۋعا – 54,3 ملرد تەڭگە;

رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ جالپى شى­عىس­تارى 2017 جىلى 8 563,1 ملرد تەڭگە، 2018 جى­لى – 8 368,1 ملرد تەڭگە جانە 2019 جىلى – 8 746,8 ملرد تەڭگە كولەمىندە اي­قىن­دالعان.

رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ وسى پارا­مەتر­لەرىن ءوزىنىڭ بايانداماسىندا قارجى ءمينيسترى باقىت سۇلتانوۆ تا قايتالاپ، كىرىستەر مەن شىعىستاردىڭ باعىتتارىن ناقتىلاپ ءوتتى. سونىڭ ىشىندە 2017 جىلى بيۋد­جەت شىعىستارىنىڭ 41,7 پايىزى الەۋ­مەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە جۇمسالسا، بۇل ۇلەس 2019 جىلى 49 پايىزعا دەيىن جەتە­تىنىن اتاپ ءوتتى. سونىڭ ىشىندە ەڭ تومەنگى زەينەتاقى كولەمى بولجانعان ينفلياتسيا 7 پايىز بولعانىنا قاراماي، 9 پايىزعا دەيىن وسەتىنىن اتادى. ال دەنساۋلىق ساق­تاۋ سالاسىنا بولىنەتىن شىعىستار 2017 جىلى بيىلعىدان 28,7 پايىزعا ارتاتى­نى جەتكىزىلدى. سونداي-اق، ءبىلىم بەرۋ، ما­دەنيەت پەن سپورتتى دامىتۋ سالالارىنا قا­راس­تىرىلعان قاراجات كولەمدەرى دە اتالىپ ءوتتى.

باياندامالار اياقتالعان سوڭ دەپۋتاتتار ۇكىمەت مۇشەلەرىن سۇراقتاردىڭ استىنا الدى. دەپۋتات ابزال ەراليەۆ اۋىل شارۋا­شى­لىعىنا ليزينگپەن جاڭا تەحنيكا الۋ باعدارلاماسىنىڭ نەلىكتەن ورىندال­ماي وتىرعانىن سۇرادى. وعان پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى – اۋىل شارۋا­شى­لىعى ءمينيسترى ا.مىرزاحمەتوۆ جاۋاپ بەرىپ، بۇل ماسەلەنىڭ الىس شەتەلدىك قىمبات تەحنيكالاردان گورى ساپاسى ولاردان كەم ەمەس، ارزانىراق تەحنيكالار الاتىن بولساق ورىندالادى دەگەن مازمۇندا جاۋاپ بەردى. ءبىز الداعى ۋاقىتتا وسى باعىتتا جۇمىس ىستەپ، ماشينا-تراكتور پاركىن 70 پايىزعا دەيىن جاڭارتامىز، دەدى ول.

دەپۋتات سەرىك قۇسايىنوۆ ەلباسى بەكىتكەن تازا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن «اق بۇلاق» باعدارلاماسىنا سايكەس 2020 جى­لى قازاقستاندىقتار ونىمەن تولىق­تاي قام­تاماسىز ەتىلەدى دەلىنگەن ەدى. سو­عان قارا­ماي، تازا اۋىز سۋعا قول جەتكىزۋ كوپ­تەگەن وبلىستاردا ءالى كۇنگە 20-30 پايىز­دىڭ دەڭگەيىندە قالىپ وتىر. وسى ميمىرت قيمىلمەن ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى قالاي ورىندالادى، دەدى. سۇراققا ۇلتتىق ەكونو­ميكا ءمينيسترى ق.بيشىمباەۆ جاۋاپ بەرىپ، 2015-16 جىلدارداعى بيۋدجەت شى­عىس­تا­رى­نىڭ قىسقارتىلۋىنا بايلانىستى بۇل باع­دارلامانىڭ كوزدەگەن مەجەدە ورىندالماي وتىرعانىن العا تارتتى.

بۇل جاۋاپقا ءماجىلىس توراعاسى نۇرلان نىعماتۋليننىڭ ءوزى دە قاناعاتتانبادى. ەلباسى بەكىتكەن «اق بۇلاق» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ ورىندالماي جاتقانى ماعان دا تۇسىنىكسىز، دەدى ول. راس، 2014 جىلى 3 جىلدىق بيۋدجەت شىعىستارىنا ءبىرشاما تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى. الايدا، وسىنىڭ ۇستىنە، 2016 جىلدىڭ 31 تامىزىندا سىزدەر «اق بۇلاققا» بولىنەتىن قاراجاتتى ءوز تاراپىڭىزدان تاعى دا ازايتىپسىزدار. بەكىتىلگەن مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ شىعىستارىن مينيسترلىكتىڭ ازايتۋعا حاقى جوق ەدى عوي. ونىڭ ۇستىنە، وسى شىعىستار بويىنشا بىلتىر 16 ملرد تەڭ­گە يگەرىلمەي قالعان. وسىلاردى نەمەن تۇسىن­دىرەسىز، دەپ ول مينيسترگە تىكەلەي سۇراق قويدى. ق.بيشىمباەۆتىڭ «اقشا جەت­پەدى» دەگەندى تاعى دا قايتالاي باستاعان سىل­تاۋلارىن توراعا ودان ءارى تىڭداعىسى كەل­مەي، قاراجاتتىڭ ءبىراز بولىگى يگەرىلمەي جاتقاندا «قاراجات جەتپەدى» دەپ ايتۋدىڭ ءوزى نەگىزسىز. ءسىز وسى ماسەلەنى حالىققا باق بەتىندە ءتۇسىندىرىپ بەرىڭىز، دەپ وتىرىستى ودان ءارى جالعاستىردى.

دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ ءوز سۇراعىن پرەمەر-مينيستر باقىتجان ساعىنتاەۆقا ارنادى. ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتىڭ ءبىرشاما ساقتالىپ تۇرعانىنا قاراماي، بيۋدجەتتى قايتا-قايتا ناقتىلاي بەرەتىن سەبەبىمىز نە، باعدارلامالاردىڭ تولىق ورىندالۋى ءۇشىن ۇكىمەت قانداي شارالار قابىلدايدى، دەپ سۇرادى ول. پرەمەر-مينيستر وعان ۇزاق جاۋاپ بەرىپ، سىرتقى ەكونوميكالىق فاكتورلاردىڭ اسەرىنەن، سونىڭ ىشىندە ءتۇرلى ساياسي احۋالداردىڭ ىقپالىمەن مۇناي باعاسىنىڭ وزگەرمەلىگىنە بايلانىستى بيۋدجەتتى ناقتىلاي بەرۋگە تۋرا كەلەتىنىن ايتتى.

دەپۋتات شاۆحات وتەمىسوۆ 2017 جىلى جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنەن وندىرى­لەتىن ەلەكتر قۋاتىنىڭ ۇلەسى 1,6 پايىز بولادى دەپ جوسپارلانعان ەدى. قازىر بۇل ۇلەس 0,8 پايىز عانا. سوعان قارا­ماي، مينيسترلىكتىڭ 2017 جىلعى بيۋدجە­تىندە وسى شاراعا 95 ملن تەڭگە عانا كوز­دەل­گەن. وسىنداي شاعىن قاراجاتپەن بەلگى­لەنگەن مەجەگە قالاي جەتەسىزدەر، دەپ ەنەرگەتيكا مينيسترىنە ساۋال تاستادى. وعان ەنەرگەتيكا ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ماعزۇم مىرزاعاليەۆ جاۋاپ بەرىپ، كەلەسى جىلى 117 مگۆت ەلەكتر قۋاتىن وندىرەتىن «جاسىل ەكونوميكا» ستانسالارى ىسكە قوسىلادى. بۇل نىسانداردىڭ بارىنە قاراجات جەكەمەنشىك ينۆەستيتسيالاردان تارتىلادى، دەدى ول. الايدا، توراعا ن.نىعماتۋلين وعان تىكەلەي سۇراقتار بەرىپ، مينيسترلىكتىڭ ستراتەگيالىق جوسپارىندا كورسەتىلگەن كىرىستىڭ تاريفتەردى كوتەرۋ ارقىلى الىناتىنىن انىقتادى.

وسىنداي قىزۋ تالقىلاۋلاردان كەيىن 2017-2019 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋب­ليكالىق بيۋدجەت ماقۇلداندى. تالقى­لاۋدى قورىتىندىلاعان ءماجىلىس توراعاسى ن.نىعماتۋلين ۇشجىلدىق بيۋدجەت جو­باسىنىڭ الەۋمەتتىك سيپاتى باسىم ەكەن­دىگىن اتاپ ءوتتى. بۇل پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ­تىڭ ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك تۇرعىدان جاڭ­عىرتۋ جونىندەگى باعدارىنا سايكەس كەلەدى، دەدى ول.

Abai.kz