جۋىردا جەتىسۋدىڭ اسەم دە كورىكتى كەنتى تالدىقورعانعا بارىپ قايتتىم. الماتىدان شىققان جول ءبىرشاما قىسقارىپتى، دىتتەگەن جەرىڭە جەتكەنشە تاقتايداي تەگىس. قالاعا ءۇش-ءتورت شاقىرىم قالعاننان باستاپ، اسفالت كەڭەيتىلىپ جاتىر ەكەن. شىعارماشىلىق ادامنىڭ الدىن كەي-كەيدە قيالى وراپ كەتەتىنى بار. كوز الدىما بولاشاق ۇلكەن داڭعىل، ونىڭ بويىنداعى ءزاۋلىم ۇيلەر ەلەستەدى. ويىما ايتۋلى ءبىر وقيعا ورالدى...

2002 جىلعى ەرتە كوكتەمدە استانا قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى تولەگەن مۇحامەتجانوۆ شاقىردى. رىمعالي نۇرعالي، اقسەلەۋ سەيدىمبەك، قويشىعارا سالعارى، تۇرسىن جۇرتباي، مىرزاتاي جولداسبەكوۆ، سەرىك تۇرعىنبەكوۆ سياقتى الاش بالاسىنا جاقسى تانىس تۇلعالار، قالا اقساقالدارى جينالىپتى. تولەگەن مۇحامەتجانوۆ اڭگىمەنى ورتاعا سالدى:

- پرەزيدەنتىمىز استاناعا ءاز-جانىبەك پەن ءاز-تاۋكەنىڭ ەسكەرتكىشىن قويساق دەگەن پىكىرگە كەلگەن ەكەن. سىزدەرمەن وسى ماسەلە جونىندە اقىلداسساق دەپ وتىرمىز. ويلارىڭىزدى ايتساڭىزدار.

ازاماتتار دۋ ەتىپ قولدادى. بىراق، ىلە-شالا تۇزەتۋ ەنگىزدى. پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى وتە ورىندى. دەسە دە، قازاق مەملەكەتىن قۇرعان كەرەي  حان مەن جانىبەك حاندى بولۋگە بولمايدى. الدىمەن وسى ەكى حانعا ەسكەرتكىش قويىپ الايىق، كەيىن وزگە دە ۇلى تۇلعالارىمىزدى ورالساق بولادى دەگەن ورتاق ۇستانىمعا توقتادى. توكەڭ الدىندا داعارىپ قالسا دا، ورىندى سوزگە يلىكتى. وسى ويدى پرەزيدەنتكە جەتكىزۋدى موينىنا الدى.

ونشاقتى كۇن وتپەي وتكەندەگى توپ تاعى باس قوستىق.

- پرەزيدەنت سىزدەردىڭ وزگەرتۋلەرىڭىزدى وتە ورىندى سانايدى. كەرەي مەن جانىبەكتى بولۋگە بولمايدى جانە قانداي قۇرمەتكە بولسا دا لايىقتى دەپ سىزدەرگە سالەم ايتتى. سوندىقتان ەكى حانعا ەسكەرتكىش قويۋ استانا قالاسىنىڭ اكىمشىلىگىنە تاپسىرىلدى...

بۇگىنگى تالدىقورعاننىڭ كىرە بەرىسى ناق سول تۇستاعى استانانى ەلەستەتتى. سالىنىپ جاتقان جول، تۇرعىزىلىپ جاتقان ءۇي. كوركەيىپ، دامىپ جاتىر ەكەن. قالاعا كىرەبەرىس داڭعىلدى قالاي اتايتىنىن سۇراستىرىپ كورىپ ەدىم، قالا، وبلىس اكىمشىلىگىندەگى ماعان تانىس ازاماتتار حابارسىز بولىپ شىقتى. نە دەسەڭىز، و دەڭىز جولاۋشى ءۇشىن قالاعا كىرە بەرگەندە قالىپتاسقان تۇجىرىم اسا ماڭىزدى عوي. سوندىقتان دا بۇل ماسەلەنى الدەقاشان شەشىپ، داڭعىلعا بەرىلەتىن ۇلى تۇلعانىڭ اتى اتالىپ قويعان شىعار دەپ ويلاعانمىن. سويتسەم، ءالى كەلىسىلمەگەن سىڭايلى.

كۇنى كەشە عانا قازاق مەملەكەتىنىڭ 550 جىلدىق  مەرەكەسى دۇبىرلەپ ءوتتى. بيىل تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 25 جىلدىعى. كەلەر جىلى قازاق مەملەكەتىن قايتا قۇرامىن دەپ الاش بالاسىن اتقا مىنگىزگەن كەنسارى حاننىڭ ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ باستالعانىنا 180 جىل، ايارلىق پەن وپاسىزدىق سالدارىنان وپات بولعانىنا 170 جىل، تۋعانىنا 215 جىل تولادى. ويلانعان، قازاق حالقىنىڭ قيلى تاعدىرىنان شوكىمدەي حابارى بار ادام بۇل كۇندەردى ەستەن شىعارا ما؟

تالدىقورعان قالاسىندا كۇللى تۇرىك دۇنيەسى اۋليە تۇتاتىن ازىرەتى سۇلتاننىڭ اتىندا كوشە دە جوق سەكىلدى. ايتقاندايىن، بيىل قوجا احمەت ءياسساۋيدىڭ دۇنيەدەن وتكەنىنە 850 جىل تولادى. قالا اكىمشىلىگى ونى دا قاپەرگە السا...

وتكەن جىلعى مەرەكەلەر تۇسىندا تالدىقورعاندا كەرەي مەن جانىبەك حانعا اتتارىنا لايىق كوشە اتالعان شىعار دەگەن وي كەلگەن. الايدا قالادا كەرەي مەن جانىبەك، كەنەسارى حان اتىنداعى كوشەلەردى ەستىمەدىك. قاتەلەسسەك – كەشىرەرسىزدەر. الەمدىك ماسەلەلەرگە ارالاسىپ، قازاقستاننىڭ قات-قابات شارۋاسىنىڭ اراسىنان ۋاقىت تاۋىپ، وي ءبولىپ جۇرگەن ەلباسىمىزدىڭ باستاماسىمەن استانادا كەنەسارىنىڭ ءزاۋلىم ەسكەرتكىشى اشىلعانىنا نەشە جىل. كەرەي مەن جانىبەك حاندارعا، كەنسارى حانعا ءوزى باقىلاۋعا الىپ وتىرىپ، كوشە اتاتقانى جانە بار. الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى ا.باتالوۆ، ورىنباسارى ونەرباەۆ، قالا اكىمى ب.قاراساەۆ پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بابالارىمىزعا دەگەن ەرەكشە قۇرمەتىنەن ونەگە السا بولار ەدى. ء«ولى رازى بولماي، ءتىرى بايىمايدى».

قازاق مەملەكەتىنىڭ العاشقى حاندارى مەن سوڭعى حانى ەسكەرىلمەي جاتقاندىقتان  الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى امانداق باتالوۆقا، تالدىقورعان قالاسىنىڭ اكىمى باعدات قاراساەۆقا ۇسىنىس ايتايىن دەپ وتىرمىن. تالدىقورعان قالاسىنا الماتى جولىمەن كەلىپ كىرەتىن داڭعىلدى كەرەي جانە جانىبەك حاندار اتىمەن نەمەسە وسى حانداردىڭ ۇرپاعى كەنەسارى حاننىڭ اتىمەن اتاۋعا مۇرىندىق بولىڭىزدار. ازىرەتى سۇلتاننىڭ اتىن بەرىپ جاتساڭىزدار، ءتىپتى، قۇبا- قۇپ! ايداي الەمگە جاريا ەتىپ، اتتارىن ادام بويى ارىپتەرمەن جازىپ قويساڭىزدار قۇبا-قۇپ. الاش بالاسى راحمەت جاۋدىرادى.

الماتى وبلىسىنىڭ وتكەن تاريحىنا كوز جىبەرىپ كورىپ ەدىم، قوزعايتىن، كوتەرەتىن ماسەلەلەر وبلىس پەن قالا اكىم- قارالاردىڭ باسىنان اسادى ەكەن. سولاردىڭ ءبىرشاماسىن اتتارىن اتاپ وتىرعان اكىمدەرگە، ارا- تۇرا، عالامتور ارقىلى ەستەرىنە سالىپ وتىرسام دەپ شەشتىم. بىرەۋى ءداپ قازىر سانامدا جازىلىپ جاتىر.

دوستار! مەنەن قالىس قالىپ بارا جاتسا سىزدەر دە ات سالىسىپ وتىرىڭىزدار.

كامال ءابدىراحمان

Abai.kz