مانداتسىز پرەزيدەنت
قىرعىزدىڭ اسا كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى،
قىرعىز ەلى جوگوركۋ كەڭەشىنىڭ دەپۋتاتى،
«اتا مەكەن» پارتياسىنىڭ ءليديرى
ومىربەك سەركەشۇلى تەكەباەۆ
تۋرالى جىر
1
الاتاۋدىڭ ار جاعى قىرعىز ەلى،
اتامباەۆ بيلىگىن جۇرگىزەدى.
تەكەباەۆ داۋسىنان سول قىرعىزدىڭ،
بىزگە كۇندە ءبىلىنىپ تۇر مىنەزى.
الاتاۋدىڭ بەر جاعى قازاق ەلى،
كوكتەمى دە، قىسى دا، جازى ادەمى.
ءبىر تۋىسقان ەكى ەلدىڭ جىلدار بويى،
بوداندىقتىڭ تارتقانى ازابى ەدى.
بۇيىرعان جوق ازاتتىق كەشە تەگىن،
قىزىل قاننىڭ اعىزدىق نەشە سەلىن.
ورتامىزدا اسقاقتاپ تۇر الاتاۋ،
ەكى ۇلىنا پانا عىپ ەكى ەتەگىن.
ەكى ەلدىڭ دە سۋى بال، مەكەنى قۇت،
بيلەپ تاعى تۇرعان جوق بوتەن ۇلىق.
الاتاۋدىڭ شىڭىندا تۇيىسەدى،
ءتۇتىنىمىز بوز ۇيدەن كوتەرىلىپ.
بولىنبەيمىز اناۋ ەل، مىناۋ ەلگە،
ەر سالامىز ءبىر ساتتە قۇلاگەرگە.
بۇلبۇلىمىز سايرايدى ءبىر داۋىسپەن،
بوتامىز دا بوزدايدى ءبىر اۋەندە.
جەپ-ىشەمىز جىل بويى قارتا، قىمىز،
تاۋدان اسقان تاعى ورتاق ءار تاڭىمىز.
ىستىقكولگە قىرعىزدار شومىلادى،
مەكەندەيمىز جەتىسۋ، ارقانى ءبىز.
ءبىر بولعان سوڭ ومىرلىك ولشەمدەرى،
قۇلاق تۇرەم دۇبىرگە كورشى ەلدەگى.
قازاق-قىرعىز ەجەلدەن باتىر حالىق،
قىلپىلداعان قىلىشى، سەمسەرلەرى.
تىڭداپ، كورىپ ءار ەلدىڭ ءار الىبىن،
پايدا بولادى ەكەن ءبىر ساناڭا ۇعىم.
تاتار ءانىن تامسانىپ تىڭدايمىن دا،
قىزىقتايمىن قىرعىزدىڭ جاڭالىعىن.
بالا كەزدە اق تاڭنان ويانىپ اپ،
مال باققامىن اتامنىڭ تاياعىن اپ.
كوكقامىردىڭ قىرىندا، قوي شەتىندە،
وقىپ بولعام شىڭعىسىن باياعىدا-اق.
ارمان ورتاق بىزدەگى، ورتاق ءۇمىت،
سول ارمانعا جەتتىك-اۋ مول سابىلىپ.
كەرەك بولسا، جازامىن ءوزىم دە ولەڭ،
ەمەس ماعان اقىندار سونشا قىزىق.
اپ قالام دەپ تۋىرلىق، ۇزىكتى امان،
كۇرەستەردىڭ ۋى از با ءبىز ۇرتتاعان؟!
ءبىر قاۋىمنىڭ جۇرگەن سوڭ جوعىن جوقتاپ،
سەركەلەردىڭ شايقاسى قىزىق ماعان.
كۇندەر كەشىپ تاريحتا جاقسى-جامان،
جەكە-جەكە ەل بولدىق باس قۇراعان.
كەتتى، مىنە، كەلمەسكە سول ءبىر كۇندەر،
نۇسقاۋ الىپ تۇراتىن موسكۆادان.
الاش دەسە، قىرعىزىم – ءبىر قاناتىم،
دۇنيەگە شىعارعان شىنداپ اتىن.
ۇيرەنەرى كوپ بىزدەن ولاردىڭ دا،
جەرىمىز كوپ ءبىزدىڭ دە ۇلگى الاتىن.
2
ەلى ءۇشىن ولشەۋسىز ەسە، ەڭبەگى،
قىرعىزدىڭ دا كوپ ەكەن كوسەمدەرى.
بىلگىشتەرى تاعى كوپ، كوپ ودان دا،
اۋىزدىعا ءسوز بەرمەس شەشەندەرى...
بىلە مە ەكەن قىرعىزدار سۇيىكتى ۇلىن،
المايتۇعىن ۇلتىم دەپ كۇيىپ تىنىم.
سول كوسەمنىڭ ىشىندە تەكەباەۆ
ومىربەكتىڭ ەڭسەسى بيىك بۇگىن!
جىگىت ەكەن باق قونىپ، قۇت دارىعان،
بيىك بولسىن شىققانى، شىقپاعىنان.
سول بىلگىشتىڭ ىشىندە تەكەباەۆ
ءسوز قوزعايدى كوسىلىپ ءتىپتى ارىدان.
بىلگىشتە اعا بولمايدى، كوسەمدە ءىنى،
ەلگە امانات ولاردىڭ ەسەندىگى.
سول ءدىلماردىڭ ىشىندە تەكەباەۆ
ومىربەكتىڭ وزىپ تۇر شەشەندىگى!..
كوتەرىلىپ باتكەن دە، تالاس... اۋلى،
اتقا ءمىنىپ كارى دە، بالا اتاۋلى،
ۇمىتقان جوق دۇنيە قىرعىزداردىڭ،
تەڭسەلتكەنىن ەكى رەت الاتاۋدى!
جۇمىلدىرىپ قولدا بار كۇش بىتكەندى،
ۇلى ۇرانعا تۇندىك تە، تۇستىك تە ەردى.
ۇمىتقان جوق جەر ءجۇزى قىرعىزداردىڭ،
تولقىتقانىن ەكى رەت ىستىقكولدى...
جاراسادى قاعان دا، بىلگە دەسەڭ،
تۋا بەرمەس ءدال مۇنداي كۇندە كوسەم!
قۋىپ سالعان اسقار مەن قۇرمانبەكتى،
سول كۇرەستىڭ باسىندا تۇردى ومەكەم!
بولۋ ءۇشىن جۇرت امان، ىرگە بەكەم،
بار قىرعىزدى وزىنە بۇردى ومەكەم.
باستاپ بەردى ەلىنە شىرقايتۇعىن،
«ەركىندىك» دەپ اتالعان جىردى ومەكەم.
باسىن تالاي قاتەرگە تىكتى ومەكەم،
جاقسىلىقتى ەرتەڭنەن كۇتتى ومەكەم.
ەجەسىنە بەردى دە بار بيلىكتى،
بىلەك ءتۇرىپ ورتاعا شىقتى ومەكەم!
ۇلگىردى ەلىن ەزىلگەن تۇلەتىپ تە،
بىردەي بولدى – كىم توردە، كىم ەسىكتە.
ايداعارداي ارانى اشىلعاننىڭ،
ەكى اياعىن تىقتى اكەپ ءبىر ەتىككە!
جەلبىرەدى قىرعىزدىڭ تۋى شىڭدا،
تۇرمەلەدى ساتقىنىن، ۇرىسىن دا.
«اتا زاڭدى» جاسادى ءوزى باس بوپ،
ۇستادى ەلدى سول زاڭمەن ۋىسىندا.
باسىلدى جۇرت داۋرىقپاي، دابىراماي،
تىنشىدى جەل اپتىقپاي، اڭىراماي.
بەس-التى جىل بوپ قالدى سودان بەرى،
كىل تىنىشتىق ورنادى مامىرا جاي.
3
جىرعا قوستىم قىرعىزدىڭ ومىربەگىن،
اشايىن دەپ تۇنەرگەن كوڭىل كوگىن.
ىزگىلىكتىڭ جىرشىسى ناعىز اقىن،
ادالدىقتىڭ جارشىسى مەنىڭ دە ەلىم.
جاماندايدى ءوز جۇرتىن، كىم كوكەسىن،
جىگىت بولساڭ، ەلىڭمەن بىرگە وتەسىڭ.
كەيدە ەلىڭنىڭ شەبىنەن اتتاپ ءوتىپ،
الىستاعى ءبىر جاندى ۇلگى ەتەسىڭ.
بۇگىن قىرعىز نىسانا كوپ مەرگەنگە،
باعىپ وتىر شىڭنان دا، بوكتەردەن دە.
جات جۇرتتاعى بىرەۋگە سۇيىنەسىڭ،
ارمانى مەن ارمانىڭ ءدوپ كەلگەندە!
بىلىسكەنگە نە جەتسىن، تانىسقانعا،
ساپ تۇرعان ءجون ات ءىزىن الىس ماڭعا.
اعاڭ قۇساپ كەتەدى بەيتانىس جان،
ايتارىڭ مەن ايتقانى قابىسقاندا...
جىلدار سەنى سىنادى جىلجىپ اققان،
مەرگەنىمسىڭ اتقانىن شىن قۇلاتقان.
قايتسەم عانا تۇرمەگە توعىتام دەپ،
كۇندەستەرىڭ كوپ جەردەن قۇردى قاقپان.
كوز الدىمدا بۇگىنىڭ، وتكەن ءىسىڭ،
سۇمپايلاردىڭ سىپىردىڭ بەت تەرىسىن!
سول قاقپاننىڭ بىرىنە ءبىر قىلشىعىن،
كەلە جاتقان ىلدىرمەي كوك ءبورىسىڭ!
ەستىپ كەلەم الىستان داۋسىڭدى، اعام،
ماعان شاتتىق – جۇرگەنىڭ ءان كۇنگى امان!
كۇنى بويى ءبىر قالماي جۇرەدى ەرىپ،
جۋرناليستتەر سوڭىڭدا ساۋسىلداعان.
تايسالمايسىڭ ەشكىمنەن، بەتپە-بەتتەن،
تۇلكىدەن دە، ارىستان، كوك توبەتتەن.
ءوزى تازا كىسىنىڭ – ءسوزى تازا،
داۋىسى دا شىعادى وكتەم-وكتەم.
ارپالىسپەن كوپ جىلدار سەندەلدى جۇرت،
تۋماسا ەكەن تاعى دا ەلدەن بۇلىك!
تازامىن دەپ ايتا الدىڭ ءوزىڭ عانا،
بۇكىل قىرعىز الدىندا كەۋدەڭدى ۇرىپ!
ساپتاستارىڭ شىقپادى كۇتكەنىڭنەن،
ساعان قايتا قوسىلدى جۇرت بولىنگەن.
«ۇلگى ەتسىن دەپ مەنى ەلگە اتامباەۆ!»،
ايتتىڭ بۇكىل حالقىڭا نىق سەنىممەن!!
اينالىسقان باسشى كوپ ىرگەلى ىسپەن،
سونىڭ كوبى كۇيدە ەمەس تىم كەلىسكەن.
ەستىگەم جوق بۇنداي ءسوز ءومىر بويى،
ءبىر اعىلشىن، سەنسەڭىز، ءبىر نەمىستەن!
كورگىم كەلدى قىرعىزدى شىن قۇتايعان،
جەتىپ وعان، سەنەمىن، تۇر كوش، ايلاڭ...
ەستىگەم جوق مۇنداي ءسوز ءالى كۇنگە،
ەل باسقارعان ءبىر ورىس، ءبىر قىتايدان!!
ۋاقىت مىناۋ وزەندەي زىرلاپ اققان،
قالامىز كوپ ءبىر كەزدە قۇمعا باتقان.
شىقپاسى حاق ءمۇنداي ءسوز ەشقاشاندا،
جەمەدىم دەپ ءبىر وزبەك، ءبىر قازاقتان!!!
4
استى دا التىن جەرىڭنىڭ ءۇستى دە التىن،
قوس بۇيىردەن، بىلەمىن، قىستى نارقىڭ.
سول التىننىڭ بۋىمەن ۇران سالىپ،
اتقا ءمىنىپ سان مارتە شىقتى حالقىڭ.
تولقىپ جاتقان قىرعىزدىڭ اسەم كولى،
شاقىرادى دەپ ءجۇرمىن قاشان مەنى؟
ازايدى ما التىنىڭ قۇمتوردەگى؟
قىرعىزداردىڭ ەكپىنى باسەڭدەدى.
قالاڭ توزىپ تۇرعانمەن، كوشەڭ جۇدەپ،
ەل ەڭبەككە، بىلەمىن، توسەلدى كوپ.
ءوز بايلىعىڭ وزىڭدە بولماعان سوڭ،
كەتەدى ەكەن جۇرتىڭ دا ەسەڭگىرەپ.
سول قۇمتورگە ءبىر امال جوق پا الەمدە؟!
قالىڭ قىرعىز باسقا ءبىر بوستى-اۋ ەلگە.
سەنىپ قويعان سەركەڭىز سوڭعى كەزدە،
قايتا باسقان سەكىلدى ەسكى اۋەنگە.
السىن ايداي شىندىقتى كىم جاسىرا،
شايقالىپ تۇر تۇعىرى، تۇلعاسى دا.
سونى كورىپ، باياعى ەر ومەكەم،
قايتا كەلىپ تاعى دا ءمىندى اتىنا!
5
بەرىپتى اللام قىرعىزعا ايباتتى ەردى،
سول بۋراعا اتان دا، تايلاق تا ەردى.
ءبىر عاسىردا بەرەدى ءبىر حالىققا،
زامان ءوزى ءبىر عانا قايراتكەردى.
ۇلتىم دەگەن شىنىمەن قايراتكەرگە،
وتىراتىن ورىن كوپ جايناپ توردە.
ۋاقىت – تورە جازادى ەسىمىڭدى،
«تاريح» اتتى وزىڭە ساي داپتەرگە!
جۇتقان كەزدە داعدارىپ حالىق قايعى،
زامان بىردەن تۇلعاسىن انىقتايدى.
قايراتكەردىڭ بۇرالاڭ جولى كەيدە،
ءتۇزۋ ءمانساپ ءتيىپ تە جارىتپايدى.
تاريحتا كوپ بولعان مۇنداي بەتتەر،
وڭاي ەمەس بولۋ دا تىنباي باپكەر.
مانساپقا دا كوبىندە پىسقىرمايدى،
ۇلتىم دەگەن ومىردە شىن قايراتكەر.
قىزىقپاستان ەن بايلىق، ءىرى باققا،
ەل باسقارعان تۇلعا كوپ تۇرىپ ارتتا.
مەن دەن سياوپين اعانى جاقسى بىلەم،
بيلىك قۇردى مانداتسىز ءجۇرىپ-اق تا.
داۋسىڭ سەنىڭ سوڭعى كەز سان ەستىلدى،
ايامادىڭ قاسقايىپ جانە ەشكىمدى.
مانداتسىز-اق «پرەزيدەنت» بولىپ ءجۇرىپ،
قۇردى ارافات اقىرى پالەستيندى.
ءومىر بويى كەشكەنى شەر مەن نالا،
جەر شارى ءوزى، بىلەسىڭ، بەرگەن باعا!
تىرپ ەتكىزبەي ۇستادى افريكانى،
وتىرىپ-اق تۇرمەدە ەر ماندەلا!
اللام ءوزى قورعايدى سۇيىكتى ۇلدى،
ساقتىقتى ءومىر وزىڭە ءجيى ۇقتىردى.
قايراتكەردىڭ بەدەلى قاي ەلدە دە،
ەل باسىنان ەكى ەلى بيىك تۇردى.
تاسقىن سۋدى تۇلپارىڭ كەشتى قانشا،
بىلمەيدى دەپ ويلاما ەشكىم ونشا.
الاقاندا الپەشتەپ قايراتكەرىن،
سوسىن حالقى قولدايدى تەكتى بولسا!
جەتتى ماعان تالىقپاي الىستان ءۇن،
سەنسەڭ، ءتىرى قىرعىزبەن تانىسپادىم.
مۇمكىن، قىرعىز تانىماي تۇرعان شىعار،
جۇرگەن بۇگىن قاسىندا دانىشپانىن.
ورتا كوركەم، تۇر بۇگىن ماڭاي جۇتاپ،
قايتكەندە دە وسى شاق – ورايلى شاق.
كورىنەسىڭ سەن ماعان بەينە ءبىزدىڭ،
«مىڭمەن جالعىز الىسقان» اباي قۇساپ.
ازاماتسىڭ ايبارلى، دەسى باسىم،
الپىسقا ءالى بار ەكەن ەكى جاسىڭ.
بىشكەكتە ايتقان كەشەگى ءبىر سوزىڭمەن،
اقش-قا دا ۇلگىردى جەتىپ اتىڭ!
جاقسىلىققا ءبىر تابان تۇرام بەيىم،
ماقپال ايتقان سەزىنىپ شىن اندەيىن.
سەنى قازاق بىلەدى، بىلمەسە ەگەر،
ءتىپتى بىلە تۇسەدى بۇدان كەيىن!
بىلەم جاقسى باعدارىڭ، باعىتىڭدى،
كومەيدەن جىر سول ءۇشىن اعىتىلدى.
سەنى جاقسى كورگەننىڭ بەتى جارىق،
ساعان قارسى بولعاننىڭ ساعى سىندى.
قۇرساداعى جولىڭا ەل سانداپ تۇزاق،
ساعان قارسى كوپ جەردە شاڭ قاپتى جاق.
جونگە سالىپ كەلەسىڭ سەن دە ەلىڭدى،
پرەزيدەنتتىك اتاقسىز، مانداتسىز-اق!
سۋ سەكىلدى بوپ تۇرسىڭ قۇمعا سەبەر،
قاۋىپتى دە سەزەسىڭ جىلدا تونەر.
جامان بولماس ەدى-اۋ شىن قىرعىز ەلى،
اقىلىڭدى ءبىر جولعا تىڭداسا، ەگەر!
اقىن قالاي جان سىرىن ىركە ءبىلسىن،
مەنەن سەنىڭ جانىڭا جىر سەبىلسىن.
ساعان تىزگىن ءجون ەدى ۇستاتقانى،
قادىرىڭدى، شىركىن-اي، بىلسە جۇرتىڭ!
ازاتتىقتى باستاعان سەركە قىرعىز،
ءبىر شەڭبەرگە سيمايتىن ەركە قىرعىز،
ەلىڭدى ەلدەن بەلگىلى كەم قىلماسىڭ،
ساعان ءبىر ءسات بيلىكتى بەرسە قىرعىز!
6
ساعان بۇگىن ارنادىم ءبىر تاڭدى، اعا،
قويار، مۇمكىن، ويىمدى جۇرت اڭعارا.
التى قىردىڭ استىنان بىردەن تانىر،
تۇلپارلاردىڭ ءدۇبىرىن تۇلپار عانا!
بەرمەۋ، مۇمكىن، ويىمدى ەل تىم اڭعارا،
ورتاق بىزگە كوسىلگەن ۇلان دالا.
سول دالانىڭ كوگىنەن بىردەن تانىر،
قىرانداردىڭ ساڭقىلىن قىران عانا!
ەمەس سەنىڭ ماعان دا مەكەنىڭ جات،
ءتالىم الدىم وزىڭنەن وتە قىمبات.
قازاق بولىپ تۋىپپىن، قىرعىز بولسام،
ساعان ەرىپ ويلانباي كەتەرىم حاق!
سىناپ كوردىم كوبىن مەن جورىقتا ەردىڭ،
كوردىم بەتكە شىققانىن كوبىكتەردىڭ.
مەن مانداتسىز پرەزيدەنت بولا الماسپىن،
ال، «مانداتسىز دەپۋتات» بولىپ كوردىم!
تۇسكەن ەمەس قولىمنان قالام ءبىر كۇن،
«قالام با؟!» دەپ سىرتتاعى الاڭ جۇرتىم.
مەن مانداتسىز پرەزيدەنت بولا الماسپىن،
ال، «مانداتسىز مينيستر» بولام، مۇمكىن!
ءبىر جاقسىلىق ەلىڭە بولار ءتۇبى،
بيىك بولسىن قۇسىڭنىڭ قونار شىڭى.
ەل قىرعىزدى تانىسا شىڭعىسپەنەن،
مەن قىرعىزدى تانىدىم سەن ارقىلى!
شىقتىڭ، مىنە، ارقالاپ جولعا مىندەت،
ازاماتسىڭ تۇيگەنىڭ، تولعامىڭ كوپ.
ءوزىڭ ايتىپ كەلەسىڭ ءار سوزىڭدە،
ءبىزدى، قازاق، كوپ جەردە قورعادىڭ دەپ.
اڭدىپ تۇرعان از با جاۋ بۇل ەكى ەلدى،
جىبەرۋ دە ءجون ەمەس تىم ەسەڭدى.
قىسىلعاندا قول ۇشىن بەرگەنى ءۇشىن،
تاستامايسىڭ اۋزىڭنان نۇرەكەمدى.
تۇرسىڭ بۇگىن ۇستىندە ءىرى بەلدىڭ،
تىڭداپ، ءبىلىپ جاتىرمىز جىرىن ەلدىڭ.
قىرعىز امان بولسا ەكەن دەپ تىلەيتىن،
سول قازاقتىڭ، ومەكە، ءبىرى مەنمىن.
تيىسپەسىن، تيمەسىن جۇرتىڭا ەشكىم،
نايزاعايىن الاتاۋ كۇركىرەتسىن!
كورىسەرمىز ەكەۋمىز، كورىسپەسپىز،
استانادا بار دەپ ءبىل ءبىر تىلەكشىم!
تۋعان كۇننىڭ كادەسى، مۇراسىمى،
ءۇشىن كەرەك اقىننان جىر اسىلى.
ول دا سەنىڭ وڭايدان سوقپاعانىڭ،
ەسىنە السا قازاقتىڭ ءبىر اقىنى.
سەن سەكىلدى تۇرعاندا تەبىندى ادام،
تۇسپەۋ كەرەك ءبىر مىسقال كوڭىلگە الاڭ.
قىرعىز تۋى ماڭگىلىك جەلبىرەسىن،
ەلىڭ دە امان بولسىنشى، ءوزىڭ دە امان!!!
اۋىت مۇقيبەك
19-20 جەلتوقسان، 2016 ج.
استانا قالاسى.
Abai.kz
