انتروپولوگ اندراش جولت بيرو Tengrinews.kz تىلشىسىنە كەيكى باتىردىڭ بەينەسىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنىڭ قالاي جۇرگىزىلىپ جاتقانى تۋرالى ايتىپ بەردى. ەسكە سالا كەتەيىك، 13 قازاندا كەيكى باتىردىڭ باسسۇيەگى بۋداپەشتكە جەتكىزىلگەن بولاتىن. ال كەيىنىرەك الماتىعا قايتارىلعان ەدى. 

"بۇل الماتىداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورتالىق مەملەكەتتىك مۇراجايىنىڭ جوباسى. ولاردىڭ ءبىزدىڭ ينستيتۋتىمىزدى تاڭداۋى - ءبىز ءۇشىن ۇلكەن ماقتانىش. ۆەنگريادا باتىردىڭ باسسۇيەگىن قالپىنا كەلتىرەتىن زاماناۋي تەحنيكالار بار. ول تەحنيكالار ادامنىڭ كەلبەتىن قالپىنا كەلتىرۋگە ارنالعان" - دەدى بيرو.

ماماننىڭ ايتۋىنشا، كەيكى باتىردىڭ بەت-الپەتى ادەتتەگى ورتا ازيالىق سيپاتتا، قازاقتاردىڭ تۇرىنە ۇقسايدى. "باتىردىڭ باسسۇيەگى قازىرگى ۋاقىتتا 95 پايىزعا دايىن. عىلىمي انتروپولوگيالىق زەررتەۋلەردى اياقتادىق. ەندى مۇرتىن، شاشىن جانە قۇلاعىن جاساۋ قالدى", - دەپ اتاپ ءوتتى بيرو.

عالىمنىڭ ايتۋىنشا، ادام كەلبەتىن قالپىنا كەلتىرۋدىڭ زاماناۋي تەحنولوگياسى  3-د مودەلدەن تۇرادى، ياعني ول بەتتى كومپيۋتەرلىك توموگرافيعا تۇسىرەدى. "مامان اناتوميانى وتە جاقسى ءبىلۋى ءتيىس. ۆەنگريانىڭ جالپى تەك ەۋروپالىق كەلبەتتى ەمەس، باسقا دا ءتيپتى كەلبەتتەردى قالپىنا كەلتىرۋدە تاجىريبەسى مول. بىزدە ەۋروپويدتىق-موڭعولويدتىق تيپتەر دە بار. سوندىقتان ۆەنگريا ماماندارىنىڭ ەۋروپا ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا تاجىريبەسى مول" - دەدى مامان.

ونىڭ ايتۋىنشا، كەيكى باتىردىڭ كەلبەتىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىمەن وسى سالادا تاجىريبەسى مول جانە وسىدان ءتورت جىل بۇرىن ابىلاي حاننىڭ كەلبەتىن قالپىنا كەلتىرگەن اگنەش كۋشتار ەسىمدى مامان اينالىسقان. سونداي-اق، بۇل جوبامەن شاندور ەۆينگەر مەن اندراش بيرونىڭ ءوزى اينالىسادى. شاندور ەۆينگەر سۇيەكتىڭ ارنايى ساراپتامالارىن جاساعان بولاتىن.ء "بىز باتىردىڭ باسىن رەنگتگەنگە تۇسىردىك، ال كەيىن كومپيۋتەرلىك توموگرافياعا ءتۇسىرىپ، 3-د مودەلىن جاسادىق. بۇل جۇمىس ەكى ايعا سوزىلدى. باتىردىڭ سۇيەكتەرى ارقىلى كەلبەتىن قالپىنا كەلتىرۋ قيىنعا سوقتى. ەڭ قيىنى - ونىڭ تۇپنۇسقاسىن جاساۋ", - دەدى انتروپولوگ.

سونىمەن قاتار، انتروپولوگ عالىم ۆەنگر ماماندارىنىڭ باتىردىڭ سۇيەگىنە ساراپتاما جاساپ، ونىڭ قايتىس بولعان كەزدە جاسى شامامەن قانشادا بولعانىن، نەدەن قايتىس بولعانىن انىقتادى. ء"بىز كەيكى باتىردىڭ قالاي قايتىس بولعانىن تاريحتان بىلەمىز. ال ءبىزدىڭ جاساعان ساراپتامادان ونىڭ قانداي جاراقاتتار العانىن كورۋگە بولادى. ونى جەلكەسىنەن مەتالدان جاسالعان زاتپەن كەم دەگەندە جەتى رەت ۇرعان. سودان سۇيەگى سىنىپ كەتكەن. قاتتى جاراقات العان. رەنتگەننەن دە جاراقاتتاردىڭ بارلىعى كورىنىپ تۇر", - دەدى شەتەل عالىمى.

"كەيكى باتىردىڭ باسسۇيەگىنەن جانە جاسالعان ساراپتامالاردان ونىڭ مىقتى ەر ادام بولعانىن كورۋگە بولادى. جاسى شامامەن 40-50-دە. جەلتوقسان ايىنىڭ باسىندا ۆەنگرياعا قازاقستان دەلەگاتسياسىنىڭ وكىلدەرى كەلدەرى. سول كەزدە ءبىز جاسالعان جۇمىستاردىڭ ناتيجەلەرىن بەرەتىن بولامىز. كەيكى باتىردىڭ ەكى باسسۇيەگىن دايىنداپ قويدىق، باسسۇيەك پلاستيكتەن جاسالعان، ال ءۇستى گيپسپەن جانە لاكپەن جابىلعان. بىرەۋىنىڭ ءتۇسى - اق، ال ەكىنشى باسسۇەيەكتىڭ ءتۇسى - قولا ءتۇستى", - دەدى بيرو.

"قازاقستانعا وسىنداي حالىق باتىرلارى كەرەك. سەبەبى ەڭ اۋىر كەزەڭدە ول ەشكىمنەن قورىقپاي، ناعىز باتىر ەكەنىن كورسەتتى. كەيكى باتىردىڭ كەلبەتى دايىن بولعاندا، ونى وقۋلىقتاردا جانە تاريحي كىتاپتاردا بەينەلەۋگە بولادى", - دەدى انتروپولوگ. 

ەسكە سالايىق، بيىل 12 تامىزدا قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆ رف ۇكىمەت توراعاسى دميتري مەدۆەدەۆپەن كەزدەسۋى بارىسىندا وتكەن ءجۇز جىلدىقتاعى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىستىڭ كوشباسشىسى كەيكى باتىردىڭ مۇردەسىن ەلگە قايتارۋ تۋرالى ماسەلەنى كوتەرگەن ەدى. سودان 6 قازاندا كەيكى باتىردىڭ باسسۇيەگى استاناعا جەتكىزىلگەن بولاتىن. ال كەيىنىرەك ورتالىق مەملەكەتتىك مۋزەيدىڭ ديرەكتورى نۇرسان ءالىمباي 12 قازان كۇنى كەيكى باتىردىڭ باسسۇيەگىانتروپولوگيالىق ساراپتاما ءۇشىن ۆەنگرياعا جەتكىزىلەتىنىن مالىمدەدى. مۋزەي باسشىسى قۇندى جادىگەردى ارنايى كونتەينەردە الىپ باردى.