قۇرمەتتى ەرمۇرات باپي ! 

«دات»-گازەتىنىڭ № 07, 23.02.2017 جىلى باسىلىپ شىققان "جەلتوقسان اقيقاتى» جاڭاردى" دەگەن ماقالانى وقىپ شىقتىم. ءوز باسىم وسى ۇيىمدى 2008 جىلى قۇرىپ، 2016 جىلعا دەيىن باسقارىپ، جۇمىس جاسادىم. وتكەن ۋاقىتتىڭ جاماندىعى دا، جاقسىلىعى دا كوز الدىمدا. ءبارىن بىلگەندىكتەن، ءوز پىكىرىمدى جازىپ جەلتوقساندىقتار اراسىندا دۇرىس كوزقاراس قالىپتاسسىن دەپ وتىرمىن. 

اششى شىندىق

2012 جىلدان باستاپ «پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-نە ىستەلىنىپ جاتقان قارسى ارەكەتتەر شاش-ەتەكتەن. «تيسە بۇتاققا، تيمەسە تەرەكە» دەگەندەي نەبىر جەلتوقسانشى باتىرلار، ۇيىمعا تىركەلە سالىسىمەن ۇيىمعا بايلانىستى تەرىس اقپاراتتار بەرۋدەن شارشامادى. «پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب 2008-2016 جىلدار ارالىعىندا ۇلتتىق مۇدەدە 186 ءىس-شارا وتكىزىپ، ءوز قاراجاتتارىنان 8 000 000 تەڭگەدەي جۇمسادى.

 «DAT»-گازەتىنىڭ № 07, 23.02.2017 جىلى باسىلىپ شىققان "جەلتوقسان اقيقاتى" جاڭاردى" دەگەن ماقالانى وقىپ شىعىپ جاعامدى ۇستادىم، اۆتورى جەنىسبەك سابرايىم. قازاق ەرتەگىسىندەگى بەلگىلى كەيىپكەر، قوجاناسىردىڭ ءبىر ءسوزى ەسىمە ءتۇستى. «بىلمەگەندەرىڭ، بىلەتىندەردەن سۇراپ الىڭدار دەگەن». ماقالانىڭ اۆتورى جەڭىسبەك سابرايىم ءدال سول قوجاناسىر سەكىلدى «پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ ىستەپ جاتقان جۇمىستارىنان حابارسىز ەكەندىگىن ءتۇسىندىم.  ۇيىم توراعاسى نۇكەن بەيسەنعازى ءسادۋۇلىنىڭ 2008 جىلدان بەرى ۇيىمنىڭ جۇمىسىن توقتاتپاي بۇگىنگى كۇنگە دەيىن 186-ءىس-شارا وتكىزگەنىنەن بەيحابار. 2008 جىلدىڭ مامىر ايىندا «پاتريوتتىق قوزعالىس «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىن قۇرۋعا 850 000 تەڭگەدەي قاراجات تاۋىپ، ءبارىن وتەگەن مەن ەدىم. اقشا بولماعان جاعدايدا ۇيىم قۇرىلماس ەدى.

ۇيىمدى قۇرۋعا باستاماشى بولعان ءادىلحانوۆ حالەلحان، وتارباەۆ ەرتاس، قۇسپەكوۆ بەيسەنبايلار بولاتىن. وسى ادامدار 2006 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا  ماعان جولىعىپ جەلتوقسانشىلارعا بايلانىستى جاڭادان ۇيىم قۇرۋدى ۇسىنىس ەتتى. ۇسىنىستارىن قولداسام قۇرىلاتىن ۇيىمنىڭ توراعاسى ەتىپ مەنى سايلايتىندىقتارىن جەتكىزدى. ۇيىم قۇرۋعا گۇلميرا تويبولدينا اتسالىسىپ، اعامىز كوكبورىنىڭ وفيسىندە بىرنەشە رەت وتىرىستار وتكىزىلدى. ۇيىمنىڭ قۇجاتتارىن دايىنداۋدى، شىعاتىن قاراجاتتى، ۇيىمنىڭ اتىن اتاۋدى، وبلىستان جەلتوقسانشىلاردى شاقىرۋدى ماعان جۇكتەدى. وبلىستارداعى جەلتوقسانشىلاردىڭ بايلانىس تەلەفوندارىن تالعات ايتپايۇلىنان الدىم. وسى سوزدەرىمدى دالەلدەيتىن اعالارىم بۇگىنگى كۇنى ورتامىزدا ءجۇر. ولار دوس كوشىم، بولات دۇيسەمبى. سەبەبى، ۇيىمنىڭ "جارعىسىن", نەگىزگى باعدارلاماسىن، ۇندەۋدى جازۋعا كومەك بەرگەن وسى كىسىلەر.

ول كەزدە مەن «ۇلتتىق پاريوتتىق «ۇلت تاعدىرى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ەدىم، بۇل 2006 جىل. ءبىرىنشى قۇرىلتاي جينالىسىم 2008 جىلدىن مامىر ايىنىڭ 27 كۇنى الماتى قالاسىنداعى «الماتى» قوناق ۇيىندە  ءوتتى. زيالى قاۋىمنان قۇرىلتاي جينالىسىنا  كەلگەندەر  مۇحتار شاحانوۆ، امالبەك تشان، رىسبەك سارسەنبايۇلى، دوس كوشىم، سوۆەت-حان عابباس، بەيبىت قويشىباەۆ، بولات دۇيسەمبى، جۇماش كوكبورى. كەلگەن ادامداردىڭ تۇسكى تاماقتارى مەيرامحانادا ۇيىمداستىرىلدى. ەلىمىزدىڭ سەگىز وبلىسىنان كەلگەن  جەلتوقسانشىلاردىڭ جول اقىلارى، تاماعى، قوناق ءۇي ورىندارىن مەن تولەدىم. قۇرىلتاي جينالىسىنان كەيىن ۇيىمنىڭ قۇجاتتارىن دايىنداپ  استانا قالاسىنا بارىپ تىركەۋ كوميتەتىنە وتكىزدىم. تىركەۋ قيىن بولدى. بۇل جاعدايدى گۇلميرا تويبولدينا ءبىلۋى كەرەك. تىركەۋ جەتى ايعا سوزىلدى. ءوز باسىم استاناعا 5 رەت بارىپ قايتتىم. جول شىعىنىن ءوزىم تولەۋگە تۋرا كەلدى. مەنى توراعا ەتىپ سايلاعان سوڭ، مەنىڭ تولەۋىم كەرەكتى سياقتى بولىپ كورىندى. 2009 جىلدىن ناۋرىز ايىنىڭ 27 كۇنى «پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب قر ءام رەسمي تىركەۋدەن ءوتىپ، ۇيىم زاڭدى كۇشىنە ەندى. رەسپۋبليكالىق دەنگەيدە تىركەۋدەن وتكەن سوڭ، زاڭ جۇزىندە ەلىمىزدىڭ سەگىز وبلىسىنان فيليالدار اشۋ كەرەك بولدى. ارادا ءبىر جىل وتكىزبەي جۇگىرىپ ءجۇرىپ فيليالداردىڭ قۇجاتتارىن دايىنداپ ەكى قالالىق، التى وبلىستىق فيليالداردى تىركەۋدەن وتكىزدىم.  فيليالعا شىققان شىعىنداردى ءوز قاراجاتىمنان تولەدىم. الماتى قالاسىنىن ىشكى-ساياسات باسقارماسىندا  «پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب جەتىنشى ۇيىم بولىپ تىركەلدى. 

باسقا التى ۇيىمنىڭ ەسىگىن قاعا الماي، وزدەرىن جەلتوقسانشى قاتارىنا تىركەلە الماي جۇرگەندەردىڭ سانى 200 ادامداي قاتارىمىزعا جينالدى.  «پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب اتىنا تىركەلىپ، ۇيىم اتىنان كۋالىكتەر الىپ مەن جەلتوقساندىقپىن دەگەن اتتاقا يە بولدى. اقتالا الماي جۇرگەندەر ۇيىمنىڭ كومەگىمەن اقتالىپ جاتتى. ۇيىم 2012 جىلى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قاھارمان قىزى ءسابيرا مۇحامەدجانوۆاعا، 2013 جىلى ءلازات اسانوۆاعا، 2014 جىلى سۇلۋحان نازاروۆالارعا جەرلەنگەن جەرىنە جانە وقىعان وقۋ ورىندارىنا مانگىلىك ەسكەرتكىشتەر ورناتتى. 2013 جىلى ۇلتىمىزدىڭ ماقتان تۇتاتىن تۇلعالارى  ابىلايحاننىڭ 300 جىلدىعىنا، 2015 جىلى رايىمبەك باتىردىن 310 جىلدىعىنا، مۇقاعالي مۇقاتاەۆتىن 80 جىلدىعىنا، 2012 جىلى دىنمۇحامەد قوناەۆتىڭ 100 جىلدىعىنا، 2010 جىلى اڭىراقاي شايقاسىنىن 180 جىلدىعىنا، 2016 جىلى قارقارا كوتەرىلىسىنىڭ 100 جىلدىعىنا، ارنايى سۋپەر ماروفوندار ۇيىمداستىرىلىپ وتكىزىلدى. وتكىزگەن ءىس-شارالاردىڭ شىعىنىن جانىمداعى جەلتوقسانشى ازاماتتار تولەدى.

2009 جىلدان باستاپ جىل سايىن 31 مامىر كۇنى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن كۇنىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي «الماتى-جاڭالىق اراسىندا ماروفون وتكىزىپ وتىرامىز. وسى باعىتتا ىستەلىنىپ جاتقان جۇمىستارىمىزعا قانشاما قارسىلىقتار بولدى. بارىنە قاراماي، جۇمىستارىمىز «پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب "جارعىسىنا" ساي وتكىزىلىپ وتىردى. ىشىمىزدەن، وزىمىزگە قارسى شىققان ادامدارمەن بىرگە باسقا ۇيىم باسشىلارى دا بولدى. 2012-2014 جىلدار ارالىعىندا جەكسەمباەۆ جاقسىلىق، جاپاشەۆا ءلاززات، بەيسەنباەۆا جۇلدىزاي،  ءادىلحانوۆ حالەلحاندار باستاعان توپ ۇيىم توراعاسى بەيسەنعازى ءسادۋۇلى ۇيىمنىڭ اقشاسىن جەپ قويدى دەپ استانا قالاسىنداعى «ادام قۇققىق قورعاۋ» ورتالىعىنا، الماتى قالاسىنىڭ «قارجى پوليتسياسىنا»، الماتى قالاسىنىڭ ەكونوميكالىق جانە جەمقورلىق» باسقارماسىنا، الماتى قالاسىنىڭ تۇركسىب اۋداندىق، الماتى قالالىق كاسساتسيالىق سوتتارىنا جالا ارىزدار جازىپ، مەنى سوتقا بەردى. جازعان ارىزدارىنىڭ دالەلدەمەلەرى سوتتا ءوز دالەلدەمەلەرىن تاپپاعاندىقتان بارلىق سوت شەشىمدەرى مەن جاققا شەشىلدى.

جالعان ارىز جازۋشى جاقسىلىق جەكسەمباەۆتىڭ توبىنا، سوت بارىسىندا پروكۋرورلار "نەگە وزدەرىڭ ۇيىم قۇرىپ المايسىندار؟" دەگەندەي بولدى، وعان جاۋاپتارى بولمادى.  ارىز جازۋشىلاردىڭ ماقساتى مەن وتىرعان ورىنتاققا وتىرا سالۋ. وزدەرى ۇيىم قۇرا المادى، مەنىڭ قاراجاتتىممەن قۇرىلعان ۇيىمعا اش كەنەشە جابىستى.  «دايىن اسقا تىك قاسىق» دەگەن ارام ويلارىن ىسكە اسىرماقشى. «اققا قۇداي جاق» دەگەندەي بارلىق سوتتى جەڭىپ شىقتىم. تىنىشتالعان بولار دەپ جۇمىسىمدى جالعاستىرا بەردىم. ايتقان سوزدەرىنە ءمان بەرمەۋگە تىرىستىم «يت ۇرەدى، كەرۋەن كوشەدى» دەگەن قاعيدانى ۇستانىپ وتىردىم. ىستەلىنىپ جاتقان ىستەرىمىز قازاق بولاشاعىنا كەرەكتىگىن ءتۇسىندىم. 2016 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا شقو اياگوز قالاسىنداعى «ارداگەر» ساياباعىندا تاۋەلسىزدىگىمىزدىن 25 جىلدىعىنا تارتۋ رەتىندە «جەلتوقسان – 1986 جىل» ەسكەرتكىشىن قويدىق. 2012-2016 جىلدار ارالىعىنداعى ىستەلىنىپ جاتقان جۇمىستارىمىزدىڭ 100 پايىزىنا جەكسەمباەۆتىڭ توبى ارالاسقان ەمەس. ولارمەن 2012 جىلدىڭ شىلدە ايىنان باستاپ بايلانىسىمىز ءۇزىلدى. ۇيىمنان ءوز ەرىكتەرىمەن كەتتى.

2016 جىلدىن مامىر ايىنىڭ 19 كۇنى قر ءام تىركەۋ كوميتەتىندە «پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب باسشىسىنا بايلانىستى وزگەرىس بولعاندىعىن ءبىلدىم. تاعى دا جاقسىلىق جەكسەمباەۆ باستاعان توپ مەن بىلمەيتىن جينالىستى وتكىزىپ، سىرتىمىزدان جالعان قۇجاتتار جاساپ، تىركەۋ كوميتەتىنەن تىركەۋدەن ءوتىپتى. ءبىزدىڭ سىرتىمىزدان ۇيىم باسشىسى ەتىپ قۇرىمباەۆ بولات دەگەن بەيمالىم ادامدى توراعالىق ورىنعا سايلاعان. قۇرىمباەۆ بولات توراعالىق ورىنعا تازا جولمەن كەلمەدى، ءبىز ونى ءبىلىپ وتىرمىز. بۇل ىستەرى ارينە كەز-كەلگەن ازاماتتىڭ نامىسىنا تيەدى. سەبەبى قۇرىمباەۆ بولات باستاعان توپ، ءبىزدىن ەڭبەگىمىزدى جانە كەتكەن ۋاقىتىمىز بەن دەڭساۋلىعىمىزدى ۇرلاپ العانداي بولدى. ءوز باسىم قۇرىمباەۆ بولاتتى تانىمايمىن. 2016 جىلدىن ءساۋىر ايىندا قۇرىمباەۆ بولاتتىڭ ۇيالى تەلەفونىن الىپ، ۇيىمعا بايلانىستى ءادىل جينالىس وتكىزىپ، كىم توراعا بولاتىندىعىنا ۇسىنىس جاساپ، كەزدەسكەن ەدىم. ول مەنىڭ سوزدەرىمە قۇلاق اسپادى. استانا قالاسىنا جاسىرىن بارىپ ۇيىم توراعاسى بولۋعا اسىقتى.  ەندى ازاماتتىق تۇرعىدا كىمدىكى دۇرىس، كىمدىكى بۇرىس؟  بۇگىنگى كۇنى ج.جەكسەمباەۆتاردىڭ تاپسىرعان جالعان قۇجاتتارى تىركەۋ كوميتەتىنەن الىنىپ، سوت وتىرىستارى وتكەلى جاتىر. تىركەۋ كوميتەتىنە تاپسىرعان قۇجاتتارى ء جۇز پايىز جالعان ەكەندىگىنە كوزىمىز جەتتى.

ۇيىم ماقساتىنا 9 جىلداي تاپجىلماي ەڭبەك ەتتىم، ىستىعىنا كۇيىپ، سۋىعىنا توڭدىم.

قۇرمەتتى وقىرمان قاۋىم! 2017 جىلدىن ناۋرىز ايىنىڭ 1 كۇنى ساعات 12-00 دە الاتاۋ اۋدانىندا سوت وتىرىسىنا كەلىڭىز، شىڭدىقتى بىلەمىن دەيتىندەرگە قارسىلىعىمىز جوق! شىندىقتى ايتۋ، جازۋ پارىزىمىز.

ىزگىلىك-نيەپەن ب.س.نۇكەن، «پق «جەلتوقسان اقيقاتى» رقب-ءنىڭ  توراعاسى        

Abai.kz