قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني بىرلەستىگىنىڭ مۇسىلمان زيراتتارىنا قاتىستى ۇستانىمى بويىنشا

تاياۋ ارادا اقپارات قۇرالدارىندا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى عۇلامالار كەڭەسىنىڭ XV ماجىلىسىندە مۇسىلمان زيراتىنىڭ قاعيدالارى مەن تالاپتارىن بەكىتكەنى تۋرالى حابارلار تاراعانى بەلگىلى. بۇل تالاپتاردا، «قابىردى قورشاۋ، قابىر ۇستىنە قۇرىلىس نىساندارىن سالۋ، قابىر باسىنا بەلگى تاس قويۋ، ونىڭ اينالاسىن تازالاۋ، تۇزەتۋ» جانە تاعى دا باسقا ماسەلەلەر قامتىلعان.

بۇگىنگى كۇنى باق-تاردا، ينتەرنەت-سايتتار مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە وسى ماسەلە توڭىرەگىندە قىزۋ تالقىلاۋ باستالدى. اسىرەسە الەۋمەتتىك جەلىنى پايدالانۋشىلار مۇسىلمان زيراتىنىڭ قاعيدالارى مەن تالاپتارى مىندەتتەلدى، ەندى ءبارىمىز وسىمەن ءجۇرۋىمىز كەرەك دەگەن پىكىردى ناسيحاتتاي باستادى.

كەيبىر وقىرماندار ءدىن مەن مەملەكەت ءبىر-بىرىنەن بولىنگەن ەمەس پە، مۇنداي مىندەتتەۋلەر قانشالىقتى ورىندى دەگەن الاڭداۋشىلىقتارىن دا بىلدىرۋدە. ارينە، ءاربىر تۇلعانىڭ پىكىر ايتۋعا، سىناۋعا قۇقى بار.

دەگەنمەن، قابىلدانعان قاعيدالار مەن تالاپتار تۋرالى تۇسىنىكتەمە بەرە كەتۋ ورىندى بولادى دەپ سانايمىز.

ارينە، قمدب عۇلامالارى تاراپىنان قابىلدانعان بۇل قاعيدالار مەن تالاپتار كوپ ۋاقىتتان بەرى قوردالانعان ماسەلەلەردىڭ شەشىمدەرى ىسپەتتى. حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ەسكەرە وتىرىپ، جالپىعا ورتاق قابىلدانعان شەشىمدەر دەپ ەسكەرۋ قاجەت.

قابىلدانعان ماتىندە «مۇسىلمان زيراتىنىڭ قاعيدالارى مەن تالاپتارى» دەپ اتالاتىن قۇجات ماتىنىندە «قابىر تاپتالىپ، اياقاستى بولماۋى ءۇشىن قوعامدىق زيراتتى تۇتاس قورشاعان ابزال. تۇتاس قورشالعان زيراتتىڭ ىشىندەگى قابىردى جەكە-جەكە قورشاۋ قاجەت ەمەس. ەگەر قابىرستان تولىقتاي قورشالماسا، اياققا تاپتالماس ءۇشىن قابىردى شاريعات شەڭبەرىندە تورتقۇلاق ەتىپ قورشاۋعا رۇقسات بەرىلەدى» جانە قابىر ۇستىنە قۇرىلىس نىساندارىن سالۋعا شاريعي تۇرعىدان رۇقسات جوق» دەگەن پىكىرلەر ايتىلادى.

وسى ايتىلعانداردى ەڭ الدىمەن ۇسىنىمدىق سيپاتتا دەپ قابىلداعان ءجون. سونداي-اق، مۇنداي جاعداي قازىرگى قوعامدا بەلەڭ العان قابىردى ءتۇرلى قۇرلىس ساۋلەتىمەن اشەكەيلەپ، كوركەيتىپ سالا باستاعان باسەكەنىڭ الدىن الۋعا قاتىستى ايتىلعان پىكىر دەپ قابىلداۋ كەرەك شىعار.

سەبەبى، جالپى قازاق توپىراعىنا يسلام ءدىنىنىڭ كەلگەنىنە 1400 جىلداي بولدى دەپ ايتىپ جۇرسەك، وسى كەزەڭدەردىڭ تاريحىنا دا تەرەڭ ءۇڭىلىپ قاراۋىمىز كەرەك. ءاربىر ءداۋىردىڭ ءوزىنىڭ قابىر تۇرعىزۋ مادەنيەتى بار جانە ولاردىڭ اركەلكى ەكەندىگىن كورەمىز. ءبىز وسىلاردىڭ بارىنە قۇرمەتپەن قاراۋىمىز قاجەت. اتا-بابالارىمىز ءوز زامانىنىڭ ءبىلىمدى، كوزى اشىق ادامدارى بولدى. سولاردىڭ ءبارىن جوققا شىعارىپ، ءبىر سوزبەن تاريحتى ءوشىرىپ تاستاي سالۋ دۇرىس ەمەس. الدىمەن وسى سالانى زەرتتەپ جۇرگەن قانشاما تاريحشىلارىمىز بەن عالىمدارىمىز بار. ولاردىڭ زەرتەتەۋلەرىنە دە جۇگىنگەن ءجون بولار.   

سونداي-اق، «الايدا بەلگى رەتىندە قويىلعان قۇلپىتاسقا سۋرەت سالۋعا، سونداي-اق، قۇلپىتاستى ءمۇسىن بەينەسىندە ويىپ جاساۋعا بولمايدى. تاسقا ءمايىتتىڭ اتى-ءجونىن، تۋىلعان جانە دۇنيەدەن وتكەن كۇنىن جازۋعا، سونداي-اق، اي بەلگىسىن قويۋعا رۇقسات. بىراق قۇران اياتتارى اياق استى بولىپ كەتپەس ءۇشىن قۇلپىتاسقا جازباعان ءجون. قابىردىڭ لاقاتىن جاباتىن ماتەريالعا كۇيدىرىلگەن كىرپىش، قارا قاعاز، تسەللوفان پايدالانباعان دۇرىس. قابىردى جابۋ ءۇشىن تابيعي ماتەريالداردان اعاش، تاقتاي، شىبىق، پليتانى پايدالانۋعا بولادى. قابىر اينالاسىن تازالاۋعا، تۇزەتۋگە رۇقسات. ال ونى جاڭالاۋعا، بوياۋعا ت.ب. بولمايدى»، − دەگەن تالاپتار تىكەلەي ءدىني تۇرعىدان ايتىلعان.

ياعني، ءدىني باسقارمانىڭ  شىعارىلعان شاريعي ۇكىمدەرى بارلىعىمىزعا بىردەي ءۇزىلدى-كەسىلدى ورىندالۋعا جاتادى دەگەن وي تۋىنداماۋى كەرەك.

سەبەبى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى زايىرلى مەملەكەت بولعاندىقتان ەلىمىزدىڭ تۇرعىندارى وزدەرىنىڭ ءىس-ارەكەتتەرىندە الدىمەن كونستيتۋتسيانى جانە قولدانىستاعى زاڭنامانى باسشىلىققا الۋلارى ورىندى بولادى.

ەلىمىز دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتiك مەملەكەت. وسىعان وراي، قانداي دا ءبىر ءدىني بىرلەستىكتىڭ تالاپتارى حالقىمىز ءۇشىن مىندەتتى بولىپ ەسەپتەلمەيدى. اركىم ءوزى قالاعانىنشا قولدانىستاعى زاڭناما شەڭبەرىندە جەرلەۋ ءراسىمىن وتكىزۋگە قۇقىلى.

دەگەنمەن، ەلىمىزدەگى تۇرعىنداردىڭ 70%-دان استامى يسلام ءدىنىن ۇستاناتىن مۇسىلماندار. وسىنشاما كوپشىلىكتى قىزىقتىراتىن ماسەلەلەردى ەسكەرە وتىرىپ، قمدب تاراپىنان ارنايى تالاپتاردىڭ بەكىتىلگەنى قۇپتارلىق جايت. مۇنداي تالاپتار ەلىمىزدىڭ تۇرعىندارىن اۋىزبىرشىلىككە، تاتۋلىققا، قوعام ىشىندەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋعا شاقىرادى دەپ سەنەمىز.

بايماحانوۆ ب.ك. قر ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى ءدىن ىستەرى كوميتەتى ءدىن ماسەلەلەرى جونىندەگى عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تالداۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى

Abai.kz