ەلىمىز دەموكراتيالانۋ جولىنا ءتۇسىپ، قۇقىقتىق-ساياسي رەفورماعا بەت الدى. قازاعىم مويىما، ءبىزدىڭ الدىمىزدا ليبەرالدى، ادىلەتتى بولاشاق كۇتىپ تۇر. بىراق سول ادىلەتتى قوعام ءۇشىن ءالى دە بەلسەندى كۇرەسۋ كەرەك.

الدىمەن سكەپتيك (راسسماتريۆايۋششي، يسسلەدۋيۋششي) بولماۋ كەرەك. پرەزيدەنتىمىزدىڭ ەلدى دەموكراتيالىق جاڭعىرتۋ ۇسىنىتارىنا ۇلەس قوسايىق. ءبارىمىز ءبىر جاعادان باس شىعارىپ، قازاقتى بۇل شەشۋشى بەتبۇرىسقا ىنتالاندىرۋىمىز كەرەك.

باستى تاۋقىمەتىمىز – مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ باسەڭ ستاتۋسى. قازاق ءتىلىنىڭ ءماز ەمەس جاعدايى بىزگە بەلسەندىلىك كورسەتۋگە موتيۆاتسيا بولا الادى. ال بۇگىنگى كۇنىمىز ءماز ەمەس ەكەنى بەسەنەدەن بەلگىلى. مەن ءوز ەلىمدە ءجۇرىپ، سوڭعى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە بىرنەشە رەت تىلدىك ديسكريميناتسيانى، شەتتەتۋدى كوردىم.  ياعني، ءوز ەلىمدە ءجۇرىپ مەملەكەتتىك ءتىلدى ەلەمەيتىندەردىڭ كەسىرىنەن كونستيتۋتسيادا جازىلعان قۇقىقتارىم  تاپتالىپ جاتىر. مەنىڭ ادام رەتىندە  قۇقىعىم بىرنەشە مارتە اياقتىڭ استىنا تاپتالدى.

بىردە اقساي-4-تەگى «سۋلپاك» دۇكەنىنەن پلانشەت الماق بولدىم.  قازاقشا سۇراپ ەدىم، ساتۋشى قىز ماعان زەكىپ: «گوۆوريتە پو-رۋسسكي» دەگەنى. «ماعان قازاقشا ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىز» دەپ ەدىم “ۆى ترەبۋەتە رازياسنەنيا پو-كازاحسكي، ۆوينى زاحوتەلي؟» دەگەنى. مەن سول تۇستا سالعىلاسقىم كەلمەدى، بىراق ورىس قىزى قاي سوعىس تۋرالى ايتتى ەكەن دەپ اڭ-تاڭ بولىپ كەتتىم.

ايتپاقشى، پلانشەتتى ساتىپ الدىم، بىراق باسقا دۇكەننەن. وسىلايشا، «سۋلپاك» ءبىر كليەنتتەن قاعىلدى.

ەكىنشى جاعداي كىتاپحانادا بولدى. ۇلتتىق كىتاپحانادا (الماتى، ابىلاي حان كوشەسىنىڭ اباي كوشەسىمەن قيىلىسقان تۇسى) قازاقشا سويلەگەن ستۋدەنت قىزعا قىزمەت كورسەتىلمەدى: «ۆىۋچيش رۋسسكي يازىك – پريحودي وبسلۋجۋ» دەدى موسقال ورىس ايەلى. «موجەت بىت ۆام پوكازات ۆىستۋپلەنيە پرەزيدەنتا، گدە ون ياسنو رازياسنيل تاكيم كاك ۆى، چتو نۋجنو ۋزۋچات رۋسسكي يازىك» دەپ اۋزىمىزدى جاپتى.

ءۇشىنشى جاعداي اۆتوبۋستا ورىن الدى. پلانشەتىمدى اۆتوبۋستا ۇرلاتىپ الدىم. مەن ءىز سۋىتپاي الماتى قالاسى اۋەزوۆ اۋدانى ءىىب تەلەفون سوققاندا ورىس ءتىلدى پوليتسيا قىزمەتكەرى قازاقشا ارىز  قابىلداۋدان باس تارتتى. وتىز-قىرىق مينۋتتاي ارپالىسقاننان كەيىن قازاقشا بىلەتىن ءبىر قىزمەتكەر تابىلدى. بۇل كەزدە قىلمىسكەردىڭ ءىزى سۋىپ، ۇرلىقشىنى دەرەۋ ۇستاۋ مۇمكىندىگىنەن ايرىلىپ قالعان ەدىك.  

ءتورتىنشى وقيعا الماتى قالاسىنداعى ونىنشى ەمحانادا بولدى. دارىگەردىڭ قابىلداۋىندا بولدىم. ءسال جوتەلىپ جۇرگەن ەدىم، سول جوتەلدى دارىگەرگە  ورىسشالاپ  سيپاتتاي الماي قازاقشالاپ ايتىپ ەدىم، دارىگەر كەلىنشەك شالا ءبۇلىنىپ، ماعان: «ۆى چتو يزدەۆاەتەس؟ ۆى جە حوروشو گوۆوريتە پو-رۋسسكي، كاك ۆام نە ستىدنو!» دەدى. مەن شوشىپ كەتتىم، اشۋلانعان دارىگەردىڭ ماعان جازىپ بەرگەن ءدارىسىن ىشۋگە قورىقتىم. بالىقتىڭ مايىن ءىشىپ، جوتەلدى جەڭدىم.

بەسىنشىدەن، قازاقشا بىلمەيتىن الماتى قالاسى اۋەزوۆ اۋداندىق سوتىنىڭ سۋدياسىنىڭ قازاقشا ىسكە شەشىم شىعارعانىنا كۋا بولدىم. قازاقشا بىلمەيتىن سۋديا قىلمىستىق ءىستىڭ ءتىلى  مەملەكەتتىك تىلدە بولعاندىقتان ىسپەن تولىق تانىسا الماعان. ناتيجەسىندە بۇرىس شەشىم قابىلداندى. جابىرلەنۋشى تاعى دا ءزابىر كوردى.

مەن ءوز ەگەمەن ەلىمنىڭ 25 جىلدا جەتكەن جەتىستىكتەرىن جوققا شىعارعىم كەلمەيدى. جەتىستىكتەر جوق ەمەس، بار. بىراق كىم ء"ۇش تۇعىرلى ءتىل" وقۋ جۇيەسىنە  ەڭگىزۋدى  ۇسىندى؟ كىم ساراپشى رەتىندە ء"ۇش تۇعىرلى ءتىل" يدەياسىن قۇپتادى؟ قازاق مەكتەبىن ورىستاندىرۋعا كىم جاۋاپتى؟ وسىنىڭ بارىنەن ەسەپ الاتىن كۇن جاقىن! مويىما، قازاق، مويىما!

Abai.kz