عاليا جورابەكقىزى  قازاق ءتىلىن ورىس ءتىلدى ازاماتتارعا ۇيرەتۋ مالەسەلەرىن زەرتتەپ، ناتيجەسىندە «قازاقشا ويلاۋدى قالىپتاستىرۋ» دەپ اتالاتىن كىتاپ جازىپ شىقتى.

ءوزىنىڭ سۇحباتىندا; "ءتىلدى مەڭگەرۋ دەگەنىمىز – ادامنىڭ ءوز ويىن قينالماستان، قازاقشا ەركىن جەتكىزۋى، سوندا عانا، تىلدىك كەدەرگىلەر، ءتىل شورقاقتىعى بولمايدى", - دەدى عاليا جورابەكقىزى. ونىڭ ايتۋىنشا، وزگە ءتىلدى ۇيرەنۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن سول ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق ەرەجەلەرىنە، وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىنە كوڭىل اۋدارىپ، سوزدىك قورىن ءبىلۋ جانە پايدالانا الۋ كەرەك.

 قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە بار-جوعى 9 ەرەجە جانە 3 قادام جەتكىلىكتى. سول ارقىلى ءتىلدى از ۋاقىتتا ءتۇسىنىپ، تولىق سويلەپ، كەتۋگە بولادى. كەز-كەلگەن ءتىلدى ۇيرەنۋ ءۇشىن زات ەسىممەن، ەتىستىكتى مەڭگەرۋ كەرەك. قازاق تىلىندە زات ەسىمنىڭ 4 جالعاۋى بار، ەتىستىكتىڭ باستاپقى دەڭگەيدە 3 شاعى جانە قالاۋ رايى قاجەت. وعان كەرەكتى ۇندەستىك زاڭىن قوسامىز، بارلىعى 9 ەرەجە. وسى 9 ەرەجەنى پايدالانا وتىرىپ: 1. ورىس ءتىلدى سويلەم قۇرىپ. 2. سويلەمدەگى ءار سوزگە بايانداۋىشتان سۇراق قويا وتىرىپ، سوزدەردىڭ ورىن ءتارتىبىن انىقتاپ، 3. سويلەمدەگى بار زات ەسىمدەردى 4 جالعاۋ بويىنشا جۇرگىزىپ، ال ەتىستىكتى شاق بويىنشا قويۋ كەرەك.

باعدارلامانىڭ نەگىزى، جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىگى، وقۋ جولى، ۇتىمدى ادىستەرى، ءبىرىنشى ساباقتا تۇيىندەلىپ جەتكىزىلەدى. ءبىرىنشى ساباقتا تىڭداۋشىلار ويىن ورىس تىلىندە سويلەمگە قۇرىپ، ونى تىرەك كەستەلەرىن پايدالانا وتىرىپ، قازاقشاعا اۋدارادى. تىڭداۋشىلار جارتى جىلدىڭ ىشىندە، ايتارىن قازاقشاعا ەركىن، تىرەكسىز اۋدارا ءبىلۋ كەرەك.

ءتورتىنشى ساباقتان باستاپ، ءار ساباقتا كەستەلەردى پايدالانا وتىرىپ، ورىس تىلىندەگى سويلەمدەردى قازاقشاعا اۋدارۋ، سودان سوڭ ەش ءبىر جاڭا ەرەجەسىز لەكسيكالىق 15 تاقىرىپتاردى جالعاستىرۋ. ءبىرىنشى ايدا، سول 9 ەرەجەنى جان-جاقتى ءتۇسىنىپ، قولدانىپ، جاتتاندى تۇرگە جەتكىزىپ، سوزدەردى ورىن تارتىبىنە لايىقتاپ قويا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ قاجەت. تىڭداۋشى سوزدىك قورىمەن جۇمىس ىستەگەندە ءار ءسوزدى «زات ەسىم جانە ەتىستىكتىڭ جاڭا سوزبەن جۇمىس ىستەۋ كەستەسىنە » ەنگىزە وتىرىپ، سوزدەردى جاتتاندى تۇردە ەمەس، ويلانا وتىرىپ، ەرەجەلەردى قايتالاي وتىرا، بار وزگەرىستەردى بايقاي وتىرا، سانالى تۇردە قابىلدايدى.

نۇرسۇلۋ نايمانوۆا

Abai.kz