«100 ناقتى قادام» – بۇل جاھاندىق جانە ىشكى سىن-قاتەرلەرگە جاۋاپ جانە سونىمەن ءبىر مەزگىلدە، جاڭا تاريحي جاعدايلاردا ۇلتتىڭ دامىعان مەملەكەتتەردىڭ وتىزدىعىنا كىرۋى جونىندەگى جوسپارى.

«100 ناقتى قادام» ەلىمىزگە «2050-ستراتەگياسىن» جۇزەگە اسىرۋ مەن قازاقستان

مەملەكەتتىلىگىن نىعايتۋعا، جولدان اداسپاۋعا، كۇردەلى كەزەڭنەن سەنىمدى وتۋگە جاعداي تۋعىزاتىن بەرىكتىك قورىن جاساپ بەرەتىن بولادى.

جوسپاردىڭ نەگىزگى ماقساتى «اۋرۋلاردىڭ سىرتقى بەلگىلەرىن» سىلاپ-سيپاپ قويۋ ەمەس، ولاردى «جۇيەلى ەمدەۋ» بولىپ تابىلاتىن قوعام مەن مەملەكەتتى تۇبەگەيلى قايتا وزگەرتۋگە نەگىز قالايدى.

 

ءى. كاسىبي مەملەكەتتىك اپپارات قۇرۋ

 

1-قادام. مەملەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداۋ رەسىمدەرىن جاڭعىرتۋ. مەملەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداۋ تومەنگى لاۋازىمداردان باستالۋى ءتيىس.

2-قادام. تومەنگى لاۋازىمدارعا كانديداتتاردى رەتتەۋ جانە ودان ءارى لاۋازىمدىق ءوسۋ ىسكەرلىك قاسيەتتەر نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس.

3-قادام. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەت جانە جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ ءرولىن ارتتىرۋ ەسەبىنەن مەملەكەتتىك قىزمەتكە العاش رەت قابىلدانۋشىلاردى ىرىكتەۋ رەسىمىن ورتالىقتاندىرۋ. ءۇش ساتىلى ىرىكتەۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ.

4-قادام. 3+3 فورمۋلاسى بويىنشا مەملەكەتتىك قىزمەتكە ءبىرىنشى رەت قابىلدانۋشىلار ءۇشىن مىندەتتى تۇردە سىناق مەرزىمى (تيىسىنشە ءۇش ايدان كەيىن جانە التى ايدان كەيىن سايكەستىلىكتى مەجەلىك باقىلاۋ).

5-قادام. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسىن قىزمەتىنىڭ ناتيجەسىنە بايلانىستى ءوسىرۋ.

6-قادام. ەڭبەكاقىنى ناتيجە بويىنشا تولەۋگە كوشۋ. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ءۇشىن – جەكە جىلدىق جوسپارلاردى ورىنداۋ; مەملەكەتتىك ورگاندار ءۇشىن – ستراتەگيالىق جوسپارلاردى ورىنداۋ; مينيسترلەر جانە اكىمدەر ءۇشىن – مەملەكەتتىك قىزمەت ساپاسىنىڭ ارناۋلى ينديكاتورلارى، ءومىر ساپاسى، ينۆەستيتسيا تارتۋ; ۇكىمەت مۇشەلەرى ءۇشىن – ينتەگرالدىق ماكروەكونوميكالىق ينديكاتورلار.

7-قادام. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ لاۋازىمدىق ەڭبەكاقىلارىنا وڭىرلىك ۇيلەستىرۋ كوەففيتسيەنتتەرىن قوسۋ

8-قادام. اۋىستىرىلاتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە لاۋازىمدىق مىندەتتەرىن اتقارۋ كەزەڭىندە ولارعا جەكەشەلەندىرۋ قۇقىعىنسىز قىزمەتتىك پاتەرلەردى مىندەتتى تۇردە بەرۋ.

9-قادام. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى تۇراقتى تۇردە وقىتۋ جۇيەسىن زاڭدى تۇردە بەكىتۋ – ءۇش جىلدا ءبىر رەت ولاردىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن ارتتىرۋ.

10-قادام. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى مانساپتىق جوعارىلاتۋ ءۇشىن كونكۋرستىق نەگىزگە كوشۋ. «ب» كورپۋسىنىڭ جوعارى لاۋازىمدارىنا جىلجىتۋ تومەنگى لاۋازىمداعى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر قاتارىنان تەك قانا كونكۋرستىق نەگىزدە جىلجىتۋ ەسەبىنەن مەريتوكراتيا قاعيداتىن نىعايتۋ.

11-قادام. شەتەلدىك مەنەدجەرلەردى، جەكەمەنشىك سەكتوردىڭ جەكەلەگەن ماماندارىن، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى بولىپ تابىلاتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىن مەملەكەتتىك قىزمەتكە جىبەرۋ. ولاردى تاعايىنداۋ ەرەكشە تالاپتار جانە لاۋازىمداردىڭ جەكە كەستەسى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلۋى مۇمكىن. بۇل قادام مەملەكەتتىك قىزمەتتى اشىق جانە باسەكەگە قابىلەتتى جۇيە ەتەدى.

12-قادام. جاڭا ەتيكالىق ەرەجەلەردى ەنگىزۋ. مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ جاڭا ەتيكالىق كودەكسىن جاساۋ. ەتيكا ماسەلەلەرى جونىندەگى ۋاكىلەتتى وكىل لاۋازىمىن ەنگىزۋ.

13-قادام. جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋ، سونىمەن بىرگە، جاڭا زاڭنامالار ازىرلەي وتىرىپ، مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ قۇرىلىمىندا جەمقورلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ جۇيەلى تۇردە الدىن الۋ جانە ساۋىقتىرۋ ءۇشىن جەمقورلىققا قارسى ارنايى ءبولىم قۇرۋ.

14-قادام. بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندارعا، ونىڭ ىشىندە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ بارلىق قىزمەتكەرلەرىنە قاتىستى مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى جاڭا زاڭ قابىلداۋ.

15-قادام. مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى جاڭا زاڭ قابىلدانعاننان كەيىن ءىس باسىنداعى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى كەشەندى اتتەستاتتاۋدان وتكىزۋ، كاسىبي تالاپتاردى كۇشەيتۋ جانە ەڭبەكاقى تولەۋدىڭ جاڭا جۇيەسىن ەنگىزۋ.

 

II. زاڭنىڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ

 

16-قادام. ازاماتتاردىڭ سوت تورەلىگىنە قولجەتىمدىلىگىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن سوت جۇيەسى ينستانتسيالارىن وڭتايلاندىرۋ. بەس ساتىلى سوت جۇيەسىنەن (ءبىرىنشى، اپەللياتسيالىق، كاسساتسيالىق، قاداعالاۋ جانە قايتا قاداعالاۋ جاساۋ) ءۇش ساتىلى ء(بىرىنشى، اپەللياتسيالىق، كاسساتسيالىق) سوت تورەلىگى جۇيەسىنە كوشۋ.

17-قادام. سۋديا لاۋازىمىنا كانديداتتاردى ىرىكتەۋ تەتىكتەرىن كوبەيتۋ جانە بىلىكتىلىك تالاپتارىن قاتايتۋ. مىندەتتى تۇردەگى تالاپ – سوت ىستەرىن جۇرگىزۋگە قاتىسۋدىڭ 5 جىلدىق ءوتىلى. كاسىبي داعدىسى مەن ىسكەرلىگىن تەكسەرۋ ءۇشىن احۋالدىق تەستىلەر جۇيەسىن ەنگىزۋ. سۋديالىققا ۇمىتكەرلەر سوتتاردا ستيپەنديا تولەنەتىن ءبىر جىلدىق تاعىلىمدامادان وتەدى. ءبىر جىلدىق تاعىلىمدامادان كەيىن سۋديا ءبىر جىلدىق سىناق مەرزىمىنەن وتەدى.

18-قادام. وقۋدى جانە سوت تاجىريبەسى اراسىنداعى ءوزارا بايلانىستى كۇشەيتۋ ءۇشىن سوت تورەلىگى ينستيتۋتى مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسىنىڭ قۇرىلىمىنان ءبولىنۋى كەرەك. اتالمىش ينستيتۋت جوعارعى سوتتىڭ جانىندا جۇمىس ىستەپ، قىزمەت بابىنداعى سۋديالاردىڭ بىلىكتىلىگىن تۇراقتى تۇردە ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتەتىن بولادى.

19-قادام. سۋديالاردىڭ ەسەپ بەرۋ ءتارتىبىن كۇشەيتۋ. سۋديالاردىڭ جاڭا ەتيكالىق كودەكسىن جاساۋ، سونىڭ نەگىزىندە ازاماتتار سۋديالاردىڭ ارەكەتتەرى بويىنشا ەلىمىزدىڭ جوعارعى سوتىنىڭ جانىنان قۇرىلعان ارنايى سوت القاسىنا شاعىمدانا الاتىن بولۋى كەرەك.

20-قادام. بارلىق سوت پروتسەستەرىنە بەينە جانە تاسپاعا جازۋ شارالارىن مىندەتتى تۇردە ەنگىزۋ. سۋديانىڭ بەينە جازۋدى توقتاتۋعا نەمەسە اۋديو جازۋ ماتەريالدارىن رەداكتسيالاۋعا مۇمكىندىگى بولماۋى ءتيىس.

21-قادام. القا بيلەر سوتى قولدانىلاتىن سالالاردى كەڭەيتۋ. زاڭدى تۇردە القا بيلەر سوتى مىندەتتى تۇردە قاتىستىرىلاتىن قىلمىستىق ىستەردىڭ كاتەگوريالارىن انىقتاۋ قاجەت.

22-قادام. ادامنىڭ جانە ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىن شەكتەيتىن بارلىق تەرگەۋ قىزمەتى جونىندەگى وكىلەتتىلىكتى تەرگەۋ سۋدياسىنا بىرتىندەپ بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى سوتتا ايىپتالۋشى جانە قورعاۋشى اراسىنداعى تەڭگەرىمدى قامتاماسىز ەتۋ.

23-قادام. ينۆەستيتسيالىق داۋلار بويىنشا جەكە سوت ىستەرىن جۇرگىزۋدى قۇرۋ. جوعارعى سوتتا ءىرى ينۆەستورلار قاتىساتىن داۋلاردى قاراۋ ءۇشىن ينۆەستيتسيالىق القانى ۇيىمداستىرۋ.

24-قادام. دۋباي تاجىريبەسى بويىنشا استانا قالاسىندا AIFC حالىقارالىق اربيتراجدىق ورتالىعىن قۇرۋ.

25-قادام. شەتەلدىك جانە حالىقارالىق سوتتاردىڭ ۇزدىك ستاندارتتارى بويىنشا سوت ىستەرىن جۇرگىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جوعارعى سوت جانىنان بەدەلدى شەتەلدىك سۋديالار مەن زاڭگەرلەر قاتىساتىن حالىقارالىق كەڭەس قۇرۋ. كەڭەس قازاقستاندىق سوت جۇيەسىن جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا جوعارعى سوتقا كەڭەس بەرىپ وتىرادى.

26-قادام. سوت رەسىمدەرىن وڭايلاتۋ جانە سوت پروتسەستەرىن جەدەلدەتۋ ءۇشىن ازاماتتىق-قۇقىقتىق داۋلار جونىندەگى سوتتارعا پروكۋروردىڭ قاتىسۋىن قىسقارتۋ. ازاماتتىق ءىس جۇرگىزۋ كودەكسىنە ءتيىستى وزگەرتۋلەر ەنگىزۋ.

27-قادام. جەكەمەنشىك سوت ورىنداۋشىلار ينستيتۋتىن ودان ءارى دامىتۋ. سوت ورىنداۋشىلارىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتىن بىرتىندەپ قىسقارتۋ.

28-قادام. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن ىسكەرلىك قابىلەتتەرى نەگىزىندە ىرىكتەۋ جۇيەسىن جاقسارتۋ كاسىبي داعدىلارىن جانە جەكە تۇلعالىق قاسيەتتەرىن تەكسەرۋ ءۇشىن ءىس باسىنداعى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن جانە قىزمەتكەرلىككە كانديداتتاردى تەستىلەۋدىڭ ارنايى جۇيەسىن ەنگىزۋ.

29-قادام. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسىنە قوسۋ. ءاربىر قۇقىق قورعاۋ قىزمەتىنىڭ ۆەدومستۆولىق ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس بىرىڭعاي قىزمەت ەتۋ ەرەجەسىن ەنگىزۋ.

30-قادام. جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا جانە جەرگىلىكتى قوعامداستىققا ەسەپ بەرەتىن جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىن قۇرۋ. جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ وكىلەتتىلىگى: قوعامدىق ءتارتىپتى قورعاۋ ماسەلەلەرى، تۇرمىستىق قىلمىسقا قارسى تۇرۋ، جول-باقىلاۋ قىزمەتى، ۇساق قۇقىق بۇزۋشىلىققا اتىمەن توزبەۋشىلىك. جول-باقىلاۋ پوليتسياسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جۇمىس اۋىسىمى كەزىندە اتقارعان ءىسىنىڭ بارلىعىن جازىپ وتىراتىن بەينەتىركەگىشتەرمەن قامتاماسىز ەتىلەدى.

31-قادام. ەتيكالىق نورمالاردى بۇزۋعا جول بەرەتىن پوليتسەيلەردىڭ ءىس-ارەكەتتەرىنە شاعىمدانعان ازاماتتاردىڭ ارىزىن قاراۋ جونىندەگى قوعامدىق كەڭەس جۇيەسىن قۇرۋ ارقىلى پوليتسيانىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ. قوعامدىق كەڭەستەردىڭ مارتەبەسىمەن وكىلەتتىلىگى زاڭدى تۇردە بەكىتىلەتىن بولادى.

32-قادام. «قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋ كارتاسى» ۇلتتىق اقپاراتتىق جۇيەسى نەگىزىندە «قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋ كارتاسى» ينتەرنەت-پورتالىن قۇرۋ. بۇل كارتادا ەلىمىزدە 1 اپتادان ءارى كەتپەيتىن مەرزىمدە جاسالعان بارلىق قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق تىركەلەتىن بولادى. بۇل قوعامعا ىشكى ىستەر ورگاندارى جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

33-قادام. باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ورنىنان بوساعان جانە سىناقتان ءوتۋ قىزمەتىنە تىركەلگەن ازاماتتاردى الەۋمەتتىك وڭالتۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن قالىپقا كەلتىرۋ. وسىنداي ازاماتتار ءۇشىن ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەت ستاندارتتارىن جانە الەۋمەتتىك وڭالتۋدىڭ كەشەندى ستراتەگياسىن جاساۋ.

34-قادام. مەملەكەت-جەكەمەنشىك سەرىكتەستىگىن دامىتۋ شەڭبەرىندە پەنيتەنتسيارلىق ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ. پەنيتەنتسيارلىق مەكەمەلەردى سالۋعا، ۇستاۋعا جانە باسقارۋعا جەكەمەنشىك سەكتوردى تارتۋ جونىندە ۇسىنىستاردى ەكشەۋ جانە حالىقارالىق تاجىريبەنى زەرتتەۋ.

 

ءىىى. يندۋستريالاندىرۋ جƏنە ەكونوميكالىق ءوسىم

 

35-قادام. اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىن ءتيىمدى پايدالانۋ ماقساتىمەن ولاردى نارىقتىق اينالىمعا ەنگىزۋ. جەر كودەكسىنە جانە باسقا دا زاڭ اكتىلەرىنە وزگەرىستەر ەنگىزۋ.

36-قادام. جەر تەلىمدەرىن ماقساتتى پايدالانۋ ءتۇرىن وزگەرتۋگە رۇقسات الۋ رەسىمدەرىن جەڭىلدەتۋ. اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىن پايدالانۋعا تۇراقتى تۇردە مونيتورينگ جۇرگىزۋ. بارلىق پايدالانىلماي جاتقان جەردى الداعى ۋاقىتتا جەكەشەلەندىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قورعا بەرۋ.

37-قادام. سالىق جانە كەدەن ساياساتىن جانە رەسىمدەرىن وڭتايلاندىرۋ. تن سەق 6 بەلگىسىندەگى بىركەلكى تاۋارلار توبى شەڭبەرىندە «0-5-12» مودەلى بويىنشا بىرىڭعاي كەدەن ءتاريفى كەدەندىك مولشەرلەمەسىن قىسقارتۋ.

38-قادام. ەكسپورتتىق جانە يمپورتتىق كەدەن راسىمدەرىنەن ءوتۋ كەزىندە ء«بىر تەرەزە» قاعيداتىن ەنگىزۋ. ەلەكتروندى جاريا ەتۋ جۇيەسىن دامىتۋ (تاۋارلاردى كەدەندىك تازالاۋعا اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەنى ەنگىزۋ). ەكسپورت جانە يمپورت ءۇشىن قۇجاتتار سانىن جانە ولاردى وڭدەۋ ۋاقىتىن قىسقارتۋ.

39-قادام. كەدەن جانە سالىق جۇيەلەرىن ينتەگراتسيالاۋ. تاۋار سالىق سالۋ ماقساتىندا قازاقستان اۋماعىنا كىرگەن كەزەڭنەن باستاپ ونى ساتقانعا دەيىن باقىلاۋعا الىنادى.

40-قادام. «پوستفاكتۋم» كەدەندىك تازالاۋ رەجىمىن ەنگىزۋ. سىرتقى ەكونوميكالىق قىزمەتكە قاتىسۋشى جەكەلەگەن ساناتتارعا تاۋارلارىن جاريا ەتكەنشە تاۋارلارىن شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرۋ.

41-قادام. مۇلىكتى جانە قارجىنى زاڭداستىرۋ رەسىمدەرىن وڭايلاتۋ. قولدانىستاعى زاڭعا وزگەرتۋلەر جانە تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ.

42-قادام. 2017 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ءۇشىن، ودان ءارى بارلىق ازاماتتار ءۇشىن كىرىستى جانە شىعىستى جالپى جاريالاۋدى كەزەڭ-كەزەڭمەن ەنگىزۋ.

43-قادام. سالىق دەكلاراتسيالارىن قابىلداۋ جانە وڭدەۋدىڭ ورتالىق جەلىسىن قۇرۋ. ورتالىق سالىق تولەۋشىلەردىڭ ەلەكتروندى قۇجاتتارىنىڭ بىرىڭعاي مۇراعاتىنا كىرۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ. دەكلارانتتار سالىقتى باقىلاۋ بويىنشا شەشىم قابىلداۋ ءۇشىن تاۋەكەل ساناتتارىنا بولىنەتىن بولادى. جاريالاۋدى ءبىرىنشى رەت تاپسىرعان جەكە تۇلعالار ءۇش جىل مەرزىمدە قايتا تەكسەرىستەن وتپەيتىن بولادى.

44-قادام. جاناما سالىق سالۋ تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋ. قوسىمشا قۇن سالىعىنىڭ ورنىنا ساتۋدان سالىق الۋدى ەنگىزۋ ماسەلەسىن جان-جاقتى زەرتتەۋ.

45-قادام. كىرىسكە جانە شىعىسقا سالىق ەسەبىن مىندەتتى تۇردە ەنگىزۋ ارقىلى قولدانىستاعى سالىق رەجىمىن وڭتايلاندىرۋ.

46-قادام. رۇقسات الۋدى وڭتايلاندىرۋ. قۇرىلىسقا رۇقسات الۋدىڭ ءۇش ساتىلى («30-20-10») قاعيداتى ەنگىزىلەدى. ءبىرىنشى ساتى – ارحيتەكتۋرالىق جوبالاۋ تاپسىرماسىن بەرۋ ءوتىنىش بەرىلگەن كۇننەن كەيىن 30 كۇن ىشىندە جۇزەگە اسىرىلادى. ەكىنشى – ەسكيز جوبانى (ديزاين-جوبانى) ماقۇلداۋ – 20 كۇنگە دەيىن، ءۇشىنشى – رۇقساتتىڭ ءوزى – 10 كۇن ىشىندە.

47-قادام. جوبالاۋ-سمەتالىق جانە جوبالاۋ قۇجاتتارىن ساراپتامادان وتكىزۋگە بايلانىستى مەملەكەتتىك مونوپوليادان بىرتىندەپ باس تارتۋ. جوبالاردى ساراپتاۋدى باسەكەلەستى ورتاعا تاپسىرۋ.

48-قادام. قۇرىلىستىڭ سمەتالىق قۇنىن انىقتاۋدىڭ رەسۋرستىق ءادىسىن ەنگىزۋ. قۇرىلىستا باعا قالىپتاستىرۋدىڭ جاڭا ءادىسىن ەنگىزۋ ماتەريالداردىڭ، بۇيىمداردىڭ، جابدىقتاردىڭ جانە ەڭبەكاقىنىڭ قولدانىستاعى باعاعا سايكەس ناقتى نارىقتىق باعاسىنا بايلانىستى قۇرىلىستىڭ سمەتالىق قۇنىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، سونىمەن بىرگە جاڭا ماتەريالدارمەن، جابدىقتارمەن جانە تەحنولوگيامەن سمەتالىق-نورماتيۆتىك بازانى جەدەل جاڭارتۋدى قامتاماسىز ەتەدى.

49-قادام. كەڭەستىك كەزەڭنەن بەرى قولدانىلىپ كەلە جاتقان قۇرىلىستىڭ ەسكىرگەن نورمالارى مەن ەرەجەلەرىنىڭ ورنىنا ەۋروكودتار جۇيەسىن ەنگىزۋ. جاڭا نورماتيۆتەردى قابىلداۋ يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار مەن ماتەريالداردى قولدانۋعا، قۇرىلىس قىزمەتى نارىعىنداعى قازاقستاندىق مامانداردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا، سونىمەن بىرگە قۇرىلىس سالاسىنداعى شەتەلدىك قىزمەت نارىعىنا قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ شىعۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

50-قادام. ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سالاسىن قايتادان قۇرۋ، «بىرىڭعاي ساتىپ الۋشى» مودەلىن ەنگىزۋ. بۇل وڭىرلەر اراسىنداعى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ءارتۇرلى تاريفتەرىن رەتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

51-قادام. وڭىرلىك ەنەرگەتيكالىق كومپانيالاردى (وەك) ىرىلەندىرۋ. بۇل ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ سەنىمدىلىگىن ارتتىرادى، وڭىرلەرگە ەلەكتر ەنەرگياسىن تاراتۋدىڭ شىعىنىن تومەندەتەدى، تۇتىنۋشىلار ءۇشىن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ اقىسىن ازايتادى.

52-قادام. ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سەكتورىندا سالاعا ينۆەستيتسيا تارتۋدى ىنتالاندىراتىن جاڭا تاريف ساياساتىن ەنگىزۋ. تاريف قۇرىلىمىن وزگەرتۋ. تاريفتەردە 2 قۇراۋىش ەرەكشەلەنەدى: كۇردەلى شىعىنداردى قارجىلاندىرۋ جانە ەلەكتر ەنەرگياسى ءوندىرىسىنىڭ اۋىسپالى شىعىندارىن جابۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن ەلەكتر ەنەرگياسى ءۇشىن تولەنەتىن اقى بەلگىلەنەتىن بولادى. بۇل «شىعىندى وتەۋ» ءادىسى بويىنشا تاريفتەردى بەكىتەتىن قازىرگى احۋالدى وزگەرتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

53-قادام. ەىدۇ ستاندارتتارىنا سايكەستەندىرۋ ماقساتتارىندا مونوپوليامەن قىزمەت جۇمىسىنىڭ تۇجىرىمدارىن وزگەرتۋ. قىزمەتتى جاڭعىرتۋ ەركىن باسەكەلەستى دامىتۋعا باعىتتالۋعا ءتيىس.

54-قادام. كاسىپكەرلەردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋ ءۇشىن بيزنەس-ومبۋدسمەن ينستيتۋتىن نىعايتۋ. جاڭا ينستيتۋتتىڭ قۇرامىنا بيزنەستىڭ جانە ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ وكىلدەرى كىرەدى.

55-قادام. قازاقستاننىڭ الەمدىك نارىققا شىعۋى جانە ەكسپورت تاۋارلارى ءۇشىن وڭدەۋ ونەركاسىبىنە ەڭ كەمىندە 10 ترانسۇلتتىق كومپانيانى تارتۋ. حالىقارالىق ەكونوميكالىق نىسانداردىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى تۋرالى حالىقارالىق بيزنەستى اقپاراتتاندىرۋ.

56-قادام. ەكونوميكانىڭ باسىم سەكتورلارىندا «زاكىرلىك ينۆەستورلارمەن» – حالىقارالىق ستراتەگيالىق سەرىكتەستەرمەن («ەير استانا»، «تەڭىز-شەۆرويل»، قتج لوكوموتيۆتەرىن شىعارۋ جونىندەگى زاۋىت ۇلگىسى بويىنشا) بىرلەسكەن كاسىپورىندار قۇرۋ. شەتەلدەردەن جوعارى بىلىكتى ماماندار تارتۋ ءۇشىن اقش، كانادا، اۆستراليا ۇلگىسى بويىنشا قولايلى كوشى-قون رەجىمىن قالىپتاستىرۋ.

57-قادام. تۋريستىك كلاستەرلەر قۇرۋدا ۇزدىك تاجىريبەسى بار ستراتەگيالىق (زاكىرلىك) ينۆەستورلار تارتۋ.

58-قادام. جول-كولىك ينفراقۇرىلىمىن قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ جونىندە بىرىڭعاي وپەراتور قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق (زاكىرلىك) ينۆەستورلار تارتۋ.

59-قادام. مويىندالعان حالىقارالىق ەنەرگوسەرۆيستىك شارتتار ارقىلى ەنەرگيا ۇنەمدەۋ سالاسىنا ستراتەگيالىق ينۆەستورلار تارتۋ. ولاردىڭ نەگىزگى مىندەتى: جەكە شىعىندارىن وتەي وتىرىپ، ەنەرگيا ۇنەمدەۋ سالاسىندا كەشەندى قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن جەكەمەنشىك ەنەرگيا سەرۆيستىك كومپانيالاردى دامىتۋدى ىنتالاندىرۋ جانە ءىس جۇزىندە ەنەرگەتيكالىق شىعىنداردى ۇنەمدەۋدەن قارجىلاي پايدا تابۋ.

60-قادام. ءسۇت جانە ءسۇت ونىمدەرى ءوندىرىسىن دامىتۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق ينۆەستورلار تارتۋ. نەگىزگى مىندەت: ءۇش جىل مەرزىمدە تمد ەلدەرى نارىعىنا شىعارىلاتىن ونىمدەرىنىڭ جارتىسىنا دەيىنگى ەكسپورتىن قامتاماسىز ەتۋ. جۇمىس سەلودا كووپەراتيۆتىك ءوندىرىستى دامىتۋ ارقىلى جاڭازەلانديالىق Fronterra جانە دانيالىق Arla ۇلگىسىمەن ۇيىمداستىرىلدى. 

61-قادام. ەت ءوندىرىسى مەن وڭدەۋدى دامىتۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق

ينۆەستورلاردى تارتۋ. نەگىزگى مىندەت شيكىزات بازاسىن دامىتۋ جانە وڭدەلگەن ونىمدەردى ەكسپورتتاۋ.

62-قادام. ەكونوميكانىڭ شيكىزاتتىق ەمەس سالالارىنداعى ورتا بيزنەستىڭ ناقتى كوشباسشى كومپانيالارىن قولداۋعا باعىتتالعان «ۇلتتىق چەمپيوندار» بەلسەندىلىگىن جۇزەگە اسىرۋ. بيزنەس-كوشباسشىلاردى ايقىنداۋ نوۋ-حاۋ ترانسفەرى ءۇشىن بىلىكتىلىك ورتالىقتارىن قۇرۋ مۇمكىندىگىن بەرەدى.

63-قادام. عىلىمدى قاجەت ەتەتىن ەكونوميكانىڭ نەگىزى رەتىندە ەكى يننوۆاتسيالىق كلاستەردى دامىتۋ. نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتتە «استانا بيزنەس كامپۋستا» عىلىمي ورتالىقتارى مەن زەرتحانالار ورنالاستىرىلادى. ولار بىرلەسكەن عىلىمي-زەرتتەۋ جوبالارىن جانە تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى جۇرگىزۋگە، سونداي-اق، ولاردى كوممەرتسيالاندىرۋعا قىزمەت ەتەدى. ناقتى وندىرىستىك جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار پاركى جەرگىلىكتى جانە شەتەلدىك جوعارى تەحنولوگيالى كومپانيالاردى تارتاتىن بولادى.

64-قادام. وندىرىسكە يننوۆاتسيالار ەنگىزۋ جونىندەگى جۇمىستاردى قارجىلاندىرۋ تەتىكتەرى بار «عىلىمي جانە (نەمەسە) عىلىمي تەحنيكالىق قىزمەت ناتيجەلەرىن كوممەرتسيالاندىرۋ تۋرالى» زاڭ ازىرلەنەدى. عىلىمي گرانتتار مەن باعدارلامالار قۇرىلىمدارى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ قاجەتتىلىگىنە وراي قايتا باعىتتالادى.

65-قادام. قازاقستاندى حالىقارالىق كولىك-كوممۋنيكاتسيالىق اعىمدارعا ينتەگراتسيالاۋ. «ەۋرازيالىق ترانسكونتينەن-تالدىق ءدالىز» مۋلتيمودەلدىك كولىك ءدالىزىن قۇرۋ جونىندەگى جوبانى ىسكە قوسۋ. ول ازيادان ەۋروپاعا جۇكتەر ءترانزيتىن كەدەرگىسىز جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. كولىك ءدالىزى: ءبىرىنشى باعىت – قازاقستان اۋماعى ارقىلى رەسەي فەدەراتسياسىنا جانە ودان ءارى ەۋروپاعا وتەدى. ەكىنشى باعىت – قازاقستان اۋماعى ارقىلى قورعاستان اقتاۋ پورتىنا دەيىن، ودان ءارى كاسپي تەڭىزى مەن ازەربايجان، سودان سوڭ گرۋزيا ارقىلى. جوباعا بولاشاقتا 2014 جىلدىڭ اياعىندا قۇرىلعان ازيا ينفراقۇرىلىمدىق ينۆەستيتسيالار بانكىن تارتۋ.

66-قادام. حالىقارالىق اۆياتسيالىق حاب قۇرۋ. ستراتەگيالىق ينۆەستوردى تارتۋ ارقىلى الماتى ىرگەسىنەن الەمدىك ستاندارتقا سايكەس كەلەتىن حالىقارالىق جاڭا اۋەجاي سالىناتىن بولادى.

67-قادام. «ەير استانا» اۋە تاسىمالداۋشى جانە «قتج» ۇلتتىق كومپانيالارىن ءىرى حالىقارالىق وپەراتور رەتىندە دامىتۋ. «ەير استانا» حالىقارالىق باعىتتارعا ىڭعايلاستىرىلادى جانە الەمنىڭ نەگىزگى قارجى ورتالىقتارىنا (نيۋ-يورك، توكيو، سينگاپۋر) جاڭا باعىتتار اشادى. «ەير استانانىڭ» دامۋى «قتج»-نىڭ بالامالى مارشرۋتتاردى دامىتۋ جونىندەگى جوسپارىمەن ۇيلەستىرىلەدى، بۇل جۇكتەردى جەتكىزۋ قۇنىن ەكى ەسەدەن استام تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

68-قادام. قازاقستان ارقىلى اۋە ءترانزيتىنىڭ تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن اۋە تاسىمالىن مەملەكەتتىك رەتتەۋ تيىمدىلىگىن جاقسارتۋ. ازاماتتىق اۆياتسيا كوميتەتىنىڭ قىزمەتى بريتان ازاماتتىق اۆياتسياسى مەملەكەتتىك اگەنتتىگىنىڭ جانە ەو اۆياتسيا قاۋىپسىزدىگى اگەنتتىگىنىڭ ۇلگىلەرىنە باعدارلاناتىن بولادى.

69-قادام. استانانى زەرتتەۋشىلەردى، ستۋدەنتتەردى، كاسىپكەرلەردى، بارلىق وڭىرلەردەن تۋريستەردى تارتاتىن ەۋرازيانىڭ ىسكەرلىك، مادەني جانە عىلىمي ورتالىعىنا اينالدىرۋ. مۇنىمەن بىرگە قالادا اۋەجايدىڭ جاڭا تەرمينالىن قوسا العاندا، قازىرگى زاماندىق حالىقارالىق كولىكتىك-لوگيستيكالىق جۇيە قۇرىلادى.

70-قادام. ASTANA EXPO – 2017 ينفراقۇرىلىمدارى ارقاۋىندا ارناۋلى مارتەبە بەرە وتىرىپ، استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن (اىعس) قۇرۋ. قارجى ورتالىعىنىڭ ەرەكشە زاڭدى مارتەبەسىن كونستيتۋتسيادا بەكىتۋ. ورتالىقتىڭ تمد، سونداي-اق، باتىس جانە ورتالىق ازيانىڭ بارلىق وڭىرلەرىنىڭ ەلدەرى ءۇشىن قارجى حابى رەتىندە قالىپتاستىرۋ. وزىندىك زاڭدىلىقتارى بار تاۋەلسىز سوت جۇيەسىن قۇرۋ، ول اعىلشىندىق قۇقىق قاعيداتتارىمەن قىزمەت ىستەيتىن بولادى. سۋديالار كورپۋسى شەتەلدىك مامانداردان قۇرىلادى. بولاشاقتا قازاقستاننىڭ قارجى حابى الەمنىڭ 20 الدىڭعى قاتارلى قارجى ورتالىقتارىنىڭ قاتارىنا ەنۋى ءتيىس.

71-قادام. قارجى ورتالىعىنىڭ دامۋ ستراتەگياسىن كاپيتال نارىقتارىنا قىزمەت كورسەتۋ جانە يسلامدىق قارجىلاندىرۋ ماماندىعىنا سايكەس ازىرلەۋ. ەليتالىق قارجى قىزمەتىنىڭ جاڭا تۇرلەرىن، سونىڭ ىشىندە private banking اكتيۆتەردى باسقارۋ سالاسىنداعى قىزمەتتەردى دامىتۋ. ورتالىققا ليبەرالدى سالىق رەجىمىن ەنگىزۋ. وفشورلىق قارجىلىق ورتالىق قۇرىلۋى مۇمكىن. دۋبايدىڭ ۇلگىسى بويىنشا ينۆەستيتسيالىق رەزيدەنتتىك قاعيداتىن ەنگىزۋ.

72-قادام. قارجى ورتالىعى اۋماعىندا رەسمي ءتىل رەتىندە اعىلشىن ءتىلىن ەنگىزۋ. ورتالىقتىڭ دەربەس زاڭدىلىقتارى اعىلشىن تىلىندە جاسالىنۋى جانە قولدانىلۋى ءتيىس.

73-قادام. قارجى ورتالىعىنىڭ حالىقارالىق كولىكتىك قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ. قارجى ورتالىعىنىڭ جەتەكشى قارجى ورتالىقتارىمەن جۇيەلى جانە جايلى اۋە قاتىناسى جۇيەسىن قۇرۋ.

74-قادام. پايدالى قازبالار قورى جونىندە ەسەپ بەرۋدىڭ CRIRSCO حالىقارالىق ستاندارتتار جۇيەسىن ەنگىزۋ ارقىلى جەر قويناۋلارىن پايدالانۋ سالاسىنىڭ مولدىرلىگى مەن بولجامدىلىعىن ارتتىرۋ.

75-قادام. پايدالى قازبالاردىڭ بارلىق تۇرلەرى ءۇشىن ۇزدىك الەمدىك تاجىريبەنى پايدالانا وتىرىپ، كەلىسىمدەر جاساسۋدىڭ وڭتايلاندىرىلعان ءادىسىن ەنگىزۋ.

76-قادام. ەىدۇ ەلدەرى ستاندارتتارىنىڭ نەگىزىندە ادام كاپيتالىنىڭ ساپاسىن كوتەرۋ، 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋدى كەزەڭ-كەزەڭىمەن ەنگىزۋ، فۋنكتسيالىق ساۋاتتىلىقتى دامىتۋ ءۇشىن مەكتەپتەگى وقىتۋ ستاندارتتارىن جاڭارتۋ. جوعارى سىنىپتاردا جانباسىلىق قارجىلاندىرۋدى ەنگىزۋ، تابىستى مەكتەپتەردى ىنتالاندىرۋ جۇيەسىن قۇرۋ.

77-قادام. ەكونوميكانىڭ التى نەگىزگى سالاسى ءۇشىن ون الدىڭعى قاتارلى كوللەدج بەن ون جوعارى وقۋ ورنىندا بىلىكتى كادرلاردى ازىرلەۋ، كەيىننەن بۇل تاجىريبەنى ەلىمىزدىڭ باسقا وقۋ ورىندارىنا تاراتۋ.

78-قادام. نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى تاجىريبەسىن ەسكەرە وتىرىپ، جوو-لاردىڭ اكادەميالىق جانە باسقارۋشىلىق دەربەستىگىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن كەڭەيتۋ. كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدارداعى جەكەمەنشىك جوو-لارىن حالىقارالىق تاجىريبەگە سايكەس ترانسفورماتسيالاۋ.

79-قادام. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە – جوعارى سىنىپتار مەن جوو-لاردا اعىلشىن تىلىندە وقىتۋعا كەزەڭ-كەزەڭمەن كوشۋ. باستى ماقساتى –دايارلاناتىن كادرلاردىڭ باسەكەلەستىك قابىلەتىن ارتتىرۋ جانە ءبىلىم بەرۋ سەكتورىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن كوتەرۋ.

80 -قادام. مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋدى ەنگىزۋ. مەملەكەت، جۇمىس بەرۋشى جانە ازاماتتىڭ ىنتىماقتاسقان جاۋاپكەرشىلىگى قاعيداتى نەگىزىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ قارجىلىق ورنىقتىلىعىن كۇشەيتۋ. باستاپقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەكتى (بمسك) باسىمدىقپەن قارجىلاندىرۋ. باستاپقى كومەك اۋرۋدىڭ الدىن الۋ جانە ەرتە باستان كۇرەسۋ ءۇشىن ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ ورتالىق بۋىنىنا اينالادى.

81-قادام. جەكەمەنشىك مەديتسينانى دامىتۋ، مەديتسينالىق مەكەمەلەرگە كورپوراتيۆتىك باسقارۋدى ەنگىزۋ. باسەكەلەستىك ەسەبىنەن قىزمەتتىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن كوتەرۋ ماقساتىندا الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جاعدايىنداعى باستاپقى مەديتسينالىق الەۋمەتتىك كومەكتى قارجىلاندىرۋ – باسەكە ەسەبىنەن مەديتسينالىق ۇيىمداردىڭ كورپوراتيۆتىك باسقارۋ قاعيداتتارىنا كوشۋىن قامتاماسىز ەتەدى. مەملەكەتتىك مەديتسينالىق ۇيىمداردى جەكەشەلەندىرۋدى ىنتالاندىرۋ، مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمدار ارقىلى تەگىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدەندىرىلگەن كولەمىن بەرۋدى كەڭەيتۋ.

82 -قادام. دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگى قاسىنان مەديتسينالىق قىزمەت ساپاسى بويىنشا بىرلەسكەن كوميسسيانى قۇرۋ. باستى ماقسات: مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋدىڭ الدىڭعى  قاتارلى ستاندارتتارىن ەنگىزۋ (ەمدەۋ حاتتامالارى، كادرلار ازىرلەۋ، ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ، ساپانى جانە قولجەتىمدىلىكتى باقىلاۋ).

83-قادام. ەڭبەك قاتىناستارىن ىرىقتاندىرۋ. جاڭا ەڭبەك كودەكسىن ازىرلەۋ.

84-قادام. الەۋمەتتىك كومەكتى ونىڭ اتاۋلى سيپاتىن كۇشەيتە وتىرىپ، وڭتايلاندىرۋ. الەۋمەتتىك كومەك تەك وعان شىنىمەن ءزارۋ ازاماتتارعا عانا بەرىلەتىن بولادى. كىرىسى تومەن ەڭبەككە قابىلەتتى ازاماتتارعا مەملەكەتتىك اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك تەك ولاردىڭ ەڭبەككە ىقپال ەتۋ جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەۋ باعدارلامالارىنا بەلسەندى قاتىسۋى جاعدايىندا عانا بەرىلەتىن بولادى.

 

IV. بىرتەكتىلىك پەن بىرلىك

 

85-قادام. «ماڭگىلىك ەل» پاتريوتتىق اكتىسى جوباسىن ازىرلەۋ.

86-قادام. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ «ۇلكەن ەل – ۇلكەن وتباسى» كەڭ كولەمدى جوباسىن ازىرلەۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ، ول قازاقستاندىقتاردىڭ بىرتەكتىلىگىن نىعايتادى جانە ازاماتتىق قوعامنىڭ بۇتىندىگىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن جاعداي تۋعىزادى. بۇل بارلىق جۇمىستار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋريستىك سالاسىن دامىتۋدىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسىن (ىشكى ءتۋريزمدى دامىتۋدى قوسا ەسەپتەگەندە) جانە «استانا – ەۋرازيا جۇرەگى»، «الماتى – قازاقستاننىڭ ەركىن مادەني ايماعى»، «تابيعات بىرلىگى جانە كوشپەلى مادەنيەتتەر»، «التاي ىنجۋلەرى»، «ۇلى جىبەك جولىن قايتا جاڭعىرتۋ»، «كاسپي قاقپاسى» وڭىرلىك مادەني-تۋريستىك كلاستەرلەرىن قۇرۋدى جۇزەگە اسىرۋمەن بايلانىستىرىلادى.

87-قادام. ازاماتتىق بىرتەكتىلىكتى نىعايتۋدىڭ «مەنىڭ ەلىم» ۇلتتىق جوباسىن ازىرلەۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ، ونىڭ اياسىندا تەحنولوگيالىق جوبالار سەريالارىن ىسكە اسىرۋ قاراستىرىلاتىن بولادى. سونىڭ ءبىرى – «قازاقستان ەنتسيكلوپەدياسى» كەڭ كولەمدى ينتەرنەت جوباسىن قۇرۋ. مۇنداعى باستى ماقسات – ءاربىر ازاماتقا جانە شەتەلدىك تۋريسكە ەل تۋرالى كوبىرەك بىلۋگە كومەكتەسۋ. پورتالعا قازاقستان بويىنشا 3D بەينە تۋرلارى، ەلدىڭ تاريحى مەن مادەنيەتى، قىزىقتى وقيعالارى جانە قاراپايىم قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىرى تۋرالى اقپاراتتار ورنالاستىرىلادى. پورتال ءبىر ەسەپتەن ەلدىڭ «ساپارناما كارتوچكاسىنا»، ۇلتتىق جول كورسەتۋشىسىنە، قىزىقتى ازاماتتار ءۇشىن ۇلتتىق قۇرمەت تاقتاسىنا جانە ۆيرتۋالدى حابارلاسۋ تۇعىرناماسىنا اينالادى.

88-قادام. جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامى يدەياسىن العا جىلجىتۋ جونىندەگى ۇلتتىق جوبانى ازىرلەۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ، ول «نۇرلى جول» ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ، يندۋستريالاندىرۋدىڭ ەكىنشى بەسجىلدىعى باعدارلامالارىن، سونداي-اق، تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ارقاسىندا ەڭبەك، كاسىپكەرلىك، عىلىم مەن ءبىلىم جانە باسقا دا كاسىپتىك قىزمەتتەردە جوعارى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزگەن قازاقستاندىقتاردىڭ ء(بىزدىڭ زامانىمىزدىڭ باتىرلارىنىڭ) تابىستارىنىڭ دەربەس تاريحىن ەسكەرە وتىرىپ، جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامى يدەيالارىن ىلگەرىلەتۋگە، يندۋستريالاندىرۋدىڭ جانە «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتى تالاپتارىنا جاۋاپ بەرە الاتىن جۇمىسشى جانە كاسىپتىك-تەحنيكالىق ماماندىقتاردىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن تانىمالدىلىعىن ناسيحاتتاۋعا باعىتتالادى.

89-قادام. «نۇرلى بولاشاق» ۇلتتىق جوباسىن ازىرلەۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ. مەكتەپتىك ءبىلىم بەرۋدىڭ قولدانىستاعى وقۋ باعدارلامالارىنا ماڭگىلىك ەل قۇندىلىقتارىن ەنگىزۋ.

90-قادام. بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانى، سونداي-اق، باق-تاعى، ينتەرنەتتەگى، بۇقارالىق اقپاراتتىڭ جاڭا بۋىندارىنداعى، سونداي-اق، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى قازاقستاندىق بىرتەكتىلىك يدەيالارىن جۇزەگە اسىرۋدى اقپاراتتىق قامتۋ جانە ىلگەرىلەتۋ.

V. ەسەپ بەرەتىن مەملەكەتتى قالىپتاستىرۋ

 

91-قادام. مونيتورينگتىڭ، باعالاۋ مەن باقىلاۋدىڭ ستاندارتتالعان جانە ازايتىلعان رەسىمدەرى اياسىندا مەملەكەتتىك باسقارۋدان ناقتى ناتيجەلەر بويىنشا مەملەكەتتىك باسقارۋعا كوشۋ. تارتىپتىك باقىلاۋ جۇيەسى تەك قانا ماقساتتى ينديكاتورلارعا قول جەتكىزۋدى باقىلاۋعا نەگىزدەلۋى ءتيىس. رەسىمدىك سيپاتتاعى بارلىق تاپسىرمالار مەن ارالىق باقىلاۋ تاراتىلاتىن بولادى. مەملەكەتتىك ورگاندارعا ولاردىڭ الدىنا قويىلعان ماقساتتىق ينديكاتورلارعا قول جەتكىزۋ جونىندەگى قىزمەتىندە دەربەستىك بەرىلەدى.

92-قادام. مەملەكەتتىك جوسپارلاۋدىڭ ىقشام جۇيەسىن قۇرۋ. جەكەلەگەن سالالىق باعدارلامالاردىڭ مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا ينتەگراتسيالانۋىمەن مەملەكەتتىك باعدارلامالار سانىن قىسقارتۋ. سالالىق باعدارلامالار، سونداي-اق، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ستراتەگيالىق جوسپارلارى جويىلادى. ستراتەگيالىق جوسپارلار مەن اۋماقتىق دامۋ باعدارلاماسىن نەگىزگى ماقساتتى ينديكاتورلار بولىگىندە قايتا پىشىندەۋ.

93-قادام. اۋديت پەن مەملەكەتتىك اپپارات جۇمىستارىن باعالاۋدىڭ جاڭا جۇيەسىن ەنگىزۋ. مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى باعالاۋ ءۇش جىلدا ءبىر رەت جۇرگىزىلەتىن بولادى. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ناتيجەلىلىگىن باعالاۋ ستراتەگيالىق جوسپارلار بويىنشا جىلما-جىل جۇزەگە اسىرىلادى. «مەملەكەتتىك اۋديت جانە قارجىلىق باقىلاۋ تۋرالى» زاڭ قابىلداۋ. ەسەپ كوميتەتى ءبىرىنشى سىنىپتى الەمدىك اۋديتورلىق كومپانيالاردىڭ مودەلدەرى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن بولادى جانە اعىمدىق وپەراتسيالىق باقىلاۋدان كەتەدى.

94-قادام. «اشىق ۇكىمەتتى» ەنگىزۋ. اقپاراتقا قولجەتىمدىلىك تۋرالى زاڭدى ازىرلەۋ، ول مەملەكەتتىك ورگاندار يەلىگىندەگى تەك مەملەكەتتىك قۇپيا مەن زاڭمەن قورعالاتىن باسقا دا اقپاراتتاردان وزگە كەز كەلگەن اقپاراتتىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتەدى.

95-قادام. مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارىنىڭ حالىق الدىندا ستراتەگيالىق جوسپارلار جانە اۋماقتىق دامۋ باعدارلامالارىنىڭ ماڭىزدى كورسەتكىشتەرىنە قول جەتكىزىلگەندىگى تۋرالى جىل سايىنعى اشىق باياندامالار جاساۋلارىن جانە ولاردىڭ ەسەپتەرىن رەسمي ۆەب-سايتتاردا ورنالاستىرۋدى تاجىريبەگە ەنگىزۋ. ۇلتتىق جوو-لار باسشىلارىنىڭ ءوز قىزمەتتەرى تۋرالى وقۋشىلار، جۇمىس بەرۋشىلەر، قوعام وكىلدەرى مەن باق الدىندا جىلما-جىل ەسەپ بەرۋلەرىن تاجىريبەگە ەنگىزۋ.

96-قادام. ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ستاتيستيكالىق بازالارى مالىمەتتەرىنە ونلاين-قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ. بارلىق بيۋدجەتتىك جانە توپتاستىرىلعان قارجىلىق ەسەپ، سىرتقى قارجى ءاۋديتىنىڭ ناتيجەلەرى، مەملەكەتتىك ساياسات تيىمدىلىگىن باعالاۋ قورىتىندىلارى، مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ساپاسىن قوعامدىق باعالاۋ ناتيجەلەرى، رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋى تۋرالى ەسەپ جاريالاناتىن بولادى.

97-قادام. ءوزىن-ءوزى رەتتەۋ مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدى دامىتۋ ارقىلى ازاماتتاردىڭ شەشىمدەر قابىلداۋ ۇدەرىسىنە قاتىسۋ مۇمكىندىگىن كەڭەيتۋ. مەملەكەتكە ءتان ەمەس قىزمەتتەردى باسەكەلەستىك ورتاعا جانە ءوزىن-ءوزى رەتتەۋشى ۇيىمدارعا بەرۋ. ۇكىمەت مەملەكەتكە ءتان ەمەس جانە باسى ارتىق قىزمەتتەردى قىسقارتۋ ەسەبىنەن نەعۇرلىم ىقشام بولا تۇسەدى.

98-قادام. سەلولىق وكرۋگ، اۋىل، سەلو، كەنت، اۋداندىق ماڭىزداعى قالا دەڭگەيىندە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدىڭ دەربەس بيۋدجەتى ەنگىزىلەتىن بولادى. وبلىس ورتالىقتارىندا جانە رەسپۋبليكالىق ماڭىزداعى قالالاردا ازاماتتاردىڭ ءتيىستى بيۋدجەتتىك جوبالارىن تالقىلاۋعا قاتىسۋىنىڭ تەتىكتەرى جۇمىس ىستەيدى.

99-قادام. مەملەكەتتىك ورگاندار مەن اكىمدەر جانىنداعى قوعامدىق كەڭەستەردىڭ ستراتەگيالىق جوسپارلار مەن اۋماقتىق دامۋ باعدارلامالارىن; بيۋدجەتتەردى، ەسەپتەردى، ماقساتتى ينديكاتورلارعا قول جەتكىزۋدى، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن ەركىندىكتەرىن قوزعايتىن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەر جوبالارىن; باعدارلامالىق قۇجاتتار جوبالارىن تالقىلاۋ بولىگىندەگى رولدەرىن كۇشەيتۋ. قوعامدىق كەڭەستەردىڭ وكىلەتتىكتەرى مەن مارتەبەسىن زاڭمەن بەكىتۋ، مەملەكەتتىك شەشىمدەردى قابىلداۋ اشىقتىعىن ارتتىرۋ.

100-قادام. كاناداداعى Canada Service جانە اۆسترالياداعى Centrelink ۇلگىسى بويىنشا مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ بىرىڭعاي پروۆايدەرىنە اينالاتىن «ازاماتتار ءۇشىن ۇكىمەت»  مەملەكەتتىك كورپوراتسياسىن قۇرۋ. مەملەكەتتىك كورپوراتسيا حالىققا قىزمەت كورسەتەتىن بارلىق ورتالىقتاردى ءبىر جۇيەگە ينتەگراتسيالايدى. قازاقستان ازاماتتارى مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى ءبىر جەردەن الاتىن بولادى. مەملەكەتتىك قىزمەتتى ساپا مەنەدجمەنتى ISO 9000 سەرياسىنا سايكەس حالىقارالىق سەرتيفيكاتتاۋ.

 

ىسكە اسىرۋ تەتىگى

 

• ەل پرەزيدەنتى جانىنان جەدەل تۇردە قۇرامى وتاندىق جانە شەتەلدىك ساراپشىلاردان تۇراتىن، بەس جۇمىس توبىنان جاساقتالعان جاڭعىرتۋ جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا قۇرىلدى.

• ۇلتتىق كوميسسيا بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانى كەزەڭ-كەزەڭىمەن ورىنداۋدى كەلىسىلگەن باسقارۋ بويىنشا جۇزەگە اسىرۋى ءتيىس. ول مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، بيزنەس-سەكتور مەن ازاماتتىق قوعامنىڭ ءوزارا ءتيىمدى ءىس-قيمىلىن قامتاماسىز ەتەدى.

• ۇلتتىق كوميسسيا تۇجىرىمدامالىق شەشىمدەر قابىلداپ، ءىس-قيمىلدىڭ ناقتى جوسپارىن ايقىنداۋى ءتيىس. ونىڭ ۇسىنىستارى ەل پرەزيدەنتى تاراپىنان بەكىتىلەتىن بولادى. بەكىتىلگەن شەشىمدەردى ورىنداۋ ءۇشىن جەدەل تۇردە پارلامەنت تاراپىنان زاڭدار، ۇكىمەت تاراپىنان قاۋلىلار قابىلداناتىن بولادى.

• مينيسترلەر مەن اكىمدەردىڭ شەشۋشى باستامالارىن ءتيىمدى جۇزەگە اسىرۋلارى ۇلتتىق كوميسسيا تاراپىنان قاتاڭ قاداعالاناتىن بولادى.

• ۇلتتىق كوميسسيا جانىنان بەدەلدى شەتەلدىك ساراپشىلار  قاتارىنان حالىقارالىق كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەس جاساقتاۋ قاجەت. اتالعان كەڭەس ۇسىنىمدار جاساپ، رەفورمالاردى ورىنداۋ ناتيجەلەرىنىڭ تاۋەلسىز جۇيەلى مونيتورينگىن جۇزەگە اسىراتىن بولادى.

• ۇلتتىق كوميسسيانىڭ جۇمىس ورگانى ەتىپ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ كەڭسەسىن ايقىنداۋ قاجەت.

 

Abai.kz