مۇنايلى ولكە اتىراۋعا بۇل جولى «قوس شىنار» ءاليا، مانشۇك قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى عالىمجان بايدەربەس اقساقال ەكەۋمىزدىڭ جولىمىز بىرگە ءتۇسىپ ەدى. قالادان بىرەۋلەر 45, بىرەۋلەر 55 شاقىرىم دەپ جول سىلتەگەن سارايشىق اۋىلىن كورسەك دەگەن ويىمىز دا ءبىر جەردەن شىقتى. «حان ورداسى سارايشىق» تاريحي مەموريالدىق كەشەنى وسى اۋىلدىڭ جانىندا ەكەن. كەشەن ديرەكتورى مولداش بەردىمۇراتوۆ كورگەن جەردەن عالەكەڭە قاراپ قاتتى دا قالدى. ءبىر كەزدە ەكەۋىنىڭ اتىراۋ پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن بىرگە تامامداعانىن، ودان بەرگى ەلۋ جىلدا كەزدەسپەگەندەرىن ەسكە الدى. سەكسەنگە يەك ارتقالى تۇرعان اقساقالداردىڭ ءبىر-ءبىرىن جازباي تانىعاندارىنا قايران قالىستىق. جانە ءبىر-بىرىنەن سىرتتاي سۇراستىرىپ ءبىلىپ جۇرگەن حابارى بار-اۋ دەيمىن. ويتكەنى، كەشەن سىرتىنداعى ەسكەرتكىشتەر جانىندا اڭگىمەسىن باستاعان كەزدە مولداش اقساقال: «مىنانىڭ كوزىنشە مەن دۇرىس سويلەي المايمىن» دەپ قۇرداسىن ازىلمەن قاعىتتى. سوسىن اۋىل جاققا قولىن جايىپ: «بۇل جەردى سارايشىق ەلدى مەكەنى دەپ اتايدى. ال سارايشىق ەلدى مەكەنى قازاق دالاسىنداعى ەڭ تاريحي كونە ورىنداردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. بۇل جەرگە كەزىندە ۇلى ءجۇز، ورتا ءجۇز، كىشى ءجۇز تولىقتاي مويىنداعان 12 اۋليە جەرلەنگەن» دەپ اڭگىمەسىن باستاپ كەتتى.

ونىڭ ايتۋىنشا، كەزىندە سارايشىقتا 100-دەن استام حان حاندىق قۇرعان. مۇنداعى ءبىز كورگەن كەسەنەنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن بيىكتىگى 17 مەتر، 8 قابىرعالى حاندار پانتەونى — سول حانداردىڭ رۋحىن كەيىنگى ۇرپاققا جەتكىزۋ ماقساتىندا قويىلعان ەسكەرتكىش. كەشەننىڭ ساۋلەتتىك قۇجاتتارىن، سمەتالىق جوبالارىن دايىنداپ، بۇكىل قۇرىلىسىنا باسشىلىق جاساعان، دەمەۋشىلىك كومەك ۇيىمداستىرعان سول كەزدەگى وبلىستىڭ اكىمى يمانعالي تاسماعانبەتوۆ ەكەن. قۇرىلىس 1999 جىلى 2 مامىردا باستالىپ، 2 قىركۇيەكتە اياقتالعان. ءتورت ايدا وسى كەشەن سالىنىپ بىتكەن. ونىڭ اشىلۋ قۇرمەتىنە ەلباسىنىڭ ءوزى كەلگەن. قابىرعالاردىڭ اراسىنداعى قاز-قاتار تىزىلگەن قۇلپىتاستار تۋرالى كەشەن باسشىسى:

— سارايشىقتىڭ جەرىندە جەتى حاننىڭ سۇيەگى، ءبىر حاننىڭ باسى جاتىر. مىنا جەتى قۇلپىتاس سول جەتى حانعا قويىلعان. موڭكە تەمىر، توقتاعۋ، جانىبەك — بۇل ۇشەۋى دە التىن وردانىڭ حاندارى، جوشىدان، ياعني شىڭعىس حاننىڭ ءبىرىنشى بالاسىنان تاراعان ۇرپاقتار. ءار قۇلپىتاستىڭ استىنداعى كورسەتىلگەن تسيفرلار حاندىق قۇرعان جىلدارى، تۋعان-ولگەن جىلدارى ەمەس، ياعني حان بولعان جىلدارى، — دەپ شەگەلەپ ءتۇيدى دە:

"بۇل جەردەن داڭقى تاراپ شەتكە نەبىر،

دۋلاتىپ دۇنيەدەن وتكەن ءومىر.

دامىلداپ  جاتىر مىندا دابىلدارى

جانىبەك، توقتاعۋ مەن موڭكە تەمىر!" دەپ جازىپ جۇرگەندىگىمىز سودان، — دەپ ولەڭدەتە جونەلدى. ىشىمنەن بۇل ولەڭ جولدارىنىڭ اۆتورى كىم بولادى ەكەن دەپ ويلاپ قويدىم، بىراق اڭگىمەسىن ءبولىپ سۇراۋدى رەتسىز كوردىم.

مولداش اقساقالدىڭ وسى تاريحي ورىندى زەرتتەۋگە سۇبەلى ۇلەس قوسقان بەلگىلى مامان ەكەنى اڭگىمەسىنەن-اق كورىندى. «التىن وردا ىدىراعان كەزدە كوپتەگەن ۋاق حاندىقتارعا ءبولىنىپ كەتكەن. سول كەزدە سارايشىقتا نوعاي حاندىعى قۇرىلعان. ءامىر وقاس نوعاي – قاي جىلى حان بولعاندىعىن تابا المادىم، 1447 جىلى حاندىقتان كەتكەن، نوعايدىڭ اتاقتى باتىرى ەدىگەنىڭ تۋعان نەمەرەسى» دەگەن سوزدەرىنەن وسىنى اڭعارۋعا بولادى. سودان سوڭ:

"تاعدىردىڭ تارتسا-داعى تالاي جۇگىن،

بۇل جەردە حاندىق قۇرعان تالاي مىعىم.

وسىندا كوتەرىپتى ەر ەدىگە،

شۇبالتىپ شۇبار تۋىن نوعايلىنىڭ" دەپ جازىپ جۇرگەندىگىمىز سودان، — دەپ، تاعى دا جىر شۋماقتارىن تۇيدەكتەتىپ توقتادى.

قاسىمحان سالعان جول

مۇنان ءارى تاريحتىڭ تاعى ءبىر قويناۋىن اقتارىپ: «ال قاسىم حان — ءاز-جانىبەك حاننىڭ بالاسى. بۇل كىسى 1511-1518 جىلعا دەيىن حاندىق قۇرعان. شامامەن 1513 جىلدارى قاسىم حان سارايشىقتى قازاق حاندىعىنىڭ ەڭ العاشقى استاناسى دەپ جاريالاعان» دەپ كەسىپ ايتتى. ءسىرا، ءوزى وقىعان زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىنە، ەستىگەن زەردەسىنە سۇيەنەتىن بولۋ كەرەك، ايتىپ تۇرعان اڭگىمەسىنىڭ ناقتىلىعىنا سەنىمدى كىسىنىڭ كەيپى. سودان دا بولار، الگىندەي فاكتىلەردى ايتقان كەزدە دەرەك كوزدەرىنە سىلتەمە جاساپ جاتپادى.

كەشەننىڭ قۇرامىندا مەشىت، مۇراجاي بار. مەشىتتە جۇما نامازى وتەدى. كەلۋشىلەر اۋەلى وسىندا كىرىپ قۇران وقىتىپ، دۇعا ەتەدى. مۇراجاي ىشىنە سارايشىق قازباسىنان شىققان تاريحي جادىگەرلەر قويىلعان. ءحىV عاسىرداعى سارايشىق قالاسىنىڭ ماكەتى دە وسىندا. قابىرعالارىنا كونە كارتاسى ىلىنگەن.

سولارعا قاراپ تۇرىپ: «جالپى قاسىم حانعا قارايتىن قازاقتىڭ سانى ميلليونعا، اسكەرى 100 مىڭعا جەتكەن. سارايشىقتى قازاق حاندىعىنىڭ ەڭ العاشقى استاناسى دەپ جاريالاعاندا قالانىڭ ۇزىندىعى شامامەن 10 شاقىرىمعا، ەنى 8 شاقىرىمعا جۋىقتايدى ەكەن» دەگەن تۇجىرىم ايتتى.

— اقساق تەمىر ەلدى جەرمەن-جەكسەن قىلىپ كەتكەندە، ءار جەردە بىتىراپ قالعان اتالارىمىزدىڭ باسىن قوسىپ، قايتادان ەل ەتىپ، «مىناۋ قازاقتىڭ ەلى، مىناۋ جەرى، مىناۋ زاڭى، مىناۋ استاناسى» دەپ، قازاقتى قايتادان ۇلت رەتىندە باسقا ۇلتتارمەن تەڭەستىرگەن  قاسىم حان. سوندىقتان دا تاريحتا «قاسىمحاننىڭ قاسقا جولى» دەيتىن اتاقپەن قالعان ادام، — دەيدى كەشەن باسشىسى. جانە وسى ويىن تاعى دا ولەڭ شۋماقتارىنا ءتۇيىپ:

"كوك نايزا، سارى ساداق اسىنعاندار،

ەسەسىن جىبەرمەپتى باسىنعانعا،

ماڭگىلىك مەكەن تاۋىپ جاتىر مۇندا،

قاسقا جول سالىپ كەتكەن قاسىم حان دا.

الىسقان جاۋلارىنان اسقان ءالى،

اۋەلدەن ەل بولعانبىز استانالى،

قازاقتىڭ ەلدىگى دە، بىرلىگى دە،

تەك قانا قاسىم حاننان باستالادى!" دەپ جازىپ جۇرگەنىمىز سودان، — دەدى.

— ال شيح ماماي — قاسىم حانعا كۇيەۋ بالا، ءامىر وقاستىڭ تۋعان نەمەرەسى. ال سارايشىقتا ەڭ سوڭعى جەرلەنگەن ءجۇسىپ حان. ءجۇسىپ ءوزى مۇسىلمان ءدىنىن قابىلداعان. ال ءىنىسى يسمايىل ورىستاردىڭ  ءدىنىن قابىلداعان. ءجۇسىپ ورىستارمەن شايقاستا قايتىس بولعان. ءجۇسىپ ولگەننەن كەيىن بۇلاردىڭ تۇقىمى تۇگەلدەي ورىستاردىڭ ءدىنىن قابىلداپ كەتكەن. ورىستارداعى يۋسۋپوۆتار، يسمايلوۆتاردىڭ تاريحى  وسىندا جاتىر، — دەپ جانە ءبىر اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعاردى. سودان كەيىن جەتى حانعا ورناتىلعان ەسكەرتكىشكە قايتىپ ورالىپ:

— مەنەن كەلگەن قوناقتار: «سوندا وسى جەردە جەتى حاننىڭ سۇيەگى بار ما؟» دەپ ءجيى سۇرايدى. «بولسا قالاي تاپتىڭ، ول كىسىلەردىڭ سۇيەگى ەكەنىن قالاي دالەلدەدىڭ؟» دەپ سۇراق قوياتىندار دا بار. مۇنىڭ استىندا ەشقانداي سۇيەك جوق. بۇل تەك حاندار جەرلەنگەن مولانىڭ سيمۆولدىق بەلگىسىن كورسەتەدى. سارايشىقتىڭ ءار جەرىنەن اكەلىپ توپىراق قانا سالىندى، — دەيدى.

باعداتپەن ساندىك جارىستىرعان قالا

مولداش اقساقالدىڭ اڭگىمەسىنەن تۇيگەنىمىز، ارحەولوگتاردىڭ ايتۋىنا، ارعى-بەرگى زەرتتەۋشىلەردىڭ جازىپ قالدىرعان مۇرالارىنا قاراعاندا، ءحىV عاسىرداعى سارايشىق قالاسىنىڭ جالپى ساۋلەتتىك قۇرىلىسى وسى كەشەننىڭ مۇراجايىندا تۇرعان ماكەتتەگىدەي بولعان. قالاعا ەڭ ءبىرىنشى شەتەلدەن ارابتىڭ بەلگىلى گەوگراف-عالىمى، ساياحاتشىسى يبن-باتۋتا 1334 جىلى كەلىپ، قالانى ارالاپ، ءوزىنىڭ «ومىرلىك ساياحات» اتالاتىن كىتابىندا مىناداي ەستەلىك جازىپ قالدىرىپتى: «مەن دۇنيەجۇزىنىڭ ءبارىن ارالادىم. سول ارالاعان قالالارىمنىڭ ىشىندە سارايشىق قالاسى - باعدات سىندى دۇنيەجۇزىندەگى ءىرى قالالاردىڭ ءبىرى. باعداتتاعىداي مۇندا دا قايىقتاردان جاسالعان كوپىر كوردىم. قالادا حاننىڭ سارايى، ءتورت مەشىت، وتە كوپ قوناقۇيلەر بار ەكەن. بىراق مەن ولاردى كورىپ تاڭعالعان جوقپىن، مەنىڭ تاڭعالعانىم، جەر شارىن شارلاپ جۇرگەندە، كورمەگەن ءبىر قىزىقتى سارايشىقتان كوردىم، مىنا جاقسىلىق ادام بالاسىنىڭ بارىنە بىتسە، باقىت. مۇندا سۋ ءاربىر ۇيگە ءوزى بارادى ەكەن» دەگەن.

بۇعان كەشەن باسشىسى: «ساياحاتشىنىڭ سۋ ءاربىر ۇيگە ءوزى بارادى» دەپ تۇرعانى ءحىV عاسىردىڭ ورتاسىندا سارايشىقتا سۋ قۇبىرى بولعان، ءاربىر ۇيگە سۋ سول قۇبىرلارمەن جەتىپ تۇرعان. ولار قىشتان، كەراميكادان جاسالعان تۇربالار بولعان. ول تۇربالاردى قازبادان تاپتىق، مۇراجايدا تۇر» دەپ تۇسىنىك بەرەدى.

ماكەڭنىڭ بىزگە بايانداعانىنداي، قالانىڭ تاريحىن تەرەڭىرەك زەرتتەۋ ماقساتىندا سارايشىق ەلدى مەكەنىندەگى قالانىڭ ورنى ءار جىلدارى قازىلىپ كەلگەن. بەرگى جىلدارى، 1999 جىلى جەردىڭ استىنان ەكى قاباتتى، 45 بولمەلىك قوناقۇيدىڭ ەكىنشى قاباتى شىعارىلعان. ال 2000 جىلى سونىڭ ءبىرىنشى قاباتى قازىلعان. وسىلايشا ءۇش ايداي قازبا جۇمىستارى جۇرەدى. تەك ءبىر دەمالىستاي جۇمىس بوگەلەدى. سەبەبى، قىرعىن ولىكتىڭ ۇستىنە تاپ بولادى. 100-دەن استام ادامنىڭ سۇيەگىن جيىستىرىپ بارىپ، قازبا جۇمىسى قايتا جالعاسادى. قازبا كەزىندە التىندالعان مونشاقتار، التىندالعان وڭىرجيەكتەر، ءتىپتى ءحىV عاسىرداعى تارىنىڭ تۇقىمىنا دەيىن شىعادى. قوناقۇيدىڭ قاسىنان مونشا قۇرىلىسى تابىلادى. ونىڭ تابانىنا قازىرگى كافەل سىندى تاستار توسەلگەن كورىنەدى، بوياۋلارى سول كۇيىندە ساقتالعان. قازبا كەزىندە كارىزدەرى، ءتىپتى سول كەزدەگى پايدالانىلعان شىلاپشىندارعا شەيىن شىعادى. قۇدىق تابىلادى. قۇدىقتىڭ جەتى مەتردەي تەرەڭدىگىنە بارعاندا قۇمىرا، ونىڭ قاسىنان كەسە شىعادى. قۇمىرانىڭ قاسيەتى تاڭەرتەڭگى بوياۋى ءبىر بولەك، تۇستەگى بوياۋى ءبىر بولەك، كەشتەگى بوياۋى ءبىر بولەك بولىپ قۇبىلىپ تۇرادى. ءبىر جاق بۇيىرىندە «بۇعان ادامنىڭ كوز جاسى قۇيىلماسىن!» دەگەن ارابشا جازۋى بولعان. بۇل كەسە الەم بويىنشا قازبا جۇمىسىندا تابىلعان ەكىنشى اسىل بۇيىم ەكەن. ونىڭ العاشقىسى مىسىردان، ەكىنشىسى وسىننان تابىلعان. كەسەنىڭ تاعى ءبىر قاسيەتى — ىشىندەگى قۇيعان تاماققا ۋ سالىنسا، كەسەنىڭ بوياۋى سول بويدا وزگەرىپ قويا بەرەدى.

ارينە، مۇراجايدان قازبا كەزىندە تابىلعان بۇل اسىل كەسەنى دە، قۇمىرانى دا، التىن بۇيىمداردى دا كورە المادىق. ولار تۇگەلدەي 2000 جىلدان باستاپ استاناداعى ۇلتتىق مۇراجايعا كوشىرىلىپتى. مۇندا تەك ماكەتى قويىلعان. سونىڭ وزىندە مۇراجاي تاريحي جادىگەرلەرگە باي. وسىلاردى كورسەتىپ كەشەن باسشىسى:

— مىسالى، مىنانى كوزدىك دەيدى، مىناۋ ايەلدەردىڭ تاققان اشەكەيلىك بۇيىمدارى، مىناۋ اقشا جينايتىن بۇيىمدار. مىناۋ قۇمىرانىڭ قاراپايىم تۇرلەرى، مىناۋ ارقان ەسكەندە پايدالانىلعان سۇيەك، مىناۋ بالا بەسىكتە جاتقاندا پايدالانىلعان شۇمەك، بالالاردىڭ ويناعان اسىعى، مىناۋ سۇيەكتەن جاسالعان قىلىشتىڭ، مىناۋ ەگەۋدىڭ ساپتارى، ال مىناۋ سۋ قۇبىرلارى، — دەپ تانىستىردى. تاعى ءبىر قۇمىراعا ۇقساس، بىراق قوس قاباتتالعان ىدىستى كورسەتىپ: «مىناۋ مەنىڭ وسىدان بەس جىل بۇرىن تاپقان تەرموسىم»، — دەدى.

مۇراجايداعى ءحىV عاسىرداعى سارايشىقتىڭ كورىنىسىن اڭگىمەلەگەن كەزدە مولداش اعامىزدىڭ اڭگىمەسى ءتىپتى قيال-عاجايىپ ەرتەگى سىندى قىزىقتى بولا ءتۇستى.

— بۇل كەزدە ءاز-جانىبەك حاندىق قۇرعان. ونىڭ ەڭ سۇيىكتى قىزى كوبىنەسە وسى سارايشىقتا بولعان. سول قىزىنا ارناپ سارايشىقتىڭ كۇن باتىس جاعىنان جاساندى كول تۇرعىزعان. كولدىڭ سۋىن 15-20 كۇن سايىن اۋىستىرتىپ تۇرعان. اۋىستىرعان سايىن قايىقپەنەن ءجۇرىپ كولدىڭ بەتىنە سەكەر سەبەدى ەكەن دەيدى. سەكەر سەبەتىنى، سۋ نەعۇرلىم ءتاتتى بولسا، سوعۇرلىم اققۋ كولگە كوپ وتىراتىن بولعان. سوندىقتان دا بۇل كول تاريحتا «اققۋ كولى»، كەيدە «سەكەر كولى» دەيتىن اتاقپەن قالعان. كولدىڭ ءسانىن ارتتىرايىن دەپ حان قىزىنا التىندالعان قايىق جاساتىپ بەرگەن. حاننىڭ قىزى التىندالعان قايىعىنا وتىرىپ، اپتاسىنا ەكى رەت سەرۋەنگە شىعادى ەكەن. ول سەرۋەنگە شىققان كۇنى جۇرتتىڭ كوپشىلىگى كولدىڭ جاعاسىنا كەلىپ دەمالاتىن بولعان، — دەيدى.

قالانىڭ ورنى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ ماقساتىندا ءار جىلدارى قازىلعان. قازبا جۇمىستارى ءالى دە ءجۇرىپ جاتىر. «ال ەندى بۇل قالا جەر بەتىنەن قالاي جويىلعان؟» دەگەن ساۋالىمىزعا كەشەن باسشىسى مىناداي دەرەك ايتتى.

قالانى 1580 جىلى ورىستىڭ پاتشاسى يۆان گروزنىي كازاكتاردى جۇمساپ تىزە بۇكتىرگەن. كازاكتار قالانى العانمەن، ەشتەڭەسىن بۇلدىرمەگەن. ونى ەستىگەن گروزنىي ءوزى كەلىپ، قالادا 12 كۇن بولىپ، كەتەرىندە كازاكتىڭ اتامانىنا: «قالا وتە كورىكتى، وتە ءساندى، بىراق ءبىز  جاۋلاعان جەردە مۇنداي قالا تۇرۋعا ءتيىستى ەمەس، ونىڭ ىشىندە ماسكەۋگە ۇقسايتىن قالا تۇرۋعا ءتيىستى ەمەس. سوندىقتان قالانى تاس-تالقان ەتىپ قيراتىپ، مولاعا اينالدىرىڭدار» دەپ بۇيرىق بەرگەن. ءسويتىپ، بەس عاسىرعا جاقىن ءومىر سۇرگەن سارايشىق 1580 جىلى كۇزدە كۇل-تالقان قيراتىلىپ، توپىراققا اينالعان.

ال يۆان گروزنىيدىڭ سارايشىقتى ىجداعاتتاپ قۇلاتىپ جۇرگەنىنىڭ سەبەبى — وزىنەن بۇرىنعى ورىستىڭ پاتشاسى يۋري دولگورۋكي ماسكەۋ قالاسىن سالدىرعاندا قىزىل الاڭدى سارايشىقتان، كرەملدى التىن وردادان كوشىرىپتى. انە، سونى بىلەتىن يۆان گروزنىي التىن وردانى اقساق تەمىردىڭ قۇلاتقانىن پايدالانىپ، جەر بەتىندە ماسكەۋگە ۇقسايتىن قالا قالدىرمايمىن دەپ، اۋەلى قازاندى، سودان كەيىن سارايشىقتى قۇلاتقان. قازاندى قۇلاتىپ جۇرگەن سەبەبى ماسكەۋدە كرەملدىڭ جانىندا 4-5 ادەمى سوبور بولعان. جۇرت وسى كۇنگە دەيىن ولاردى قازان، ۋسپەن سوبورى دەپ اتايدى. سول سوبورلاردىڭ كوشىرمەسى كەزىندە  قازاننان كوشىرىلگەن ەكەن…

سارايشىقتىڭ شىراقشىسى

قالاي بولعاندا دا، ءبىر كەزدە باعداتپەن تالاسقان تاريحي قالانىڭ بىزگە قيراندىسى عانا جەتكەن. ونىڭ ءوزى دە، سۋدىڭ، توپىراقتىڭ استىندا جاتىر. سونىڭ وزىنە دە قازىر قاۋىپ ءتونىپ تۇر. اناۋ ءحVىى عاسىردا ەلىمىزدىڭ باتىسىندا قاتتى سۋ تاسقىنى بولىپ، جايىقتىڭ ارناسى اۋناپ، قيراعان قالانىڭ ۇستىمەن وتكەن.

— ءبىز قازىر وسى ماڭدا تۇرمىز. سول كەزدەگى قالانىڭ التىدان بەس بولىگى سۋدىڭ استىندا، مىنا جاعى توپىراقتىڭ استىندا جاتىر. ونىڭ ۇستىنە جىلما-جىل سۋ تاسىعان سايىن ءمۇجىپ، قۇلاتىپ الىپ كەتىپ جاتىر. جايىقتىڭ جاعاسىن شەگەندەۋ، بەكىتۋ تۋرالى ۇكىمەتتە ماسەلە كوتەرىلگەنمەن، ناقتى جۇمىس جۇرمەي تۇر. ەگەردە جاعا بەكىتىلسە، قازبا جۇمىستارىن قايتا جالعاستىرىپ، اشىق اسپان استىنداعى مۇراجاي اشۋ جونىندەگى ءبىزدىڭ ارمانىمىز ورىندالار ەدى، — دەيدى مولداش بەردىمۇراتوۆ.

وسىنى ايتتى دا:

"قوپارساڭ قارا جەردىڭ قاباتتارىن،

ىزدەرىن سارايشىقتان تابات ءبارىن،

سارايشىق جازىلعان ءبىر وقۋلىق قوي،

ۇيرەتەر تاريحتىڭ ساباقتارىن.

الىستى جاقىن قىلىپ تانىستىرعان،

تورىندە تالاي مەيمان مالداس قۇرعان،

سارايشىق كەزىندەگى التىن كوپىر

جەر ءۇستىن ءبىر-بىرىمەن جالعاستىرعان.

قۇتىلىپ قۇرىعىنان توقىراۋدىڭ،

تاريحىن جاريا ەتتى قازىر اۋىلىم،

اتاعى عاسىرلارعا ءمالىم بولعان،

سارايشىق ەڭ العاشقى استانام عوي،

ەل ەتىپ بىرىكتىرگەن قازاق قاۋىمىن" دەپ مەنىڭ ماقتانىپ جازاتىندىعىم سودان، — دەپ اڭگىمەسىن اياقتادى. وسىلاي ءبىرىنشى جاققا كوشكەسىن عانا ماناعى جىر شۋماقتارىنىڭ دا وزىنىكى ەكەنىن ءتۇسىندىم. كەيىن بىلگەنىمدەي، بۇل كىسى تەگىن ادام ەمەس ەكەن. اناۋ عاسىردا كەڭەس عالىمدارى سارايشىققا قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزگەندە، اعامىز قۇيتتاي بالا ەكەن، سول كەزدەن كوپ نارسەنى زەردەلەپ جۇرگەن. كوز مايىن تاۋىسىپ ءار جىلداردا رەسپۋبليكالىق گازەتتەرگە تالاي ماقالالار دا جازعان. كەيىن وسى اۋىلعا اكىم بولعاندا دا تىكەلەي جاناشىر بولىپ قازبا جۇمىستارىنا ارالاسقان. سونى بىلەتىن يمانعالي تاسماعامبەتوۆ مەكتەپ ديرەكتورى بولىپ جۇرگەن جەرىنەن، وسىندا قۇرىلىس باستالماي تۇرعاندا، بولاشاق كەشەننىڭ باسشىسى ەتىپ قويعان. سودان بەرى قانشا جىل بويى ول وسى جەردى قىزعىشتاي قورىپ كەلەدى.

كەشەننىڭ باسشىسى ەمەس، سارايشىقتىڭ شىراقشىسى، كۇزەتشىسىندەي بولىپ وتىرعان وسىناۋ تۇلعالى اقساقالمەن قوشتاسىپ، ۇزاپ بارا جاتىپ، حاندارعا ارناپ تۇرعىزىلعان كەشەنگە دە، ونىڭ قورىقشىسى بولىپ وتىرعان ازاماتقا ەرىكسىز  قايىرىلىپ كوز تاستادىق. قازاقتىڭ وسىنداي كەنەن قارا شالدارى باردا قۇم استىنداعى تاريحىمىز ۇمىتىلماس، جەر بەتىنە شىعىپ، حالقىمىزدىڭ يگىلىگىنە اينالا بەرەر دەپ ويلادىق. ەلباسىمىزدىڭ «نۇرلى جول — بولاشاققا باستار جول» اتتى جولداۋىندا ايتىلعان قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق تويىندا سارايشىقتاعى تاريحىمىزدىڭ تارازى باساتىنىنا سەندىك.

امانقوس ورىنعاليۇلى.

اقتوبە وبلىسى.

Abai.kz 

دەرەككوز: http://www.aktobegazeti.kz/