كوكتەم كەشiكتi

كوڭiل جابىرقاۋ. كوكتايعاق

كوشە تالدارى كوككە قول جايعان كوپ بەيباق

كوپ كەرەك ەمەس الماتىعا دا، ماعان دا

ءسال عانا مەيiرiم، از عانا شۋاق جەتپەيدi-اق.

 

شارشاڭقى كوڭiل، شاشىراعان وي تارىداي،

وتەر مە ەكەنبiز جىلىلىققا بiر جارىماي.

قادەكەڭ كەتتi, تۇماعاڭ كەتتi وتكەن جىل،

ءتۇسiم بولسا ەكەن وسىنىڭ ءبارi, ا، قۇداي.

 

دۇنيە جاڭا ەدi, قالايشا جىلدام كونەردi

سەن مۇنداي ەمەس ەدiڭ عوي بۇرىن، الماتى

سەن مۇنشا سۋىق ەمەس ەدiڭ عوي، نە بولدى؟

 

قوش دەيتiن كەز دە كەلەدi-اۋ ەرتەڭ فانيگە

قينالماي ولسەم دەپ ارماندايسىڭ، قور بولماي

قينالماي ولسەم ...... (تاپ قازiر ەمەس، ارينە).

 

***

 

مەنiڭ اڭقاۋ تاتەمدi,

مەنiڭ ادال تاتەمدi,

مەنiڭ اۋرۋ تاتەمدi

الداپ كەتكەن قارا جۇرەك، كەلدiڭ بە؟

كورiنبەسەڭ بولار ەدi سەن مۇلدە،

كوپ جۇباتتىم شىداشى دەپ مەن ونى،

تەز كەلەر دەپ ساعان قۇلاي سەندiم دە.

 

كۇلگەنiڭدi, گۇلدەرiڭدi ساعىندى ول،

جايراڭ قاعىپ جۇرگەنiڭدi ساعىندى ول.

قاشان عانا ەريدi دەپ سۇرايتىن،

قاڭتار بايدىڭ قاتىپ-سەمگەن قارى مول.

 

جiبiمەدi, ەرiمەدi سiرi قار

كەزدi بوران قارا تاپپاي ۇرىنار

ەشكiم سەنi اق تاتەمدەي كۇتكەن جوق

كۇتپەيدi دە. بiلiپ ال.

 

سىبىرلادى ول ەرنiنiڭ ۇشىمەن

ساعان ايتار ءسوزi بار-دى، تۇسiنەم.

سەنi قاشان كەلەدi دەپ سارىلا

تەرەزەگە قاراپ جاتتى قىسىمەن.

 

سوڭعى كۇنi توڭiرەگiن جاي بارلاپ،

“قاشان؟” دەدi ماعان قاراپ قايران قاپ

...كەلiپ تۇرسىڭ تۇك بiلمەگەن بولىپ سەن

ءبارi بiتكەن كەزدە، مiنە، جايراڭداپ.

 

مەن سەنi قارسى المايمىن، كوكتەم.

 

 

***

بۇل ۇكIمەت بەلگIلەپ بەرگەن مەرەكە

 

قۋان دەيدi, تويلا دەيدi ول ماعان،

جوق سياقتى تۇك قايعىم.

الماتىڭىز تولعان دۋمان، تولعان ءان،

بۇل نە دىردۋ – ۇقپايمىن.

 

قۋان دەيدi, تويلا دەيدi جۇرتقا ۇساپ،

كۇنا دەيدi جىرلاماۋ.

مەنiڭ جانىم قىرىق جاماۋ، قىرىق پىشاق،

ونى بiلەر كiم بار-اۋ؟!

 

وڭاشانى ۇناتام،

داريعاشىل داراقىلاۋ عاسىردا.

قازاقستان ەمەس شىعار مىنا وتان،

قازاق ەمەس شىعارمىن مەن، راسىندا.

 

بiرگە كۇلiپ سەندەرمەن،

ودا جازسام قايتەر ەدi وللا دەپ.

بۇرىلعىم-اق كەلگەنمەن،

بiر قىرسىق بار، جiبەرمەيدi سول نالەت.

نالەت بiزدiڭ جۇرiسكە.

 

ورىندالمايتىن تIلەك

 

توقتات، اجە، قيسساڭدى وسى ماڭدا،

كەرەمەت توي بار دەگەن توسىن الدا.

جايىق جاققا جاز كەلسiن، ءسۇيiنشi دە،

تولەگەن مەن جiبەكتi قوسىپ ال دا.

جايدى جاعالبايلىلار كەرەگەنi

قوندى سازعا التى قاز توبەدەگi.

سەنiڭ بالاڭ بولمايمىن ويتە بەرسەڭ،

نەگە ولەدi جiبەكتiڭ تولەگەنi?

 

دۇرiلدەسiن جايىقتىڭ قىرات-قىرى،

ولەدi دەپ ايتپاشى جىلاپ ءتۇبi

ەڭ بولماسا جالعىز ءتۇن كوڭiلدi ءوتسiن،

جالعىز ءتۇنi, وي اللا، بiر-اق ءتۇنi.

 

 

***

 

قالاي تەز ءوتتi, زۋ ەتتi قالاي بوتام-اي

كەپ-كەشە ەدi عوي ءبارi دە سونىڭ و، توبا-اي،

ىڭعايعا بiردەن قۇلاي سالاتىن بوپ بارام،

جىلاي سالاتىن بوپ الدىم تاعى وپ-وڭاي،

اجەم سەكiلدi.

 

جىلاي سالام دا جىرتىعىم جامان بۇتiندەپ

بۇتiندەمەسەم بۇگiن ولەردەي كۇپiر بوپ

ىرىم ەتەمiن. ىرىمىم قىرىن كەتەدi

قىرىن كەتسە دە سەنە بەرەمiن شۇكiر دەپ،

اجەم سەكiلدi.

 

بايىز تاپسامشى، شالابىم بەكەر شايقاماي،

ەسكi دۇعانى قايتالاي بەرەمiن، قايتالاي.

وقتالىپ كەلiپ تiرiلەرگە ارناپ ايتپاققا

ولگەندەرمەنەن سويلەسiپ كەتەم بايقاماي،

اجەم سەكiلدi.

 

بiلمەيمiن، باستا بەرمەستi نەگە سۇراعام،

جان-جاعىم تۇگەل شىتىرمان جولدار شۇباعان.

الىسقا قاراپ وتىرام سوسىن كۇن سالىپ

كەلەردەي قايتىپ كەلمەسكە كەتكەن..... بiر ادام ....

اجەم سەكiلدi.

 

 

***

 

1974 جىل، الماتى

اباي داڭعىلىمەن،

جۋىنىپ ءساۋiردiڭ جاڭبىرىمەن

كەلە جاتتىق جىر وقىپ جiگiت پەن قىز

تازا ەدiك قوي كۇنادان، كۇدiكتەن بiز

تۇمانبايدى سۇيەمiز ەكەۋمiز دە،

ەكەۋمiز دە ۇكiلi ۇمiتتەرمiز.

 

اسەم ءانi, قىلىعى نەگە تۇرادى؟!

ارۋ ەدi ول، جولىندا ولەتiن-اق.

كوپ ۇزاماي تۇرمىسقا شىعىپ كەتتi,

تۇمانبايدى اياپپىن مەن اقىماق.

 

اياعام جوق ءوزiمدi, جىردى ايادىم

و، نە دەگەن قاتال ەد، گۇل بايانىم.

بiر بايبiشە ءجۇر بۇگiن الماتىدا،

سىرى كەتپەس سىنسا دا سىرلى اياعىم.

 

بار مiنiمەن، بار ساۋلە، بار مۇڭىمەن

جاستىق بiزدەن الىستا قالدى بiلەم.

گۇل شوعى، تال بۇرiمەن،

تازا اۋا، تاڭ نۇرىمەن.

ءساۋiردiڭ جاڭبىرىمەن

جۋىنىپ باياعىداي

سەندەر قىدىرىڭدار ەندi اباي داڭعىلىمەن

مەن دەمالامىن.

 

***

 

قاش، قاش بالا، قاش بالا، قاش، قاراعىم،

تاستا ءبارiن.

بۇل پالادەن ەسەن-ساۋ قۇتىلۋدىڭ

ەشكiم ءالi تاپقان جوق باسقا امالىن.

 

جالعىز كوزدi,

جالماۋىز باستى،

جەز تىرناقتى،

تەمiر تۇياقتى،

وت تىنىستى،

كوك قۇرىشتى،

ديۋ تەكتەس بiر نانسوق قۇج كەلەدi.

سەن سەكiلدi بالاپان iزدەگەنi,

مەنi بولسا ەرتە ۇستاپ الىپ كەتتi

قاراكەسەك سول پالە مۇز دەنەلi.

 

ونىڭ اتى – جالعىزدىق. ول دەگەنiڭ –

ومان داريا بويىندا شولدەگەنiڭ

ءومiر باقي ول قۋىپ، سەن قاشاسىڭ

ەڭ ابزالى بiلمەگەن، كورمەگەنiڭ.

التىن تورعا تاپ بولىپ بiر كەرەمەت،

سۋىق ۇيگە كiرەسiڭ مۇلدە بولەك،

ەشتەڭە جوق، ولمەيسiڭ، تەك مەن قۇساپ

ولەڭشi بوپ كەتەسiڭ

(بiراق ول كiمگە كەرەك؟)

 

 

ينتەرۆيۋدەن سوڭ

 

نەسiن قازبالادىڭ،

وشكەم دە جوق، جوق جانە مازداعانىم،

قاتەلەردi جاساۋعا مەن جاساعان

بiر كiسiنiڭ عۇمىرى از، قاراعىم.

 

اقتالام نە دەپ بۇگiن،

باسقا ۋايىمىم كوپ بولدى، بولەك مۇڭىم.

جاڭساعىم مەن مiنiمدi تۇزەتەرگە،

مەن بiلمەيمiن قانشا ءومiر كەرەكتiگiن.

ساتپاعان قۇستار عانا،

اسiرەسە، بوزتورعاي ۇشقان دارا.

مەنiڭ ەسسiزدiكتەرiمدi قايتالاۋدى

تiلەمەيمiن دوس تۇگiل دۇشپانعا دا.

 

كولدەن ءوتiپ، كولدەنەڭ شولدەن ءوتiپ،

ولمەگەنمەن ءوزiڭدi ولمەلi ەتiپ،

ەل جادىنان تەزiرەك ۇمىتىلساڭ،

ەشكiم بiلمەس، تانىماس جەرگە كەتiپ.

 

بiزدە نەندەي الىسقا سامعار كۇش بار،

ءبارi وتپەلi – ارزۋ، وي، ارمان قۇشتار.

قالاتىنى تۇك تە ەمەس – بiر قۇلپىتاس،

قونىپ ۇشار قاناتى تالعان قۇستار.

 

                                                               ***                                         

مiنەكي، ءۇت تە زۋ ەتە قالدى بوگەلمەي،

الىپ شاھار تۇر جاسارماي-داعى، كونەرمەي

اياۋلى كۇندەر كوپ بولۋشى ەدi بiر كەزدە

اياقتالماعان ولەڭدەي.

 

ەندi ورالمايتىن ەسiل كەشتەردi كورمەي قاپ،

اياۋلى كۇندەر كوپ ءالi دەيمiن مەن بەيباق.

جاز جىلدام ءوتiپ بارادى بۇ جىل، ول جايلى

ويلانعىڭ-داعى، تiپتi بiلگiڭ دە كەلمەيدi-اق.

 

تۇرعىنىمىز بiز باياعى جاسىل كوشەنiڭ،

تىڭداما جۇرتتىڭ قاعىتپا، قاڭقۋ، وسەگiن

وتiرiك.

جالا.

ول مۇمكiن ەمەس! سەنبەڭدەر!

جاز شىنىمەن-اق بiتەدi بiر كۇن دەسە كiم.

 

سىرشىل باقتاردى بەكەردەن بەكەر مۇڭشىل عىپ

جاز بiتەدi دەپ نەگە بiز ەرتە كۇرسiندiك.

قىس جىلدان جىلعا سۇمدىق سۋىتىپ كەلەدi

ول سولاي، راس.

وكiنiشكە وراي، بۇل شىندىق.

 

 

      قازاقشا حايكۋ

 

جاڭا جىل

ارالايمىز قار باسقان باقشانى بiز

كوزiم الدى اق الەم، اپپاق دۇنيە،

ال كوڭiلدە باياعى ساپ-سارى كۇز.

 

قادىر ءتۇنi

ەسكە ءتۇسiپ ەسكi جايت الاڭدادىم

نە تiلەيدi ەكەنسiڭ بۇل ءتۇنi سەن

سونى بiلiپ ولسەم عوي – بار ارمانىم.

 

قىسقى كەش

تۇر بيىل ايازدى بوپ اقپان ۇداي

باعانا تاۋدا كورگەن جارالى قۇس

ءولiپ قالعان جوق پا ەكەن، ساقتا، قۇداي.

 

كافە. ايىرىلىسۋ

جوق، بiرiنشi سەن كەتكiن. مەن وتىرام

بiرازدان سوڭ جانىما جاز كەلەدi

جازدىڭ ءجۇزi, بiراق تا نەگە تۇمان؟!

 

كوكتەمدە...

كوكتەم ماساڭ بiر ءماز بوپ، بiر وكiردi,

مەنiڭ انام قايتقان جىل ءدال وسىنداي

ارسىز جەلدەر تۇنiمەن ۇرەتiن-دi.

Abai.kz