الەم ەلدەرى كۇن، جەل، سۋ ەنەرگياسىن بارىنشا وڭتايلى پايدالانۋعا جانتالاسىپ جاتىر. ال، قازاقستاندا 365 كۇننىڭ 305 كۇنى شۋاقتى. بىزدە كۇننىڭ قۋاتى ەرەكشە. ەكىنشىدەن، جەلدىڭ قۋاتى بار. وسى ەكى رەسۋرستى ءتيىمدى پايدالانا بىلسەك، بىزگە وزگە ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ قاجەتى دە بولماي قالادى ەكەن.

قازاقستاندا قازىر جەل ەنەرگياسىن وندىرەتىن قۇرىلعىلاردىڭ 10-12 ءتۇرى بار. قىرداعى جەلدىڭ ەكپىنى قالپاق ۇشىراتىنداي. ءتىپتى، جوڭعار الاتاۋى باۋرايىنداعى ىرعاقتى جەل - تىپتەن تاپتىرمايتىن قۋات كوزى. تەك، فرانتسيادا، انگليادا جاسالعان جەلدەن ەنەرگيا وندىرەتىن قوندىرعىلار قازاقستاننىڭ ىڭعايىنا كەلە بەرمەيدى. وسى ماقساتتا وتانداندىق عالىمدار ەلىمىزدىڭ كليماتىنا بەيىمدى قۇرىلعىلاردى جاساپ شىعارۋداي-اق، شىعارۋدا. ولار استانا، جامبىل وبلىسىندا جۇمىس ىستەپ تۇر. بىراق مۇنداي يننوۆاتسيالاردىڭ كوپشىلىگى تولىقتاي وندىرىسكە كىرىگە الماۋدا. ولاردى جاسايتىن عالىمدار تەك تاجىريبەلىك جوبانى جاساپ شىعارۋمەن عانا شەكتەلەدى. مۇنى ءارى قاراي الىپ كەتۋ كاسىپكەرلەردىڭ مىندەتى بولعانمەن، بىزدەگى عىلىم مەن بيزنەستىڭ اراسىنداعى ساباقتاستىقتىڭ جوقتىعى كەدەرگى بولىپ وتىر.

قايبىر جىلى، «قازاتومپروم» فرانتسيادان كۇنشۋاق پانەلدەرى مەن جەلدەتكىشتەردى ساتىپ الۋعا كەلىسىم-شارت جاساسقان-دى. نەگىزىندە، بۇلاردىڭ ەكەۋىن دە ەلىمىزدەگى جوبالارعا قولداۋ كورسەتىپ، جاساۋعا بولار ەدى. بىزدە وندىرىستىك تاجىريبە رەتىندە جاسالاتىن جوبالار كوپ، دەگەنمەن سولاردىڭ وندىرىسكە كىرىگۋ جاعى كەمشىن. مىسالى، كرەمني اتتى تابيعي ەلەمەنت بار. قازاق جەرىنىڭ قويناۋىندا  ونىڭ 265 ملن. توننا قورى جاتىر ەكەن. ال، كرەمنيدى بالقىتىپ، ودان كۇنشۋاق پانەلدەرىن جاساۋعا بولاتىنىن دا تاعى قازاق عالىمدارى دالەلدەگەن. ءتىپتى، استانادا كرەمني نەگىزىندە كۇن باتارەيالارىن شىعاراتىن زاۋىت ىسكە قوسىلعان. الايدا، وسى سالانىڭ تامىرىنا قان جۇگىرەرە قويعان جوق…

ايتپاقشى، ەلىمىزدەگى ەلەۋسىزدەۋ قالا بەرەتىن  تاعى ءبىر ەنەرگيا كوزى – گيدروتەرمالدى سۋلار. مىسالعا، قاپال-اراسانداعى ىستىق بۇلاقتار، تاۋلاردان باستاۋ الاتىن سارقىراما سۋلار باتىستىڭ بىردە-ءبىر ەلىندە جوق. بۇلار - ەنەرگيا الۋدىڭ ءۇشىنشى، ءتورتىنشى كوزدەرى.

سونداي-اق، ەلىمىزدە مەتالدان جاسالعان گيدروديناميكالىق قىزدىرعىش دەگەن قوندىرعى بار. قازاقستاندىق عالىمدار جاساعان بۇل جوبا قازىر ۇكىمەت ءۇيىن جىلىتىپ وتىر ەكەن…

يا، عىلىم ءبىر ورىندا تۇرمايدى. ەندى بەس جىلدان كەيىن قازىرگى تەحنولوگيالاردىڭ بارلىعى ىسكە تاتىماي قالۋى مۇمكىن. تەحنولوگيانىڭ دامۋ كوشىنەن قالماۋ ءۇشىن قازىردەن-اق قام قىلىپ كەرەك. ايتالىق، ۇيالى تەلەفون، ساعات، ويىنشىقتار، باسقا دا بۇيىمدار كادىمگى باتارەيانىڭ ارقاسىندا جۇمىس ىستەيدى. بولاشاقتا، ءبىر بولمەنى جىلىتىپ، وعان ەلەكتر قۋاتىن بەرۋ ءۇشىن وعان ءبىر-اق باتارەيا جۇمسالۋى عاجاپ ەمەس…

راس، قازاقستاندا مۇناي بار، ونىڭ اقشاسى بار، از دا ەمەس، شۇكىر. قازىر ءبىزدىڭ ەل باسىبايلى مۇنايعا تاۋەلدى. اششى دا بولسا ايتايىق، مۇنايدىڭ ۇستىندە وتىرعان ەلدەر، ناشاعا تاۋەلدى ادام سەكىلدى. ەكونوميكادا بۇل «گوللاند اۋرۋى» دەپ اتالادى. قازىرگى تابيعي رەسۋرستار ءارى كەتكەندە 65-70 جىلدا سارقىلۋى مۇمكىن ەكەنىن ەندىگى بالا دا بىلەدى.

دەمەك، بىزگە ۇيالى تەلەفون جاساۋ تۋرالى ويلاۋ ارتىق، بىراق، سول تەلەفونعا قاجەتتى، ءتىپتى تەلەفونعا عانا ەمەس، بارلىق تىرشىلىككە قاجەتتى قۋات جيناعىشتى جاساۋ قولىمىزدان كەلەتىن شىعار.

قالاي ويلايسىز، قازاق عالىمى؟ ەرتەڭ «نە تىندىردىڭ، تەحنوكرات؟» دەگەن ساۋالعا دا جاۋاپ بەرەتىن كۇن كەلەدى!

ق. مۇقامەتقالي.

اباي.kz