س.سەيفۋلليننىڭ 1938 جىلى 25 اقپاندا اتىلعانىن راستايتىن قۇجات تابىلدى. ول قۇجات رەسەيدىڭ فەدەرالدىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ (فسب) ورتالىق ءارحيۆىنىڭ ەرەكشە بولىمىنەن تابىلعان. ونى س.سەيفۋللين جايلى دەرەكتى فيلم ءتۇسىرىپ جۇرگەن بەلگىلى رەجيسسەر ەركىن راقىشەۆ تاپقان. ول قۇجاتتا سوتتىڭ اتىلسىن دەگەن ۇكىمى ورىندالعانى، اقىننىڭ قاي كۇنى اتىلعانى، ولىمىنە قانداي ادامداردىڭ كۋاگەر بولعانى كورسەتىلىپ، قولدارى قويىلىپ اكت جاسالىنعان.

سوڭعى جىلدارى تاريحشىلار ءتۇرلى كونفەرەنتسيالار وتكىزىپ، باق بەتتەرىندە ءتۇرلى ماقالالار باسىلىپ، س.سەيفۋللين مەن م.جۇماباەۆ اتىلماعان، ولار سىبىردە ايداۋدا بولعان، ولاردى كورگەن ادامدار بار دەگەن تۇجىرىمداما ايتىلىپ ءجۇردى. ءبىراز كىسىلەر قايراتكەر اقىندارىمىزدىڭ جاتقان جەرلەرىن انىقتايمىز دەپ، ماگادانعا ەكسپەديتسياعا دا بارىپ قايتتى. ۇكىمەتتىڭ الدىنا ارىستارىمىزدىڭ سۇيەكتەرىن تاۋىپ، ەلگە اكەلىپ جەرلەۋ كەرەك دەگەن ماسەلە قويدى. بىراق ناقتى دەرەكتەر بولماعان سوڭ، بۇل ۇسىنىستار اياقسىز قالدى. ەندى وسىنىڭ اق-قاراسىن انىقتاپ، اقيقاتىن راقىشەۆ دالەلدەپ وتىر. رەجيسسەردىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگىدەي بەيبىت كۇندى اڭساپ، ارماندا كەتكەن، ءوز ومىرىنەن ۇلتىنىڭ مۇددەسىن جوعارى قويعان، اياۋلى اقىنىمىزدىڭ اتىلعانى تۋرالى قۇجاتتىڭ تابىلۋىنىڭ ماڭىزدىلىعى زور. ويتكەنى، اقىننىڭ قايتىس بولعان كۇنى بەلگىسىز بولعاندىقتان، وعان سول كۇنى قۇران باعىشتالماي، ەسكە الىنباي، تاعزىم ەتىلمەي كەلدى. ەندى ءبارى انىقتالدى. س.سەيفۋلليندى 1938 جىلى 25 اقپاندا اتقان. سول كۇنى 39 ادام اتىلعان. ولاردىڭ قاتارىندا ت.جۇرگەنوۆ، ۇ.قۇلىمبەتوۆتەر دە بولعان. راقىشەۆتىڭ ايتۋىنشا س.سەيفۋلليننىڭ اتىلعانى تۋرالى اكتىنىڭ تابىلۋىنا اقىننىڭ ۇرپاقتارىنىڭ كومەگى بولعان. سەبەبى، فسب ءوتىنىشتى تەك اقىننىڭ جاقىن تۋىستارىنىڭ سۇراۋى بويىنشا عانا قارايدى ەكەن. اكتىنىڭ كوشىرمەسى جاقىن كۇندە الىنىپ قالار.

ە.راقىشەۆ بۇعان دەيىن "ت.رىسقۇلوۆ", "اشارشىلىق", "ت.جۇرگەنوۆ" دەرەكتى فيلمدەرىن تۇسىرگەندە، بەلگىسىز بولىپ كەلگەن كوپتەگەن تىڭ دەرەكتەردى تاپقانى ءمالىم. ت.رىسقۇلوۆپەن قاتار س.قوجانوۆ پەن ن.تورەقۇلوۆتىڭ جەرلەنگەن جەرىن دە انىقتاعان. ەندى اقيىق اقىنىمىز س.سەيفۋللين جايلى تاپقان دەرەكتەرى، ەل ىشىندە جۇرگەن ءتۇرلى الىپ-قاشپا انگىمەلەرگە توقتاۋ سالاتىنى انىق. تاريحشىلار وزدەرىنىڭ دايەكسىز بولجامدارى ارقىلى قاتەلەسكەندەرىمەن قويماي، حالىقتى شاتاستىرىپ ءجۇرىپتى.

راقىشەۆ: «تاريحشىلارىمىزدىڭ قاتەلەسىپ، ساكەن مەن ماعجانمەن تۇرمەدە بىرگە بولدىم دەگەن ادامداردىڭ سوزىنە سەنىپ جۇرگەن سەبەبى مىنادا. بىرىنشىدەن، جوعارىداعى س.سەيفۋلليننىڭ اتىلعانى تۋرالى اكتىنىڭ تابىلماعاندىعىنان. ياعني، اتىلعانى تۋرالى اكت بولماعان سوڭ، ول اتىلماعان دەپ كەلدى. ودان كەيىن سول كەزدە كەڭەس وكىمەتى اتىلعان ادامداردىڭ تۋىسقاندارىنا، جالعان مالىمەت بەرۋ جايلى قۇپيا قاۋلى شىعارعان. ءتۇرلى ادامدار ارقىلى وسەك ايان تاراتقان. اتىلعان ادامدار جايلى ولارمەن «10 جىلعا دەيىن حات جازىسۋعا بولمايدى» دەگەن وتىرىك ۇكىم شىعارعان. كەڭەس وكىمەتى «حالىق جاۋلارىن» اتىپ ولتىرگەننەن كەيىن، وزدەرىنىڭ قىلمىسىن جاسىرۋ ءۇشىن وزدەرىن سۋدان تازا، سۇتتەن اق قىلىپ كورسەتۋ ءۇشىن، وسىنداي قيتۇرقى ارەكەتتەرگە بارعان. ونىڭ ءبىر دالەلىمەن ت.رىسقۇلوۆ دەرەكتى ءفيلمىن ءتۇسىرۋ بارىسىندا ۇشىراستىم. ۇكىمەت ت.رىسقۇلوۆتىڭ تۋىستارىنا ول 1943 جىلى قوستانايدا تۇرمەدە اۋىرىپ ءولدى دەگەن انىقتاما بەرگەن. بۇعان دەيىن رىسقۇلوۆ 1938 جىلى 8 اقپاندا اتىلسىن دەگەن سوتتىڭ ۇكىمى بولعان. مەن فسب قىزمەتكەرلەرىنە: «سوتتىڭ ۇكىمى نەگە ورىندالماعان، ت.رىسقۇلوۆ قوستانايدا قايدان ءجۇر؟» سوتتىڭ ۇكىمى وزگەرتىلسە، ول قۇجات قايدا دەپ تاباندى سۇراعاننان كەيىن عانا ولار شىندىقتى ايتتى. ءسويتىپ، رىسقۇلوۆتىڭ ۇكىم شىققان سوڭ ەكى كۇننەن كەيىن، 10 اقپاندا اتىلعانى جايلى قۇجاتتى كورسەتتى. مەنىڭ «ت.رىسقۇلوۆ قوستانايدا اۋىرىپ ءولدى» دەگەن قۇجات قايدان ءجۇر دەگەن سۇراعىما ولار وسى قۇپيا قاۋلى جايلى ايتتى. بۇل قاۋلى 1939 جىلى 11 مامىردا نكۆد-نىڭ № 00515 بۇيرىعىمەن شىققان" دەيدى.

بۇگىنگى ەگەمەن ەل بولۋىمىز - باتىر بابالارىمىزدىڭ، الاش قايراتكەرلەرىنىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسىپ، سول جولدا قيعان جاندارىنىڭ جەمىسى. ءبىز ولاردىڭ ەلىمىزدىڭ قالىپتاسىپ، قازاق ۇلتىنا سىڭىرگەن ەڭبەكتەرىن ۇمىتپاي، ارقاشان جادىمىزدا ساقتاي ءبىلۋىمىز كەرەك. ەسكە الىپ، ءتۇرلى ءىس-شارالار وتكىزىپ، ەرلىكتەرىن ناسيحاتتاپ ، جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرۋىمىز قاجەت.

ەندى اتىلعان كۇنى بەلگىلى بولعان ساكەن سەيفۋللينگە دە قايتقان كۇنى 25 اقپاندا، دۇعا جاساپ جۇرەيىك. ول اقيىق اقىنىمىزدىڭ ارۋاعى ريزا بولىپ، رۋحى جاي تابۋ ءۇشىن كەرەك.

ايگەرىم تىلەۋجانقىزى.

اباي.kz