ماسكەۋدە 23 جەلتوقساندا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق (ەاەو) شەڭبەرىندە جوعارعى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋ قارساڭىندا بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو رەسەي ساياساتىنا دۇرسە قويا بەرىپ، ونى "اقىماق جانە ميسىز" دەپ اتادى. ونىڭ اشۋ-ىزاسى ءوز ەلىنەن بەلگىلى ءبىر ءونىمنىڭ اپارىلۋىنا ماسكەۋدىڭ ەنگىزگەن شەكتەۋلەرىنەن، سونداي-اق «باۋىرلاس» حالىقتاردىڭ اراسىنداعى كوپتەگەن باسقا جيناقتالعان تەكەتىرەستەرىنەن تۋىندادى.
بىرنەشە كۇن بۇرىن لۋكاشەنكو بەلورۋس-رەسەي شەكاراسىندا كەدەندىك باقىلاۋ-وتكىزۋ پۋنكتتەرىن قالپىنا كەلتىرۋگە بۇيرىق بەردى، سونداي-اق ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمى اقش دوللارىمەن جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى دەپ جاريالادى. قازاقستاننىڭ پاتريوتتار پارتياسىنىڭ توراعاسى عاني كاسىموۆ ءوز كەزەگىندە قازاقستان ۇكىمەتىنە بىلاي دەپ ۇندەۋ تاستادى: "رەسەيدە ەكونوميكالىق جاعدايات قالپىنا كەلگەنشە ەاەو نورمالارىن ەنگىزۋدى ءبىر جىلعا كەيىنگە قالدىرۋ كەرەك. مۇنداي ەسەڭگىرەتەر استان-كەستەڭنەن، ەكونوميكالىق قۇلدىراۋدان سوڭ ءبىز ەكونوميكالىق جاعىنان باۋىرلاسا المايمىز. ولاردىڭ داعدارىسى ءبىزدىڭ جانە بەلارۋستىڭ احۋالىن شيەلەنەستىرىپ جىبەرەدى". قازاقستان قازىردىڭ وزىندە «توڭازىتار اسەردى» سەزىنىپ وتىر: رەسەيدەن يمپورت ەندى $ 17,7 ملرد-تى قۇراۋدا، ال بۇل تۇستا قازاقستاندىق ەكسپورت $ 5,8 ملرد-قا باعالاندى (قازاقستاندىق ەكسپورتتىڭ 2014 جىلعى جارتى جىلدا 2013 جىلمەن سالىستىرعاندا  21 پايىزعا كەمىگەنىنەن كەيىن).
مۇنىڭ ءبارى جامان كورىنىس كورسەتەدى، بىراق تا كوپتەگەن ساراپشىلار مەن بايقاۋشىلار جۇرتشىلىقتى ايتپاعاننىڭ وزىندە ازىرشە تاعى دا ءبىر ەڭ ماڭىزدى ءجايتتى بايقامادى: ەاەو تاۋارلاردىڭ، كاپيتال مەن جۇمىس كۇشىنىڭ ەركىڭ ترانسشەكارالىق جىلجۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى; بەلارۋس پەن قازاقستان ەندىگى جەردە بيزنەس پەن مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارعا وتەتىن رەسەيلىك ۇيىمداسقان قىلمىستىڭ ىقپالىنا ۇشىرايتىن بولادى، ولار بۇعان دەيىن وسى ەلدەردەگى  اۆتوريتارلىق باسشىلىقتىڭ قاتاڭ باقىلاۋىندا ەدى.
بەلارۋستە بولعان كەزدە مينسكىنىڭ كوشەلەرى مەن داڭعىلدارى تازا دا جيناقى، مەديتسينالىق قىزمەتتەرى رەتتەلگەن، ال پوليتسەيلەر رەسەيدەگى "پوگون تاققان باسبۇزارلار" ەمەس، ناعىز حالىق قورعاۋشىلار ەكەندىگىن سەزىنەسىز. وسىنىڭ ءبارى وزگەرۋى مۇمكىن جونىندەگى مازاسىزدىق لۋكاشەنكو نەگە ماسكەۋدىڭ بەلورۋستىق ەت جانە ءسۇت ونىمدەرىن اپارۋعا تىيىم سالاتىنىمەن ۇشىراسقاندا ءپۋتيننىڭ "ەكىجاقتا ساۋدادا بايتىن الاياقتارمەن" كۇرەسىنە كۇدىكپەن قارايتىنىن تۇسىندىرەدى. ياكي ول مۇمكىن ماسكەۋ ساياسات بۇلتارىستارىن، سىرتقى ساياساتتىڭ قۇرالدارى رەتىندە قايسىبىر جاسىرىن جوبالار مەن «ىشكى كۇشتەردى»  پايدالاندى دەپ جورامالدادى.
استانا دا كوپ نارسە جوعالتۋى مۇمكىن. قازاقستاننىڭ نارىقتىق ەكونوميكا جاعدايىنداعى سامعاۋلارى مەن قۇلديلاۋلارىنا قاراماستان، ەل بۇكىلالەمدىك بانكتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىك يندەكسى بويىنشا 47-ءشى جانە بيزنەستى جۇرگىزۋ جەڭىلدىگىنىڭ  رەيتينگىندە 50-ءشى ورىنعا كوتەرىلدى. تورەشىلدىك دايەكتى تۇردە قىسقارۋدا، سونىڭ ىشىندە ەلەكتروندىق ۇكىمەتتىڭ تۇجىرىمداماسىن ءتيىمدى ىسكە اسىرۋ ارقاسىندا: قازاقستان بۇۇ-نىڭ e-government رەيتينگىندە 28-ءشى ورىنعا كوتەرىلدى. ەڭ نەگىزى، قازاقستاندىق ازاماتتاردىڭ كوپشىلىگى نارىقتىق ويلاۋ جۇيەسىن مەڭگەرگەن. قازاقستان كاسىپكەرلەرى وركەنيەتتىك ەرەجەلەر بويىنشا جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەنىپ الدى. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ونىڭ ەلى دۇنيە جۇزىندە شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار ءۇشىن 20 ەڭ تارتىمدى ەلدەردىڭ قاتارىنا كىرەتىنىن راستادى.
رەسەيلىك سودىر توپتار بۇرىننان-اق ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك داعدارىستاردى، سونداي-اق ءوزىنىڭ ىقپالى مەن بايلىعىن ۇلعايتۋ ءۇشىن رەفورمالاردى پايدالانۋ قابىلەتىمەن بەلگىلى. جانە دە رەسەيلىك قىلمىستىق ەلەمەنتتەردىڭ ورتاق نارىققا ەنىپ كەتۋى ءۇشىن قازاقستانداعى سىبايلاستارىمەن بايلانىسقا شىعاتىن كەز كەلگەن تالپىنىسى قولايلى ورىندى ابدەن تابا الادى. ال بۇل ساتتە قازاقستان ىسكەرلىك جانە ينۆەستيتسيالىق كليماتتىڭ رەيتينگتەرى بويىنشا بىرتىندەپ كەلە جاتادى دا، ەلى سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەستە وزا شابا المايدى. Transparency International دەرەكتەرىنە ساي ەل سىبايلاس جەمقورلىق جونىندە 2014 جىلى 126-شى ورىندى يەلەندى، ال 2013 جىلى 140-شى ورىندا بولاتىن.
ءپۋتيننىڭ انىقتاماسى بويىنشا "بەسىنشى كولوننا" باتىستىڭ مۇددەلەرىنە قىزمەت ەتەتىن جانە رسەيدەگى تۇراقتىلىقتى بۇزاتىن ىشكى كۇشتەردى بىلدىرەدى. سونىمەن بىرگە قىلمىستىق توپتارمەن اۋىز جالاسىپ كەتكەن رەسەيلىك وليگارحتار ماسكەۋ مۇددەلەرىن تاياۋ شەتەلدە، ماسەلەن، ۋكراينادا جىلجىتۋدا وسىنداي ءرول وينايدى دەگەن ورتاق پىكىر قالىپتاسقان. نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى پول كرۋگمان "پۋتيندىك رەسەي – بۇل كلاندىق كاپيتاليزمنىڭ سوڭعى نۇسقاسى، بۇل بەيتاراپ ادامداردىڭ تەك جەكە بايۋى ءۇشىن وراسان زور اقشا سومالارىن بەرەتىن كلەپتوكراتيا" دەپ اتاپ ءوتتى. ەاەو-نىڭ اسىرەسە ۋكرايندىق داعدارىس اياسىنداعى ساياسي سالدارلارىن كوپتەگەن بەلورۋستار مەن قازاقتاردىڭ كورىپ قورقاتىنى تاڭقالارلىق ەمەس.

جان دۋلاك, 

فرانتسۋز جۋرناليءسى.

تارجىمالاعان:باقىتجان توباياق.

اباي.kz