«Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالى وتكەن جولى «قارىزبەن قۇل قىلۋدىڭ قازاقستاندىق جوباسى» اتتى ماقالا جاريالادى. وندا بانكپەن سوتتاسىپ جۇرگەن الماتىلىق كاسىپكەردىڭ جانايقايى جازىلعان ەدى.

ءبىز «ايبول» جشس ديرەكتورى، بانككە جولايمىن دەپ باسى داۋعا قالعان سۆەتلانا ايتباەۆانى سوزگە تارتتىق. ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن، جاي-جاپسارىن ءوز اۋزىنان ەستىپ بىلدىك.

- سۆەتلانا حانىم، اۋەلى كاسىپكەر بولا تۇرىپ، ءسىزدىڭ ساياسات مايدانىندا جۇرگەنىڭىزدى بىلەمىز. ساياساتتى تاستاپ، كاسىپكەرلىككە بەت بۇرۋىڭىزعا نە سەبەپ بولدى؟

- ساياسات دەگەندە، بىلاي عوي. ادام ءوزىنىڭ قولىنان كەلەتىن ىسپەن ايناسىلۋى كەرەك. سوندا ءبىر ناتيجە شىعادى. ەلىمىز تاۋەلسىزدىكتى العان العاشقى جىلدارى ساياسي ومىرگە بەلسەنە ارالاسقان ەدىك. الماتى قالالىق اكىمدىگى جانىنداعى قوعامدىق كەڭەستەردە، پارتيا قۇرىلىمىندا ءبىراز جىل تەر توكتىك. مارقۇم سەرگەي دياچەنكو پارلامەنتكە سايلاناتىن  كەزدە، سول كىسىنىڭ سايلاۋ الدى ۇگىت-ناسيحات  كومپانياسىن باسقاردىم. شاپقىلاپ ءجۇرىپ، سەرگەي مىرزانى وتكىزدىك قوي، پارلامەنتكە. ول كىسى، وتە قاراپايىم ەدى. قولىنان كەلگەن كومەگىن ايامايتىن.  قازىرگى «نۇر وتان» پارتياسى «وتان» بولىپ تۇرعان كەزدە قالالىق پارتيا ۇيىمىنىڭ پوليتسوۆەت جانە بيۋروسىندا مۇشە بولىپ ءبىراز قوعامدىق-ساياسي شارالاردى وتكىزدىك. وتان پارتياسىنىڭ ءۇش سەزىنە دەلەگات بولدىم. ونىڭ بارلىعىن قازىر جىپكە-ءتىزىپ ايتىپ بەرۋىم ارتىق بولار. الماتىنىڭ باۋىرجان بايبەككە دەيىنگى اكىمدەرىنىڭ بارلىعىن كوردىم. بارلىعىمەن ىستەس بولدىم. قالانىڭ ينفراقۇرىلىمىنا دا دەمەۋشى بولعان ەدىم، ءوز ۋاعىندا....

- كاسىپكەرلىكتە ءجۇرىپ قالالىق ءىس-شارالاردىڭ دەمەۋشىسى بولىپ ءجۇردىڭىز عوي.

- ول كەزدە جەكە ساقتاندىرۋ كومپانيالارى دەگەن جوق ەدى. مەن ماسكەۋگە بارىپ، سولاردىڭ جۇيەسىن كورىپ كەلدىم. ولار دا سىلاپ-سيپاپ، شەت جاعىن كورسەتكەنىمەن، ونىڭ ىشكى فۋنكتسيالارى قالاي جۇمىس جاسايتىنىن ايتپايدى. سودان، كەلىپ، ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق قورلاردىڭ، بانكتەردىڭ جۇيەسىنە نەگىزدەپ، ساقتاندىرۋ كومپانياسىن اشتىم. قازاقستاندا جيىرما ءۇش جانە ماسكەۋدە ءبىر ءوفيسىمىز بولدى.

ءسويتىپ، كاسىبىمىز دوڭگەلەپ تۇرعان كەزدە قالالىق اكىمدىكتىڭ كوپتەگەن شارالارىنا قولداۋ كورسەتىپ، جاس مامانداردى، جاستاردى قولداۋدان ايانىپ قالمادىق. وسىنىڭ بارلىعىن قۇداي تاعالا كورىپ تۇر عوي.

- الماتىنىڭ سىرت جاعىنداعى قۇلجا كۇرە جولىنىڭ بويىنان ءبىر جوبا باستاعان ەكەنسىزدەر...

- ءيا، الماتىدان شىعا بەرىستەگى قۇلجا كۇرە جولىنىڭ بويىنان جاستار قالاشىعىن سالۋ جوسپارىمدا بار ەدى. ول بۇرىنعى «مالوسەمەيكا» دەگەن سەكىلدى عوي. ارزان باعادان، ءبولىپ تولەۋگە ىڭعايلى. ءبىر-ەكى بولمەلىك ۇيلەر سالۋ ءۇشىن اكىمدىككە جوبامدى وتكىزىپ، جەر سۇرادىم. كەيىن ونى اكىمدىك ءوزى قولعا الىپ، «ءبىز سالامىز» دەدى. اقىرىندا سول جوبا اياقسىز قالدى عوي.

- مىنا بالەگە قالاي ۇرىنىپ جۇرسىزدەر؟

- «ايبول» جشس دەگەن سەرىكتەستىگىم بار.  بىز العاشىندا «تەمىر بانك» (كەيىن «Forte Bank» بولىپ اۋىستى عوي) پەن كەلىسىم جاساپ الماتىدان بازى اشا قويايىق دەگەن نيەتپەن نەسيە الدىق. 2006 جىل بولاتىن. بىزگە بانك 9 ترانشقا ءبولىپ تولەۋگە كەلىسىم جاساپ، جالپى سوماسى 240 ميلليوننان استام تەڭگە بەردى. ءبىز ول اقشاعا بازىمىزدى سالۋدى باستاپ كەتتىك.  ونىڭ ۇستىنە ءبىز نەسيەنى تەڭگەمەن الدىق. زاڭدا دا جازىلعان عوي، تەڭگەمەن الىنعان نەسيە – تەڭگەمەن قايتارىلادى دەپ. 2008 جىلدىڭ مامىر ايىندا بانكتىڭ ماجبۇرلەۋى بويىنشا ءبىز نەسيە ۆاليۋتاسىن دوللارعا اۋىستىرىپ، دوللارمەن قايتارۋعا تۋرا كەلەدى. بانك ۆاليۋتا كونۆەرتاتسياسىن جاسادى. دەۆالۆاتسيا كەزىندەگى تاۋەكەل دەدى.

ءبىز 2013 جىلدىڭ قازان ايىنا دەيىن بانكتىڭ نۇسقاۋى بويىنشا بارلىق نەسيەمىزدى تولەپ كەلدىك.  2013 جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ بانك  بىزدىڭ وتىنىشتەرىمىزدى ەسكەرمەۋگە كوشتى. ءبىز اۋەل باستا  ءال-فارابي داڭعىلىنىڭ بويىندا ورنالاسقان عيماراتىمىزدى كەپىلگە قويعانبىز. نەسيەنى بەرەر كەزدە بانك ول عيماراتتى بولماشى اقشاعا باعالاعان. كەيىن ونىڭ باعاسى كۇرت ءوسىپ، بانك بىزگە 500 ميلليونعا دەيىن نەسيە الۋعا بولاتىنىن ايتتى.

ارادا داۋ باستالعاندا بانك تاعى ءبىر ورىندالمايتىن شارتتار ۇسىندى.  ءسويتىپ، اراداعى كەلىسىم بۇزىلدى. 2014 جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ بانكپەن ارامىزدا سوت پروتسەسسى باستالدى.

قۇداي-اي، وسى ۋاقىتقا دەيىن ەكى بىردەي ساراپتاما جۇرگىزىلگەن. العاشقى ساراپتاما قورىتىندىسى بويىنشا، مەدەۋ اۋداندىق سوتى ءبىزدىڭ ناقتى بەرەشەگىمىزدى كورسەتىپ، شەشىم شىعارىپ بەردى. ءبىز وعان دا كەلىستىك، مەيلى.

ءسويتىپ، ولار اپپەلياتسيالىق شاعىم ءتۇسىرىپ، اپپەلياتسيالىق سوتتا ەكىنشى مارتە ساراپتاما جۇرگىزىلىپ، اناۋ مەدەۋ اۋداندىق سوتىنىڭ شەشىمىن تەرىسكە شىعاردى. سودان نە كەرەك، ءىس جوعارعى سوتتىڭ الدىنان ءبىر-اق شىقتى.

- بانككە تولەگەن اقشانىڭ قاعازدارى بار شىعار؟

- بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءبىز  240 ميلليون تەڭگەنىڭ 183 ميلليون تەڭگەسىن اۋەلگى قارىز ەسەبىندە تولەپ تاستادىق. چەكتەر دە بار. جاڭا ايتقان 9 ترانشتىڭ 5 ترانىشىن جاۋىپ تاستادىق. وسى ۋاقىتقا دەيىن بانككە 356 ميلليون تەڭگە تولەنگەن. ونىڭ 161 ميلليونى ۇستەمە پايىزدىق سىياقى رەتىندە ەسەپكە كىردى. كەيىن، ۇلتتىق بانك ساراپشىسى وسى ماسەلەنى قاراپ، ءوز تۇجىرىمداماسىن جازىپ بەردى. وندا ايدان-انىق جازىلعان. ءبىز بانككە 20 ميلليون تەڭگە ارتىعىمەن تولەپ بەرگەن ەكەنبىز. 13 ميلليون نەگىزگى قارىزدان ارتىق تولەنسە، 7 ميلليون سىياقىدان اسىپ كەتكەن. سوندا بۇل 20 ميلليون كىمنىڭ قالتاسىنا كەتتى؟

- ورتاداعى دەۆالۆاتسيا كەزىندە جاسالعان ۆاليۋتا كونۆەرتاتسياسى كەزىندە اقشا ايىرماشىلىعى بولعان عوي...

- ول كەزدە تەڭگەمەن العان نەسيەمىز دوللارعا باعالانعان. ءسويتىپ، بانك «تاعى 50 ميلليونعا جۋىق  قارىزدارىڭىز بار» دەپ شىقتى عوي.  ءبىز بۇل 50 ميلليوندى العان دا، كورگەن دە جوقپىز. سوسىن تولەمەيتىنىمىزدى ايتتىق. ەندى سول اقشا 120 ميلليونعا جۋىقتاپتى. بۇل دا كولدەنەڭ اقشا عوي. كاسىپكەرلەردى وسىنشاما قيناۋعا بولا ما؟ بانكتەر بۇيتە بەرسە، ەلىمىزدە كاسىپكەر قالمايدى عوي.

- ەندى بازىڭىز بەن، ءال-فارابيدەگى عيماراتىڭىزدى بانك الىپ قويعان جوق پا؟

- بازىمىز قۇرىدى. كەتتى. بالا-شاعامنىڭ نەسىبەسى دەگەندە بانككە جەم بولدىم. ءوزى بالەنباي جىل وسى سالادا ىستەپ كەلىپ، اقىرىندا ءوزىمدى جەم ەتتى.

ءبىر رەت بانك شاقىردى. مىنا الماس (الماس كۇنگەيباەۆ، زاڭگەر) ەكەۋىمىز بارعان ەدىك. الماستى كىرگىزبەي قويدى. مەن جالعىز كىرىپ، بانكتىڭ باسشىلارىمەن كەزدەستىم. جاپ-جاس قىز (مامان) داۋىس كوتەرىپ، مەنىڭ ءال-فارابيدەگى كەڭسەمدى بانككە بەرۋىمدى تالاپ ەتتى. سونداعىسى، مەن ول كەڭسەنى بانككە بەرسەم، بارلىق قارىز-قۇرىزىمنان قۇتىلادى ەكەنمىن-ءمىس. جوق، كوكەم، ولاي بولمايدى دەدىم. مەنىڭ جاسىم 70-تەن استى. ورىمدەي جاستار، جەلكەمنەن العانداي جەكىپ سويلەپ، داۋىس كوتەرگەندە، الگى جەردە قۇلاپ قالسام نە بولادى؟

سوندا ءتۇسىندىم، بانكتىڭ تىلەپ وتىرعانى – مەنىڭ ءال-فارابيدەگى كەڭسەم ەكەن. ونىڭ جوباسىن ءوزىم سىزىپ، ءوزىم سالعان عيمارات ەدى.  5 قاباتتى كەڭسە عوي. بۇل ەندى رەيدەرلىك ەمەي نەمەنە؟ قاساقانا جاساپ وتىر. ماقساتتارى – مەنىڭ دۇنيە-مۇلكىمدى تارتىپ الۋ عانا. باسقا دانەڭە دە جوق. مىنە، جاعدايىم وسى، بالام. قۇجاتتارىمنىڭ بارلىعى بار. اققا قۇداي جاق دەۋشى ەدى عوي.

- ەندى نە ىستەمەكسىزدەر؟

- كۇرەسەمىن! اقيقاتىنا جەتكەنشە كۇرەسەمىن. مەندە ەكى بىردەي ۇلىمنان ايىرىلعان انامىن. بار قىزىعىم نەمەرەلەرىم، مەن شوبەرەلەرىم. سولاردىڭ نەسىبەسىن قۇلقىنى اشىلعان بانكتەرگە بەرىپ قويىپ وتىرمايمىن. كەرەك، بولسا ەلباسىنىڭ وزىنە دەيىن شىعامىن.

- راس، ەلباسىنىڭ ءوزى شاعىن جانە  ورتا بيزنەستى جان-جاقتى قولداۋدى ۇكىمەتكە تاپسىرعانى بەلگىلى. مويىماڭىز!

- راحمەت التىنىم، وسىنى جاريا ەتەرسىڭ. جۇرت وقىسىن، كورسىن. امالى بوسلا، بانكتەرگە جولاماسىن!

ەسكەرتۋ! «Abai.kz» پورتالى ەركىن اقپارات الماسۋ الاڭى. وي جارىستىرىپ، پىكىر تالاستىرۋ وقىرمان ەنشىسىندە. ءبىز ءوز كەزەگىمىزدە «Forte Bank» تاراپىنان قانداي دا ءبىر جاۋاپ كۇتەمىز!

سۇحباتتاسقان - نۇرزات توعجان

Abai.kz