ۇرجارداعى ء"باتۋا" جشس-نە قاتىستى جەر داۋى قايتا باستالدى. قىتايلىق كومپانيانىڭ 45 پايىز ۇلەسى بار ء"باتۋا" جشس اۋىلشارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەردىڭ قوجاسىنا اينالعان. قالاي؟ وتكەن جىلعى جەر داۋى كەزىندە بۇل ماسەسە ۇكىمەتتىك كوميسسيانىڭ قاراۋىندا بولعان. ساعىنتاەۆ پەن سابيليانوۆ شەشۋگە ۋادە بەرگەن ماسەلە ءالى كۇنگە كۇن تاربىنىنەن تۇسپەي كەلە جاتىر. ء"باتۋانى" كىمدەر قولداپ وتىر؟ بۇل تۋرالى زاڭگەر ماقسات ءىلياسۇلىنان سۇراپ بىلگەن ەدىك.

-ماقسات اعا، شىعىس قازاقستان وبلىسى، ءۇرجار اۋدانىنداعى جەر داۋى قايتا كۇن تارتىبىنە شىققان سياقتى عوي؟ ول جەردەگى «ءباتۋا» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىنىڭ قىتايمەن قاتىسى بار ەكەنىن دە بىلەمىز. وسى ماسەلەنىڭ باسى قاسىندا ءسىز ءجۇرسىز. وتكەن جولعى جەر داۋى كەزىندە، ارنايى قۇرىلعان كوميسسيادا دەپۋتات سابليانوۆ پەن ۇكىمەت باسشىسى ساعىنتاەۆ تا اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ ماسەلەسىمەن تانىسقان ەدى.

- راس ايتاسىڭ نۇرگەلدى، ءۇرجار اۋدانىندا «ءباتۋا» سەرىكتەستىگىنىڭ قىتايلارمەن بىرلەسىپ، 91 432,5 گەكتار اۋىلشارۋاشىلىق جەرىن زاڭسىز العانى تۋرالى وتكەن جىلعى جەر ماسەلەسى تۋرالى ۇكىمەتتىك كوميسسيانىڭ العاشقى جينالىسىندا ايدىن ەگەۋباەۆ ايتقان. سودان باستاپ ءبىز وسى ماسەلەنى جان-جاقتى زەرتتەپ، كوپتەگەن جايتتىڭ بەتىن اشتىق. ءبارىن تاپىشتەپ ايتساق ۇزاق اڭگىمە، دەسەك تە قىسقاشا بايانداپ كورەيىن.

رەت-رەتىمەن ايتار بولساق، ەلىمىزدىڭ بىرنەشە ازاماتى «مانفاعات»، «ىرعىن»، «دارەمەت» تاعى باسقا سەرىكتەستىگىن قۇرادى دا، 91 432,5 گەكتار اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىن 49 جىلعا جالعا الادى. كەيىن بارلىق جەردى 45% ۇلەسى قىتايدىڭ «ۋەيز گرۋپ» سەرىكتەستىگىنە تيەسەلى «ءباتۋا» سەرىكتەستىگىنە جارعىلىق كاپيتال رەتىندە بەرەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە «ءباتۋا» جشس 91 432,5 گەكتار ەگىستىك جەردىڭ يەسى بولىپ شىعا كەلەدى.

ول از دەسەڭىز، قر جەر كودەكسىندە شەتەلدىك جەكە نەمەسە زاڭدى تۇلعاعا، ازاماتتىعى جوقتارعا، شەتەلدىك ۇلەسى بار كومپانيالارعا اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەر جەكە مەنشىككە بەرىلمەيدى دەپ تۇرعانىنا قاراماستان قىتايدىڭ ۇلەسى بار «ءباتۋا» جشس 5,3 گەكتار جەر جەكە مەنشىگىنە ءوتىپ كەتەدى.

ەكىنشى جاعىنان ءۇرجار اۋدانى اكىمىنىڭ ءبىر قاۋلىسىمەن «دارەمەت» جشس بەرىلگەن 7 250 گەكتار جەردىڭ 6080 گەكتارى سول ءۇرجار اۋدانىنداعى «عاني» سەرىكتەستىگىنە بەرىلگەن.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا ءۇرجار اۋدانىنىڭ اكىمدىگى ءبىر جەرگە ەكى كاداسترلىق ءنومىر بەرىپ، ونى ەكى سەرىكتەستىككە بەرگەن.

- ول تۋرالى ءتيىستى ورىندارعا جازدىڭىزدار ما؟ مەملەكەتتىك ورگاندار، ونىڭ ىشىندە قۇقىق قورعاۋشىلار تاراپىنان تەكسەرۋ، انىقتاۋ شارالارى بولدى ما؟

- يا. ءبىز وسى ءبىر جىلدان اسا ۋاقىت بويى قر اۋىلشارۋاشىلىق مينيسترلىگىنە، شىعىس قازاقستان وبلىستىق، باس پروكۋراتۋراعا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنە، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى اگەنتتىككە، تاعى باسقا ورگاندارعا  ونداعان حات جازدىق. سەبەبى، ول جەردە حالىقارالىق ماسەلە، ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگىن، جەردىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋ ماسەلەسى تۇر.

- سول ارەكەتتەرىڭىزدەن ءبىر ناتيجە شىقتى ما؟

- شىعىپ جاتىر، بىراق تولىقتاي ەمەس. قر اۋىلشارۋاشىلىق مينيسترلىگىنىڭ رەۆيزورلارى ارنايى تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، شىنىمەن دە  91 432,5 گەكتار اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىنىڭ «ءباتۋا» جشس زاڭسىز ءوتىپ كەتكەنىن انىقتاپ، ول تۋرالى وتكەن جىلى شقو اۋدانارالىق مامانداندىرىلعان ەكونوميكالىق سوتىنا ارىز بەردى.

سوت شەشىمىمەن 84 مىڭ گەكتاردان اسا جەر مەملەكەتىكە قايتارىلدى. ەڭ قىزىعى مينيسترلىكتىڭ ارىزىندا 91 432,5 گەكتار جەردى تۇگەل قايتارۋدى سۇراعان. ال سوت شەشىمىندە شقو اۋدانارالىق مامانداندىرىلعان ەكونوميكالىق سوتىنىڭ سۋدياسى ج. شاكەنوۆا مينيسترلىكتىڭ تالابىن تولىق قاناعاتتاندىرعانىنا قاراماستان شەشىمگە 7250 گەكتار جەر كىرمەي قالعان. ونى سۋديا ادەيى ىستەدى مە، الدە شاتاستىرىپ الدى ما، بىلە المادىق.

- سوندا، 7 250 گەكتار جەر سولاردا قالاتىن بولدى ما؟

- جوق، قايتادان جازىپ، ءتۇسىندىرىپ ءجۇرىپ قر اۋىلشارۋاشىلىق مينيسترلىگىنە قايتا ارىز جازعىزىپ، 7250 گەكتار جەردى دە قايتارۋعا ارەكەت جاساپ جاتىرمىز. بىراق، «ءباتۋا» جشس باسشىلارى ءوز تامىر-تانىستارىن قوسىپ، ءتۇرلى جالعان اقپاراتتار تاراتۋ ارقىلى سوتقا، مينيسترلىككە قىسىم جاساۋعا ارەكەت ەتىپ جاتقان سياقتى.

- ءسىزدىڭ الەۋمەتتىك جەلىدە جازعان اقپاراتتارىڭىزعا قاراعاندا دەپۋتات نۇرتاي سابيليانوۆ پەن ەكس-دەپۋتات مۇرات ابەنوۆ «ءباتۋا» سەرىكتەستىگىن قولداپ جاتقان سياقتى عوي؟

- نۇرتاي سابيليانوۆ «ءباتۋانى» قولداماعان سياقتى. ونىڭ قازاقشا بەرگەن سۇحباتىن «استانا تۆ» ارناسى بۇرمالاپ جىبەرىپتى. ول تۋرالى نۇرتاي سابيليانوۆ ءوزى دە تەلەفون شالىپ ءتۇسىندىردى، ارتىنان «استانا تۆ» باسقاشا، جاڭاشا  اقپارات بەردى.

ال، مۇرات ابەنوۆ شىنىمەن دە «ءباتۋانى» قولداپ وتىر. سەبەبى، ونىڭ «ءباتۋا» جشس باسشىسى نۇرلان بياديلوۆپەن دوستىق قارىم قاتىناسى بار. قازىرگى اقپاراتتىق قىسىمدى دا «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءبىرىنشى مەديا ورتالىق» رقب توراعاسى تولەگەن بايگۋلوۆپەن بىرلەسىپ جاساپ وتىر. سەبەبى، ولار بۇرىننان دوس، جولداس بولسا كەرەك.

سوناۋ 2014 جىلى «ءباتۋا» جشس مەملەكەتتەن بەرىلەتىن سۋبسيديا بىرنەشە ايعا كەشىگىپ قالادى. سول كەزدە تولەگەن بايعۇلوۆ مارقۇم ميحايل كلەنچينمەن بىرىگىپ قر اۋىلشارۋاشىلىق مينيسترلىگىنە اقپاراتتىق قىسىم جاساپ، «ءباتۋا» جشس سۋبسيديا الۋعا كومەكتەسكەن. ول تۋرالى سول كەزدە بىرنەشە سايتتاردا شىققان.

بۇل جولى دا سول ارەكەتتى قايتالاپ، اقپاراتتىق قىسىم جاساۋ ارقىلى جەردى ساقتاپ قالامىز دەپ جاتسا كەرەك.

شىن مانىندە 7250  گەكتار جەرگە قاتىستى زاڭسىزدىقتاردان ات سۇرىنەدى.

- «ءباتۋا» سەرىكتەستىگىندە 500 ادام جۇمىس ىستەپ جاتىر، جەردى تارتىپ السا سولاردىڭ ءبارى جۇمىسسىز قالادى دەدى عوي؟

- ول اقپارات شىندىققا جاناسپايدى. ءۇرجار اۋدانىنىڭ تۇرعىندارىنىڭ سوزىنە سەنسەك «ءباتۋا» جشس سوڭعى ەكى جىلدا ەگىن ەكپەگەن. سول جەردەگى ءبىر ازامات «2015 جىلى ەككەن 90 گەكتارداي كۇزدىك بيدايىن، وتكەن جىلى شاۋىپ الدى، ودان كەيىن ەشنارسە ەگىلگەن جوق»،-دەدى.

ەگەر 500 ادام جۇمىس ىستەپ، ناقتى ايلىق الىپ وتىرعان بولسا ناقتى قۇجاتتارىن كورسەتسىن، ەڭبەك كەلىسىم شارتتارى بولۋى كەرەك، اركىمنىڭ ايلىق العانىن دالەلدەيدىن، زەينەتاقى تولەمدەرىن تولەگەنى تۋرالى قۇجات بولۋى ءتيىس قوي.

- سونىمەن ماسەلە نەمەن اياقتالادى دەپ ويلايسىز؟

-  بۇل داۋلى ماسەلەنىڭ نۇكتەسىن سوت قويادى دەپ ويلايمىن. دەسەك تە، «ءباتۋا» جشس باسشىلارىنىڭ نەمەسە ولاردىڭ سىبايلاستارىنىڭ سوتقا نەمەسە مينيسترلىككە قىسىم جاساۋىنا مۇمكىندىك بەرمەۋىمىز كەرەك.

سوت ادىلدىگىنە جەتە الماساق ول داۋدىڭ نۇكتەسى قويىلمايتىنى انىق. جالپى، جەر ءۇشىن كۇرەس توقتامايدى.

- ىسكە ءسات. اڭگىمەڭىزگە راحمەت. 

سۇحباتتاسقان نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz