نارىق زامانىندا ساۋدا نۇكتەلەرى حالىق ەڭ كوپ ارالايتىن ورىندارعا اينالىپ، ساۋدا-ساتتىق بولعاندىقتان، ول جەرلەردە ادام قاراسى دا قالىڭ بولاتىنى بەلگىلى. سونداي-اق، سوڭعى ۋاقىتتا بازارلاردا جات اعىم وكىلدەرى دە قاپتاپ جۇرگەنى ەل اۋزىندا ءجيى ايتىلىپ، باق بەتتەرىندە دە ءالسىن-ءالسىن جازىلىپ ءجۇر. قازىرگىدەي ءدىني احۋال كۇردەلى زاماندا ساۋداگەرلەرمەن قاتار، بازارلاردان كەرەك-جاراعىن ساتىپ الىپ جۇرگەن تۇتىنۋشىلار دا ءوز قاۋىپسىزدىگىنە الاڭدايتىنى جاسىرىن ەمەس. مۇنداي جاعدايدا ساۋدا ورىندارىندا اعارتۋشىلىق ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋدىڭ ماڭىزى زور.

وسىعان وراي «ەل-شەجىرە» قايىرىمدىلىق قورى» قوعامدىق قورى الماتى قالاسى ءدىن ىستەرى جونىندەگى باسقارماسىمەن بىرلەسىپ، اعىمداعى جىلدىڭ شىلدە ايىندا قالاداعى بىرقاتار ساۋدا ورتالىقتارىندا «ءدىن مەن ءداستۇر» تاقىرىبىندا ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزدى. ونداعى ماقسات – بازارلارداعى سىرتقى كەيپى جات اعىم وكىلدەرىنە ۇقساس، قىسقا بالاقتى شالبار كيىپ، مۇرتسىز ۇزىن ساقال قويعان، سونىمەن قاتار تۇمشالانىپ كيىنگەن ساۋداگەرلەرگە قازاقتىڭ يسلامدا ءوز جولى بار ەكەنىن، ءداستۇرلى يسلامنىڭ باسقا ەلدەردىڭ يسلامىنان ەرەكشەلەنەتىن تۇستارى كوپ ەكەنىن، مۇسىلمان بولۋ اراب بولۋ دەگەندى بىلدىرمەيتىنىن ءتۇسىندىرۋ. «تاستاق»، «كوك بازار»، «Car City»، «بولاشاق» بازارلارىنداعى ساۋداگەرلەرمەن سۇحبات جۇرگىزگەن ءدىنتانۋشى عالىم اسىلتاي تاسبولاتتىڭ ايتۋىنشا، كوپتەگەن ءدىندار باۋىرلارىمىزدىڭ تۇسىنىگىندە ءدىن مەن ءداستۇردى قارسى قويۋشىلىق بار. ولار قۇران مەن سۇننەتتە جوق كەز كەلگەن ادەت عۇرىپتى بيدعات (اداسۋ) دەيدى. ولاردىڭ ويىنشا بيدعات اتاۋلىنىڭ ءبارى حارام جانە شيرك.

– كەيبىر اسىرەدىنشىل باۋىرلارىمىز مۋزىكانى جانە مۋزىكا اسپاپتارىن قولدانۋ دىنگە قايشى دەپ سانايدى. ءبىزدىڭ دومبىرا سىندى بۇكىل جىر تەرمەلەرىمىزدى سۇيەمەلدەيتىن اسپاپتى قالاي حارامعا جاتقىزامىز. نەگىزى شاريعاتتا مۋزىكا حارام دەۋ ءۇشىن، مۋزىكانىڭ مازمۇنىنا قاراۋ كەرەك. وتانعا، اتا-اناعا جانە اللاعا دەگەن عاشىقتىقتى، ادامگەرشىلىكتى ناسيحاتتايتىن ءان-جىرلاردى ءتىپتى مەشىتتە دە ايتۋعا بولادى.

سۇگىر بەگەندىكۇلى:

«ونەگە شاشقان جىرشىلىق،                                                                             

قۇدايعا بۇل دا قۇلشىلىق», دەپ جىردىڭ مازمۇنىنىڭ تەرەڭدىگى، ءيلاھي سىرلارعا، شاريعاتقا ساي بولۋى ءتىپتى قۇلشىلىققا سانالادى، دەپ ەسەپتەيدى. مىسالى ارالباي احۋننىڭ:

«ۇلىق اللا ەسمىمەن

ءبىسمىللادان باستادىم

پايعامبار حاق، قۇران شىن.

اللانى ءبىر دەپ جادقا الىڭ

تاۋەكەلسىز، تاۋبەسىز

مۇتلاق حارام تاپقانىڭ

تاڭ نامازدان بەيحابار

كۇن شىققانشا جاتقانىڭ

ءۇستىڭ كورپە، استىڭ قۇس

ويلاساڭ ۇيقى جامان ءىس

عالامات بولار كورگەن ءتۇس

دارەجە كورىپ جۇرسىڭدەر

شايتاننىڭ سىيلاپ باققانىڭ

پەرىشتەلەردى قۋارسىڭ

دۇنيەنى حارام قىلارسىڭ

عۇسىلسىز قادام باسقانىڭ»، – دەپ ءدىن-شاريعاتتىڭ ۇكىمىن قالىڭ جۇرتشىلىققا جىر جولدارىمەن جەتكىزگەن. بۇل دا ءداستۇرلى قۇندىلىقتارىمىزدىڭ يسلام اقيقاتىن جەتكىزۋدەگى ورنىن كورسەتسە كەرەك، – دەيدى ا.تاسبولات.

بازارلارداعى ءدىندار ساۋداگەرلەر بىزبەن ارقيلى اڭگىمەلەستى: ءبىرى ناسيحاتىمىزدى ۇيىپ، ءبىرى سەلقوس تىڭدادى، ءبىرى قارسى سۇراق قويدى، ءبىرى ويىمىزبەن بىردەن كەلىستى، ءبىرى وزدەرىنىڭ ۇستانىمدارىن ورتاعا سالدى، ەندى ءبىرى اڭگىمەلەسۋدەن مۇلدەم باس تارتتى. ەڭ باستىسى ناسيحاتىمىزدى وڭ قابىلداعاندار كوپ بولدى.

ق.يبراگيم

Abai.kz