يتكە "پارا" بەرگەنىم ءۇشىن سوتتالدىم
- ايتا بەرىڭىز، - دەدى اۋداندىق ىشكى ىستەر ءبولىمىنىڭ تەرگەۋشىسى كابينەتىنە شاقىرىپ الىپ، - ايتا بەرىڭىز.
- نەنى ايتۋىم كەرەك ەدى؟ - دەدىم مەن.
- كورشىڭىزدىڭ مالىن قالاي ۇرلاعانىڭىزدى.
- استاپىراللا! نە دەپ تۇرسىز؟ قۇداي ساقتاسىن، ومىرىمدە ۇرلىق جاساپ كورگەن ەمەسپىن.
- قىسىلماڭىز، ۇيالماڭىز، ايتا بەرىڭىز، كەشە تۇندە قايدا بولدىڭىز؟
- قايدا بولۋشى ەم، ۇيىقتاپ جاتتىم.
- قايدا ۇيىقتاپ جاتتىڭىز؟
- ۇيىمدە دە.
- ۇيىڭىزدە كىمنىڭ قاسىندا ۇيىقتاپ جاتتىڭىز؟
- اۋ، اينالايىن، تەرگەۋشى، كىمنىڭ قاسىندا ۇيىقتاپ جاتقانىمنىڭ بۇل ۇرلىققا قاتىسى قانشا؟
- قاتىسى بار ما، جوق پا، ونى ءوزىم بىلەم. ءسىز سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرىڭىز. كىمنىڭ قاسىندا جاتتىڭىز؟
- كىمنىڭ قاسىندا جاتايىن، ايەلىمنىڭ قاسىندا جاتتىم.
- راس پا؟
- راس.
- سوندا ايەلىڭىزدىڭ وڭ جاعىندا جاتتىڭىز با، جوق الدە سول جاعىندا جاتتىڭىز با؟
- اۋ، «كوكەسى»، ايەلىمنىڭ قاي جاعىندا جاتسام دا ءبارىبىر ەمەس پە؟ ونىڭ ۇرلىققا قانداي قاتىسى بار؟
- جوق، ءسىز سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرىڭىز. مەن ەرىككەننەن سۇراپ وتىرعان جوقپىن عوي. جۇمىستا وتىرعان جوقپىن با؟
- ال جارايدى، سول جاعىندا جاتتىم دەيىن.
- دەيىن ەمەس، ءسىز توچنو جاۋاپ بەرىڭىز. بىزگە قىلمىستى انىقتاۋ ءۇشىن بۇلتارتپايتىن ناقتى فاكتى كەرەك.
- ال، توچنو جاۋاپ بەرەيىن. سول جاعىندا جاتتىم.
- راس قوي.
- راس.
- سوندا ايەلىڭىز سىزگە بەتىمەن قاراپ جاتتى ما، جوق الدە تەرىس قاراپ جاتتى ما؟
- اۋ، ىنىشەك، اۋ، سارى «بالا»، ايەلىمنىڭ قاي جاعىمەن قاراپ جاتقانىنىڭ ۇرلىققا قاتىسى قانداي؟ ونداعى شارۋاڭ قانشا؟
- ءسىز «ىنىشەك»، «سارى بالا» دەۋدى قويىڭىز.سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرىڭىز. ءبىز ينەدەي ۇساق-تۇيەككە دەيىن تۇبەگەيلى زەرتتەۋىمىز كەرەك. ءبىزدى سولاي وقىتقان. سونىمەن ايەلىڭىز قاي جاعىمەن جاتتى؟
- تەرىس قاراپ جاتتى، ويباي، تەرىس قاراپ جاتتى.
- ويبايلاماڭىز، نەمەنە، ويبايلايسىز؟ ماعان «بىردەڭە» بەرىپ تاستاعانداي ويبايلايسىز عوي. مەن ەرىككەننەن سۇراپ وتىرعان جوقپىن عوي.
- جارايدى، قويدىق. سۇراپ بولدىڭ با؟
- جوق، ءا. ايەلىڭىز قاتتى ۇيقىعا كەتكەندە قورىلداپ جاتا ما، جوق الدە ءجاي پىسىلداپ جاتا ما؟
- و، قۇداي! تەرگەۋشى مىرزا، سەن نەگە تىكەلەي ۇرلىققا قاتىستى نارسەنى سۇرامايسىڭ؟
- مەن تىكەلەي ۇرلىققا قاتىستى نارسەنى سۇراپ تۇرمىن عوي. سۇراققا جاۋاپ بەرىڭىز.
- قورىلداپ جاتادى، ويباي، قورىلداپ جاتادى، قور، قور، قور ەتىپ، مازا بەرمەيدى.
- مىنە، مىنە، قىلمىس دەگەنىڭىز اشىلدى. ياعني، ءسىز ايەلىڭىز قورىلعا باسقاندا ونىڭ ۇيىقتاعانىنا انىق كوزىڭىز جەتىپ، ءوزىڭىزدىڭ بايلانىسىڭىز بار ۇرىلارعا قوراداعى مالدى شىعارىپ بەرۋ ءۇشىن ءتۇن ىشىندە سىرتقا شىقتىڭىز. ۋح، ازەر دەگەندە شىندىققا جەتتىم-اۋ. بولدى، ۇرلىق انىقتالدى. قالعان سۇراقتارعا سوتتا جاۋاپ بەرەسىز.
ءبىر جەتىدەن كەيىن سوت بولدى. ءوزىمنىڭ جازىقسىز ەكەنىمدى بىلگەندىكتەن ءارى اقشام بولماعاندىقتان ءوزىمدى ءوزىم اقتايتىن بولىپ، ادۆوكات جالدامادىم. ايىپتاۋشى پروكۋرور دا، سوت تا سۇراقتىڭ استىنا الدى.
- ايىپتالۋشى قيسىق تۇزەلمەسۇلى، ءسىز ۇرلىق جاسايتىن ءتۇنى نەلىكتەن ايەلىڭىزدىڭ قاسىنا جاتتىڭىز؟ - دەپ سۇرادى پروكۋرور. «و، قۇداي، مىنا اۋمەسەرگە نە دەپ جاۋاپ بەرسەم ەكەن»؟
- قينالساڭىز، جاۋاپ بەرمەۋگە دە بولادى، - دەدى سوت.
- جو...جوق، قينالىپ تۇرعان جوقپىن، - دەدىم مەن. وتە ورىندى سۇراق. بىراق سول ءتۇنى ايەلىمنىڭ قاسىنا نەلىكتەن جاتقانىمدى ءوزىم دە بىلمەيمىن. ۇمىتىپ قالىپپىن.
- جاۋابىڭىزعا سەنەمىن، - دەدى پروكۋرور. ۇلكەن ادامسىز عوي، ۇمىتۋعا قاقىڭىز بار. بىراق مىنانى جاقسىلاپ ءتۇسىندىرىڭىزشى، نەلىكتەن ايەلىڭىزدىڭ سول جاعىنا جاتتىڭىز؟ الدە مۇنى دا ۇمىتىپ قالدىڭىز با؟
- جوق، مۇنى ۇمىتقان جوقپىن، - دەدىم مەن. – سۇراعىڭىز كوكەيتەستى ەكەن. ويتكەنى، بولمەدەن شىعاتىن ەسىك ايەلىمنىڭ سول جاعىندا. توسەكتىڭ وڭ جاعى قابىرعاعا تىرەلىپ تۇر. ەگەر مەن وڭ جاعىندا جاتسام، ايەلىمدى «اتتاپ» وتەمىن دەپ وياتىپ الۋىم مۇمكىن عوي. سوندىقتان سول جاعىندا جاتتىم.
- تاماشا جاۋاپ، - دەدى پروكۋرور. ياعني، ءسىز ۇرلىعىمدى ايەلىم ءبىلىپ قالماسىن دەپ، ادەيى سول جاعىنا جاتقانسىز عوي.
- تاپ سولاي، پروكۋرور مىرزا.
- ال مىنا سۇراققا نە دەيسىز؟ تۇندە جاتقاندا ايەلىڭىز ءسىزدىڭ بەتىڭىزگە قاراماي، نەگە تەرىس قاراپ جاتتى؟
-?!
- قينالساڭىز، جاۋاپ بەرمەۋگە دە بولادى، - دەدى سوت
- جو...جوق، جاۋاپ بەرەمىن. مۇنى پروكۋرور مىرزا تەككە سۇراپ وتىرعان جوق. ويتكەنى، ايەلىم ماعان قاراپ جاتاتىنداي مەندە بەت جوق. ايەلىم مەنىڭ تۇندە ۇرلىققا باراتىنىمدى سەزىپ، «بەتسىز، قاي بەتىڭمەن ۇرلىققا باراسىڭ؟» دەپ، ىشتەي رەنجىپ، تەرىس قاراپ جاتقان عوي.
- وتە ورىندى جاۋاپ. ءوزىڭىز وتىرىك ايتپايتىن ادال ۇرى ەكەنسىز، - دەدى پروكۋرور.
- ءبارى دۇرىس-اق. بىراق ايەلىڭىز ۇيىقتاعان كەزىندە نەگە قورىلدايدى؟ سەبەبى بار ما؟ - دەدى سوت. «و، قۇداي! ادام تاعدىرىن شەشەتىن سوتتىڭ سۇراعىنىڭ سيقىن قاراڭىز. نە دەپ جاۋاپ بەرسەم ەكەن؟».
- قينالساڭىز، ايتپاي-اق قويىڭىز.
- جو...جوق، ايتامىن، - دەدىم مەن. سۇراعىڭىز وتە وزەكتى ەكەن. ايەلىم ءار تۇندە ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن قورىلداي بەرەدى. سول ءتۇنى ول: «اقىرى ۇرلىققا بارام دەپ شەشكەن ەكەنسىڭ، الباستى باسىپ، ۇيىقتاپ قالما، قاقباس» - دەپ قورىلداپ جاتتى عوي دەيمىن.
- ءوزىڭىز جاۋاپ بەرۋگە شەبەر ەكەنسىز، - دەدى سوت. تالانتىڭىزعا تاڭقالىپ وتىرمىن. شىنىڭىزدى ايتىڭىزشى، كورشىڭىزدىڭ يتىنە پارا بەرگەنىڭىزدى مويىندايسىز با؟
- ونى كىم ايتتى؟
- تەرگەۋشى سولاي دەپ كورسەتىپتى عوي. قينالساڭىز...
- جو...جوق، قينالاتىن ەشتەڭە جوق. ءيتتىڭ پارا العانىن بىلگىڭىز كەلىپ تۇر عوي. بۇل زاماندا پارانى كىم كىمگە بەرمەي جاتىر. كورشىنىڭ ءيتى «كىمنەن» كەم. «ول» دا قورانى كۇزەتىپ، ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەر سياقتى «قىزمەت اتقارىپ وتىر». ول دا ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەر سياقتى «كولدەنەڭ» قىزمەتى ءۇشىن «بىردەڭە» دامەتەدى. ونى «ايتپاسا دا»، «كوزقاراسىنان» تۇسىنۋگە بولادى. سوندىقتان تۇنگە قاراي يەسىنەن جاسىرىپ، «ۇندەمەسىن» دەپ، «ەت اسىپ بەرگەنىم راس».
- مۇنىڭىز بارىپ تۇرعان سىبايلاس جەمقورلىق قوي، - دەپ ايقاي سالدى پروكۋرور. ءسىز ۇيالماي-قىزارماي، يتكە پارا بەرىپ تۇرسىز عوي. شەنەۋنىكتەردىڭ پارا العانى ازداي، بەتىڭىز بىلش ەتپەي، يتتەردى پارا الۋعا تاربيەلەپ جاتسىز. بۇكىل يت بىتكەن پاراقورعا اينالىپ كەتسە قايتەمىز؟ ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى نە بولماق؟ دامىعان وتىز ەلدىڭ قاتارىنا قالاي قوسىلامىز؟ سوت مىرزا، بۇل ۇرى ۇرلىقتان دا ۇلكەن قىلمىس جاساپ تۇر. سوندىقتان ايىپكەردى ۇرلىعى ءۇشىن ەمەس، يتكە پارا بەرگەنى ءۇشىن ونبەس جىلعا «يتجەككەنگە» ايداۋدى سۇرايمىن.
- ەسكەرىلسىن، - دەدى سوت.
- جو...جوق، - دەپ ايقاي سالدىم مەن. بۇل - ادىلەتسىزدىك. بۇل بارىپ تۇرعان ساۋاتسىزدىق. ءبىزدىڭ زاڭىمىز بويىنشا پارا بەرگەن دە، پارا العان دا سوتتالۋى كەرەك. سىزدەر مەنى سوتتاپ، «پارا العان» ءيتتى نەگە سوتتامايسىزدار؟
سوت تا، پروكۋرور دا اڭتارىلىپ قالدى. زالدا وتىرعاندار دۋ كۇلدى. سوت نوكەرلەرىمەن اقىلداسۋعا كەتتى. قايتىپ ورالعان ول پارا دەگەننىڭ نە ەكەنىن تۇسىنبەيتىندىكتەن ءيتتى جاۋاپقا تارتۋعا بولمايتىندىعىن ايتىپ، مەنى سانالى تۇردە پارا بەرگەندىكتەن ءۇش جىلعا باس بوستاندىعىمنان ايىردى. بۇعان مۇمكىن سىزدەر سەنبەي وتىرعان شىعارسىزدار. ونى وزدەرىڭىز بىلەرسىزدەر. بىراق ادام قۇقىعىن «كەرەمەت ويلايتىن» ءبىزدىڭ قۇقىقتىق قوعامىمىزدىڭ قۇقىق سالاسىندا نە بولماي جاتىر؟
دامير ابىشەۆ
Abai.kz
