اقىننىڭ تاعدىرى. تىلسىم دا جۇمباق الەم. بىلايعى جۇرتقا تۇسىنىكسىزدەۋ، داۋ مەنەن دامايعا، وسەك پەنەن  ايانعا، قاڭقۋ سوزگە وتقا ماي قۇيعانداي دەم بەرەتىن دە اقىننىڭ ءومىرى. «مەنىڭ ءومىرىم -ولەڭىمدە»، - دەيدى اقىندىق عۇمىرى قايعىلى اياقتالعان ەسەنين. ولەڭ، ولەڭ - اقىننىڭ بارى دا وسى ولەڭ، نارى دا وسى ولەڭ. ولەڭنەن وزگە مۇرات، ولەڭنەن وزگە ماقسات شىن اقىندا بولماق ەمەس. اقىن قىسقا ما ۇزىن با فانيلىك عۇمىرىندا نە ىستەسە دە وسى ولەڭ ءۇشىن ىستەيدى. ولەڭ ءۇشىن وتقا دا تۇسەدى، سۋعا دا تۇسەدى. بوققا دا كىرەدى، سوتقا دا كىرەدى. قاراپايىم پەندە كۇنا ىستەسە قايعىدان ءولىپ كەتۋى مۇمكىن، ال اقىندى ولەڭى اقتاپ الادى، قيامەت قايىمدا دا وسى ولەڭى اراشاشى بولماعى تاڭىرىگە ايان. سەرىك اقسۇڭقارۇلى - وزەگىن ولەڭ ورتەگەن وسىنداي شىنايى اقىن. جۇرگەن جەرى شۋ، ءتيىپ كەتكەن جەرىنەن ۇشقىن ۇشىپ وت لاۋلاپ جاتادى. ناعىز اقىن وسىلاي بولسا كەرەك. تۇلا بويى تولعان قاراما-قايشىلىق. ءبىر بويىندا شايتان مەن پەرىشتە، ماحاببات پەن زۇلىمدىق توعىسىپ جاتادى.

ءومىر دەگەن -

سايتان مەنەن پەرىشتەنىڭ تارتىسى.

سۇيۋمەن ءوتتى جارتىسى،

كۇيۋمەن ءوتتى جارتىسى.

كۇلۋمەن ءوتتى جارتىسى،

جىلاۋمەن ءوتتى جارتىسى.

(«سايتان مەنەن پەرىشتە»)

سوعان قاراماستان ەل اقىندى سۇيەدى: جەك كورە وتىرىپ، كەيدە ءتۇڭىلىپ، كەيدە وسەكتەپ اعاش اتقا مىنگىزسە دە سۇيەدى. بۇل نە سىر، بۇل نە حيكمەت. جاۋابىن تاعى دا اقىننىڭ ءوزى بەرەدى:

شايتانكول اققۋلار مەكەنى

جانىمدى جاۋلا سەن مەنىڭ.

اقىننىڭ تاعدىرى. تىلسىم دا جۇمباق الەم. بىلايعى جۇرتقا تۇسىنىكسىزدەۋ، داۋ مەنەن دامايعا، وسەك پەنەن  ايانعا، قاڭقۋ سوزگە وتقا ماي قۇيعانداي دەم بەرەتىن دە اقىننىڭ ءومىرى. «مەنىڭ ءومىرىم -ولەڭىمدە»، - دەيدى اقىندىق عۇمىرى قايعىلى اياقتالعان ەسەنين. ولەڭ، ولەڭ - اقىننىڭ بارى دا وسى ولەڭ، نارى دا وسى ولەڭ. ولەڭنەن وزگە مۇرات، ولەڭنەن وزگە ماقسات شىن اقىندا بولماق ەمەس. اقىن قىسقا ما ۇزىن با فانيلىك عۇمىرىندا نە ىستەسە دە وسى ولەڭ ءۇشىن ىستەيدى. ولەڭ ءۇشىن وتقا دا تۇسەدى، سۋعا دا تۇسەدى. بوققا دا كىرەدى، سوتقا دا كىرەدى. قاراپايىم پەندە كۇنا ىستەسە قايعىدان ءولىپ كەتۋى مۇمكىن، ال اقىندى ولەڭى اقتاپ الادى، قيامەت قايىمدا دا وسى ولەڭى اراشاشى بولماعى تاڭىرىگە ايان. سەرىك اقسۇڭقارۇلى - وزەگىن ولەڭ ورتەگەن وسىنداي شىنايى اقىن. جۇرگەن جەرى شۋ، ءتيىپ كەتكەن جەرىنەن ۇشقىن ۇشىپ وت لاۋلاپ جاتادى. ناعىز اقىن وسىلاي بولسا كەرەك. تۇلا بويى تولعان قاراما-قايشىلىق. ءبىر بويىندا شايتان مەن پەرىشتە، ماحاببات پەن زۇلىمدىق توعىسىپ جاتادى.

ءومىر دەگەن -

سايتان مەنەن پەرىشتەنىڭ تارتىسى.

سۇيۋمەن ءوتتى جارتىسى،

كۇيۋمەن ءوتتى جارتىسى.

كۇلۋمەن ءوتتى جارتىسى،

جىلاۋمەن ءوتتى جارتىسى.

(«سايتان مەنەن پەرىشتە»)

سوعان قاراماستان ەل اقىندى سۇيەدى: جەك كورە وتىرىپ، كەيدە ءتۇڭىلىپ، كەيدە وسەكتەپ اعاش اتقا مىنگىزسە دە سۇيەدى. بۇل نە سىر، بۇل نە حيكمەت. جاۋابىن تاعى دا اقىننىڭ ءوزى بەرەدى:

شايتانكول اققۋلار مەكەنى

جانىمدى جاۋلا سەن مەنىڭ.

اقىندار ايتىپ وتەدى،

ارمانىن بۇكىل پەندەنىڭ.

(«شايتانكول»)

ارمانسىز ادام بولۋشى ما ەدى؟ پەندە دە ارماندايدى، بىراق جۇرەك تۇكپىرىندەگى ارمانىن جەتكىزە المايدى، - كەيدە ءوز ارمانىن تاپ باسىپ بىلە الماي  ومىردەن ءوتىپ كەتەتىندەرى دە بار. ال اقىن، ءتاڭىرىنىڭ قالاۋىمەن ەرەكشە جاراتىلعان پەندە، اقىندىق قۋاتى مەن دارىنىنىڭ ارقاسىندا ارمانىن اق قاعاز بەتىندە ولەڭ قىلىپ ورەدى. قاراپايىم پەندە اقىننىڭ ولەڭى ارقىلى ءوزىن تانيدى، ارمانى مەن مۇڭىن، قايعىسى مەن شاتتىعىن تانيدى. ءوزىنىڭ تىلەگىن تانيدى. بولتىرىك شەشەن: «جاقسىمەن جولداس بولعان// ەل ۇستانعان تىلەكتەي بولادى»، -دەيدى. «ەل ۇستانعان تىلەك» دەگەن نە ءسوز، ەلدىڭ تىلەگى قانداي  بولۋشى ەدى؟ جاۋاپ وتە قاراپايىم، ءارى تەرەڭ: ەلدىڭ تىلەگى - ەل بولۋ، باسقا ەشتەڭە دە ەمەس. ءبىر قاراعاندا ماعىناسىز قايتالاۋ، تاۆتولوگيا بولىپ كورىنگەنمەن، ەلدىڭ ەل بولۋدان باسقا اسىل مۇراتى جوق ەكەندىگى ايدان انىق، كۇننەن جارىق اقيقات.

كەيبىر زەرتتەۋشىلەر اقىندىقتىڭ تابيعاتىن باقسىلىققا اپارىپ تىرەپ جاتادى. اقىن دا ءبىر، باقسى دا ءبىر: باقسى ارقاسى ۇستاپ، جىندارىن شاقىرىپ اۋرۋمەن، ءزىل-زالا، كەساپاتپەن كۇرەسەدى; اقىن دا ارقالانىپ، ارۋاعىن شاقىرىپ، تاڭىرىمەن تىلدەسىپ زۇلىمدىققا بىتىسپەس مايدان اشادى. اقىندىق تابيعاتتىڭ قىر-سىرىن، ىشكى زەرتحاناسىن  الدىمىزعا جايىپ سالعان ۇلى اباي:

ءتاڭىرىنىڭ كۇنى جارقىراپ،

ۇيقىدان كوڭىل اشار كوز،

قۋاتتى ويدان باس قۇراپ،

ەركەلەنىپ شىعار ءسوز.

سوندا اقىن بەلىن بۋىنىپ،

الدى-ارتىنا قارانار.

دۇنيە كىرىن جۋىنىپ،

كورىنىپ ويعا ءسوز سالار.

قىرانشا قاراپ قىرىمعا،

مۇڭ مەن زاردى قولعا الار.

كەكتەنىپ نادان زۇلىمعا،

شيىرشىق اتار، تولعانار.

ادىلەت پەن اقىلعا

سىناتىپ كورگەن-بىلگەنىن،

بىلدىرەر الىس، جاقىنعا

سولاردىڭ سويلە دەگەنىن.

قازاقتىڭ تاعى دا ءبىر تالانتتى اقىنى، قازاقى ءسوزدىڭ قايماعىن جالاپ، مايىن ىشكەن، ءسوزدىڭ تىلسىمىنا ءۇڭىلىپ، سىر باققان تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى باقسى ءسوزى باق-شى، باقتى كۇزەتۋشى، باقتى قورعاۋشى، باقتى باعۋشى دەگەن ماعىنا بەرەدى دەيدى. نەسى بار، جاندى دا قيسىندى ءسوز. ەلدىڭ باعىن باعزى زاماننان بەرى قىزعىش ۇستاي قورعاعان، سول ءۇشىن جان بەرىپ، قانىن قيعان دا اقىندار ەمەس پە؟! قازاقتىڭ تاعى ءبىر ارقالى اقىنى، سەرىك اقسۇڭقارۇلىنىڭ ۇزەڭگىلەس جولداسى ءھام ۇستازى  جۇماتاي جاقىپباەۆ، جانى ءجاناتتا بولعىر جۇماعاڭ::

ادامنان تەك شىعادى اسەم ديۋانا،

ديۋاناعا جەتپەيتىن مال-كۇي عانا.

جىندى دەيتىن ونداي جاندى ارقادا،

ءشايىر دەيتىن ونداي جاندى حيۋادا، - دەپ اقىندىق پەن باقسىلىقتىڭ تابيعاتى ءبىر ەكەندىگىن قۋاتتاي تۇسەدى.

قاراپايىم ومىردە اقىن «جىندى دەسە جىندى»: اۋزىنا كەلگەن ءسوزدى ىرىكپەي سويلەيدى، قوعامدىق نورمالاردى، قالىپتاسقان مورالدىك قاعيدالاردى ورەسكەل بۇزادى. ونىڭ بەينە ءبىر ءوز زاڭى، ءوز كونستيتۋتسياسى بار سەكىلدى. ءبىر كورگەن جان اقىن اتاۋلىدان ءتۇڭىلىپ، بەزىپ كەتەتىندەي  سيتۋاتسيالار دا كەزدەسەدى. قوعامدىق ورتانىڭ زاڭدىلىقتارىنان گورى  ءوزىنىڭ ىشكى اقىندىق لوگيكاسىنا كوبىرەك باعىناتىن اقىن ءوز ءرولىن كەرەمەت شەبەر وينايدى. جۇرگەن جەرىندە ادامنىڭ الۋان مىنەزدى باي تابيعاتىن اشۋ ءۇشىن دە ادەيى سپەكتاكلدەر قويادى. كەيدە ويىننان وت شىعىپ، سپەكتاكلدىڭ اياعى داۋ-جانجالعا، تراگيكومەدياعا دا ۇلاسىپ جاتادى. بىراق اقىن قىڭبايدى: ول وسىنداي جولمەن بولسا دا ءوزىنىڭ بولاشاق ولەڭىنە ازىق الىپ ۇلگەرەدى... ال ەرتەڭ، ۇيقىدان ويانىپ، وتكەن كۇندى سانا سارابىنا سالار مەزەتتە، سوت باستالادى،ار سوتى، اقىننىڭ ادەيى ءوزى ىزدەنىپ كىرلەگەن «دۇنيە كىرىنەن جۋىنۋ»، تازارۋ  پروتسەسى. ورىستىڭ اقىن قىزى مارينا تسۆەتاەۆا: «پوەزيا ەتو - ساموسۋد» دەيدى. بۇل ازاپتى پروتسەسس  ءتۇپتىڭ تۇبىندە وقىرماننىڭ جانىنا ازىق بولار ولەڭ بولىپ تۋادى. اقىننىڭ ازابى وقىرمانعا ولجا بولىپ ورالىپ وسىلايشا اقىن مەن وقىرماننىڭ اراسىنداعى كوزگە كورىنبەيتىن نازىك بايلانىس ءجۇرىپ جاتادى...

اقىننىڭ، شىن اقىننىڭ تۇلا بويى تۇنعان سەزىم. «قاراپايىم پەندە بەس سەزىم مۇشەسىمەن عانا سەزىنسە، مەنىڭ تۇلا بويىم تۇنعان سەزىم:قاق توبەمنەن قارا باقايشاعىما دەيىن سەزىم». بۇل سەرىك اقسۇڭقارۇلىنىڭ ءوز ءسوزى. سول سەزىمنىڭ ارقاسىندا اقىن بىلايعى جۇرت كورە بەرمەيتىن نارسەنى كورەدى، كوپتىڭ كوزىنە شالىنا بەرمەيتىن قۇبىلىستاردى ءتۇيسىنىپ بىلەدى.

مالدا دا بار جان مەن ءتان،

اقىل مەن سەزىم بولماسا.

تىرشىلىكتىڭ نەسى ءسان،

تەرەڭگە بەت قويماسا.

بۇل - اباي. اقىل مەن سەزىم دەپ تۇرعانى - رۋح. نەمەسە، شاكارىمشە ايتساق، - اقىلدى جان. ادام بالاسى جان مەن تاننەن تۇراتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى. ادام ءومىرى سايىپ كەلگەندە وسى ەكى نارسەنىڭ كۇرەسى، بىتىسپەس مايدانى: باسقا ەشتەڭە دە ەمەس. «ادام بالاسىنىڭ جانى حايۋانداردان ءىرى جاراتىلعان» - دەيدى تاعى سول حاكىم اباي. اقىننىڭ جانى ءتىپتى ەرەكشە.. وسى ەرەكشە جان عوي اقىنعا تىنىم تاپتىرمايتىن. اقىن بار بولعانى بوپساعا كونبەيتىن، الداعانعا سەنبەيتىن، جالعاندىققا جانى قاس، ادىلەتسىزدىكتەن قالش-قالش ەتىپ جيىركەنەتىن، جاقسىلىققا بالاۋىز شامداي ەريتىن جاننىڭ ايتقانىن ورىنداۋشى. اقىن رۋح الەمىنىڭ ەلشىسى. ول رۋحتىڭ اتىنان سويلەيدى. ماڭگلىكتىڭ، باقيدىڭ اتىنان سويلەيدى:

مەن - رۋحپىن -

قان تامىرىڭدا قايناعان.

مەنسىز كۇننىڭ كوڭىلى - كۇپتى، اي دا - الاڭ،

اناحارسيستەن - اباي بولام ءبىر كۇنى،

ءال-فارابيدەن - ءاليحان بوكەيحانعا اينالام!

وسىلايشا شىعارماشىلىق ماسشتابىن انىق باعامداپ، ايقىنداپ العان اقىن جوعارىداعى ولەڭدە اتتارى اتالعان رۋح يەلەرىمەن شىعارماشىلىق بايلانىسقا تۇسەدى، ءوزىن ولاردىڭ زاڭدى مۇراگەرى دەپ ەسەپتەيدى.

اقىن رۋح يەسى بولعانمەن ءفاني جالعاندا عۇمىر كەشىپ، ونىڭ ازابى مەن عاجابىن، راحاتى مەن كەيىسىن قاتار تارتادى. ۇنەمى ماڭگىلىكتىڭ، رۋحتىڭ اتىنان  سويلەيتىن اقىن سوندىقتان دا وكتەم، سوندىقتان دا ايدىندى، ايبارلى! ول ۇنەمى باقي ارقىلى ءفانيدىڭ ءمىنىن كورىپ قويادى (اباي). كورىپ قانا قويسا ءبىر ءسارى عوي، ونى، - ءفاني جالعانىڭ مەرەزى مەن ۋشىققان جاراسىن -  اياۋسىز جىر سەمسەرىمەن جانىن شىعارىپ تۇرىپ وسىپ-وسىپ جىبەرەدى. اقىن ولەڭىندە مامىلەنى بىلمەيتىن اياۋسىز سىن مەن اششى ساركازمنىڭ ءتۇپ-توركىنە دە وسىندا. وكپەلەگەننىڭ وكپەسى ءتۇسسىن: اقىننىڭ ونىمەن شارۋاسى جوق، ول ءوز ميسسياسىن ادال ورىندايدى.

ءسوز جوق، اقىندىق ەرەكشە قۇبىلىس. ول جانە ايدالادا لاعىپ جۇرگەن، ءوز وربيتاسىنان اۋىتقىپ كەتكەن اداسقان اتوم-رۋح ەمەس. ول رۋحتىڭ دا اقى يەسى بار: ول - حالىق. اقىن حالىق-انانىڭ جاتىرىن جارىپ شىققان ءتول شاراناسى. حالىق-انا شىن اقىندى ۇزاق تولعاتىپ بارىپ ازاپپەن تۋادى. ازاپپەن تۋعان وسى ۇل، وسى پەرزەنت ەندى حالىق-اناسىنىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن ورىنداۋعا مىندەتتى!

اقىن ءوز ميسسياسىن ورىنداۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ ۇستانىمىن، ءوز كرەدوسىن ايقىنداپ الۋى شارت. سەرىك اقسۇڭقارۇلى ءاۋ باستان قاسقىر-ءبورىنى ءوز رۋحىنىڭ جەبەۋشى-ءپىرى رەتىندە تاڭدايدى. قاسقىر - ءبورى اقىن شىعارماشىلىعىنداعى جاي عانا مەتافورا ەمەس، باعزىدا وتكەن ەر دە جاۋجۇرەك داڭقتى بابالارمەن بايلانىسقا ءتۇسۋدىڭ تەتىگى. اقىن ءوزىنىڭ ينتۋيتسياسىمەن ءوز كەرەگىن ءدال تاپقان، رۋحتىڭ قاينار كوزىن ءدوپ باسادى. قاسقىر-ءبورى - بابالارىمىزدىڭ توتەمى- جەلەپ-جەبەۋشىسى، ەشكىمگە باس يمەيتىن ءور رۋحىنىڭ سيمۆولى. حالىق بوداندىققا ءتۇسىپ، ءوز رۋحىنان اداسقاندا، اقىن عاسىرلار قويناۋىندا جاسىرىنعان، ءاربىر قازاقتىڭ جۇرەگىندە شوگىپ جاتقان، قانىندا بار، بىراق قازىر كەرەكسىز بولىپ قالتارىستا قالعان قاسقىر-رۋحتى شاقىرادى. قاسقىر-رۋح ارقىلى تاريحتىڭ بۇرالاڭ سوقپاقتارىندا ءبىر ساتكە قالعىپ كەتىپ، قاسيەتىنەن ايىرىلىپ قاسقىردان يتكە اينالعان  قازاقتىڭ رۋحىن شاقىرادى:

جەك كورەم ءيتتى!

الىسىپ جۇرەم،

شابىسىم جۇرەم!

قاعىنىپ...

سايىن دالانىڭ تاعىسىمىن - مەن،

نە دەگەن عاجاپ - تاعىلىق!

شاۋىپ تۇسەمىن!

كۇش اعىسىمدى

سىيعىزا الماي ىشىمە.

ادامنىڭ الماس پىشاعى سىندى

ىرزامىن ازۋ تىسىمە!

قاسقىر - بابالار!

بار ۇلىستاردىڭ

مازاسىن الىپ مانادان -

يتتەرمەن بولعان قاندى ۇرىستاردىڭ

ءيىسىن سەزەم دالادان.

قاڭقۋ ءسوز جۇرەك كەگىن ۇرلەيدى،

قورلىق-قارعىسقا بارابار.

بىزبەنەن ءيتتىڭ تەگى - ءبىر دەيدى...

راس پا، قاسقىر - بابالار؟!

ولەكسە ءۇشىن جۇلىسقان بولساق،

ءومىرى بىتپەي كەگىمىز،

يتتەرمەن بىرگە تۋىسقان بولساق،

نە بولدى - اتا تەگىمىز؟!

الا توبەتتىڭ استىندا قالار،

كۇن تۋعانى ما اقىرى...

نەگە ۇندەمەيسىڭدەر، قاسقىر-بابالار،

قاعىنىپ كەتكەن جاتىرى؟!

نەگە ۇندەمەيسىڭدەر؟

ۇرلىق ءتۇن ەدى:

جاتقانىم مىناۋ - جاۋ ءىشى.

اسپاننىڭ استىن دۇرلىكتىرەدى،

ۇرگەن يتتەردىڭ داۋىسى...

(«قاسقىردىىڭ مونولوگى»)

قاسقىردى كيە تۇتىپ، ونىڭ ءتىپتى اتىن اتاۋعا قورقىپ «يت-قۇس» دەگەن، «ءيتتىڭ يەسى بولسا، قاسقىردىڭ ءتاڭىرىسى بار» دەپ ماقالداپ ءتۇز تاعىسىن وزىنە يدەال ساناعان  ازۋلى دا ايبارلى جۇرت بۇگىن نەگە «يتكە» اينالدى؟ بۇلا قانىندا ەر جۇرەك بابالارىنىڭ ىستىق قانى ويناپ مازا تاپتىرماعان اقىن بۇگىندە ۇمىت بولعان بابالار رۋحىن جان ۇشىرا ىزدەيدى. ءبىر كەزدە قاسقىر بولعان، قازىر ۇساقتاپ، ازىپ-توزىپ يتكە اينالعان قانداستارىىنىڭ كۇيكى تىرشىلىگىنە نالىپ، جانى ىشقىنا  بابالار رۋحىن  شاقىرادى. بۇل شاقىرۋ - قان شاقىرۋ (زوۆ كروۆي), وتارشىلدىقتىڭ ەزگىسى ەتىنەن ءوتىپ سۇيەگىنە جەتكەن قازاق دەگەن حالىقتىڭ تەگىن شاقىرۋ!

«ات اۋناسا، تۇك قالادى»: ورىسقا قۇل بولعان، بودان بولعان حالىقتىڭ تاريحي جادىسى مەن ساناسى قانشا ۋلانعانىمەن، ەزىپ-جانىشتالعانىمەن جاراتۋشى يەمىز راقىم ەتىپ ونىڭ ساناۋلى ۇلدارىنىڭ بويىندا اتا تەك پەن قاندى ساقتاپ قالادى ەكەن. كەيىن وسى ءتاڭىرى القاپ اۋزىنا ءوزى ءسوز سالعان ۇلدارى وتارشىلدىقتىڭ ءتاتتى ءارى ۋلى ءنارىن بويىنا ءسىمىرىپ، قۇلدىقتىڭ قالىڭ ۇيقىسىنا شىمىراي باتقان جاميعاتىن اتوي سالىپ وياتادى. ونىڭ قۇل ەمەس، ءبىر كەزدە ات ۇستىندە جەلدەي ەسىپ، نايزاعايشا جارقىلداپ جارتى دۇنيەنى باعىندىرعان ەر تۇرىكتىڭ ۇرپاعى ەكەنىن ەسىنە سالادى:

ءبورىلى -

ۇلتتىق بايراعىم.

ءسۇىنبايشا سايرادىم.

ۇلىعان سايىن بايراعىم،

مەنىڭ دە قوزار قايداعىم...

مازا جوق كۇندىز،

تۇندە - ۇيقى.

اشىلىپ كۇندە ارانى، -

كوك ءيتتى قۋىپ، كۇللى ءيتى

كوك ءبورى ۇلىپ بارادى!

كوزىندە جاسى تۇنىپتى،

كۇپتى بوپ شەرلى كۇي-كوڭىل.

يت-ءومىر ونى ۇلىتتى،

ءبىزدى دە قۇرتتى يت-ءومىر.

جۇرەگى ونىڭ ءور، تۇكتى!

قىزارىپ قىزىل كوزى ءىسىپ;

جەمەيدى يتشە جەمتىكتى،

ءوزىنىڭ قانىن -

ءوزى ءىشىپ.

كوگىنە كەگىن توككەلى،

تالاق قىپ يتتىك-قۇلقىندى.

ۇلىعان سايىن كوك ءبورى

ۋىتتى نە ءبىر ۇل تۋدى.

كوك ءبورى - جاسىن، وت-دەمى،

اشقاندا اۋزىن ساپىردى وت.

...كەلەدى قايتىپ كوك ءبورى -

باتىر بوپ!

كەيدە - اقىن بوپ!

كوك ءبورى -

ۇلتتىق بايراعىم.

ءسۇيىنبايشى سايرادىم.

ۇلىعان سايىن بايراعىم،

مەنىڭ دە قوزار قايداعىم...

(«ءبورىلى - ۇلتتىق بايراعىم»)

قاسقىر ء(بورى) - رۋح، يت - ءناپسى، اشكوز قۇلقىن. قانشا جەسە دە تويمايتىن، تۇبىندە ۇلتتىڭ تۇبىنە جەتىپ تىناتىن وبىر قۇلقىن. يت - ءناپسى، تەك قانا قاسقىر ء(بورى) - رۋحتىڭ ويانۋىمەن عانا اۋزدىقتالماق. اقىن وسىلايشا قازاق حالقىنا عانا ءتان، ونىڭ ۇلتتىق ساناسىنداعى ارحەتيپتەرمەن، سيمۆولدارمەن  سويلەيدى. وسى ارحەتيپ-سيمۆولدار ارقىلى ءوز الدىنا جەكە ەل بولۋعا ۇمتىلعان قازاق دەگەن حالىقتىڭ ۇلتتىق ساناسى مەن ۇلتتىق ار-ۇياتىن وياتۋعا بار كۇشىن سالادى. ەگەمەن ەل بولسا دا ساناسى وتارسىزدانباعان، سول باياعى «توق قۇلدىق» سانادا قالىپ قويعان، قۋ قۇلقىننان اسا الماي ەلدىك مۇرات پەن حالىقتىق مۇددەنى قورعاۋدا دارمەنسىزدىك تانىتقان بيلىكتى  اياۋسىز ساركازمگە تولى سىننىڭ نايزاسىمەن تۇيرەيدى:

حان بازار - قازاق اتىرابى.

الماي كورىڭىز!

شۇرشىتكە  - توپىراق ساتىلادى.

ۇندىسكە - ماڭداي تەرىمىز!

ساتامىز!

حاقىڭ بولماسىن!

اي-حوي، ازاتتىعىم!

اقش-قا اتوم بومباسىن!

ورىسقا - قازاق ءتىلىن!

قايدا الگى ۇلتتىق تابىس؟

نە دەپ بارام!؟

ءبىر كيلو ۇلتتىق ۇيات،

ءبىر كيلو ۇلتتىق نامىس -

كەرەك ماعان

(«قارقارالى - قارا ورمانىم»)

نە دەگەن ۇشقىرلىق - الەمنىڭ الەۋمەتتانۋ ينستيتۋتتارى توم-توم كىتاپ جازىپ زەرتتەيتىن ماسەلەنى ەكى-اق شۋماق ولەڭگە سىيعىزا بىلگەن. قازاق مەملەكەتىنىڭ پوستكولونيالدى جاعدايى سونشاما ايقىن، سونشاما دالدىكپەن بەرىلگەن. پوەزيانىڭ قۇدىرەتى، ونىڭ ىشىندە ساياسي ليريكانىڭ وي مەن سەزىمدى ۇشتاستىرا بەرۋدەگى كەرەمەت شەبەرلىگى. قازاق مەملەكەتىنىڭ كىرىپتار جاعدايى، ءبىرىنشى بولىپ اتوم بومباسىنان قۇتىلۋعا اسىعۋى، ورىستان قورقىپ قازاق ءتىلىنىڭ ادىمىن اشا الماي وتىرعاندىعى، قىتايعا ءبىراز جەرىمىزدىڭ ءوتىپ كەتۋى، شەت ەل ينۆەستورلارىنىڭ قولىنا جەر استى قازىنا بايلىقتارىمىزدىڭ، ماڭىزدى ءوندىرىس وشاقتارىنىڭ ءوتىپ كەتۋى - ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان باعالانىپ،  اقىننىڭ وتكىر دە الماس قالامىنىڭ ۇشىنا ىلىنەدى. سونىڭ ءبارى ۇلتتىق ۇيات، ۇلتتىق نامىستىڭ جوقتىعىنان ەكەنىن   دە اقىن ەش جاسىرمايدى. بۇقپانتايلاماي تۋرا ايتادى. اقسۇڭقارۇلى ارمانى جوق اقىن: سوۆەت ۇكىمەتى كەزىندە قانشاما اقىن شىڭعىرعان شىندىقتى تۋرا ايتا الماي ءىش قۇسا بولدى، كوبى ىشتەگى كۇيىگىن باسا الماي اششى سۋعا دەن قويدى. اقيىق اقىن مۇقاعاليدىڭ ءوزى وسى تۋرالىقتان تالاي وپىق جەپ، اششى شىندىقتى ابايلاماي ايتىپ وتكەن بابالارىن اڭسايدى:

جاسىرماي ويىمدى ايتتىم تالاي-تالاي،

قايتەيىن كەتتى ءبارى قارايلاماي.

...ايتارىن اشىپ ايتقان ابايلاماي،

داريعا-اي،

ماحامبەتتەر، ابايلار-اي !!!

(«ماحامبەتتەر، ابايلار-اي»)

سەرىك اقسۇڭقارۇلى - اقىندىق پاليتراسى مەيلىنشە باي اقىن. ونىڭ ولەڭدەرى الۋان تاقىرىپتاردى قامتيدى، بىراق ول نە جازسا دا ۇلتتىق مۇددە، ۇلتتىق مۇرات ءبىرىنشى ورىندا تۇرادى. اقىن ولەڭدەرى قازاق دەگەن حالىقتىڭ باسىنان كەشكەن تاعدىر-تالايىنىڭ ءتىرى ەسكەرتكىشى ىسپەتتەس، تاريحي قۇجاتى سىقىلدى. ۇرپاق اۋىسار، زامان وزگەرەر - سوندا جاس ۇرپاق پەن سونى زەرتتەۋشى  اقىن ولەڭدەرىنەن  حالىقتىڭ زار-مۇڭى مەن ارمان-اڭسارىن، وكىنىشى مەن نالاسىن اڭدار... ال ازىرشە ءبىزدىڭ مىندەتىمىز اقىن ولەڭدەرىندە جۇرەگىنىڭ قانىمەن، جانىنىڭ بەبەۋ قاققان ىشقىنىسىمەن كەلگەن اششى اقيقاتتاردى، بوياماسىز شىندىقتاردى قالىڭ كوپشىلىككە جەتكىزۋ. پوەزياداعى سەزىمگە كومكەرىلگەن، ۇلتتىق الەۋمەتتانۋ تۇرعىسىنان  قۇندى ويلاردى مادەني اينالىمعا ەڭگىزۋ.

اقىن شىعارماشىلىعىنداعى كوتەرىلگەن ماسەلەلەردىڭ اۋماقتىلىعى سونشالىق، ءبىزدىڭ وسىناۋ شاعىن زەرتتەۋىمىزدە ونىڭ ءبارىن قامتۋ مۇمكىن ەمەس. تەك ەڭ باستى نارسەنى نازاردان شىعارماۋعا تىرىستىق: ول - تاۋەلسىزدىك. اقىن ءۇشىن دە بۇدان ارتىق تاقىرىپتىڭ بولۋى دا مۇمكىن ەمەس. اقىن جارعاق  قۇلاعى جاستىققا تيمەي كۇندىز كۇلكىدەن تيىلىپ، تۇندە ۇيقىسى ءبولىنىپ ويلايتىنى دا وسى -تاۋەلسىزدىك. تاۋەلسىزدىكتىڭ باياندى بولۋى. بابالاردىڭ قانىمەن، بوزداقتاردىڭ  قىرشىن كەتكەن جاسىمەن كەلگەن بۇل تاۋەلسىزدىك اقىن ءۇشىن جانىنان دا قىمبات، بارىنەن دە ارداقتى. سيستەمالار اۋىسىپ، فورماتسيالار وزگەرگەنمەن بۇرىنعى پارتنومەنكلاتۋرانىڭ بيلىك باسىندا قالۋى; بيلىك تاسىلدەرىنىڭ اتى وزگەرگەنىمەن، زاتى وزگەرمەۋى اقىندى قىنجىلتادى. وتارسىزدانۋ پروتسەسىنىڭ جۇرمەۋىنەن ورىسشا سويلەيتىن، ورىسشا ويلايتىن، ۇلتتىق ءتىل مەن دىلگە پىسقىرىپ تا قارامايتىن تەكسىزدەردىڭ توردە وتىرۋى اشىنتادى. اقىن شىن مانىندەگى ۇلتتىڭ قامىن ءبىرىنشى ورىنعا قوياتىن ۇلتتىق پارلامەنتتى اڭسايدى، ۇلت تاۋەلسىزدىگىنە وراي ۇلتتىڭ ساپالىق تۇرعىدا جاڭارۋىن كۇتەدى:

ۋا!

قازتۋعانداي ۇلتتىق اقىن تۋعان جۇرت،

ۇلتتىق باتىر تۋعان جۇرت!

يت پەن قۇسقا كەتتى ەسەم،

ارۋاعى اسقان، ايبىنى،

ۇلتتىق پارلامەنتكە سەن،

بوساناسىڭ قاي كۇنى؟!

ۋا!

ماحامبەتتەي ۇلتتىق اقىن تۋعان جۇرت!

يساتايداي ۇلتتى باتىر تۋعان جۇرت!

كوشكەن جۇرتقا ىلەسە-

اق!

كوشتەن قالساڭ - قاۋىپ قىل:

ارعىماققا مىنە ساپ،

استاناعا شاۋىپ كىر،

اق ورداعا شاۋىپ كىر!

رۋح شاقىرۋ، ساناسى سانسىراعان الەۋمەتتى جىگەرلەندىرۋ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى اسقاقتاتۋ - ەل بولۋدىڭ باستى شارتى ەكەنى بۇگىنگى زاماننىڭ تالابى. ۇلتتىڭ بويىنا جۇققان ءتۇرلى كەسەل، كەساپات، سىرقات اتۋلى بويىن بۋىپ، ەڭسەسىن جازدىرماي تۇرعانىن اقىن سەزەدى. سەزەدى دە باعزىداعى باقسىلاردىڭ ادىسىنە سالادى: بۇرىنعى باقسىلار اۋرۋ مەڭدەگەن ادامدى ەكى وتتىڭ اراسىنان وتكىزىپ، وتپەن الاستايتىن بولعان. ەندەشە، بىزدە، قادىرلى جاماعات، اقىن -باقسىنىڭ ۇلتتىڭ رۋحاني دەنەسىنە تۇسكەن سىرقاتىن ەمدەۋىنە بىرگە قاتىسايىق، اقىن جىرىمەن بويىمىزداعى بويكۇيەزدىكتەن، قورقاقتىقتان، ۇرەيدەن ارىلايىق:

كوك ءتاڭىرى!

قاي قيانعا قاشتى ءۇمىت؟

اساۋ جاندى ءبىر وزىڭە تاپسىرىپ، -

تىنىم تابام...

جوق...

قايتادان مىنا ەلگە

جىبەر مەنى باقسى عىپ!

ەكى جاقتا لاپىلداعان ەكى وت تۇر،

ەكى وت ەمەس -

تامۇقتاعى ەكى ءورت بۇل!

ەكەۋىنىڭ ورتاسىندا الاش قاپ،

وعان ەندى ءازازىل كەپ بال اشپاق;

قويلىبايداي باقسى كەرەك بۇل ەلگە

جىن-پەرىنى قۋاتۇعىن الاستاپ!

وت-

سۋ-

جەر-

جەل-

جۇلدىز - مىنە، - بەس ەنە.

بەس ەنەمىز - ماڭدايداعى پەشەنە!

بەسەۋىڭدى الاستايىن، جىن كەتپەي

كوگەرە مە كوسەگە،

توقتاپ قالعان كوشىم ورگە كوشە مە؟!

جەردى جەپ سۇم،

ەندى اسپاندى ايقاردى،

كۇن كۇرسىندى، الابۇرتىپ اي قالدى.

الاس!

الاس!

شاڭىراعىم شايقالدى!

اللا قۋعان سايتانعا قوس، ارۋاق،

جەردە جۇرگەن سايتاندى.

الاس!

الاس!

اعىپ جاتقان سەلمەن كەت!

سوعىپ تۇرعان جەلمەن كەت!

بوساعامدى كۇلىپ اتتاپ جىميىپ،

داستارحاندى ءتىلىپ كەتكەن ەلمەن كەت!

الاس!

الاس!

ەسىگىمەنەن كەت!

كەرەگەمنىڭ تەسىگىنەن كەت!

نەمەرەمنىڭ بەسىگىنەن كەت!

جەتىمىمنەن - كەت!

جەسىرىمنەن - كەت!

كەردەڭ پەندەڭنىڭ كەسىرىنەن كەت!

الاس!

الاس!

دىلىمنەن كەت!

ميدى اشىتقان ىلىممەن كەت!

يت پەن قۇسقا قور بوپ جۇرگەن

ۇلى انا تىلىمنەن - كەت»!!

بۇلدىراعان بۋمەن كەت!

سارقىراعان سۋمەن كەت!

مەن سىمىرگەن ۋمەن كەت!

توككەن كۇلمەن كەت»

باتقان كۇنمەن كەت!

مۇلدەم، - كەت!!!

ءوزىڭ قازعان ورعا كەت!

سوراڭ، سوراڭ سورعا كەت!

قايدا كەتسەڭ - وندا كەت!

كەت...

قارا قارعا قان-ءجىنىڭدى شوقىپ كوپ.،

كوكىپ كەتىپ بارا جاتىر، كوكىپ كەپ.

...مەن الاستاپ تۇرعان كەزدە، الاشىم،

كەل! ەكى وتتىڭ ورتاسىنان ءوتىپ كەت...

«Qogam.kz» سايتى