«التى الاش» جوباسى: سايىپقىران ساحالار

بالكىم، دۇنيە دوڭگەلەك دەگەن ءسوز راس شىعار. كەشە عانا كوك اسپاننىڭ استىن كۇركىرەتىپ، باسى باردى ءيىلتىپ، اياعى باردى دىزەرلەتكەن كوك تۇركىنىڭ ۇرپاعىنىڭ جارتىسى باباسى باسسالى بولعان ەلدىڭ بودانى بولىپ وتىرادى دەگەن كىمنىڭ ويىندا بار ەدى؟! بىراق ۋاقىتتىڭ ايعاعىنان قاشىپ قۇتىلا المايدى ەكەنسىڭ. ورىس ەلىنە بودان تۇركى حالىقتارىنىڭ ءبىرى - ساحالار. ءوز الدىنا اۆتونوميا بولىپ وتىر دەمەسەڭىز، ايانىشتى دۇنيە. ەگەر ساحا ەلى تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزسە، جەر كولەمى جاعىنان الەمدە سەگىزىنشى ورىنعا يە بولادى ەكەن! وسىنشاما ۇلانعايىر تۋعان ولكەسىندە ساحالاردىڭ سانى 45 پايىز عانا. كەڭەس زامانىنداعى قازاقتىڭ كورسەتكىشىندەي. سانامىزدى جاڭعىرتساق، ساحالار ءبىر جاتىردان شىققان باۋىرىمىز. ورىستىڭ بودانى بولعان مۇڭلىقتار: نوعايلار مەن باشقۇرتتاردان ءبىر كەم ەمەس.

ورىس ساحانىڭ جەر استى بايلىعى مول جانە تەرريتورياسىنىڭ ۇلكەندىگىنە قاراماستان حالىق سانى ءبىر ميلليونعا جەتەر، جەتپەس دەپ ايتۋ ارقىلى قۋانىشىن جاسىرا المايدى. ال، بىزگە قايعى.

كەڭەس زامانىندا ساحا ەلىنە ساپارلاعان قازاق قالامگەرلەر جايلى ءبىلۋشى ەدىك. كەيىندە ول دا كەلمەسكە كەتتى. ەندى ءبىر ۇسىنىس بار. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن مادەنيەت مينيسترلىگى بىرلەسە وتىرىپ، رەسەيدىڭ قۇرامىنداعى تۇركى حالىقتارىمەن، باۋىرلارىمىزمەن مادەني بايلانىستى بارعان سايىن ۇدەتە تۇسسە! ءسويتىپ، ءبىر-بىرىمىزگە مەدەۋ بولساق. بولاشاققا بىرگە قامدانساق. دۇنيە ءبىر قالىپتا تۇرمايدى. ويتكەنى، دۇنيە دوڭگەلەك.

«اباي-اقپارات»

سارگى-داالى ساحام تىلا،

ايحال-الگىس ساحام تىلا،

ۋرۋي ولۋك ساحام تىلا،

كۇن بەلەҕە ساحام تىلا،

ەيگين مين ىҥىرىاҕىم،

«يەە!» ديەممين حاھىىتىاҕىم.

توҕويدورۋ تۋوراان يس،

ارҕاستارى ااھان يس،

سارگى داياان ساحام تىلا،

سارىال ساناا - ساحام تىلا!

ءبۇوتۇر توبۋرۋوكاپ

اان دويدۋ يچچيتين الگىھا

اҕىس يلەەح-ساҕالااح،
اتااننااح-موҕۇوننەەح
ايگىر-سيليك اان يە دويدۋم،
توҕۋس يلەەح-ساҕالااح
تورҕو توموون دويدۋم
لوكۋورا وت ۇكتەللەەح،
التان وت دايىҥنااح،
اҕىس سالاالااح
اچا كۇوح وت تاماننااح
يريننەحپين يپپيت ەبەم
يستەن تۋولاھىيا تۋر
مين ەتەر تىلبىن.
بالچىر بەيەم بارҕاربىتىم
التان-تامان حونۋگار،
اراҕاس ارىىگار
تاالالاان ۇوسكەەبيتيم،
ۇردۇك ءۇتۇو حونۋگار
ءۇۇت ۇرۇمە ۇردۇگەر
ۇҥكۇرۇيەن ۇوسكەەبيتيم.
سىالىھار بىارا بۋولان
سىلامنىيان كۋلۋ،
ءۇس كيس تيريتە بۋولان
ءمولبويون كۋلۋ.
يەريمە ديەني
تەرينەەري سانىىبىن
اان دويدۋبار:
دويدۋم يچچيتە،
ۇستە يەنيگي!
تويون سەرگەني
تۋتاارى وҥوستوبۋن،
التان سەرگەني
انناارى وҥوستوبۋن.
اان دويدۋم يچچيتە،
الҕاستىى سانااما،
انىگىتىن داҕانى
اتاارگىىر بۋولااياҕىن.
كوردوھور كۇلتۇوننەەح،
ااتتاھار احسااننااح،
حوولدۋكتااح بەيەم
حوҥكۋيان تۋران،
سوھۇرگەستەەح بەيەم
سۇگۇرۇيەن تۋران،
وتتۇكتەەح بەيەم
ۇҥە-سۇكتە تۋرابىن.
سىتا-تۋرا سىانالاا،
ولورو-تۋرا تولكۋيداا،
كەلين وتتۇبەر كەبيرە سۋوح،
يلين وتتۇبەر يبيرە سۋوح،
اان دويدۋم يچچيتە
بەدەر ساҥىياح
نەلەمەن حوتۋن ەدييم،
كومۇستەەح نۋولۋر وت
ۇكتەللەەح،
كۇوح وت ولبوحتووح،
سەبيردەحتەەح وت دەيبيردەەح
نەلەمەن حوتۋن ەدييم،
الباننااح بەيەم
ااتتاھا تۋرابىن،
كونتورۇك بەيەم
كوردوھو تۋرابىن.
سيەل باايابىن،
دەلبيرگە ىيىىبىن،
احتااح ارىىنان
اياح تۋتان ەرەبين،
ءۇرۇҥ تولوҕۋنان
كۇومەي كوتوҕون ەرەبين.
كوردوھور كۇلتۇوننەەح،
ااتتاھار احسااننااح،
ەبەلەريم يچچيلەرە،
بۋكا بارىگىت
ءبۇرۇ-ءبۇتتۇۇن
دەري-دەحسي
بەتتەح بۋولۋҥ!
ۋلاان ۋباھام ۋيگۋتۋنان،
كىتىت سىلگىم كىمىھىنان
اياح تۋتان
ااتتاھار كۇنۇم بۋوللا،
چوروون اياҕى
توسحويور كۇنۇم بۋوللا.
بير تىلبىن بيھيرەەҥ،
يككي تىلبىن يھيللەەҥ،
ءۇس تىلبىن ءويدووҥ.
بۋكا بارىگىتىگار
ۇҥە-سۇكتە
سۇگۇرۇيەر كۇنۇم بۋوللا.
ارҕااتتان كەلەر
الدارحايدااح ساناالااح
ابااھى ۋلۋھۋگار
التان سۇردۇگەسكيتين
اراارار بۋولااياҕىت،
ۇوھەتتەن تۇھەر
ۇلۇگەردەەح ۋلۋھۋگار
ءۇس ءۇرۇҥ كومۇس سۇردۇگەسكيتين
تولورۇتەر بۋولااياҕىت.
ىمسىىران-ىمسىىران،
باҕاران-باҕاران
كوردوھو تۋرابىن.
بۋكا بارىگىت -
ويۋلااح وتۋم يچچيتە،
دارҕاالااح ماھىم يچچيتە،
اتاححىتىگار اҕىس
بوكۋلۋونۋ ۋراممىن
ااتتاھا تۋرابىن.
توبۋككۋتۋگار توҕۋس
بوكۋلۋونۋ ۋراممىن
ۇҥە-سۇكتە تۋرابىن
ااتتاان تۋراممىن.
ااتتاھار احسااننااح،
كوردوھور كۇلتۇوننەەح.
يتەر ءسۇوھۇبۇن
كۇرۇولەەرەي ديەممين،
ءتوروتور وҕوبۋن
ۋيالااراي ديەممين
ەبەلەريم يچچيلەريتتەن
كوردوھو-ااتتاھا تۋرابىن.
ەريەن ىت
ەلەگە گىنىماҥ،
كۇوت ىت
كۇلۇۇتە گىنىماҥ،
تەҥنەەحپەر سەتەلەتيمەҥ،
سۇبە-سورگۋ اياحتااҥ،
دوللو-سورگۋتا توسحويۋҥ،
اال ۋوتۋنان اياحتانىҥ،
كۇن ۋوتۋنان كۇومەيدەنيҥ،
بۋكا بارىگىت مۋنناҕىنان
بارى اھاابىت-سيەبيت بۋوللاححىتىنا
تۇورەح بىراҕان كورۇوم...
التاننااح سۇرەحپين
ارҕاسپار ۋرۋҥ،
ءتوپتووح سۇرەحپين
تۇوسپەر ولوردۋҥ.
ۋرۋي-ۋرۋي،
ءبۇرۇ-ءبۇتتۇۇن
دەري-دەحسي
اھاان-سيەن تارҕاھىҥ!

«سيتي ىيااھىن» الگىھا

اҕىس سالاالااح اار حاتىҥ!
اتااننااح-موҥۇوننەەح
اان يە دويدۋم،
يتيلليبيت يە سيريم،
ءتورووبۇت ءتورۇت دويدۋم
بۋركۋن تۇسپەت تۇۇلەەح تۇھۇلگەҕەر،
سالگىن كيربەت تاھاالااح داپتاҕار،
تور توبۋلۋ وحسۋبات دوللووح تولوҕويگور
يتي تىىننااҕى يھيردەنەن كيللەر،
تىمنىى تىىننااҕى تاھىردانان اھار!
سۋون سۇللۇگەسكين تولورۇتۇمە!
حالىҥ حالҕاҥҥىن حالبارىتىما!
كەنچەەريني كەسكي، ىچچاتى ىرالاا!
وروھۋنۋ تۋسكۋي، ماҥانى بااراالاا!
ەلەمەھي ەلبەت، سااداҕايى سالاي!
ءتۇۇ تيەرگەني دۇورەلەە،
سىا تيەرگەني سيتيمنەە!
تويون سەرگەني تۋرۋگۋرت!
ااس سەرگەني اننار ايىلگا،
تويون سەرگەني تۋرۋگۋردار تۋسكا،
اال ۋوتۋ وتتور ايىلگا،
اان الاھانى تەريەر تۋسكا
ءتوروتور وҕوبۋن ۋيالاا،
يتەر ءسۇوھۇبۇن كۇرۇولەە!