«وزدەرiڭ وزگەرمەسەڭدەر، قوعامدارىڭ دا وزگەرمەيدi». قاسيەتتi قۇراندا اللادان مۇحاممەد پايعامبارعا (س.ع.س.) جەتكiزiلگەن وسىنداي ءسوز بار ەكەن. وسى اياتتى جەتەكشiلiككە الىپ، قىرعىزستان مۇسىلماندارىنىڭ دiني باسقارماسى (قمدب) ءوزiن جانە وزiنە قاراستى مەكەمەلەردi رەفورمالاۋعا كiرiستi. جاڭا جىلدىڭ 3 قاڭتارىنان باستاپ ءمۇفتياتتىڭ، وبلىستىق مەشiتتەردiڭ جانە مەدرەسەلەردiڭ قازىلارى اتتەستاتسيادان قايتا وتە باستادى. اتتەستاتسيالىق كوميسسيانىڭ قۇرامىندا دiني باسقارمانىڭ، دiن iستەرi بويىنشا مەملەكەتتiك كوميسسيانىڭ ماماندارى مەن دiني باعىتتا زەرتتەۋ جۇرگiزگەن ساراپشىلار بار.

شىنىندا دا، وتكەن جىلى دiني باسقارمانىڭ جانە ونىڭ توڭiرەگiندە ورىن العان كەلەڭسiز وقيعالار رۋحاني سالانىڭ ۇلكەن داعدارىسقا تiرەلگەنiن بايقاتتى.

«وزدەرiڭ وزگەرمەسەڭدەر، قوعامدارىڭ دا وزگەرمەيدi». قاسيەتتi قۇراندا اللادان مۇحاممەد پايعامبارعا (س.ع.س.) جەتكiزiلگەن وسىنداي ءسوز بار ەكەن. وسى اياتتى جەتەكشiلiككە الىپ، قىرعىزستان مۇسىلماندارىنىڭ دiني باسقارماسى (قمدب) ءوزiن جانە وزiنە قاراستى مەكەمەلەردi رەفورمالاۋعا كiرiستi. جاڭا جىلدىڭ 3 قاڭتارىنان باستاپ ءمۇفتياتتىڭ، وبلىستىق مەشiتتەردiڭ جانە مەدرەسەلەردiڭ قازىلارى اتتەستاتسيادان قايتا وتە باستادى. اتتەستاتسيالىق كوميسسيانىڭ قۇرامىندا دiني باسقارمانىڭ، دiن iستەرi بويىنشا مەملەكەتتiك كوميسسيانىڭ ماماندارى مەن دiني باعىتتا زەرتتەۋ جۇرگiزگەن ساراپشىلار بار.

شىنىندا دا، وتكەن جىلى دiني باسقارمانىڭ جانە ونىڭ توڭiرەگiندە ورىن العان كەلەڭسiز وقيعالار رۋحاني سالانىڭ ۇلكەن داعدارىسقا تiرەلگەنiن بايقاتتى.
7 ءساۋiر توڭكەرiسiنiڭ ەرتەڭiنە قىرعىزستاننىڭ ءمۇفتيi مۇراتالى قاجى جۇمانوۆ دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلىعىنا بايلانىستى ءوز ەركiمەن قىزمەتiنەن كەتiپ، ول ءوز ورنىنا ۋاقىتشا قىرعىزستان يسلام ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ رەكتورى ابدىشۇكiر قاجى نارماتوۆتى تاعايىندايدى. ون شاقتى كۇننەن كەيiن نارماتوۆ تا بۇل قىزمەتتەن باس تارتادى. جاقىن ادامدارىنىڭ ايتۋىنشا، وعان تەلەفون ارقىلى "جۇمىسىڭنان كەت" دەگەن قورقىتۋلار بولعانعا ۇقسايدى. دiني باسقارمالىقتىڭ ۇلەمدەر كەڭەسi جاڭا ءمۇفتيدi سايلاۋ كۇنiن 22 ساۋiرگە بەلگiلەيدi. 21 ءساۋiر كۇنi تۇندە ءتورت ادام مۇراتالى قاجىنى كولiكتەرiنە زورلاپ مiنگiزiپ، قالانىڭ iرگەسiندەگi اۋىلدىڭ سىرتىنا اپارىپ، ءتورت-بەس ساعات بويى "1 ميلليون سوم اقشا تاۋىپ بەرەسiڭ" دەپ قوقان-لوققى جاساعان. ەكس-ءمۇفتي ءوز وتباسىنىڭ كۇندەلiكتi قاجەتتiلiگiنە تۇتىنۋدان ارتىق قاراجاتى جوق ەكەنiن ايتىپ، تابانداپ وتىرىپ العان سوڭ، قاراقشىلار ونى ۇرىپ-سوعىپ، سول جەرگە تاستاپ كەتەدi. كەيiن م. جۇمانوۆ "بۇل كەزدەيسوق ەمەس، ءسiرا، مۇددەلi توپتار ءمۇفتي سايلاۋعا ىقپال جاساماۋىمدى كوزدەگەن شىعار" دەگەن پiكiرiن بiلدiرگەن. 21 ساۋiردە ءمۇفتي سايلانباي، بۇل مiندەت اتقارۋ باسقارماسىنىڭ جارعىسى بويىنشا ۇلەمدەر كەڭەسiنiڭ بiرiنشi ورىنباسارى ءسۇيiن قاجى قۇليەۆقا جۇكتەلەدi. ءسۇيiن قاجى دا ورنىندا كوپ وتىرا المادى. 6 ماۋسىم كۇنi قىرعىزستان مۇسىلماندارىنىڭ دiني باسقارماسىنىڭ جاڭا جارعىسى تالقىلانىپ جاتقان كەزدە، ونى بiر توپ زiڭگiتتەي جiگiتتەر سىرتقا الىپ كەتەدi. دiن بويىنشا مەملەكەتتiك كوميسسيانىڭ توراعاسى بولوتبەك ابدراحمانوۆ دەرەۋ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنان حابارلاعان. ورگاننىڭ ادامدارى ءسۇيiن قاجىنى بiشكەكتiڭ وش بازارىنداعى كافەدە بiرنەشە كiسiمەن اڭگiمەلەسiپ وتىرعان جەرiنەن تابادى. ءسۇيiن قاجى ء"بارi دە قالىپتى" دەپ كەلگەندەردi قايتارىپ جiبەرگەن، سوسىن بiرنەشە ساعات وتكەن سوڭ، باسقارمالىققا كەلiپ، ارىزىن جازىپ، iس بولمەسiنiڭ كiلتiن تاپسىرعان.
سوسىن باس ءمۇفتيدiڭ مiندەتiن شۋ وبلىسىنىڭ ءمۇفتيi رۋسلان قاجى جۇماعۇلوۆ اتقارا باستايدى. بۇل كiسiنiڭ كەزiندە بiراز شيكiلiكتەر بولدى. بولوتبەك ابدراحمانوۆتىڭ ايتۋىنشا، "مەنiڭ ءمۇفتي بولعانىمدى ولكە پرەزيدەنتi قولداپ وتىر" دەپ قىزمەتكە تۇرۋ ءۇشiن ارiپتەستەرiن الداعانىنا بايلانىستى ونى دiن بويىنشا مەملەكەتتiك كوميسسيانىڭ توراعاسى جاز ايىندا بولعان پرەزيدەنتتiك ۇلىقتاۋ راسiمiنە شاقىرماي قويعان.
26 شiلدەدە وتكەن ۇلەمدەر كەڭەسiنiڭ ماجiلiسiندە كەڭەستiڭ 35 مۇشەسiنiڭ 21-iنiڭ ماقۇلداۋىمەن قىرعىزستان مۇسىلماندارىنىڭ ءمۇفتيi بولىپ باسقارمالىقتىڭ فاتۆا ءبولiمiنiڭ باسشىسى، 35 جاستاعى چۋباق قاجى جاليلوۆ سايلاندى. باس ءمۇفتي بiشكەكتەگi ازiرەتi ومار يسلام ينستيتۋتىن قىزىل ديپلوممەن بiتiرiپ، قىرعىز ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ تاريح فاكۋلتەتiنiڭ شىعىستانۋ بولiمiندە اراب تiلiنەن ساباق بەرگەن. دiني بiلiمiن ودان ءارi جەتiلدiرۋ ماقساتىندا ون جىل مەككەدەگi يسلام ينستيتۋتىنىڭ شاريعات فاكۋلتەتiندە، سوسىن ساۋد ارابياسىنىڭ يسلام ۋنيۆەرسيتەتiندە بiلiم العان. تمد ولكەلەرiنەن وقىعانداردان وسى ەليتالىق ۋنيۆەرسيتەتتi العاشقى بiتiرۋشi ەكەن.
بىلتىرعى ماۋسىمنىڭ 10-ى كۇنi تۇندە وش قالاسىندا ۇلتارالىق كيكiلجiڭ باستالعانى ءمالiم. تۇنگi تاڭ نامازىنا ازان شاقىرىلعاننان كەيiن تاعى دا ازان ايتىلعان. قىرعىزستاننىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى دا، دiني باسقارما دا وسى ەكiنشi ازان شاقىرۋدى توپالاڭدى باستاۋعا بەرiلگەن بەلگi دەپ باعالاپ وتىر. ازان ايتىلعان "شەيiت توبە" مەشiتiندە كەزەكشi بولعان سوپى سول ءتۇنi قايتىس بولىپ كەتكەندiكتەن، بەيۋاقىت ازاننىڭ سىرى اشىلماي قالدى. 29 قاراشادا وش قالاسىندا قاۋiپسiزدiك جانە ميليتسيا قىزمەتكەرلەرi لاڭكەس توپتى ۇستاۋ وپەراتسياسىن ۇيىمداستىرعان كەزدە، سول جەردەگi مەشiتتiڭ يمامى ءوزiن-ءوزi مينامەن جارىپ جiبەرگەن.
وسى ەكi وقيعا دا قىرعىزستانداعى مۇسىلمانشىلىققا ەداۋiر كولەڭكەسiن ءتۇسiردi.
بيىلعى جىلدىڭ بiرiنشi شيرەگiندە قىرعىزستان مۇسىلماندارىنىڭ رەفورمالىق قۇرىلتايى وتپەكشi. وندا قىرعىزستان مۇسىلماندارىنىڭ دiني باسقارماسىنىڭ جاڭا جارعىسى دا بەكiتiلمەك. وتكەن جىلدىڭ 18 قازانىندا ارنايى قۇرىلعان "رەفورمالىق كوميسسيا" جىل سوڭىندا دiني باسقارماسىنىڭ 2009 جىلدىڭ 25 ساۋiرiندە قىرعىزستان مۇسىلماندارىنىڭ III قۇرىلتايى قابىل العان جارعىنىڭ كوپتەگەن كەمشiلiكتەرiن اشقان شەشiم جاساپ، كوپشiلiكتiڭ تالقىسىنا جاڭا جارعىنى ۇسىندى.
رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قىرعىزستان حالقىنىڭ 85 پايىزى، ونىڭ iشiندە وش وبلىسىنىڭ (قالانى قوسقاندا) 90 پايىزى مۇسىلماندار. شىنايى مۇسىلمانشىلىققا بوي ۇرىپ، ونىڭ بەس پارىزىن ورىنداۋعا ۇمتىلىپ جاتقانداردىڭ سانى جىل سايىن ءوسiپ بارا جاتقانى بايقالۋدا. مىسالى، بiشكەكتە ورازا ايت جانە قۇربان ايت نامازدارى قالانىڭ ورتالىعىنداعى ەڭ ۇلكەن ەكiنشi الاڭدا (كەڭەس ۇكiمەتi تۇسىنداعى مەرەكەلiك شەرۋ وتكiزiلگەن ورتالىق الاڭدا) وتۋدە. مۇندا ءار جولى كەم دەگەندە 70 مىڭ ادام جينالادى. سوڭعى جىلدارى مەككەگە قاجىلىققا قىرعىزستاننان 4500 ادام باردى. ونىڭ 40 پايىزعا جاقىنى - نازiك جاندىلار. جاڭا جىل الدىندا جوعارعى كەڭەشتiڭ دەپۋتاتتارى توراعاعا جۇما نامازىنا مەشiتكە بارۋ ءۇشiن ءۇزiلiس بەرۋدi جانە ناماز وقۋ ءۇشiن عيماراتتارىنان ارنايى بiر بولمەنi ازiرلەۋدi سۇراپ، ماسەلە قويدى. جوعارعى كەڭەشتiڭ توراعاسى دەپۋتاتتاردىڭ تiلەگiن قاناعاتتاندىردى. قازiر پارلامەنتتە رەسپۋبليكانىڭ ەڭبەك كودەكسiنە مۇسىلمانداردىڭ جۇما نامازدى مەشiتتەرگە بارىپ وقۋىنا مۇمكiندiك بەرۋگە بايلانىستى وزگەرiس ەنگiزۋ ماسەلەسi كوتەرiلۋدە.
قاۋىمنىڭ iشiندە ولكەنiڭ وڭتۇستiگiندەگi قاندى وقيعالارعا دiني قىزمەتكەرلەردi دە ايىپتاپ جۇرگەندەر بار. بۇعان ءمۇفتي چۋباق قاجى جاليلوۆ: "دiني قىزمەتكەرلەرگە نە ءۇشiن ايىپ تاعادى؟ سەبەبi ولار يسلامدى ەلگە تولىق، تازا جەتكiزە الماۋدا. يسلام دiنi بiزدە دiن، عيبادات ەمەس، ادەت قاتارى بولۋدا. ەلدە ورىن العان توپالاڭدا مەشiتتەگi يمامدار ەشنارسە ايتا المادى. سەبەبi, ولاردىڭ iلiمi جەتiسپەيدi. ەگەر يسلامنىڭ قۇندىلىقتارىن حالىققا تۋرا جەتكiزiپ تۇرسا، مۇنداي اپات بولمايتىن ەدi. ەكiنشiدەن، وشتا قان توگiلiپ جاتقان كەزدە، بiزدiڭ ءمۇفتياتتا قايتا-قايتا جەتەكشiلiك اۋىسىپ، مۇفتيلەرiمiز وڭتۇستiككە بارا المادى. سوعان قاراماستان، ءمۇفتيات تاراپىنان ول جاققا ازىق-تۇلiك جاعىنان كومەك بەرiلiپ جاتتى. بiراق وكiنiشكە قاراي، مورالدىق كومەك كورسەتە المادىق" دەدi.

«تۇركىستان» گازەتى