بۇگىن تاعى بىلىعى باستان اسىپ جاتقان ءبىلىم مينيسترلىگى جايلى ءسوز ەتپەكپىز. دالىرەك ايتساق، ساعاديەۆ تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان مينيسترلىكتىڭ بيۋدجەتتى جوساپارلاۋ دەپارتامەنتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى جانار راحمەتوۆا حانىمنىڭ ادەپسىز ارەكەتىنە قاتىستى ءسوز بولماق.

ماسەلە بىلاي: مەكتەپ مۇعالىمى ايمان ساعيدوللا مەن مينيسترلىكتىڭ بىلدەي ءبىر دەپارتامەنتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى جانار راحمەتوۆا اراسىندا اڭگىمە بولعان. ءسوز ءتۇيىنى تىلدىك ماسەلەگە كەپ تىرىلگەن. سودان، ايمان ساعيدوللا مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ادەپ نورماسىن ورەسكەل بۇزىپ، ءتىل تۋرالى زاڭدى تابانىنا تاپتاپ سويلەگەن جانار راحمەتوۆانىڭ ۇستىنەن شاعىمدانىپ، سوتقا دەيىنگى تالاپ-حات جولدايدى. مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنبەيتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ جازالانۋىن تالاپ ەتەدى. سەبەبى، مينيسترلىك وكىلى ەكى بىردەي نورمانى بۇزعان. ءبىرىنشىسى – مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭدى، ەكىنشىسى – مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ادەپ نورماسىن. مىنە، سول جازىلعان تالاپ-حاتقا رەسمي جاۋاپ كەلىپتى.

ءبىز ايمان ساعيدوللا حانىمدى سوزگە تارتتىق. ماسەلەنىڭ انىق-قانىعىن سۇراپ بىلدىك. سونىمەن، ۇشتىلدىلىكپەن  ۇشىقتالعان مينيسترلىكتىڭ دارداي دەپارتامەنت «باسشىسى» نە دەپ سويلەدى؟ وعان قانداي شارا قولداناتىن بولدى؟

پرەزيدەنتتىڭ مۇعالىمدەردىڭ جالاقىسىن ءوسىرۋ تۋرالى ارنايى تاپسىرماسى بار-تۇعىن. بىلەسىزدەر عوي... سول تاپسىرما بويىنشا قاڭتار ايىنان باستاپ مۇعالىمدەردىڭ ايلىقتارىنا اقشا قوسىلۋى كەرەك ەدى. مىنە، كوكەك تۋدى. كوك تيىن قوسىلماپتى. سوسىن ايمان حانىم ساعيدوللا ءوز ديرەكتورىنان جالاقىنىڭ كوبەيمەي جاتقانىن انىقتاپ سۇراعان عوي. سويتسە، مينيسترلىك ەشقانداي بۇيرىق تۇسىرمەگەن ەكەن. ديرەكتور سونى ايتادى.  بۇل - اقپاندا بولعان جايت.

سودان كەيىن ايمان  بعم بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ دەپارتامەنتىنە قوڭىراۋ شالىپ،  جالاقىنىڭ نەگە وسپەي جاتقانىن سۇراعان. تەلەفون ارقىلى قويىلعان سۇراققا دەپارتامەنت ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى جانار راحمەتوۆا جاۋاپ قاتادى. الايدا، قازاق تىلىنە قىرىن قارايتىن  ول بىردەن ورىسشاعا كوشەدى.

«مەن: ءسىز قازاقشا سويلەڭىزشى، بولماسا قازاقشا سويلەيتىن ادامعا بەرىڭىزشى. مەن ورىسشا تۇسىنبەيمىن دەگەن ەدىم، ول كىسى ماعان: "يا نە گوۆوريۋ پو كازاحسكي. پوچەمۋ ۆى نە رازگوۆوريۆاەتە نا انگليسكي يلي نا يسپانسكي؟ ۋ ناس ترەحيازىچيە ەسلي چتو" دەپ سويلەدى. مەن بۇل ديالوگتى ديكتافونعا جازىپ العانمىن. وسىعان بايلانىستى بۇل مينيسترلىكتى سوتقا بەرمەك بولىپ، سوتقا دەيىنگى تالاپ-حات جازدىم»، - دەيدى ايمان ساعيدوللا.

جانار راحمەتوۆا الدىمەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ادەپ نورماسىن ەسكەرمەستەن، دورەكى مىنەز تانىتقانى ءۇشىن جازالانۋى ءتيىس. ويتكەنى، قىزمەتتىك ەتيكا ەرەجەلەرىن ول مۇلدە ەسكەرمەگەن. بۇل - انىق. ءيا، مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭدى تابانىنا تاپتاپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى، قازاق ءتىلىن مەنسىنبەي، ايدالاداعى اعىلشىن مەن ورىستىڭ، ءيتىم بىلمەيتىن يسپاننىڭ ءتىلىن مىندەتتەپ سۇراۋ – مينيسيترلىكتىڭ دارداي "دەپباسشىسىنا" جاراسىمدى قىلىق پا؟!

وعان قوسا مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ادەپ نورمالارى جانە مىنەز-قۇلىق قاعيدالارىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ شارالارى تۋرالى پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ 2015 جىلدىڭ 29-جەلتوقسانىنداعى جارلىعى بار. 153-جارلىق. سوندا جوعارىداعى ءبىز ءسوز ەتكەن ەتيكا ەرەجەلەرى تايعا تاڭبا باسقانداي كورسەتىلگەن. وسىعان سۇيەنىپ، تالاپ-حات جازىلادى. ارينە، ساعاديەۆتىڭ ءوز اتىنا. قاراماعىنداعى قىزمەتكەرىنىڭ قىلىعىن تىيىپ، تارتىپكە سالۋدى سۇرايدى.

حاتتا مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسى كوپ ايتىلعان.  قاراڭىز:

مينيسيترلىكتىڭ ەكى ءبولىمى بار ەكەن. ءبىرىنشىسى – ءتىل ماسەلەلەرىن قارايتىن ءبولىم بولسا، ەكىنشىسى – ادەپ ءبولىمى. ايمان ساعيدوللانىڭ حاتى اينالىپ ءجۇرىپ، ادەپ ءبولىمىنىڭ قاراۋىنا تۇسكەن. مىنە، سول ادەپ ءبولىمى ء"ايباتىلاپ" تۇرىپ جاۋاپ جازىپ جىبەرىپتى. جاۋاپ حاتتا جانار راحمەتوۆاعا شارا قولدانىلاتىنى تۋرالى  جازىلعان.

«ءسىزدىڭ حاتىڭىزدا اتالعان فاكتى بويىنشا مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىنداعى زاڭنامانى جانە ادەپ كودەكسىن ساقتاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ج.راحمەتوۆاعا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. سونىمەن قاتار، ادەپ نورمالارىن بۇزعان قىزمەتشىنى جاۋاپقا تارتۋ ءۇشىن جاۋاپتى حاتشىنىڭ 16.03.2018 جىلعى بۇيرىعىمەن قىزمەتتىك تەكسەرىس جۇرگىزۋ تاعايىندالدى. پرەزيدەنتتىڭ 2015 جىلعى 29-جەلتوقسانداعى 152-جارلىعىمەن بەكىتىلگەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە  تارتىپتىك جازا قولدانۋ قاعيدالارىندا كورسەتىلگەن تارتىپتە  قارالاتىن بولادى. مينيسترلىك تاراپىنان مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىنداعى زاڭنامانى جانە ادەپ كودەكسىن بۇزۋ پروفيلاكتيكاسى جانە وعان جول بەرمەۋ ماقساتىندا ءىس-شارالار قابىلدانادى. اتالعان شەشىممەن كەلىسپەگەن جاعدايدا  بەلگىلەنگەن تارتىپپەن قايتا ارىزدانۋىڭىزعا  قۇقىڭىز بار»، - دەپ جازىلعان قىسقاشا.

مينيسترلىك شارا قولداناتىنىن ايتقان. دەگەنمەن ناقتى قانداي جازا قولدانىلاتىنى ايتىلماعان. ونان سوڭ، رەسمي جاۋاپتا مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز جوق. تەك قىزمەتكەردىڭ بەيادەپ قىلىعى جايلى ءسوز بولعان.

«جالپى حاتتى جازاردان بۇرىن، مينيسترلىكتىڭ ءتىل بولىمىنە حابارلاسىپ، سۇراعان ەدىك. مىنە، ءبىز وسىلاي حات جازعالى جاتىرمىز دەپ ايتتىق. ولار جالپى مينيسترلىكتىڭ اتىنا جازساق، ءبىزدىڭ حاتتى وزدەرى-اق، ءتىل بولىمىنە جەتكىزەتىنىن ايتتى. ءسويتىپ، ءتىل جايلى سوسىن ادەپ جايلى جازىپ، حات جولداعانبىز. ءبىزدىڭ حاتىمىز ءتىل بولىمىنە ەمەس، ادەپ بولىمىنە تۇسكەن ەكەن. سوندىقتان وندا ءتىل ەرەجەلەرىن بۇزۋ جايلى ءسوز ايتىلماعان. ءبىز ادۆوكات مارجان اسپاندياروۆا اپايىمىزبەن اقىلداسىپ شەشەمىز. ءارى قاراي سوتقا بەرەمىز بە، جوق پا اقىلداسۋىمىز كەرەك. نە دەگەنمەن، جانار راحمەتوۆا جازاسىز قالمايتىنى ايتىلعان»، - دەيدى ايمان ساعيدوللا.

ءتۇيىن. ءۇش تىلگە ءۇيىر ۇكىمەتتىڭ مەملەكەتتىك تىلگە، قازاق تىلىنە نەمكەتتى قارايتىنى جايلى جازا جازا قالام، ايتا ايتا اۋىز تالدى. ستاتيستيكانى كورسەتتىك. سويلەمەدى. پرەزيدەنتتىڭ ناقتى تاپسىرمالارىن تاعى كورسەتتىك. تاعى سويلەمەدى. وزگەلەردەن مىسال كەلتىردىك. بەدىرەيگەن بەتتەرى بەرى بۇرىلمادى. ەندى بۇلارعا قايتپەك كەرەك؟ زاڭ بار. مىنە، سول زاڭعا جۇگىنۋ كەرەك. ءيا، قازاق تىلىنە قايرىلىپ قارىق قىلماسا دا، دامەلى قىزمەتىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن شەندى شكپەندىلەردىڭ ءتىل سىندىرارى ءسوزسىز.

كەلىسمەك ءتىلدى كەمتار بيلىكتىڭ – كورشى ەلدىڭ مەملەكەتتىك تىلىنە تاۋەلدىلىگىن – جاڭاعى جانار راحمەتوۆا دەيتىن دەپارتامەنت ورىنباسارىنىڭ ورىنسىز تالابىنان انىق كوردىك.

قاراپايىم مەكتەپ مۇعالىمى ايمان ساعيدوللانىڭ ساۋاتتى تالاپ-ارازى از دا بولسا جەمىسىن بەرگەنىن كوردىك. بۇل بارىمىزگە ۇلگى بولسا كەرەك. ءسىز دە ءوز قۇقىڭىزدى وسىلاي قورعاڭىز. قازاق ءتىلىنىڭ قۇقىن وسىلاي قورعاڭىز! ناتيجەسى بولادى. بۇل - انىق!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz