«مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى، جىر پاتشالىعىنا ادال اقىن، ەسەنعالي راۋشانوۆ، «قايرات» كومانداسىنىڭ باسشىسى، فۋتبولشى سايلاۋبەك ەسىمبەكوۆ (مارقۇم), ساياسي عىلىمداردىڭ دوكتورى، پروفەسسور، سەناتور قۋانىش سۇلتانوۆ، الماتى قالالىق قاجىلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى، تەلەجۋرناليست باقتىباي اينابەكوۆ، حالىقارالىق فرانس كافكا سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، تۇمانبايدى جوقتاتپاي، بەلگىلى مەرەيتويشىلارعا ولەڭ ارناۋدىڭ شەبەرى، ءشومىشباي ساريەۆ... وسىناۋ ءتىزىمدى سوزا بەرۋگە بولار ەدى. الايدا، بۇلارمەن شەكتەلۋگە يتەرمەلەگەن ءبىر گاپ بار. قازىرگى قوعامىمىزدا تانىمالى تۇلعالارعا ورتاق ءبىر فاكتور، ولار – الدارىڭىزداعى ماقالا اۆتورىنىڭ جەرەكشىلىگىمەن قورعاعان قازاق ۋنيۆەرسيتەتى جۋرفاگى ديپلومىنىڭ يەگەرلەرى، جوعارى ءبىلىمدى قالامگەرلەر. ونىڭ ۇستىنە، ءار سالادا ءوز قارىمدىلىعىن كورسەتىپ جۇرگەن اتاۋلى ازاماتتارىمىز وسىنشاما بيىككە جەتۋلەرىنە بىردەن ءبىر، عارىشتانۋ تىلىمەن بەينەلەپ ايتساق، زىمىران- جەتكىزگىش بولا بىلگەن سول كوپ ۆەكتورلى جۋراناليستيكا  ماماندىعىنىڭ كاسىبي كونوندارىن مەڭگەرە العاندىقتارى...»

( ا. مارحاباەۆ. «جايساڭ جۋرناليستەر كۇتەمىن»، «الماتى اقشامى» گازەتى، 26.06.2014 ج.)

 بيسميللاھي راحماني راحيم.

ابدۋل-حاميد مارحاباەۆتى ءبىز كورنەكتى عالىم، فانتاست-جازۋشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور دەپ بىلەمىز. جازۋشى ەسەبىندە ۇلتتىق ادەبيەتىمىزدىڭ التىن قورىنا قوسىلعان «ارال اۋەندەرى»، «بالالاردىڭ امان قالعانىن ايت»، «اسپانعا قۇلادى دا كەتتى»، «جارىلقاۋشى...»، «توسىن عارىشحات»، «شورتان پلانەتاسى، سەن كىنالىسىڭ»، «قىزىل قيا» تاعى باسقا كوركەم شىعارمالىرىن بىلسەك، «قولىڭدى اكەل، كەلەشەك»،  «قازاق فانتاستيكاسى: كەشە، بۇگىن جانە...» «قازاق فانتاستيكالىق ادەبيەتى. جىلنامالاۋ، قاراستىرۋ، توپتاستىرۋ، دارالاۋ، قيسىنداۋ، دايەكتەۋ»، «قازاق فانتاستيكاسىنىڭ پوەتيكاسى» اتتى مونوگرافيالارى مەن «يسلام – عىلىم – جۋرناليستيكا» وقۋلىعى ارقىلى عالىمدىعىن جاقسى تانيمىز. اۋدارما كىتاپتارى دا بارشىلىق،  ءوزىنىڭ دە ءبىرسىپىرا شىعارمالارى  باسقا كورشى ەلدەر تىلدەرىنە اۋدارىلعان...

جوعارىدا ءبىز ءۇزىندى كەلتىرىپ وتىرعان ماقالانى جازعان  كەزدە ابەكەڭ 76  جاستا ەكەن. ۇستاز ۇلاعاتى!

سودان بەرى ءوزىنىڭ دە ومىردەن وتكەنىنە ەكى جىل بولىپ قالعان ابەكەڭنىڭ  80 جىلدىعىن دا جەڭگەمىز ماعريپا تەلەفون سوعىپ ەسىمىزگە سالماسا، مىنا تۇككە تۇرعىسىز جالعاندا  دۇنيەدە كۇندەلىكتى مىڭ سان تىرلىكپەن ءجۇرىپ ەستەن شىعارىپ الا جازداپپىز. جارىقتىڭ، ابەكەڭ بولسا 76 جاسىندا ۇمىتپاي ۋاقىت تاۋىپ، بىزدەي بەيباق شاكىرتتەرى تۋرالى ماقالا جازىپتى. ءبىز شە؟..

ابەكەڭ مەن ءۇشىن مىنەزى جايلى، قاسيەتى بولەك جان. دالاداي كەڭ جايىلعان سول ىلمە مىنەزىمەن ءىلىپ سويلەپ وتىراتىن بولمىسىنا ابدەن ۇيرەنگەنمىن. سول ىلمە سوزىنە ىلەسىپ وتىرىپ كوپ قازىناعا قانىعىپ شىعۋمەن بىرگە، عالىم-قيالگەر جازۋشىنىڭ كوپ قازىنالى سىرىنا قانىقتىق.  ءار قالجىڭىنىڭ وزىندە قيالعا باتىرار تەرەڭدىك بولاتىن. مۇنى ايتىپ وتىرعانىم، «عالىم بولعان سوڭ، ولاردىڭ كوپ ءبىلۋى زاڭدى ەمەس پە؟» - دەيتىندەر دە بولۋى مۇمكىن.  عالىماردىڭ كوپ ءبىلۋى زاڭدىلىق بولعانىمەن، ابەكەڭ سول ارىپتەستەرىنەن وق بويى وزىق جۇرەتىن. وسى جەردە ابايدىڭ; «ءبىز جانىمىزدان عىلىم شىعارا المايمىز. جارالىپ، جاسالىپ قويعان نارسەلەردى سەزبەكپىز، كوزبەن كورىپ، اقىلىمەن ءبىلىپ»- دەگەن 45-ءشى قارا سوزىندەگى ەسكەرتپەسى ويعا ورالادى. اسا تەرەڭ ويشىل دانىشپاننىڭ «جانىمىزدان عىلىم شىعارا المايمىز»- دەگەن وسى ءسوزىن ءبىزدىڭ كوپ عالىمدارىمىز قابىلداي المايدى. تاپقان جاڭالىقتارىن «مەنىكى، مەن تاپتىم، مەن جازدىم» -دەپ جاتادى. ەشبىر ادام بالاسى، مەيلى عالىم بولسىن  وزدىگىنەن، ءوز اقىلىمەن ەشتەڭە جاساي المايدى، بىراق سول قۇبىلىستى سەزىپ، ءبىلىپ، كورىپ، ىزدەنۋ ۇستىندە اقىل قۋاتىمەن تانىپ نەمەسە جاراتۋشىنىڭ سىيىمەن ايان ارقىلى قابىلداپ، ومىرگە جاڭالىعىن الىپ كەلەدى. مىسالى ۇلى حيميك مەندەلەەۆتىڭ ءوزى حيميالىق ەلەمەنتتەردىڭ زاڭدىلىعىن ءوزى قولدان عىلىم جاساعان جوق، ول عالام جاراتىلعالى بار قۇبىلىستى ايان ارقىلى قابىلداپ، سول قابىلداپ العان قۇبىلىسىن ادامزات مويىنداعان عىلىمعا اينالدىردى. ۇلى عالىم باسىنان وتكەرگەن وسى قۇبىلىستى ءوزى دە مويىنداپ، كەيىنگى ۇرپاققا ونەگە ەتىپ قالدىرىپ تا  كەتكەن.

بۇل – ءىلىم!  ال ءبىزدىڭ كوپ عالىمدارىمىز، وسىنى مويىندامايدى. كورگەنىنە عانا سەنەدى، سونى بايانداپ ايتۋمەن شەكتەلەدى. سوندىقتاندا ءىلىم الىپەسى ىلىمشىلەرگە; «عالىمدار ءىلىم قۋالاپ وتىرادى، ءىلىم تۋرالى ايتادى، ءبىر-اق وزىنە سول جاعدايدى جاسامايدى» - دەپ ەسكەرتەدى. ءبىزدىڭ ابەكەڭ بولسا وسى جۇمباق الەم تىرشىلىگىن ەرەكشە تەرەڭ ۇعىنۋى ارقاسىندا، ءوز ارىپتەستەرىنەن بولەك كورىنۋشى ەدى. عايىپ الەمى تۋرالى اڭگىمە وربىسە  قاناتتانىپ شىعىپ كەلەتىن. ول الەمدى ىنتامەن ۇعىنۋ ەكى عالىمنىڭ  بىرىنە بەرىلمەيتىن باق. ول – ءىلىم تىلىمەن ايتساق دەڭگەيدى قاجەت ەتەدى. ابەكەڭ ءدىني ىلىمگە ەرەكشە ءمان بەرەتىن،  ونى مويىندايتىن. مەنىمشە ونىڭ قيالگەر جازۋشى بولۋى دا تۇپتەپ كەلگەندە وسى ەرەكشەلىگىندە.

مەن - ءىلىمشىمىن. ءىلىم جارتۋشىنىڭ بۇيىرۋمەن قوناتىن قاسيەت. ماعان وسى قاسيەتتىڭ قونعانىن باسقا جۇرتتان بۇرىن الدىمەن ابەكەڭ بايقادى. بايقاپ قانا قويعان جوق، رەتى كەلگەن جەردە اڭگىمەگە شاقىرىپ، وسى ءبىر عىلىمنىڭ ەرەكشە تۇرىنە ءىش بۇرىپ، قىزعۋشىلىق ءبىلدىرىپ، سونى ورىستەتۋ ءۇشىن وزىنە ءتان مىنەزبەن ىلگىشتەپ، تارتقىشتاپ وتىراتىن.  سول ءىلىپ سويلەر ادەتىمەن;

- ءاي، بالا، ءبىز كوز مايىمىزدى تاۋىسىپ وقىپ جەتكەن كوككە، سەن سول جاقتىڭ ءوز قالاۋىمەن جەتتىڭ عوي – دەيتىن ۇنەمى.

– ابەكە-اۋ، «اللا تاعالام  حيكمەتتى، تەرەڭ ءبىلىمدى قالاعان قۇلىنا بەرەدى. ال كىمگە ءبىلىم بەرىلسە وعان كوپتەگەن يگىلىك بەرىلگەن بولادى. بۇدان اقىل يەلەرى عانا عيبارات الادى». («ءالي عىمىران»،269) – دەگەن ەمەس پە. ول از بولسا «راببىلارىڭ بۇيىرادى; ماعان دۇعا ەتىڭدەر، جاۋاپ بەرەيىن» («عافىر»،60) -دەپ تاعى دا ەسكەرتكەن. اللا انتىنا بەرىك قوي. دۇعا – راحمەتتىڭ كىلتى. اللامەن سويلەسسەك قايتەدى - دەيتىنمىن. وسىدان كەيىن ەكەۋمىزدىڭ اڭگىمەمىز  رۋح الەمىنە ويسىپ كەتەتىن. اڭگىمە بارىسىندا «نەنى جوعالتتىق؟»- دەگەنگە كەلگەندە، بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ رۋحتى جوعالتقانىن، ولاردان تاربيە الۋ، سولاردىڭ ءىزىن قۋىپ، سولاردىڭ تىنىسىمەن دەم الۋدىڭ جوعالعانىن، رۋح باتاسىنىڭ ۇزىلگەنىن، جاستار اراسىندا سەنىمسىزدىك ءورىس العانى اڭگىمەمىزگە وزەك بولاتىن. عايىپ پەن ايان، ارۋاق تۋرالى اڭگىمە ايتىلعاندا ويىمىز ون ساققا جۇگىرىپ، ون تارماققا بولىنەتىن. عايىپ -  اللاعا جول- دەگەن ءسوز. عايىپتان قارعىس اتقاننىڭ اڭگىمەسى كەلمەيدى. ءبىزدىڭ قارعىس اتقاننان ايىرماشىلىعىمىز، ءالى دە عايىپتان الاتىن ءىلىمىمىزدىڭ بار ەكەندىگى.

وسىدان تۋاتىن كەلەسى اڭگىمە, ارۋاق – بار. رۋح – بار. ارۋاق بولماسا رۋح قونبايدى. ارۋاق كىم؟ ءوزىمىز سياقتى كەشەگى ومىردەن وتكەن ءبىزدىڭ اتا بابالارىمىز. ونىڭ دا قۇراندا ايتىلعانداي الدىندا،  ارتىندا قالعان جازۋى بار. «الدىنداعى جازۋى»- دەگەن اللانىڭ جازىپ قويعان تاعدىرى بولسا، «ارتىندا قالعان»- دەگەن ءسوز - ىستەگەن قىلىقتارى. ال ءولىم دەگەن نە؟ ءولىم سويلەپ وتىرعان ءسوزدىڭ اراسىنداعى ءۇتىر سياقتى از عانا كىدىرىس، تەجەلۋ، ارى قاراي جالعاساتىن  تىرشىلىك. جاراتقان يەم; «مەن سەندەردىڭ ارتتارىڭنان كىتاپ اشىپ قويدىم»- دەيدى «ياسين»  دۇعاسىندا. ارۋاق – قوپارىلىپ شىعار ادامنىڭ تامىرى. قوس ارۋاق ءولى مەن ءتىرىنىڭ – تامىرى ءبىر. ءولى – ءناردى تىرىدەن الادى. «قۇراندى وقىما، ارۋاق جوق» - دەيتىن بولساڭ كوتەرىلەتىن ارۋاق جامان. ارۋاق تىنىش جاتسىن دەسەڭ دىنىڭمەن بول.

وسىنى بىلگەن قازاق حالقى و باستان ارۋاقتى بىلگەن، رۋحتى قوندىرا بىلگەن  قاسيەتتى ەل. ەۆرەي حالقىنىڭ ميى قاتتى جۇمىس ىستەسە - ولارعا  مي قىزمەتىنىڭ ەرەكشە دارىعاندىعى، ارابتاردا ساۋدا جۇمىسى ءورىس العان بولسا، بۇل ەلگە وسى قاسيەت ەرەكشە دارىعانى، باسقا حالىقتاردا دا وسىنداي ەرەكشەلىكتەر بولسا سول ەرەكشەلىكتەرى ەرەكشە دارىعاندىعى، وسى سياقتى ءبىزدىڭ قازاق حالقىنا رۋحتى قوندىرا الاتىن قاسيەت ەرەكشە دارىعان. بۇل - ارۋاققا تابىنۋ ەمەس.

قازىر ءبىزدىڭ ەلدە  رۋح قوندىرعان ارۋاقتار ەرەكشە جۇمىس جاساپ جاتىر. ولاردى سيلاعان شاكىرتتەرى مەن ۇرپاقتارى جاتقان جەرلەرىندە مولاسىن كوتەرىپ، دۋا قىلاتىن باستارىنا وڭدى بەلگىلەر سالدى. مۇنى جاساپ جاتقاندار ارۋاققا تابىنعانى ەمەس، ولار جولدان تايعان جوق. ولار ومىردەن دىنىمەن وتكەن  ۇستازدارىنىڭ زىكىرىن سالىپ جاتىر.  ول – جول.

ال رۋح – اللادان، ول ءدىننىڭ نارىمەن قۋاتتانعان.  رۋح يەلەرى – ءتىرى جاننىڭ ەڭ قۇندىسى. ءدىندى، قۇدايدى پاش ەتتىرۋ ءۇشىن، ءوزىنىڭ بار ەكەنىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن، سانسىز رۋحتارعا قۇداي رۇقسات بەرەدى. سول رۋحتى كوتەرگەن ارۋاقتى ادامداردى اۋليە اتايدى.

ايان – عايىپتان تۇسەتىن قاسيەت! قۇران دا عايىپتان ايان ارقىلى تۇسكەن عوي. «سول قاسيەت قاي جاقتان شىعادى؟»-  دەگەن سۇراق ابەكەڭ ەكەۋمىزدى ءاردايىم وزىنە تارتاتىن. ارينە، قۇراننان. اللانىڭ امىرىمەن قۇرالعان قۇراننان. جىبەرىلگەن سول كىتاپتان جالپى ادامنىڭ قاسيەتى قۇرالادى. ونى كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ جان عانا بىلەدى. قاراڭعى قايدان ءبىلسىن. ال مىنەز شە؟ مىنەز سوناۋ اتا بابادان.  مىنەز كوكتەن كەلگەن جوق. اللانىڭ بەرگەن تامىرى، سول بەرگەن دۇنيە.  ءار دۇنيەنىڭ كەرەكتىسى دە بار، كەرەكسىزى دە بار. سونى ولشەپ، ءبىرىن ازايتىپ، ءبىرىن كوبەيتىپ وتىرۋ ءوز قولىمىزدا.

ءال-ميساقتان ءبارىمىزدىڭ ىزدەگەنىمىز ءبىر ءتاڭىر عانا. سول ۋاقىتتان بەرى باياعى ادام اتا «تۋعان جەرىم»- دەپ كورسەتكەن ءبىر ءبۇتىن جەر سول قالپى تۇر ەكەن. نە وزگەردى، نەمىز وزگەرىپ كەتتى؟ وزگەرگەنى – اللا ادامدارعا تەرەڭدەپ ءسىڭدى. بۇرىنعى زامانعا قاراعاندا  قۇداي بىزگە وتە جاقىن كەلدى. بىراق بىزدەر وتكەن زاماناعا قاراعاندا قۇدايدان قاتتى قورقاتىن قورقاق بولۋدىڭ ورنىنا، اللا ودان بەرى سانسىز كىتاپ بەرىپ جاتسا دا، ءتىپتى قۇدىرەتىن كورسەتىپ كورسەتىپ اكەلىپ قويىپ جاتسا دا، اللادان قاشىپ جاتىرمىز. نەگە؟  اللانىڭ قۇدىرەتىمەن بۇرىنعى اتا بابامىز دۇعانىڭ كۇشىمەن اققان سۋدى توقتاتقان بولسا، ءبىز ونى قازىر كۇشپەن دە توقتاتىن جاعدايعا جەتتىك ەمەس پە. سول كەزدەگى بابالارىمىز قۇدايدىڭ قۇدىرەنتىنە سەنىم ارتىپ  ۇشىپ-قونىپ جۇرەتىن بولسا، ءبىز قازىر كوزدى اشىپ جۇمعانشا ۇشاقپەن بارار جەرىمىزگە ۇشىپ بارىپ كەلىپ جاتىر ەمەسپىز بە. ول كەزدە اۋليە بولىپ كوككە بىراق ادام ۇشسا، قازىر سانسىز ادام ءارى-بەرى ۇشاقپەن ۇشىپ جۇرگەن جوق پا؟ وسىنىڭ ءبارى نەدەن؟..

اللا ءوز قۇدىرەتىن كورسەتىپ سۇراعانىمىزدى بەرگەن سايىن، «مەن» دەۋىمىز نەدەن؟ ءبارى اللانىكى بولا تۇرا، اللانى مويىنداماۋىمىز قالاي؟ الدە زامان وزگەردى مە؟ زامان تۇگىلى تاۋ دا، تاس تا وزگەرگەن جوق قوي.  اللادان العان سايىن، اللا ونى دالەلدەگەن سايىن، ءبىز ادامدار اللادان نەگە قاشىپ بارا جاتىرمىز. كورىنىس دەمەكشى، كورىپ تۇرمىز عوي. قازىر ادام ۇشاقپەن ۇشاتىن بولسا، ول كەزدە بىرەن ساران اۋليە ادامدار ەرەكشە قاسيەتپەن ۇشقان. اللانىڭ ادامعا جاقىنداعانى سونداي قازىر قۇداي قاسيەتتى ۇشۋكولىكتەرىن  ادامداردىڭ ءوز قولدارىنان جاساتتىرىپ جاتىر. ول كەزدەگىمەن بۇل كەزدەگىنىڭ ايىرماشىلىعى اللا بەرگەندى مويىنداماۋىمىزدا عانا قالىپ وتىر. ول كەزدە ات كولىكتى قۇداي تىرىدەي بەرسە، قازىر تاستاي تەمىردەن قۇيىپ جاساپ بەرۋدە. ىزعىتىپ بارار جەرگە اتتان بۇرىن جەتىپ جاتقانىڭدا، كۇش قۋاتىمىزدى ارتتىرعان قۇدايدى مويىنداماۋىمىز قالاي؟

ەستۋ قابىلەتى جوعالعانعا ەسىتتىرەتىن قابىلەت، كورۋ قابىلەتى جوعالعانعا قايتا كورۋدى كورسەتىپ جاتسا، سونى دا مويىنداماۋىمىز قالاي؟ قۇرانداعى مارجانداي اعىلعان مىسال سوزدەر وسىنى ايتادى عوي...

ابەكەڭ ەكەۋمىزدىڭ ەكەۋ ارا اڭگىمەمىز وسىلاردى ايتىپ تەرەڭگە كەتىپ قالاتىن.  وسىنداي اڭگىمەمەن جۇرگەندە، ابەكەڭ، وسىدان ون جىل بۇرىن قولىما; «يسلام ءىلىمى – عىلىم الگوريتمى»- اتتى الماگۇل قۇرمانباەۆامەن بىرگە جازعان «ءۇش قيان» باسپاسىنان جارىق كورگەن، كولەمى 100 بەتكە جەتەر جەتپەس كىتاپشاسىن ۇستاتا قويدى. كىتاپتى اشىپ قاراسام  قويىلعان تاقىرىپتارىنىڭ ءوزى سەلت ەتكىزدى; «قۇران- عىلىمي تانىمدىق يدەيالار رەاكتورى»، «الەمتانۋ ەنتسيكلوپەدياسى»، «حاديستەر – عىلىمي عيبراتتىق افوريزمدەر»، «تانىمنىڭ تۇڭعىش شىراقشىسى»... بۇنداي تاقىرىپتى وقۋدىڭ ءوزى قازىرگى كەي وقىمىستىنىڭ زارەسىن ۇشىرارى حاق.

وسى كىشكەنە كىتاپشادا اۆتور; «سانالى ادامزات ءومىرى نەگە ماڭگىلىك ەمەس؟»- دەگەن ماڭىزدى فيلوسوفيالىق سۇراقتى العا شىراق ەتە وتىرىپ، سوعان جاۋاپتى ءوزى «الەمتانۋ ەنتسيكلوپەدياسى» اتاعان ۇلى كىتاپ قۇراننان ىزدەۋگە شاقىرادى. ىزدەي وتىرىپ اجالسىز ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىندىگىنىڭ ءبىر سەبەبىن عالىمدارىمىز اشقان  ادام اعزالارىنىڭ كەرەمەتتەي ەرەكشەلىكتەرىنەن قاراستىرىپ، ىشكى قۇرىلىسىمىزدىڭ كلەتكالارى بىرنەشە تاۋىلىك ارالاتىپ جاڭاراتىنىن، قىزىل قان كلەتكالارىنىڭ ءار ءتورت اي سايىن وزگەرىپ تۇراتىنىن، جالپى ورگانيزمنىڭ 98 پايىزى جىل سايىن باسقا اتومدارمەن جاڭارىپ تۇراتىندىعىن ايتا وتىرىپ، وسى باعىتتاعى بولىپ جاتقان زەرتتەۋ جۇمىستارى و باستا «باقارا»  سۇرەسىندە بولعاندىعىن، سول سۇرە اياتتارىن  كەلتىرە وتىرىپ، ودان ءارى وقىرماندى قامىردان قىل تارتقانداي مايىنمەن جەتەلەي وتىرىپ جالپى الەمنىڭ و باستان باستاۋ الۋ لوگيكاسىنا جەتەلەيدى. وسى ويدى العا تارتىپ، وعان قاجەت  ماماندار پىكىرىن كەلتىرە وتىرىپ، جۇرتتى ەلەڭ ەتكىزەر سونى عىلىمي بولجامدار جاسايدى. كىتاپ ودان ءارى الەمنىڭ جارىق جۇلدىز عالىمدارىنىڭ قۇرانعا بايلانىستى ايتقان اڭگىمەلەرىن جۇيە جۇيەسىمەن كەلتىرە وتىرىپ، دىنسىزدەر ۇركە قارايتىن قۇرانعا ەرىكسىز كىرگىزىپ جىبەرەدى. قۇرانمەن تىلدەسىپ كەتەسىڭ.

كىتاپتاعى ءبىر ماقالا; «ءجۇزىمىزدى قۇبىلاعا بەرىپ، اقيقاتىمىزدى مويىندايىقشى» -دەپ، فالسافالىق وي تولعامنىڭ شىڭى بولىپ وتىرعان قۇراندى دارىپتەپ،  ونى الەمدى جاراتۋشى ۇلى كونسترۋكتور رەتىندە تانىستىرىپ; «قۇران -  جەر پلانەتاسىنىڭ ءتىپتى «گالاكتيكا» اتالاتىن ون سەگىز مىڭ عالامنىڭ جاراتىلۋ، دامۋ پروتسەستەرىن زەرتتەيتىن عىلىم اتاۋلىنىڭ بارلىعىنىڭ تۇگەلدەي باسىن بىرىكتىرگەن سۋپەرەنتسيكلوپەديا. بىلايشا كەلگەندە، تانىم-ءبىلىم كۆينتەسسەنتسياسى. نەمەسە مۇسىلماندار كونستيتۋتسياسى» (28-ءشى بەت) -دەپ ءوز پىكىرىمەن تۇيىندەيدى. اللا رازى بولسىن. ىلىمدە - ابەكەڭ وسى سوزىمەن دە باقىتتى جان. قۇدىرەتتى ءتاڭىرىم ادام بالاسىن احيرەتكە جەتكىزۋدە، ەڭ سوڭعى كىتاپ پەن ەڭ سوڭعى پايعامبارىن بەرىپ توقتاتتى. اللاعا قىزمەت ەتۋدە ادامنىڭ بويىنا دارىتقان قاسيەتى ءبىزدى باقىتتى ەتتى. باكىتتى ادامعا - قامشى ۇرساڭ دا، نايزا تىقساڭ دا، قىلىشپەن شاپساڭ دا، راحاتتانىپ ولەدى.  ال وسى باققا اپاراتىن بىراق ءدىن – يسلام ءدىنى. سونى ۇستانىپ سول جولدا بولۋ باق. وسىنى ءبىلىپ، وسى جولعا شاقىرا ءبىلۋ بۇل مۇسىلمان ادام ءۇشىن ەسەلەنگەن ەكى دۇنيەنىڭ ساۋابى. پايعامباردىڭ بىزگە بەرگەن بىراق جولى بار. ول «اللانىڭ ايتقانىن ورىندا»- دەگەن ءسوزى عانا. بۇل پايعامباردىڭ باتاسى. وسى باتا يەسى بولعان جان  جانناتتىڭ اسىل سۋىن ىشۋگە، كاۋسارىن قابىل ەتۋگە، اللامەن راحاتتانىپ سويلەسۋگە، بويىن كەڭىتۋگە، شارشاعانىن باسۋعا، دەنەسىن دەمالتۋعا، ءدىنىن قابىل ەتۋگە، ۇرپاعىمەن قايتا قاۋىشۋعا، دوزاقتىڭ ەسىگىن ماڭگىلىك جابۋعا جەتەتىن كورىنەدى. جارىقتىق، ابەكەڭ، پايعامباردىڭ وسى دۇعاسىنىڭ يەسىندەي كورىنەدى ماعان.

ەندى، ماقالانى قالاي باستاسام، سونىمەن اياقتاعانىم ماقۇل بولار. ابەكەڭ ءبىز جايلى جازعان ماقالاسىندا كازگۋ-دە جۋرناليست كادىرلارىن دايىنداۋدا ورىن الىپ وتىرعان پروبلەمالاردى وزىق ويىنا وزەك ەتكەن ەكەن. ءوزى ومىردەن وتكەنشە قىزمەت ەتكەن شاڭىراقتا جۋراناليست قادارلارىن دايىنداۋدا ورىن الىپ وتىرعان «مينۋستاردى» ناقتىلى دالەلدەرمەن ورتاعا سالىپ، تۆورچەستۆولىق فاكۋلتەتكە تالاپكەرلەردى تەك قانا شىعارماشىلىق باسەكە – كونكۋرس ارقىلى قابىلداۋ قيسىندىلىعىن باتىل قويعان ەكەن.

– ابەكە، مىنا جەردە قاتتى كەتىپسىز عوي، باسشىلاردىڭ ەندى كوزقاراسى قالاي بولار ەكەن؟- دەسەم;

- جۋرناليستەر ەركىن ويدىڭ يەسى. جۋرناليستيكا تارىزدەس تەك قانا شىعارماشىلىق باسىمدىق بەرەتىن جوعارى مەكتەپ فاكۋلتەتتەرىنە تۇسۋشىلەردى باسقا ناقتى عىلىم سالالارىن تاڭداۋشىلارمەن بىرگە بايلاپ تەستىلەۋ – بىلمەستىك. مۇنداي جاعداي تۇراقتىلىققا اينالسا – حالىق اراسىندا وتە سيرەك ۇشىرساتىن، ونەرىنەن ءۇمىت كۇتتىرەتىندەردىڭ جولىن «تەستىلەۋ» دەگەن «مونستر» ابجىلانمەن شورت كەسىپ تىنۋ- دەپ ەدى.

قيالگەر جازۋشى عالىم اڭگىمەسىندەگى قيسىننىڭ تاعى ءبىر كۇدىگى – «ماماندىعىمىزعا حالىقارالىق ستاندارتقا سايكەس ءبىلىم  بەرەيىك»- دەگەن ۇرانداۋ «جاراتىلىستانۋ» «ناقتىلى» ءتىپتى «ىرگەلى»- دەپ اتالاتىن جۇرگەن عالىمدار ءۇشىن قاجەت بولعانىمەن، جۋرناليستيكا ەسىمدى سيقىرلى سالاعا بۇل ستاندارت – زالالدى راك ىسىگى ەكەن. شىنىندا دا «جازۋ، سىزۋ ءىسى» سانالاتىن بۇل قاسيەتتى كاسىپتى قانداي قالىپقا سالىپ، ستاندارتتاي الامىز؟ ابەكەڭ ءۇشىن  ءار قالام يەلەرى – ءوز بەتىنشە ءبىر الەم، تۇتاس ءبىر گاللاكتيكا.  ءار جۋرناليست اقىل وي  يەسى عالىمدار ويتۇرتكىسىنىڭ قوزدىرعىشى بولار كاتاليزاتور، الەم مەن وقىرمان تاندەمى اراسىنداعى عاجايىپ كوپىر ميسسياسىن اتقارۋشى. بۇل – ءجۋرناليستىڭ كىم ەكەنىن  بىلەتىن ويشىل ادامنىڭ ايتار تۇجىرىمى.

وسى ماقالانى جازىپ جۇرگەن ابەكەڭ،  «يسلام ءىلىمى – عىلىم الگوريتمى» كىتابىندا;  «ءجۇزىمىزدى قۇبىلاعا بەرىپ، اقيقاتىمىزدى مويىندايىقشى»- دەپ اشىق ايتا بىلگەن ابەكەڭ، ءومىرىنىڭ سوڭىندا   «يسلام –عىلىم – جۋرناليستيكا» - اتتى وقۋلىق جازىپ، وسى وقۋلىعىمەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا  وقيتىن ستۋدەنت جۋرناليستەردىڭ دە ءجۇزىن قۇبىلاعا بۇرىپ، يماندىلىققا ۇيىتىپ كەتۋى، ۇلاعاتتى ۇستاز عالىم-جازۋشىنىڭ ءبارىمىزدى دە اتا بابامىزدان ءداستۇرلى مۇرا بولىپ كەلە جاترعان ونەگەلى جاڭىلماس جول يماندىلىق الەمىنە، يسلام دىنىنە شاقىرىپ كەتكەندەي...

باقتىباي اينابەكوۆ،

ىلىمگەر

Abai.kz