جۇما, 22 قاراشا 2024
جاڭالىقتار 6043 0 پىكىر 28 قاڭتار, 2011 ساعات 04:45

باۋىرجان ەردەمبەكوۆ. كاكىتاي

قازاقتىڭ باس اقىنى اباي ولەڭدەرىنىڭ تاسقا باسىلۋىنا 100 جىل تولدى ارعى جىلى. سول دانىشپان اقىننىڭ ولەڭ-ءسوزىن جيناپ، شىڭعىستاۋدان سوناۋ پەتەربورعا ارقالاپ اپارىپ كىتاپ ەتىپ باستىرعان كاكىتاي ىسقاقۇلىنىڭ اتى بۇگىنگى تاڭدا قۇرمەتپەن اتالۋى ءتيىس. «ابايدىڭ باسپاعا شىعۋىنا تاريحتىق، ءبىرىنشى زور ەڭبەك ەتۋشى - كاكىتاي دەيمىز». بۇل كاكىتايعا بەرىلگەن انىق باعا، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءسوزى. كاكىتاي تۋرالى كەزىندە ءا.بوكەيحانوۆ، ءارحام كاكىتايۇلى، ق.مۇحامەدحانۇلى ەستەلىك، ماقالالار جازىپ، قۇندى دەرەكتەر قالدىردى.

جالپى كاكىتاي تۋرالى ءسوزدى ابايدان، ابايدىڭ ادەبي ورتاسىنان باستاعان ءجون. قازاقتىڭ قارا ولەڭىن شىرقاۋ بيىككە شىعارعان ابايدىڭ ۇلكەن قارەكەتىنىڭ ءبىرى - ءوز اينالاسىندا ادەبي مەكتەپ قالىپتاستىرۋى. سول ادەبي مەكتەپتىڭ بەلدى وكىلى - كاكىتاي ىسقاقتىڭ بالاسى بولعانىمەن، تىكەلەي ابايدىڭ تاربيەسىندە كورىپ وسكەن. ءارحام ىسقاقۇلىنىڭ ەستەلىگىنە باقساق، كاكىتايدى وقىتا المايمىن دەگەن ىسقاقتىڭ ءسوزىن ەستىگەن اباي: «ولاي بولسا سەن وقىتا المايدى ەكەنسىڭ عوي، ەندى بۇل كاكىتايدى مەن بالا عىپ الامىن، ءوزىم وقىتىپ، ءوزىم تاربيەلەيمىن، بالا مەنىكى»،- دەگەن ەكەن. سودان اباي دۇنيەدەن وتكەنشە جيىرما جىلدان استام ۋاقىت كاكىتاي اباي تاربيەسىندە بولادى. بىرىنەن سوڭ ءبىرى بالالارى، ودان كەيىن ابايدىڭ ءوزى دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن اباي اۋىلىنىڭ مال-جانىنا باس-كوز بولعان ەستيار كىسى دە كاكىتاي بولىپ قالادى.

قازاقتىڭ باس اقىنى اباي ولەڭدەرىنىڭ تاسقا باسىلۋىنا 100 جىل تولدى ارعى جىلى. سول دانىشپان اقىننىڭ ولەڭ-ءسوزىن جيناپ، شىڭعىستاۋدان سوناۋ پەتەربورعا ارقالاپ اپارىپ كىتاپ ەتىپ باستىرعان كاكىتاي ىسقاقۇلىنىڭ اتى بۇگىنگى تاڭدا قۇرمەتپەن اتالۋى ءتيىس. «ابايدىڭ باسپاعا شىعۋىنا تاريحتىق، ءبىرىنشى زور ەڭبەك ەتۋشى - كاكىتاي دەيمىز». بۇل كاكىتايعا بەرىلگەن انىق باعا، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءسوزى. كاكىتاي تۋرالى كەزىندە ءا.بوكەيحانوۆ، ءارحام كاكىتايۇلى، ق.مۇحامەدحانۇلى ەستەلىك، ماقالالار جازىپ، قۇندى دەرەكتەر قالدىردى.

جالپى كاكىتاي تۋرالى ءسوزدى ابايدان، ابايدىڭ ادەبي ورتاسىنان باستاعان ءجون. قازاقتىڭ قارا ولەڭىن شىرقاۋ بيىككە شىعارعان ابايدىڭ ۇلكەن قارەكەتىنىڭ ءبىرى - ءوز اينالاسىندا ادەبي مەكتەپ قالىپتاستىرۋى. سول ادەبي مەكتەپتىڭ بەلدى وكىلى - كاكىتاي ىسقاقتىڭ بالاسى بولعانىمەن، تىكەلەي ابايدىڭ تاربيەسىندە كورىپ وسكەن. ءارحام ىسقاقۇلىنىڭ ەستەلىگىنە باقساق، كاكىتايدى وقىتا المايمىن دەگەن ىسقاقتىڭ ءسوزىن ەستىگەن اباي: «ولاي بولسا سەن وقىتا المايدى ەكەنسىڭ عوي، ەندى بۇل كاكىتايدى مەن بالا عىپ الامىن، ءوزىم وقىتىپ، ءوزىم تاربيەلەيمىن، بالا مەنىكى»،- دەگەن ەكەن. سودان اباي دۇنيەدەن وتكەنشە جيىرما جىلدان استام ۋاقىت كاكىتاي اباي تاربيەسىندە بولادى. بىرىنەن سوڭ ءبىرى بالالارى، ودان كەيىن ابايدىڭ ءوزى دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن اباي اۋىلىنىڭ مال-جانىنا باس-كوز بولعان ەستيار كىسى دە كاكىتاي بولىپ قالادى.

ماعاۋياعا ەرىپ قالادا از-ماز ءبىلىم العان كاكىتايدىڭ نەگىزگى مەكتەبى اباي بولدى. 1915 جىلى كاكىتاي دۇنيەدەن وتكەندە ءا.بوكەيحانوۆ بىلاي دەپ جازدى: «كاكىتايدى جاسىنان ءسۇيىپ، اباي قاسىنا ەرتىپ باۋراعان. اباي قاسىندا ءجۇرىپ مەكتەپ كوردى. كاكىتاي ورىسشا جازا دا، وقي دا بىلەدى. اباي بىلەتىن ەۆروپا جازۋشىلارىمەن كاكىتاي تانىس ەدى. يجداھاتتىلىق ارقاسىندا سوزگە ۇستا بولدى. توپتا ورىسشا سويلەۋگە قىسىلمايتىن. ءسوز بىلەتىن ەدى». مىنە، بۇل - سول كەزدەگى قازاق كوسەمدەرىنىڭ ءبىرىنىڭ كاكىتايعا بەرگەن باعاسى.

جالپى ءبىز بۇل ارادا كاكىتاي ىسقاقۇلىنىڭ ءومىربايانىنا توقتالىپ، بىزگە بەلگىلى جايتتاردى قايتالاپ جاتۋدى ارتىق كوردىك. كاكىتاي بۇگىنگە قالاي جەتىپ وتىر، كەلەشەك ۇرپاق كاكىتايداي تۇلعانى كىم دەپ تانىماق، مىنە وسى ماسەلەلەر توڭىرەگىندە كەيبىر تۇيتكىلدى ويلاردى سىزدەرمەن بولىسسەم دەگەن ويدامىن.

ەڭ الدىمەن كاكىتاي تاريحتا ابايدىڭ العاشقى جيناعىن شىعارۋشى رەتىندە قالماق. كاكىتاي تەك جيناقتى شىعارۋشى عانا ەمەس، ەل ىشىنە شاشىراپ كەتكەن اقىننىڭ ولەڭدەرىن جيناۋشى، ونى مۇرسەيىتتەرگە كوشىرتىپ، قاتەسىن تۇزەگەن كوررەكتور، نەشە جىل ميحناتتانىپ، ومبى، قازان، پەتەربوردى شارلاپ باسپا ورنىن ىزدەۋشى، ءتىپتى كىتاپتىڭ قارجىسىن تولەۋشىسى دە ءبىر ءوزى بولىپ وتىرعانىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. ارينە، جيناقتى كاكىتاي جالعىز شىعارماعان. جيناقتىڭ شىعۋىنا ۇلكەن كومەك جاساعان ءا.بوكەيحانوۆ بولدى. نەگىزىنەن اباي ولەڭدەرىن اقىننىڭ بالاسى، ءارى شاكىرتى - تۋراعۇل قۇنانباەۆپەن بىرگە دايىنداعان. كەڭەستىك زاماندا تۋراعۇل «حالىق جاۋى» رەتىندە قارالانعان سەبەپتى جيناقتىڭ شىعارۋشىسى رەتىندە بەرتىنگە دەيىن تەك كاكىتاي اتالىپ كەلدى. انىعىندا 1909 جىلعى جيناقتى شىعارۋشى كاكىتاي مەن تۇراعۇل. كىتاپتىڭ سىرتقى مۇقاباسىندا: «قازاق اقىنى يبراگيم قۇنانباي ۇلىنىڭ ولەڭى. باستىرعان: كاكىتاي، تۇراعۇل قۇنانباي ۇعلاندارى. سپب.، «ۆوستوچنايا ەلەكتروپەچاتنايا ن.بوراگانسكوگو»، 1909»،- دەپ انىق جازىلعان. بۇل ماسەلەنى تاپتىشتەپ وتىرعانىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى كەيىنگى كەزدە اقىن جيناعىن شىعارۋشىلاردىڭ قاتارىن كوبەيتۋدى ماقسات ەتكەن پىكىرلەر دە ءباسپاسوز بەتتەرىندە قىلاڭ بەرىپ ءجۇر. «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ 2009 جىلدىڭ 3 ماۋسىمىنداعى سانىندا  اسان وماروۆتىڭ  «ابايدىڭ تۇڭعىش جيناعى قاشان، قالاي جارىق كورگەن ەدى؟» دەگەن ماقالاسى باسىلدى. ماقالادا جيناققا شاكارىمنىڭ قوسقان ۇلەسى دەگەن ماسەلەگە قاتىستى اۆتوردىڭ، ەستەلىكتەرگە سۇيەنگەن دولبارلارى ايتىلعان. ماقالا اۆتورىنىڭ «اباي ولەڭدەرىن تاقىرىپقا ءبولىپ، قولجازبانىڭ سوڭعى نۇسقاسىن تەكسەرىپ، باسپاعا جىبەرگەن ءا.بوكەيحانوۆ، كاكىتاي، تۇراعۇل، شاكارىم ەدى» دەگەندەي پىكىردى قولمەن قويعانداي قىلىپ ايتۋى قالاي بولار ەكەن. سولاي بولعان كۇندە كاكىتاي مەن تۇراعۇل اباي ولەڭىن وزدەرىمەن بىرگە جيناپ، جۇيەلەپ، سوڭعى نۇسقاسىن تەكسەرگەن شاكارىمنىڭ ەسىمىن دە كىتاپ مۇقاباسىنا كىرگىزگەن بولار ەدى عوي. ول كەزدە ماقالا اۆتورى جەلەۋ ەتىپ وتىرعان كەڭەستىك تسەنزۋرا دا جوق ەمەس پە؟ ءبىز بۇل ارادا شاكارىمنىڭ ۇستازى اباي ولەڭدەرىن جيناۋعا قاتىسى بارلىعىن جوققا شىعارمايمىز. كەمەڭگەر اقىننىڭ ولەڭدەرىن جيناۋعا اۋىل-ەلدىڭ كوزى اشىق جاندارىنىڭ ءبارى بىردەي قول ۇشتارىن بەردى. سونىڭ ىشىندە كوكباي، ەرتەگىشى بايماعامبەت سياقتى شاكىرتتەرى دە ۇستاز شىعارمالارىن جيناۋدان شەت قالعان جوق. العاشقى جيناقتى شىعارىپ، ەسىمدەرى تاسقا باسىلعان كاكىتاي مەن تۋراعۇلدىڭ جانىنا بۇگىن شاكارىمدى، ەرتەڭ كوكبايدى قوساقتاپ جاتساق ودان ۇتارىمىز شامالى. جالپى العاشقى جيناقتىڭ ءدال كوشىرمەسى ياعني، عىلىم تىلىمەن ايتقاندا فاكسيميلە كۇيىندەگى ءتۇرى بۇگىنگى ۇرپاققا، اسىرەسە، زەرتتەۋشى، ىزدەنۋشى قاۋىمعا كەرەك-اق.  كەش تە بولسا بۇل شاراعا قاتىستى العاشقى قادامدار دا جاسالىپ جاتىر. ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارى 1909 جىلعى جيناقتىڭ اراب الىپبيىندەگى نۇسقاسى جانە ونىڭ كوشىرمەسىن كىتاپ ەتىپ باستىرىپ شىعارعان. ايتسە دە، بۇل تازا فاكسيميلە ەمەس.

قۇراستىرۋشىلار كەزىندەگى ەملەلىك اۋىتقۋلاردى، بىرگە جازىلىپ كەتكەن ءسوز تىركەستەرىن اجىراتۋ سياقتى تۇزەتۋلەر جاساعان. نەگىزىنەن فاكسيميلە ءتارتىبى تاسقا باسىلعان جازۋدى اينىتپاي سول كۇيىندە بەرۋ بولىپ تابىلادى.

كاكىتايدىڭ ەكىنشى ەڭبەگى، ول - ابايدىڭ ءومىربايانىن بىزگە جەتكىزۋشى. اباي تۋرالى دەرەكتەردى ءا.بوكەيحانوۆقا تابىستاۋشى كاكىتاي ىسقاقۇلى 1909 جىلى ابايدىڭ جيناعىنا كولەمدى ماقالاسىن قوستى. اۋەزوۆ اسا جوعارى باعالاعان ماقالا، ءسوز جوق، ابايدىڭ ءومىربايانىن جازۋعا بىردەن-ءبىر نەگىزگى دەرەككوز (يستوچنيك) بولدى. ويتكەنى، كاكىتاي - تۋىسى عانا ەمەس، ابايدىڭ قاسىندا ءجۇرىپ، تالاپتى شاكىرتىنە اينالعان ەڭ جاقىن ادامدارىنىڭ ءبىرى. اباي تۋرالى كورگەن-بىلگەنىن وسى ماقالاعا سىيعىزىپ كەتپەسە دە، بۇل قۇندى ەڭبەك ابايتانۋ عىلىمىنىڭ باستاۋ بۇلاعى رەتىندە ماڭىزىن جويماق ەمەس. ماقالادا تەك اباي عانا ەمەس ونىڭ وسكەن ورتاسى تۋرالى دا قۇندى دەرەكتەر وسى كاكىتاي ماقالاسى ارقىلى بىزگە جەتتى. ماسەلەن، قۇنانبايدىڭ ەلدەن اسقان ەرەكشەلىگىنە توقتالا كەلىپ: «...حالىققا اۋىل باسى مولدا ۇستاتىپ، قاداري حال عىلىمنىڭ جولىن كورسەتىپ، ۇلگى سالعان. وزگە جۇرت ورىستان بالاسىن جاسىرىپ جۇرگەندە، بالالارىنا ورىسشا وقۋ وقىتتى»،- دەپ قۇنانباي وسكەنبايۇلىنىڭ قاسيەتىن پاش ەتىپ، اكەنىڭ ابايعا رۋحاني ىقپالى دەگەن ماسەلەنىڭ شەتىن شىعارۋشى كاكىتاي بولدى. قالجىڭ ءسوزدىڭ شەبەرلەرى ابايدىڭ ناعاشىلارى - بەرتىس بي تۇقىمى دا كاكىتاي نازارىنان تىس قالعان جوق. وسىنداي ورتادا تاربيەلەنگەن ابايدىڭ ءوزى قالىپتاستىرعان ورتاسى تۋراسىندا «اباي جازعان ولەڭدەرىنەن باسقا، انشەيىن وتىرعاندا، كوبىنەسە، ءوزىنىڭ قىزىقتى كورىپ، كوڭىلى راحات بولاتىن ءسوزىن ۇعار دەگەن بالا-شاعاسى ۋاعايرى جاڭا تالاپ، بايىپتى جاس جىگىتتەر ورتاسىندا، وزگە ەل ءسوزى، شارۋا ءسوزى سويلەنبەي، ءوزىنىڭ بىلگەنىن، سەزگەنىن ايتىپ، ادامنىڭ ادامشىلىعى قانداي مىنەزبەن تۇزەلەدى، عىلىمدى قالاي ىزدەۋگە كەرەك، ءومىردى قالاي كەشىرسە ءجون بولادى، بۇرىن قانداي عالىمدار وتكەن، ولاردىڭ ايتقان سوزدەرى قانداي، ايتەۋىر نە ءتۇرلى ناسيحاتپەن  بولسىن جاستارعا عيبرات بولىپ، ادامشىلىعى تۇزەلەر دەگەن ءسوزدى ايتىپ وتىرۋشى ەدى، بۇل ۋاقىتتا ءبىر ادام انشەيىن شارۋا جايىنان، ەل جايىنان ءسوز سويلەسە بەك رەنجىپ اشۋلانىپ قالۋشى ەدى. قانشا حالىق نادان بولسا دا ابايدىڭ ناسيحاتىن كوپ تىڭداپ، قاسىندا بولعان جىگىتتەر وزگەلەردەن ءبىر ءتۇرلى مەدرەسەدەن وقىعان عىلىم جولىنداعى كىسى سىقىلدى ءار نارسەنىڭ ءجونىن ءبىلىپ، جامان جاقسىنى كوپ ايىرىپ، ناداندىقتان كوپ شىعىپ قالۋشى ەدى»،- دەيدى. ابايدىڭ اقىندىق اينالاسى، ونىڭ ىشىندە ادەبي مەكتەبى تۋرالى العاشقى تولىمدى ويدىڭ قاينار كوزى دەۋگە بولادى بۇل پىكىردى. ابايدىڭ ۇستازدىق قارەكەتى تۋرالى اۆتور ويىنىڭ ءتۇيىنى - ابايدىڭ الدى - ءسوزدىڭ تۋرا ماعىناسىندا ونەر-ءبىلىمنىڭ مەكتەبى دە، اباي - ساباق بەرۋشى ۇستاز، الدىنداعى ءسوز ۇعار جاس تالاپ - شاكىرتتەرى. ساباقتى بوتەن سوزبەن بولگەن ادامعا ۇستاز نازارى قاتتى. كاكىتاي جازبالارىندا ابايدىڭ اقىندىق ونەرگە باۋلۋ ۇستىندەگى قام-قارەكەتى ايقىن كورىنەدى. وزىنەن كەيىنگى جاستارعا ونەر-ءبىلىمدى ۇيرەتۋدى اباي «ەڭ قىزىقتى ءومىرىم» دەگەن ەكەن. قالاي دەگەندە دە، دانىشپان اقىننىڭ مۇراسىنا قاتىستى باسقا دا قۇندى دەرەكتەر بەرۋمەن قاتار ابايدىڭ ادەبي ورتاسى، اباي مەكتەبى تۋرالى ەڭ العاش وي قوزعاعان شاكىرتى، ءارى تۋىسى كاكىتاي ىسقاقۇلى دەپ بىلگەنىمىز ءجون.

ەندىگى ءبىر ماسەلە كاكىتايدىڭ اقىندىعىنا قاتىستى. اباي اينالاسىنداعى ونەرلى توپتىڭ قاي-قايسىسى دا قارا ولەڭنەن قۇر الاقان بولماعان. كاكىتاي دا سولاردىڭ قاتارىندا. بىراق كاكىتاي ولەڭگە ەبى بولعانمەن اقىندىق جولعا تۇسپەگەن. م.اۋەزوۆتىڭ ەپوپەياسىنداعى:

ءبىرىڭ توڭىپ، ءبىرىڭ وڭ جۇمىسىم جوق

ويىنا تۇك كىرمەيدى كاكىتاي شوڭنىڭ،-

دەپ كاكىتايدىڭ تورتتىك جىردىڭ كەيىنگى ەكى اۋىزىن ايتىپ اباي شاكىرتتەرىنىڭ الدىندا باعى اساتىنى بار. ءدال وسى قۇبىلىس ومىردە بولۋى عاجاپ ەمەس. ال، ەندى بۇل ەپيزودتى اۋەزوۆتىڭ كوركەمدىك قيالى دەگەن كۇننىڭ وزىندە جازۋشىنىڭ كاكىتايعا اباي شاكىرتتەرىن جىعىپ بەرۋىندە ۇلكەن ءمان جاتىر. بويىندا اقىندىق ونەرى بار كاكىتايدىڭ ولەڭ مۇرالارى ساقتالعان با؟- دەگەن سۇراق كەسە كەولدەنەڭدەيدى. وسى ارادا م.اۋەزوۆتىڭ اباي جايىن زەرتتەۋشىلەرگە ايتقان مىنا ءبىر ءسوزىن كەلتىرۋدىڭ ارتىقتىعى بولماس: «جينالماسىن دەمەيمىز، ابايعا ءتيىستى دەپ اتالعان ءسوزدىڭ، ولەڭنىڭ ءبارى جينالا بەرسىن. بىراق، جينالۋ ءبىر باسقا دا، جاريالاۋ ەكى باسقا. زەرتتەلمەي، جەتە تانىماي، قۇر نيەتىم جاقسى ەدى دەپ جىعىلا بەرمەيىك»،-  دەگەن ابايتانۋشىنىڭ ءسوزى - كەشەگى، بۇگىنگى ءھام ەرتەڭگى زەرتتەۋشىلەردىڭ جادىنان ءبىر ءسات شىعارماۋعا ءتيىس دۇنيە.

الگىندەي ەكىۇشتى پىكىرلەردىڭ ءبىرى «يا، قۇداي، بەرە كور»، «ءتىلىم، ساعان ايتايىن» دەپ باستالاتىن ابايدىڭ ءابدىراحمان دەگەن بالاسى اۋىرىپ جاتقاندا كاكىتايدىڭ اتىنان جازعان ولەڭى توڭىرەگىندە ايتىلىپ ءجۇر. ق.مۇحامەدحانۇلى بۇل ەكى ولەڭ كاكىتايدىكى دەيدى. كاكىتايدىڭ باسقا اقىندىق مۇراسى جەتپەگەندىكتەن بولار، بۇل ولەڭدەر اباي شىعارماسى رەتىندە تانىلىپ، 1933 جىلعى جيناقتان باستاپ، اباي شىعارمالارىنىڭ قاتارىندا ورىن الىپ كەلەدى. ءبىر ەسكەرەتىنى، كاكىتاي مەن تۋراعۇل شىعارعان 1909 جىلعى جيناقتا بۇل ولەڭدەر جوق. 1933 جىلدان بەرى قارايعى ەنگەن اباي جيناقتارىندا «ابدىراحمانعا كاكىتاي اتىنان حات» دەپ بەرىلگەن اتىنا ساي ولەڭ كاكىتايعا تيەسىلى بولىپ جازىلعان. «قۋ كوسە قانداي ءوزىمشىل، ءبىر سىناماي قويا ما؟»،- دەپ ماعاۋيامەن ىشتەي جارىسقا تۇسكەن كاكىتاي:

وقىپ كورىپ بايقاسىن،

ماعناسى ىشكە كىرە مە؟

ۇرلانعان ءسوز دەپ ايتاسىڭ،

ءسوز ۇرلىققا جۇرە مە؟-

دەپ ولەڭنىڭ وزىنىكى ەكەنىنە سالماق سالۋىندا ءبىر ءمان بار. ماعاۋيا راسىندا كوسە بولعان دا، «ابىشكە حات» ولەڭىندە كاكىتايدىڭ الگى سوزىنە قاراتا:

كاكىتاي بىلجىراپ،

ايتىپتى بىلگەنشە.

جۇرەگى ەلجىرەپ

اسىعىپ كورگەنشە،-

دەيدى. بۇل ولەڭدى اباي جازعان بولسا، ماعاۋيا قارىمتا جاۋاپتا اكەسىنە ونداي قالجىڭ ايتپاس بولار ەدى. كاكىتاي ولەڭىن ابىشكە جىبەرەر الدىندا ابايعا ۇستىنەن ءبىر قاراتىپ، جوندەتۋى مۇمكىن. ويتكەنى، ولەڭنىڭ اباي ءسوز ساپتاسىنان ايىرماسى از، ءارى «ءسوز ۇرلىققا جۇرە مە» دەپ، ولەڭ وزىمدىكى دەگەندەي كاكىتايدىڭ اقتالۋىنا قاراعاندا ابايدىڭ دا قاتىسى بولماۋى مۇمكىن ەمەس. ازامات سوعىسى كەزىندە ءۇش ساندىق قولجازبالارى، جيعان كىتاپتارى قاساقانا ورتەنگەن كاكىتايدىڭ اقىندىق ونەرى بارلىعىنا شەك كەلتىرۋگە بولماس، ءسىرا، بىراق كاكىتاي ولەڭ قۋىپ، اقىندىق جولعا تۇسپەگەن. كاكىتاي اقىن ەدى دەگەن ءسوزدى زامانداسى ءا.بوكەيحانوۆ تا ايتپايدى.

باۋىرجان ەردەمبەكوۆ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى

«اباي-اقپارات»

 

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1464
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3230
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5322