ءبىز ءۇشىن، ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى باياندى ەتۋ ءۇشىن ازاماتتارىمىزدى تاريحپەن تاربيەلەۋ، تاريحتىڭ ۇزاق جىلدار بويى جاسىرىلىپ كەلگەن قارالى بەتتەرىن اشۋ ارقىلى تاربيەلەي ءتۇسۋ ماڭىزدى. كىم-كىمگە دە وتكەن جولىمىزدىڭ ءالى دە بايماعلۇم تۇستارىن تانىتاتىن جاڭا كىتاپتار تۋرالى بىلە بەرگەن ابزال. وسىنداي وي جەتەگىمەن وقىرماندارعا ءستالينيزمنىڭ وتكەن عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىندا جاساعان قىلمىستارىن اشكەرەلەيتىن ءبىر ەلەۋلى جۇمىستى تانىستىرعىم كەلەدى.

بىلتىرلارى زەردەلى وقىرماننىڭ كىتاپ سورەسى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مامبەت قويگەلديەۆتىڭ ەلىمىزدە وتكەن عاسىردىڭ 20-40 جىلدارى ورىن العان ساياسي قۋعىن-سۇرگىندەر كەزەڭىن زەرتتەگەن جاڭا ەڭبەگىمەن تولىقتى (كويگەلديەۆ م.ك. «ستالينيزم ي رەپرەسسي ۆ كازاحستانە 1920-1940-ح گودوۆ»، الماتى، 2009. 448 ب.).

كىتاپقا ءۇش العىسوز بەرىلگەن. ءبىرىن فريدريح ەبەرت قورىنىڭ قازاقستان مەن ورتا ازياداعى  جوبا-ۇيلەستىرۋشىسى د-ر ۆۋلف لاپينس، ەكىنشىسىن «زەردە» قورىنىڭ پرەزيدەنتى ءاليحان بايمەنوۆ جازىپتى. كىتاپ ەكى قوردىڭ بىرلەسكەن جوباسى رەتىندە دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. جوبانىڭ كوزدەگەن ماقساتى - قازاقستانداعى وتكەن عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىندا ورىن العان  قوعامدىق-ساياسي ۇدەرىستەردىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن كەشەندى تۇردە زەرتتەلمەگەن تۇستارىن قۇجاتتار نەگىزىندە قاراستىراتىن ەڭبەكتىڭ تۋىنا مۇرىندىق بولىپ، سونى جارىققا  شىعارۋ  بولعان كورىنەدى.

ءبىز ءۇشىن، ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى باياندى ەتۋ ءۇشىن ازاماتتارىمىزدى تاريحپەن تاربيەلەۋ، تاريحتىڭ ۇزاق جىلدار بويى جاسىرىلىپ كەلگەن قارالى بەتتەرىن اشۋ ارقىلى تاربيەلەي ءتۇسۋ ماڭىزدى. كىم-كىمگە دە وتكەن جولىمىزدىڭ ءالى دە بايماعلۇم تۇستارىن تانىتاتىن جاڭا كىتاپتار تۋرالى بىلە بەرگەن ابزال. وسىنداي وي جەتەگىمەن وقىرماندارعا ءستالينيزمنىڭ وتكەن عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىندا جاساعان قىلمىستارىن اشكەرەلەيتىن ءبىر ەلەۋلى جۇمىستى تانىستىرعىم كەلەدى.

بىلتىرلارى زەردەلى وقىرماننىڭ كىتاپ سورەسى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مامبەت قويگەلديەۆتىڭ ەلىمىزدە وتكەن عاسىردىڭ 20-40 جىلدارى ورىن العان ساياسي قۋعىن-سۇرگىندەر كەزەڭىن زەرتتەگەن جاڭا ەڭبەگىمەن تولىقتى (كويگەلديەۆ م.ك. «ستالينيزم ي رەپرەسسي ۆ كازاحستانە 1920-1940-ح گودوۆ»، الماتى، 2009. 448 ب.).

كىتاپقا ءۇش العىسوز بەرىلگەن. ءبىرىن فريدريح ەبەرت قورىنىڭ قازاقستان مەن ورتا ازياداعى  جوبا-ۇيلەستىرۋشىسى د-ر ۆۋلف لاپينس، ەكىنشىسىن «زەردە» قورىنىڭ پرەزيدەنتى ءاليحان بايمەنوۆ جازىپتى. كىتاپ ەكى قوردىڭ بىرلەسكەن جوباسى رەتىندە دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. جوبانىڭ كوزدەگەن ماقساتى - قازاقستانداعى وتكەن عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىندا ورىن العان  قوعامدىق-ساياسي ۇدەرىستەردىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن كەشەندى تۇردە زەرتتەلمەگەن تۇستارىن قۇجاتتار نەگىزىندە قاراستىراتىن ەڭبەكتىڭ تۋىنا مۇرىندىق بولىپ، سونى جارىققا  شىعارۋ  بولعان كورىنەدى.

قورلار باسشىلارىنىڭ دىتتەگەن ورتاق ويىنا باستار بىرنەشە ماڭىزدى قادام بەلگىلى زەرتتەۋشى، ساياسي بۇرمالاۋلار مەن رەپرەسسيالار كەزەڭدەرىنىڭ بىلگىرى، وتارشىلدىققا قارسى قوزعالىس پەن كەڭەستىك ءداۋىر تاريحىنىڭ ءىرى مامانى، عالىم مامبەت قويگەلديەۆتىڭ تاراپىنان جاسالعان ەكەن.     عالىم تۋىندىسىنا كىتاپ اۆتورى رەتىندە بەرگەن العىسوزىندە كەڭەستەر وداعىندا وتكەن عاسىردىڭ 30-جىلدارى ورىن العان جاپپاي جازالاۋلار جايىندا كەيىنگى شيرەك عاسىر ىشىندە ۇلكەن كىتاپحانا قورىن قۇرارلىق ادەبيەت شىعارىلعانىن اتاپ وتەدى. سوعان قاراماستان، عالىمنىڭ پايىمىنشا، جيىرماسىنشى جۇزجىلدىقتىڭ 20-50-ءشى جىلدارىنداعى ساياسي رەپرەسسيالار تاريحى تەك ءبىزدىڭ تاۋەلسىز ەلىمىزدەگى تاريحناما ءۇشىن عانا ءالى زەرتتەلمەگەن دەرلىك تاقىرىپ بولىپ تۇر.

اۆتور مۇنداي سالعىرتتىقتان رەسەي مەن ۋكراينادا ورىن العان «مۇراعاتتىق توڭكەرىستىڭ» قازاقستاندا كورىنىس تاپپاعاندىعى، سونداي-اق، كەڭەس شىندىعى جاعدايىندا قالىپتاسقان  شەتايماقتىق سانانىڭ ءالى جويىلىپ بىتپەگەن سالقىنى سەزىلىپ تۇرعانىن ايتادى. وسىناۋ  عىلىمي پروبلەمانىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن تىم ماردىمسىز قاراستىرىلۋىنا ۆەدومستۆولىق مۇراعاتتارداعى قۇپيا ساقتالىپ كەلگەن قورلاردىڭ جامىلعىسىن اشۋعا زاڭنامالىق قۇجاتتاردىڭ دا تولىق قۇقىقتىق نەگىز جاساماي تۇرعانى راس. دەگەنمەن، زەرتتەۋشىلىك ىزدەنىستەرىندە  ول قولدا بار مۇمكىندىكتەردى بارىنشا پايدالانعان. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىڭ كوميتەتىنىڭ بىرقاتار وبلىستىق دەپارتامەنتتەرى مۇراعاتتارىنداعى اشىق قۇجاتتار مەن ماتەريالداردى تالداۋعا الىپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزە كەلە، بۇعان دەيىن بەيمالىم بوپ كەلگەن بىرقاتار جايتتەرگە نازار اۋدارعانىن اتاپ ايتۋ ءلازىم.

ەڭبەكتىڭ ەلەۋلى جاڭالىعى رەتىندە قازاقستانداعى تۇتاس الەۋمەتتىك توپتاردى - بايلار مەن ءدىنباسىلارىن (يشانداردى، يمامداردى، مولدالاردى) جوسىقسىز جويۋ ۇدەرىسى ورىن العانى تۇڭعىش رەت اشىپ ايتىلىپ وتىرعانىن ايتار ەدىك. بۇل ءجايت بۇعان دەيىن بەيمالىم بولىپ كەلگەن ناقتى قۇجاتتىق ماتەريالدار نەگىزىندە كورسەتىلگەن. سونداي-اق كەڭەس بيلىگىنىڭ  قالىپتاسۋ ۇستىندەگى ۇلتتىق ساياسي ەليتا مەن شىعارماشىل ينتەلليگەنتسيانى قۋدالاۋى، ۇلت قىزمەتكەرلەرىنە گپۋ-ءدىڭ جانە ونىمەن قاتار، ارەكەتى ودان ءبىر كەم تۇسپەيتىن جازالاۋشى ورگان سيپاتىنا ەنگەن پارتيالىق ولكەلىك باقىلاۋ كوميسسياسىنىڭ جازىقسىز جالا جابۋ جولىمەن «قىلمىستىق» جانە جەكە ىستەر اشۋى، جالپى، جاڭا وتارشىلداردىڭ قازاق اۆتونوميالىق كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىنداعى ۇلتتىلىق سيپاتتى جويۋعا باعىتتالعان تەگەۋرىندى يدەولوگيالىق شابۋىلى ارنايى تالداۋعا الىنعان. بۇل تۇرعىدان العاندا،  بۇرىن ءبىزدىڭ تاريحنامامىزدا ستالينيزم مەن قازاقستانداعى رەپرەسسيالاردى ۇلت ماسەلەسىمەن تىعىز بايلانىستا قاراستىرعان مۇنداي ەڭبەكتىڭ بولماعانىن اتاپ ءوتۋ ءلازىم.

كىتاپتىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى سول، مۇنداعى كۇللى تالداۋلار، تاريحتاعى تراگەديالىق قۇبىلىستىڭ جەكەلەگەن ەپيزودتارىن جاڭعىرتۋلار،  بولشەۆيزمنىڭ ۇلت ماسەلەسىندەگى ورەسكەل قيعاشتىقتارى مەن بۇرمالاۋلارىن اشۋ  ارەكەتتەرى رەسمي قۇجاتتار مەن دەرەكتەردى تارتۋمەن قاتار، قۇپيا پوليتسيا جۇرگىزگەن تەرگەۋلەردىڭ ماتەريالدارى نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلعان.

ەڭبەك بەس تاراۋدان تۇرادى. العاشقىسىندا ناقتى تەرگەۋ ماتەريالدارى جانە ايىپتاۋ قورىتىندىسى ارقىلى ەسىل ايماعىندا تۇراتىن بۇرىنعى الاشورداشىلاردىڭ ءىستى بولۋ تاريحى  قاراستىرىلىپ، بارشاسىنىڭ قولدان قيىستىرىلعان جالالى ايىپتار بويىنشا سوتتالعانى كورسەتىلەدى. كەلەسىسىندە سولتۇستىك قازاقستان وڭىرىندە 1921 جىلى ورىن العان شارۋالار كوتەرىلىسى مەن وعان قازاقتاردىڭ قاتىسۋى جانە، ارينە، تيىسىنشە،  جازالانۋ جايى اڭگىمە بولادى.

ءۇشىنشى تاراۋدا كوكشەتاۋ ايماعىندا اقپان رەۆوليۋتسياسىنان كەيىن قۇرىلعان جەرگىلىكتى قازاق كوميتەتىندە جانە ول ۇزاماي  «الاشوردا» ۇكىمەتىنىڭ بۋىنىنا اينالعاندا بەلسەندى قىزمەت ىستەگەن تەمىربەكوۆ ءابجان مەن پاتشالىق تۇسىنداعى قازاق قوزعالىسىنا قاتىسۋشى، كەڭەس  كەزىندە حالىق سۋدياسى بولعان، 1921 جىلعى شارۋالار كوتەرىلىسىنە جەتەكشىلىك جاسادى دەگەن جەلەۋمەن ۇستالعان بايىرعى ۇلت قايراتكەرلەرىنىڭ ءبىرى جانتالين احمەتتىڭ تەرگەۋ ىستەرى تالدانادى. ال  «يشاندار ءىسى»  دەگەن تاقىرىپپەن ايدارلانعان ءتورتىنشى تاراۋدا ءدىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالعان جالامەن قۋعىنعا ۇشىراتىلۋى قاراستىرىلادى.

«بولشەۆيكشە «ءوز تاعدىرىن ءوزى ايقىنداۋ» دەگەن تاقىرىپ قويىلعان سوڭعى تاراۋدا  اۆتور ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ شىڭى ىسپەتتى الاشوردا كەزەڭى مەن ونىڭ قايراتكەرلەرىنىڭ، سونداي-اق الاش يدەيالارىن كەڭەس وكىمەتى اۋقىمىندا ىسكە اسىرۋعا تىرىسقان كوممۋنيستەردىڭ قايعىلى تاريحىنا - ۇلتتتىق ينتەلليگەنتسيانىڭ ورتالىق جۇرگىزگەن  شوۆينيستىك ءىس-ارەكەتتەرگە كورسەتكەن قارسىلىعىنا جانە ونى تۇنشىقتىرۋ، باسۋ جولدارىنا نازار اۋدارادى.

ساياسي رەپرەسسيالاردى قۇبىلىس رەتىندە تەك ستاليندىك كەزەڭمەن بايلانىستىرعانىمىزبەن،  ءىس جۇزىندە ول بولشەۆيكتەر بيلىككە كەلىسىمەن پايدا بولعان-دى، تيىسىنشە، ستالين ومىردەن وتكەننەن كەيىن دە جالعاستى. مۇنىڭ سەبەبى، اۆتوردىڭ باعامداۋىنشا، سوتسياليزمگە بەتتەگەن سايىن تاپتىق كۇرەس شيەلەنىسە تۇسەدى دەلىنەتىن قاتە يدەولوگيالىق قاعيدانى باسشىلىققا الىپ، ناقتى ادام تاعدىرىمەن ساناسپاي، بيلىكتىڭ قيسىنسىز كۇش قولدانۋلار جاساعانىندا جاتىر. ەڭبەگىنىڭ قورىتىندىسىندا اۆتور ساياسي ەليتاعا، ينتەلليگەنتسياعا، ءدىن قىزمەتشىلەرىنە قاتىستى جۇرگىزىلگەن جازالاۋلار تابيعاتىن قاراي كەلىپ، بيلىكتىڭ وسكەلەڭ ۇرپاقتى ۇلتتىق قۇندىلىقتار ەسكەرىلمەيتىن جاڭا «كوممۋنيستىك دىنگە» سەندىرۋدى ماقسات ەتكەنىن، سول سەبەپتى اقتاۋعا بولمايتىن ادام شىعىنىنا جول بەرىلىپ، ۇرپاقتار بايلانىسىنا قاياۋ تۇسىرىلگەنىن ايتادى. ول  ەڭبەگىن ماعىناسىز جازالاۋلار سالدارىنان تاپ بولعان قاسىرەتكە ورىن بەرمەۋگە ابدەن بولار ەدى دەپ قورىتادى (354-ب.).

اۆتور ءوز زەرتتەۋلەرى نەگىزىندە ولكەدە پانيسلامشىلدىق كونتررەۆوليۋتسيالىق كوتەرىلىس ازىرلەگەن ۇيىمنىڭ ءىس جۇزىندە بولماعانىن، ونى قۇپيا ورگان قىزمەتكەرلەرىنىڭ قولدان قيىستىرىپ جاساعانىن، ءسويتىپ ساياسي جالعان ايىپ تاعىپ، تالاي جازىقسىز جاندى قۋعىنعا ۇشىراتقانىن، اتۋعا كەسكەنىن دالەلدەيدى. سوسىن  وزىنە مۇنداي ارەكەت جاساۋعا ورگانداردى نە يتەرگەنى جايىندا سۇراق قويادى. جاۋابى تۇسىنىكتى: بىرىنشىدەن، بيلىك جازاعا حالىقتىڭ جاڭا توپتارىن، قيلى جانداردى كوبىرەك تارتا وتىرىپ، اسىرەسە، كونتررەۆوليۋتسيالىق پانيسلامشىلدىق ورتالىقتىڭ ۇيىمداسىپ، ءتىپتى جۇمىس ىستەپ تۇرعانى جايىنداعى جالعان دەرەكتى جالاۋلاتۋ جولىمەن، ەركىن ويدى مۇلدەم اۋىزدىقتاۋدى كوزدەيتىن رەپرەسسيا اۋقىمىن ۇلعايتۋدى قاجەت ەتتى، ەكىنشىدەن، وسى كەزدە ەشتەڭەدەن تايىنبايتىن شەكسىز بيلىك جۇيەسىنە اينالعان ىشكى ىستەر حالىق كوميسسارياتى وسىنداي قورقىنىشتى ارەكەتتەرى ارقىلى ەلدى «جاۋلاردان تازارتۋعا» باعىتتالعان قىزۋ جۇمىس جۇرگىزىپ جاتقانسىدى (284-ب.).  مۇنىڭ ءبارى، ارينە، داۋلەتتى تاپتاردى جويىپ، ساياسي جانە شىعارماشىلىق ەليتا قارسىلىعىن باسا العان بيلىكتىڭ ودان ءارى  ۇستانعان، ءمانى تەرەڭگە كەتەتىن ساياساتىنىڭ جالعاسى بولاتىن. وسىلاي قورىتقان اۆتور پىكىرىنىڭ ورىندىلىعىنا شاك كەلتىرە المايسىڭ.

اۆتور قۇپيا قىزمەتتىڭ فوما يۆانوۆ دەگەن  قىزمەتكەرىنىڭ ءوتىنىش-مالىمدەمەسىن جاريا ەتكەن (316-317-بب.). حات ولكەلىك پارتيا  ۇيىمىنىڭ كوسەمى فيليپپ گولوششەكينگە جانە قازاق كوممۋنيستەرى اراسىنداعى بەدەلى جوعارى سماعۇل سادۋاقاسوۆقا وتە قۇپيا تۇردە 1926 جىلعى 10 قىركۇيەكتە جولدانعان ەكەن. وندا بولشەۆيكتەر جۇمىسىنىڭ استارى ايتىلىپ، قۇپيا ورگان ۇستانعان ىشكى سىر ايقارا  اشىلىپتى. مالىمدەمە جاساۋشى «ەۆروپالىق قىزمەتكەرلەر توبى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتتى» كوزبە-كوز كورىپ، ءبىلىپ، جۇزەگە اسىرىسىپ جۇرگەن گپۋ قىزمەتكەرى رەتىندە، وزىنە بەلگىلى كەلەڭسىزدىكتى «ەۆروپالىق باسشى» - ب(ب)كپ قازاق ولكەلىك كوميتەتىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى گولوششەكين مەن «قازاق باسشى» - بيۋرو مۇشەسى سادۋاقاسوۆقا «وبەكتيۆتى پايىم جاساۋلارى ءۇشىن» جەتكىزۋدى پارتيالىق بورىشى ساناعان. ونىڭ ايتۋىنشا،  گپۋ-دەگى توپتىڭ «انتيپارتيالىق ساياساتى قولدارىندا بار بارلىق كۇشتەردى قازاق قىزمەتكەرلەرىنە قارسى پايدالانۋ جولىمەن، ولاردى قۋدالاۋ جانە قۋعىنعا ءتۇسىرۋ جاعىنا باعىتتالعان».

وسىناۋ ادال كوڭىلىمەن ولكە باسشىلىعىنا قوبالجۋلى حابار بەرىپ وتىرعان گپۋ قىزمەتكەرى ءوزى اشكەرەلەپ وتىرعان ساياسات اۋقىمىندا  قانداي جۇمىستار جۇرگىزىپ جۇرگەندەرىن اشىپ ايتادى. ايتقاندارىن ءبىز دە سانامالايىق. قازاق رەسپۋبليكاسىنداعى گپۋ قىزمەتكەرلەرى اتقارعان ءبىرىنشى كەزەكتەگى مىندەت - قازاق قىزمەتكەرلەرى ۇستىنەن جالعان كۋالىكتەر جيناستىرۋ بولعان. بۇل ءۇشىن ءتۇرلى ءادىس قولدانىلىپتى. ەڭ الدىمەن «قازاقتاردىڭ باسبۇزار (قىلمىستىق) ەلەمەنتتەرىن جالداپ، نەمەسە ات ۇرلاۋشىلاردى تۇتقىنداپ، قازاق قىزمەتكەرلەرى تۋرالى كۋاگەرلىك جالعان كورسەتىلىمدەر الامىز». ەكىنشىدەن، «قازاقتىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرىنە ايداپ سالۋ ءۇشىن ىقپالدى رۋباسىلارى مەن ورىس كۋلاكتارىنان ادەيى ارنايى توپتار قۇرۋدامىز. ءسويتىپ ولاردىن وزدەرىمىزگە قاجەت ماتەريالدار الامىز». ۇشىنشىدەن، «اڭدۋدى، ءىز كەسۋدى كۇشەيتۋدەمىز، سول جولمەن قازاق قىزمەتكەرلەرىنىڭ جۇمىسىن شاراسىزدىق كەيىپكە ءتۇسىرۋ ءۇشىن، ءبىرىنىڭ «كىناسىن» ەكىنشىسىنە جاپقىزىپ، ءبىر-بىرىنە ايداپ سالامىز».

ودان ءارى ول قولداپ ارانداتۋدىڭ تاعى ءبىر ماسقارا ءتاسىلى جايىندا بايان ەتەدى: «ءبىزدىڭ ساياساتىمىزدىڭ سيپاتىنا ساي، جەمىستى وپەراتسيالارىمىزدىڭ ناتيجەسىندە، گپۋ جەلىسى بويىنشا جىل سايىن ونداعان قازاق كەدەي شارۋالارىن ءولتىرىپ ءجۇرمىز، - وسىلاي قازاق جارلىلارى مەن ورتاشالارىن قازاق قىزمەتكەرلەرىنەن الشاقتاتۋدامىز». قاندى قول قۇپيا ورگاننىڭ قىلمىستارىن قالاي جۇزەگە اسىراتىنىن دا جاسىرمايدى، بۇل سان ايلالى قۇپيا قىزمەت كىسى ولتىرۋشىلەردى تاۋىپ، قۇرباندىعىنا  استىرتىن ايداپ سالاتىن دا كورىنەدى: «ەگەر ءوزىمىز تىكەلەي ولتىرمەسەك، وندا ورىس بۇزىقتارى ارقىلى ارەكەت ەتەمىز» (316-ب.).

وسىنداي اعىنان جارىلۋىنان كەيىن قۇپيا ورگان قىزمەتكەرى يۆانوۆ ءوتىنىش-مالىمدەمەسىن جازعان ساتتە نەمەن شۇعىلدانىپ جۇرگەندەرىنەن حاباردار ەتەدى: «بيىلعى جىلى، (ياعني 1926 جىلى - ب.ق.) بۇرىنعى جىلدارداعىداي ادەتپەن، اسكەرگە شاقىرىلعانداردى تەك قازاق تۇرعىندارىنا قارسى ارەكەتكە عانا ەمەس، لاۋازىمدى ورىنداردا وتىرعان جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرگە دە قارسى جۇمساپ ءجۇرمىز».  دەمەك، ۇلتتىق رەسپۋبليكالاردىڭ باسشىلارى مەن بەدەلدى قايراتكەرلەرىن ۋىستا ۇستاۋ ءۇشىن قيلى ارانداتۋشىلىقپەن شۇعىلدانۋ - قازاقستانداعى چەكيستەردىڭ باستى كاسىبى بولعان.

يۆانوۆتىڭ قۇپيا حابارىنا قاراعاندا، چەكيستەر  قازاق تۇرعىندارى مەن لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەرگە دە قارسى ايداپ سالىپ جۇرگەن الگى اسكەرگە شاقىرىلعانداردى ورىس تۇرعىندارى الدىندا «جىلقى ۇرلاۋشى» (كونوكراد) دەپ ايىپتاپ تۇسىندىرەتىن كورىنەدى. سوندا، قۇپيا قىزمەتتىڭ ءتۇرلى قيتۇرقى تاسىلمەن قيۋلاستىرۋى ناتيجەسىندە، ورىس تۇرعىندارى قازاقتىڭ باسشى قىزمەتكەرلەرىن ات ۇرىلارىن باسقارۋشىلار  ىسپەتتى قابىلدايتىن بولادى.

ەگەر ولاردىڭ مۇنداي ارەكەتىنىڭ ءتۇبى شيكىلىگى سەزىلەر بولسا، وندا كۇدىك تۋعىزبايتىن ىڭعايلى تاپتىق  جامىلعىنى بۇركەنە قويادى: ياعني ارەكەتتەرىنىڭ جاساندىلىعىن «بىرەۋ-مىرەۋ بايقاپ قالسا، - دەيدى  چەكيست يۆانوۆ، - ءبارىن ورىس كۋلاكتارىنا، اتاماندارىنا، قازاق رۋباسىلارىنا جابا قويامىز». ويتكەنى ولاردىڭ ىشىندە دە سەنىمدى ادامدارى جەتىپ ارتىلادى: «ورىس كۋلاكتارى مەن قازاق رۋباسىلارى اراسىندا بىزدەن ۇلكەن اقشا الىپ، قازاق قىزمەتكەرلەرى ۇستىنەن بىزگە قاجەت ەلەۋلى ماتەريالدار بەرىپ جۇرگەن اگەنتىمىز بولىپ تابىلاتىندار جەتكىلىكتى، سولاردى قازاقستان جاعدايىنا وراي ءتيىمدى باسقارىپ، قازاق جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرىنە قارسى  پايدالانۋعا تۋرا كەلەدى» (317-ب.).

ءبىزدىڭ ەلىمىزدە «تاريحتىڭ قالاۋىمەن» ورتاق تاعدىر كەشكەن حالىقتاردىڭ «دوستىعى» قۇبىلىسى استارىندا، مىنە، كورىنبەيتىن قىزمەت وسىنداي قۋلىق-سۇمدىقتارمەن  قالىپتاستىرعان جاعداي جاتىر.

ال سوناۋ كورىنبەيتىن قىزمەتتىڭ ارەكەت-قيمىلدارىن كوزدەگەن ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن ەشقانداي دا بۇرمالاۋدان تارتىنبايتىن بولشەۆيكتەر، رەسپۋبليكا پارتيا ۇيىمىن باسقارۋشىلار، ءبىزدىڭ جاعدايدا - ورتالىقتىڭ ەميسسارى گولوششەكين   قوزعالىسقا كەلتىرىپ وتىرعان. مۇنى  اۆتور ناقتى ايعاقتارمەن دالەلدەپ، ساياسي قۋعىن سۇرگىندەر ناۋقانىنىڭ ەكىنشى تولقىنىندا ۇستالعان الاش قايراتكەرلەرىنىڭ رەپرەسسيالانۋ تاريحىن تالداي كەلە، بۇلتارتپاس قۇجاتتار نەگىزىندە بايىپتى قورىتىندى جاسايدى.

وتان تاريحىن بىلۋگە قۇمار قاۋىمعا، وقىتۋشىلار مەن ستۋدەنتتەرگە  كىتاپتىڭ بەرەرى مول ەكەنى انىق. تەك ونىڭ كوپشىلىككە جەتپەيتىنىنە، تارالىمىنىڭ وتە ازدىعىنا عانا وكىنىش بىلدىرۋگە تۋرا كەلەدى. كەرەك كىتاپتى جەتكىلىكتى مولشەردە شىعارۋ دا، ءارى ونى جەر-جەرگە - اۋىلدارعا تاسىمالداۋ دا كۇنى بۇگىنگە دەيىن شەشىمىن تاپپاعان ماسەلە بولىپ تۇر.

«اباي-اقپارات»