بالا ەدىك. مەكتەپكە اكەلىپ جەگەن تاماق ءتاتتى سياقتى كورىنەتىن. ءدال مەكتەپتىڭ الدىندا كىشكەنتاي بۋفەت-دۇكەن بار ەدى. ۇزىلىستە بۇكىل بالا سوعان جۇگىرەتىنبىز. ۇلگەرگەنىمىز ءتاتتى-تامەلەك الىپ جۇرەك جالعايتىنبىز. التى ساباق بولعان كۇندەرى قارنىمىز ارقامىزعا جابىسىپ، اشىعىپ قالۋشى ەدىك. كەيىن مەكتەپتە تاماق بەرەتىن بولدى. كەرەمەت. سول بالىشتەردىڭ ءدامىن ءالى ۇمىتقان جوقپىز. ساباقتى جارتىلاي باستاعاندا قارىن اشا باستايتىن. تاماقتى شالا پۇلا ىشە سالىپ، مەكتەپكە اسىعاتىن بالالىعىمىزدان شىعار دەيتىنبىز. سويتسەك، ول جاڭادان جەتىلىپ كەلە جاتقان بالانىڭ اعزاسىنىڭ قالىپتى سۇرانىسى ەكەن عوي.

بۇگىنگى سەنات وتىرىسىندا سەناتور بىرعانىم ءايتىموۆا ۇكىمەت باسشىسى ب.ساعىنتاەۆتىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ، تۋرا سول ماسەلەنى، ياعني مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ قالىپتى فيزيكالىق جانە اقىل-وي دامۋى ءۇشىن ولاردىڭ ەڭبەك قابىلەتتىلىگى مەن توزىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن، اۋرۋلاردىڭ بىرقاتار تۇرلەرىنە جاقسى قارسىلىق كورسەتۋ ءۇشىن نەگىزگى قورەكتىك زاتتاردى كۇندەلىكتى تۇتىنۋ جانە ولاردىڭ تاعامدىق راتسيونداعى تەڭگەرىمدىلىگى ارقاسىندا جاعدايلار جاسالۋى قاجەتتىگىن كوتەردى. «مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ تاماقتانۋى راتسيونالدى جانە سالاۋاتتى بولۋى قاجەت، سەبەبى بۇل ۋاقىتتا اعزانىڭ قالىپتاسۋى جۇزەگە اسادى» ،- دەدى دەپۋتات.

ەلىمىزدىڭ زاڭناماسىندا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن ءبىلىم الۋشىلار مەن تاربيەلەنۋشىلەردىڭ جەكەلەگەن ساناتتارىن تەگىن جانە جەڭىلدىكپەن تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىراتىنى تۋرالى ايتا كەلىپ، كەيبىر تۇيتكىلدى ماسەلەلەرگە ۇكىمەت باسشىسىنىڭ كوڭىلىن اۋدارتقان سەناتور ب. ءايتىموۆانىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىنىڭ قىسقاشا ءماتىنى تومەندەگىدەي:

– قازىرگى ۋاقىتتا ەلدە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەر مەن دەمەۋشىلىك قاراجات ەسەبىنەن تەگىن ىستىق تاماقپەن 442 263 نەمەسە 17,6%  (سالىستىرمالى تۇردە 2016-2017 وقۋ جىلىندا – 477 112 نەمەسە 18%) وقۋشى جانە 2 042-ءسى – تەگىن بۋفەتتىك تاماقپەن، ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك قورعالماعان وتباسىلاردان شىققان بالالار جانە باستاۋىش سىنىپتاردىڭ وقۋشىلارى قامتىلعان.

قالعان وقۋشىلارعا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار مەكتەپتەگى تاماقتانۋدى اتا-انالار ەسەبىنەن ۇيىمداستىرادى.

رەسپۋبليكانىڭ 3 وڭىرىندە اكىمدەردىڭ باستاماسى بويىنشا تەگىن ىستىق تاماق باستاۋىش سىنىپتاردىڭ بارلىق وقۋشىلارى ءۇشىن ۇيىمداستىرىلعان (استانا قالاسى، اتىراۋ جانە باتىس قازاقستان وبلىستارى).

وكىنىشكە قاراي، سوڭعى ۋاقىتتا جەكە كاسىپكەرلەر قىزمەت كورسەتەتىن بىرقاتار بىرقاتار مەكتەپ اسحانالارىندا ءمازىر ءاردايىم تالاپتارعا جاۋاپ بەرە بەرمەيدى، تاعامداردى ورەسكەل بۇزۋشىلىقتارمەن، ونىڭ ىشىندە، تەحنولوگيادان اۋىتقىپ ازىرلەيدى، ەسەپتەن الداۋ جانە كەم ولشەۋ فاكتىلەرى ورىن الادى. جىل سايىن وسى سالادا جۇمىس تاجىريبەسىن جيناقتاپ ۇلگەرمەستەن مەكتەپتەگى تاماقتانۋدى ۇيىمداستىرۋشى اۋىسىپ تۇرادى. ناتيجەسىندە وقۋشىلاردىڭ رەسپۋبليكا بويىنشا مەكتەپ اسحانالارىنداعى ساپاسىز تاماقپەن ۋلانۋىنىڭ جاعدايلارى ءجيى كەزدەسۋدە.

جوعارىدا باياندالعاننىڭ نەگىزىندە، مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا، جەتىم بالالار مەن اتا-انالارىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالارعا ارنالعان ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا وقيتىن جانە تاربيەلەنەتىن بالالاردى تاماقتاندىرۋدى جاپپاي جانە ساپالى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن رەسپۋبليكا بويىنشا جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە كەلەسى شارالاردى قابىلداۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىز:

• بالالاردى دەنساۋلىقتى قولداۋعا جانە سەمىرۋدىڭ الدىن الۋ، وقۋدا ءساتتى جۇمىسقا قابىلەتتىلىك ءۇشىن قاجەتتى پايدالى، ۇيلەستىرىلگەن تاماقتانۋدى تاڭداۋعا ىنتالاندىراتىن تەتىكتەردى كوزدەۋ;
• وقىپ جۇرگەن كەزدە تاماقتانۋ مادەنيەتىنە داعدىلاندىرۋ، وقۋشىلاردىڭ مەكتەپتە دە، ۇيدە دە ءتيىمدى جانە ۇيلەستىرىلگەن تاماقتانۋعا ىقپال ەتەتىن جاعدايلار جاساۋ;
• ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسە وتىرىپ بارلىق جەردەگى، ونىڭ ىشىندە اۋىلدىق جەرلەردەگى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىن ىستىق تاماقپەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ءىس-شارالار كەشەنىن ازىرلەۋ جانە ىسكە اسىرۋ;

- ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ بويىنشا قىزمەت كورسەتۋ تۋرالى شارتتىڭ قولدانىلۋ مەرزىمىن 1 جىلدان ۇزارتۋ (مىسالى، 3 جىل). وسىلايشا، قازىرگى ۋاقىتتا كەلىسىم-شارت ءتيىستى قارجى جىلىنا مىندەتتەمەلەرى بويىنشا بولىنگەن قاراجات شەگىندە بەكىتىلگەن جەكە قارجىلاندىرۋ جوسپارىنا سايكەس جاسالادى جانە جەتكىزۋشى تاراپىنان بۇزۋشىلىقتار بولماعان جاعدايدا شارت مەرزىمىنىڭ اياقتالۋى بويىنشا ەكى رەتتەن ارتىق ەمەس ۇزارتىلادى;

- مەكتەپ اسحاناسىندا جوق جابدىقتى ساتىپ الۋ جانە (نەمەسە) توزعان جابدىقتى جاڭا جابدىققا اۋىستىرۋ قاجەتتىلىگى بار مەكتەپتەردە - تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك شارتىن جاساۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىنداي نورمانى ەنگىزۋ;

- جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ بويىنشا قىزمەتتەر، تاۋارلار جەتكىزۋشىنى تاڭداۋدى جۇزەگە اسىراتىن ورگاندى انىقتاۋ قۇقىعى بەرىلسىن. ياعني، كونكۋرستى ۇيىمداستىرۋشى (تاپسىرىس بەرۋشى):

1) ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمى، ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمى ءوز بەتىنشە بۋحگالتەرلىك ەسەپ جۇرگىزبەيتىن جاعدايدا ءبىلىم بەرۋ ورگانى بولادى;

2) ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا ءبىلىم الۋشىلاردى تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ «مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا سايكەس مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك شارتىن جاساۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلاتىن جاعدايدا وبلىستىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالانىڭ جانە استانانىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانى بولادى;

- ماسكەۋ قالاسىندا (رەسەي فەدەراتسياسى) مەكتەپتىك تاماقتاندىرۋ كومبيناتتارىنىڭ وڭ جۇمىس تاجىريبەسىن ەسكەرە وتىرىپ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ ءوز قۇزىرەتى شەگىندە، مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك شەڭبەرىندە مەكتەپتىك تاماقتاندىرۋ كومبيناتتارىنىڭ قۇرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ;

- جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە وقۋشىلاردىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ جانە نىعايتۋ ءۇشىن جاعداي جاساۋ ماقساتىندا، مەكتەپ قوعامداستىعىنىڭ، اتا-انالاردىڭ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ، ۇەۇ-ڭ نازارىن مەكتەپتە تاماقتانۋدى ۇيىمداستىرۋعا، ونىڭ ىشىندە تاماقتانۋدىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىنە اۋدارۋ.

جالپى العاندا، مەكتەپتەگى تاماقتانۋدىڭ كەشەندى ماسەلەلەرىن شەشۋ بۇكىل قوعامنىڭ، مەملەكەتتىك جانە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، مامانداردىڭ، عالىمدار مەن پراكتيكتەردىڭ رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى دەڭگەيلەردە كۇش-جىگەرىن شوعىرلاندىرۋدى تالاپ ەتەدى. وسى ماسەلەنى مەكتەپتىك تاماقتاندىرۋدىڭ ورتالىقتاندىرىلعان باسقارماسى سەكىلدى جاڭا ينستيتۋت ەنگىزۋ تۇرعىسىنان قاراستىرۋ قاجەت.

سەناتور ۇكىمەت باسشىسىنا ماسەلەنىڭ ءمان-ماڭىزىن جەتكىزە وتىرىپ، ونىڭ شەشىلۋىن جەكە باقىلاۋعا الۋىن جانە تۇتاستاي العاندا ەلىمىزدىڭ بارلىق مەكتەپتەرىندە بالالاردى ساپالى تاماقپەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا جاعدايلار جاساۋ ءۇشىن پارمەندى شارالار قابىلداۋ تۋرالى تالاپ قويدى.

ادىلبەك قابا

Abai.kz