ەلدىڭ بولاشاعى – تسيفرلىق تەحنولوگيادا. پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ «نۇر وتان» پارتياسى ساياسي كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە ادام كاپيتالىن دامىتۋ مەن «تسيفرلىق قازاقستان» باعىتىنا ەرەكشە ماڭىز بەرىپ، اتاپ ءوتتى.

الەمدە تەحنولوگيا كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن كۇن سايىن جاڭارىپ، دامۋ ۇستىندە. بولاشاقتا ەلدىڭ بايلىعى، دامۋ كورسەتكىشى جەر استى بايلىقتارىنىڭ كولەمىنە قاراي ەمەس، زاماناۋي تەحنولوگيانى قانشالىقتى يگەرگەندىگىنە، ونىمەن جۇمىس ىستەۋ ادەتىنىڭ قالىپتاسۋىنا بايلانىستى بولماق. بۇل ورايدا، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قازاق­ستان­نىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھان­دىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» اتتى عالىمدار مەن ونەرتاپقىشتارعا، IT ماماندارىنا ناعىز پرا­­گ­ماتيكالىق، ۋاقىت تامىرىن ءدوپ باسقان قۇجات بولعان جولداۋدا «تسيفرلىق قازاقستان» باعدارلاماسىن جۇزە­گە اسىرۋدا 4 باعىتتى كورسەتىپ بەردى. ءبىرىنشى باعىت – اۋىل-ايماقتى كەڭ جولاقتى ينتەر­نەتپەن قام­­تا­­ماسىز ەتىپ، قازاق­ستان­نىڭ ترانزيتتىك الەۋە­­تىن ارتتىرۋ. ەكىن­شى باعىت – ەكونو­ميكا­­­نىڭ سالالارىنا (كولىك جانە لوگيس­تيكا، دەن­­­ساۋ­لىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، اۋىل شارۋا­شى­­لى­­عى جانە ەلەكتروندى ساۋدا) تسيفرلى تەح­­­نو­لو­گيانى ەندىرۋ. ءۇشىنشىسى – مەملەكەت­تىك ور­­گان­دار جۇمىسىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ جانە ءتور­تىن­شى باعىت – IT-مامانداردى دايارلاۋ.

پارلامەنت سەناتىنىڭ ەكونوميكالىق ساياسات، يننوۆاتسيالىق دامۋ جانە كاسىپكەرلىك كوميتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «تسيفرلىق قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسى تۋرالى» تاقىرىبىنداعى پارلامەنتتىك تىڭداۋى ءوتىپ، وندا ەلباسى جولداۋىندا وسى ءتورت باعىت بويىنشا العا قويىلعان مىندەتتەردىڭ ورىندالۋى جانە جەتىستىكتەر مەن اتقارىلۋعا ءتيىستى ىستەر تۋرالى سەنات توراعاسى ق.توقاەۆ ءسوز سويلەدى.

جوعارى پالاتا توراعاسى ق.توقاەۆتىڭ مەملەكەت باسشىسىنىڭ «تسيفرلىق قازاقستان» تاپسىرماسىنىڭ ورىندالۋى جانە كوڭىل اۋدارىلۋعا ءتيىستى باستى ماسەلەلەر تۋرالى ءسوزىن تۇجىرىمداپ، نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.

2020: تسيفرلاندىرۋ الەم ەكونوميكاسىنىڭ تورتتەن ءبىرىن قۇرايتىن بولادى

بۇگىنگى كۇنى تسيفرلىق تەحنولوگيالار جاھاندىق ەكونوميكالىق دامۋدىڭ نەگىزگى فاكتورلارىنىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. تسيفرلاندىرۋ ەل ەكونوميكاسىنىڭ بولمىسىن تۇبەگەيلى وزگەرتىپ، ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ارتۋى مەن ءومىر ساپاسىنىڭ جاقسارۋىنا زور ىقپالىن تيگىزۋدە.

مەملەكەت باسشىسى ايقىنداپ بەرگەندەي، تسيفرلاندىرۋدى كەڭىنەن قولدانىسقا ەنگىزۋ ەلىمىزدى جاڭعىرتۋدىڭ باستى باعىتى. بۇل تۋرالى ەلباسى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا تاعى ايتىپ ءوتتى.

حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ باعالاۋىنشا، 2025 جىلعا قاراي تسيفرلاندىرۋ ارقىلى ىشكى جالپى ءونىمنىڭ 19 پايىزدان 34 پايىزعا دەيىن ءوسۋى كۇتىلۋدە. بولجام بويىنشا 2020 جىلعا قاراي تسيفرلاندىرۋ الەم ەكونوميكاسىنىڭ تورتتەن ءبىرىن قۇرايتىن بولادى.

يننوۆاتسيا جانە تسيفرلىق تەحنولوگيالار – زامان تالابى

تسيفرلىق تەحنولوگيا قوعام ومىرىنە اسەرىن مولىنان تيگىزۋدە. سونىڭ ناتيجەسىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ مەن ءبىلىم بەرۋ، قالا تىرشىلىگى، جالپى ادامنىڭ كۇندەلىكتى ءومىرى ايتارلىقتاي وزگەرىپ، جاڭا سيپاتقا يە بولۋدا. سوعان قاراي كوممۋنيكاتسيالار مەن اقپاراتتىق جۇيەلەرگە جانە كورسەتىلەتىن قىزمەتتەرگە جاڭا تالاپتار قويىلۋدا.

سەرپىندى دامىپ كەلە جاتقان الدىڭعى قاتارلى مەملەكەتتەر تسيفرلىق ەكونوميكانى دامىتۋعا بەلسەندى تۇردە باسىمدىق بەرۋدە. بۇل – جاھاندىق كۇن ءتارتىبىنىڭ اسا ماڭىزدى باعىتى.

تسيفرلىق ەكونوميكانى قالىپتاستىرۋدا ايتارلىقتاي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزگەن ەلدەرگە ءتان ورتاق سيپات بار ول – يننوۆاتسيانى ەنگىزۋگە قولايلى جاعداي تۋعىزىپ، تسيفرلىق تەحنولوگيالار مەن ينفراقۇرىلىمعا قوماقتى ينۆەستيتسيا سالۋ بولىپ تابىلادى.

تسيفرلاندىرۋ ارقىلى  باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرۋداعى تۇيتكىلدەر

تسيفرلاندىرۋ – كاسىپورىنداردىڭ، جالپى ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن، تۇرعىندار ءومىرىنىڭ ساپالىق دەڭگەيىن جاقسارتۋدىڭ باستى شارتى.

ەلىمىزدىڭ ودان ءارى وركەندەۋى تسيفرلاندىرۋ قارقىنىن جەدەلدەتۋمەن، ەكونوميكانىڭ بارلىق سەكتورلارىنا تسيفرلىق تەتىكتەردى بەلسەندى ەنگىزۋمەن تىعىز بايلانىستى.

قازاقستاندا تسيفرلاندىرۋ ونەركاسىپ ءوندىرىسى، اۋىل شارۋاشىلىعى، كولىك، بولشەك ساۋدا سالالارىنا ىقپال ەتىپ وتىرعانى انىق بايقالادى. الايدا قازاقستاندا تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەندىرۋ قارقىنى ازىرگە الەمدىك ورتا دەڭگەيگە جەتە قويماعانىن مويىنداۋعا ءتيىسپىز.

ونەركاسىپ وندىرىسىندەگى اۆتوماتتاندىرۋ مەن جاڭا تەحنولوگيالاردى پايدالانۋدىڭ بەلسەندىلىگى ءالى دە تومەن، ەلەكتروندىق كوممەرتسيا مەن كاسىپكەرلىك باستامانىڭ دامۋى باياۋ، ينتەرنەتكە قولجەتىمدىلىك دەڭگەيى جەتكىلىكسىز، بۇل اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردە قاتتى بايقالادى.

قازىرگى كەزدە دۇنيەجۇزىندەگى تەحنولوگيالىق تۇرلەنۋدىڭ جىلدامدىعى ۇدەي تۇسۋدە، سوندىقتان تەحنولوگيالىق پروتسەستىڭ جاڭالىقتارىن قابىلداپ، تەز ارەكەت ەتۋ قازاقستان ءۇشىن  ماڭىزدى بولىپ سانالادى. سوزدەن ناقتى ىسكە كوشەتىن كەز كەلدى. ويتكەنى، ءىس جۇزىندە ەنگىزىلگەن تسيفرلىق تەحنولوگيادان قازاقستاننىڭ بولاشاق كەلبەتى كورىنەتىن بولادى.

مەملەكەت وسى باعىتتاعى جۇمىستاردىڭ ۇيلەستىرۋشىسى رەتىندە IT-مەملەكەتتىڭ ەكوجۇيەسىن قۇرۋدى، وعان قاتىسۋشىلاردىڭ ءبىر-بىرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلىن باسقارۋدى ءوز قولىنا الىپ، يننوۆاتسيالاردى دامىتۋدىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى بولۋى ءتيىس.

تسيفرلاندىرۋدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن بارلىق بيلىك ورگاندارى، بيزنەس، عىلىمي-ءبىلىم بەرۋ قوعامداستىعى مەن ازاماتتار جۇمىلا قيمىل جاساۋى كەرەك.

ۇكىمەت تەحنولوگيالىق بيزنەسكە كەدەرگىلەردى جويۋعا ءتيىس

ينستيتۋتسيونالدىق جانە ينفراقۇرىلىمدىق تۇرعىدان قاجەتتى ءارى جەتكىلىكتى جاعداي جاساۋعا، جوعارى تەحنولوگيالىق بيزنەستى اشىپ، دامىتۋعا كەدەرگىلەر مەن شەكتەۋلەردى جويۋ ءۇشىن جاۋاپتىلىقتى ۇكىمەت ءوز موينىنا الۋعا ءتيىس.  بيلىك پەن قوعامنىڭ جاڭا ۇلگىدەگى ءوزارا وڭتايلى جۇمىسىن دامىتۋ، جاڭا تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ ارقىلى مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋ مەن جەتىلدىرۋ دە باسىم مىندەتتەردىڭ قاتارىنا جاتادى.

بارلىق سالالار مەن ۇردىستەردىڭ ەرتە مە، كەش پە تسيفرلىق تۇرلەنۋگە ۇشىرايتىنىن بيزنەستەگى قاۋىم جاقسى ءتۇسىنۋى كەرەك. كومپانيالاردىڭ باسەكەگە قابىلەتى تسيفرلانۋ دەڭگەيىمەن  ايقىندالاتىن ۋاقىت الىس ەمەس.

ساپالى زياتكەرلىك مەنشىك نارىعىن قالىپتاستىرۋ ماڭىزدى

مەملەكەت بيزنەستى قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ ءۇشىن قولايلى زاڭناما جاساي وتىرىپ، پرەفەرەنتسيالار بەرۋ مەن قولداۋ كورسەتۋ، ءتيىستى سالىق رەجيمدەرىن ۇسىنۋ ارقىلى بيزنەستى تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە ىنتالاندىراتىن تەتىكتەر جۇيەسىن قۇرۋى قاجەت.

يننوۆاتسيالىق قىزمەتكە قولداۋ كورسەتەتىن نەگىزگى قۇرالداردىڭ ءبىرى سانالاتىن زياتكەرلىك مەنشىكتى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ماڭىزى زور. زياتكەرلىك مەنشىكتى قورعاۋ جونىندەگى ۇلتتىق زاڭنامانى تسيفرلىق ەكونوميكا تاۋەكەلدەرىنە بەيىمدەپ، ساپالى زياتكەرلىك مەنشىك نارىعىن قالىپتاستىرۋ تالاپ ەتىلەدى.

تسيفرلىق ساۋاتتىلىق پەن حالىقتىڭ «تسيفرلىق مەنتاليتەتىن قالىپتاستىرۋدا سوزدەن ىسكە كوشەتىن ۋاقىت جەتتى

حالىقتىڭ، ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ بويىندا «تسيفرلىق مەنتاليتەتتى»، تسيفرلانعان تىڭ جاعدايلاردا ءتيىمدى جۇمىس ىستەي ءبىلۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ اسا ماڭىزدى.

ءبىز تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتى دامىتىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى ودان ءارى تسيفرلاندىرا وتىرىپ، حالىقتى تسيفرلىق ەكونوميكاعا جاپپاي تارتۋىمىز كەرەك.

تسيفرلىق ەكونوميكاعا كوشكەن كەزدە، ءبىلىم بەرۋ ينفراقۇرىلىمىن جاڭا قاجەتتىلىكتەرگە بەيىمدەي العان مەملەكەتتەر عانا وزدەرىنىڭ ەكونوميكالىق ۇستانىمدارىن بارىنشا بەكەمدەي الادى. زەرتتەۋلەرگە ساي، الداعى 10-20  جىلدا قازىرگى بار ماماندىقتاردىڭ جارتىسىنا جۋىعى قاجەتسىز بولادى.

ءبىز وتاندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ەكونوميكانىڭ سۇرانىسىنا لايىقتاپ جاڭعىرتۋعا، تسيفرلىق ءداۋىر تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەتىن ماماندار دايارلاۋعا، بولاشاعى بار جاڭا تەحنولوگيالارعا يكەمدى كاسىبي جۇيە قالىپتاستىرۋعا ءتيىسپىز.

«نۇر وتان» پارتياسى ساياسي كەڭەسىنىڭ وسى تاقىرىپقا ارنالعان وتىرىسىندا «تسيفرلىق قازاقستان» تەحنولوگياسىن دامىتۋ تاقىرىبى بويىنشا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ ءسوز سويلەدى. سوندىقتان سىزدەردى تسيفرلىق تەحنولوگيا تۋرالى الدا تۇرعان مىندەتتەر جايىندا جان-جاقتى حاباردار بولۋ جانە اتقارىلاتىن اۋقىمدى جۇمىستاردى بەلگىلەۋ ءۇشىن وسى ەلباسىنىڭ سوزىمەن تانىسۋعا شاقىرامىن.

تىڭداۋعا قاتىسۋشىلار الدىندا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى اسقار جۇماعاليەۆ ادام كاپيتالىن دامىتۋدا تەحنيكالىق ماماندار دايارلاۋ تۋرالى، اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار ءمينيسترى داۋرەن اباەۆ حالىقتىڭ تسيفرلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ تۋرالى، ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى تيمۋر توقتاباەۆ يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار تۋرالى ءسوز سويلەدى.

ۇكىمەتتىك ساعاتتا سەناتورلار س. ەرشوۆ، ت. مۇساباەۆ، س. بەكتۇرعانوۆ، س. ايتباەۆا، ە. سۇلتانوۆ، ب. جۇماعۇلوۆ، س. جاقسىبەكوۆ «تسيفرلىق قازاقستانعا» قاتىستى ناقتى سۇراقتار قويىپ، ماسەلە جان-جاقتى تالقىلاندى، ۇسىنىستار ايتىلدى.

ۇكىمەتتىك ساعاتتى قورتىندىلاعان كوميتەت توراعاسى اسقار بەيسەنباەۆ  «تسيفرلىق» ەكونوميكا ۇعىمى تەك قانا اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزىپ، ءىت-سالاسىن دامىتۋ عانا ەمەس، بۇل  ۇعىمنىڭ ماعىناسى الدەقايدا كەڭ ەكەنىن ەسكە سالا كەلىپ «تسيفرلىق قازاقستان» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ كەزىندە زاڭنامالىق رەتتەۋ ءىسى ماڭىزدى ءرول اتقاراتىن بولادى. سوندىقتان سىزدەردىڭ ۇسىنىستارىڭىزدى دەپۋتاتتار زاڭنامانى جەتىلدىرۋ بارىسىنداعى جۇمىسىندا ەسكەرەتىن بولادى»، - دەدى.

سەناتتا بولعان پارلامەنتتىك تىڭداۋ بارىسىندا «تسيفرلىق قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا جۇزەگە اسقان نەگىزگى جوبالار مەن وتاندىق ءىت-كومپانيالاردىڭ جاڭالىقتارى قويىلعان كورمە ۇيىمداستىرىلدى.

ادىلبەك قابا

Abai.kz