مۇحتار شەرىم. پرەزيدەنت بولسام، قانەكەي...
اباي كۇشتى جازعان ءا؟ «بولىس بولدىم مىنەكەي، بار مالىمدى شىعىنداپ...»
ال، مەن ابايدىڭ ولەڭىن بىلاي وزگەرتەر ەدىم: «پرەزيدەنت بولدىم مىنەكەي، بار دوللارىمدى شىعىنداپ، تىعاتىن جەرگە تىعىنداپ...»
ي-ي-ي، پرەزيدەنت بولىپ كەتسەم عوي! «دىمقىلباس تىراشتانعانوۆ! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى ءساۋىر سايلاۋىندا جەڭىپ شىققان سىبەجي پرەزيدەنتى!» قالاي «زۆۋچيت؟» كەرەمەت! «ارتتا قالعان» اۋدانىنىڭ اكىمى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى! رەسەي پرەزيدەنتى ايۋباەۆ كەلەدى قۇتتى بولسىن ايتۋعا. مەدۆەدوۆتى ايتامىن دا. قولىمدى قىسىپ، قۇشاقتاپ، بەتىمنەن ءسۇيىپ، ارقامنان قاعىپ جاتىپ، جامباسىمدى شىمشىپ قويىپ، ازىلدەگەنى عوي: «قۋتتىكتايمين دىمكيلباس!»--دەيدى قازاقشالاپ. سوسىن امەريكادان وباما كەلەدى قۇراق ۇشىپ. قولىندا ءبىر قۇشاق گۇل! كەلە سالا مەنىمەن سۋرەتكە ءتۇسىپ جاتىر. ەسكەرتكىشكە. بىراق سۋرەتكە مەن شىعىپپىن دا، ول قاپ-قارا بولعاندىقتان كۇيىپ كەتىپتى. وزبەكستان پرەزيدەنتى كاريموۆ اشەيىندە قازاقستانعا قىرسىعىپ ءجۇرۋشى ەدى، «اي، مەنىڭ ءشوجالارىم، وي، مەنىڭ شوجالارىم، چيپ-چيپ-ءشوجالارىم!» - دەپ اندەتە كەلىپ، تىزەسىن بۇگىپ، باسىن ءيدى دە: «پرەزيدەنت بولۋىڭمەن تابريكلايمىن!» - دەدى. قىتايدان، ءۇندىستاننان، بارلىق ەلدەردەن كەلگەن پرەزيدەنتتەرگە قوناقاسى بەرىپ، تاڭ اتقانشا اراق ىشتىك!
اباي كۇشتى جازعان ءا؟ «بولىس بولدىم مىنەكەي، بار مالىمدى شىعىنداپ...»
ال، مەن ابايدىڭ ولەڭىن بىلاي وزگەرتەر ەدىم: «پرەزيدەنت بولدىم مىنەكەي، بار دوللارىمدى شىعىنداپ، تىعاتىن جەرگە تىعىنداپ...»
ي-ي-ي، پرەزيدەنت بولىپ كەتسەم عوي! «دىمقىلباس تىراشتانعانوۆ! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى ءساۋىر سايلاۋىندا جەڭىپ شىققان سىبەجي پرەزيدەنتى!» قالاي «زۆۋچيت؟» كەرەمەت! «ارتتا قالعان» اۋدانىنىڭ اكىمى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى! رەسەي پرەزيدەنتى ايۋباەۆ كەلەدى قۇتتى بولسىن ايتۋعا. مەدۆەدوۆتى ايتامىن دا. قولىمدى قىسىپ، قۇشاقتاپ، بەتىمنەن ءسۇيىپ، ارقامنان قاعىپ جاتىپ، جامباسىمدى شىمشىپ قويىپ، ازىلدەگەنى عوي: «قۋتتىكتايمين دىمكيلباس!»--دەيدى قازاقشالاپ. سوسىن امەريكادان وباما كەلەدى قۇراق ۇشىپ. قولىندا ءبىر قۇشاق گۇل! كەلە سالا مەنىمەن سۋرەتكە ءتۇسىپ جاتىر. ەسكەرتكىشكە. بىراق سۋرەتكە مەن شىعىپپىن دا، ول قاپ-قارا بولعاندىقتان كۇيىپ كەتىپتى. وزبەكستان پرەزيدەنتى كاريموۆ اشەيىندە قازاقستانعا قىرسىعىپ ءجۇرۋشى ەدى، «اي، مەنىڭ ءشوجالارىم، وي، مەنىڭ شوجالارىم، چيپ-چيپ-ءشوجالارىم!» - دەپ اندەتە كەلىپ، تىزەسىن بۇگىپ، باسىن ءيدى دە: «پرەزيدەنت بولۋىڭمەن تابريكلايمىن!» - دەدى. قىتايدان، ءۇندىستاننان، بارلىق ەلدەردەن كەلگەن پرەزيدەنتتەرگە قوناقاسى بەرىپ، تاڭ اتقانشا اراق ىشتىك!
قوي، بۇل مەنىڭ قۇرعاق قيالىم، ودان دا پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىسۋىم كەرەك! وبلىس اكىمىنە كەلىپ، اكىمدىكتەن كەتەتىنىمدى، پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىساتىنىمدى ايتقانىمدا، ول كىسى ساسقانىنان كابينەتىنەن قاشىپ كەتتى... قىزىق، نە مەن پرەزيدەنت بولۋعا لايىقتى كانديداتۋرا ەمەسپىن بە؟ قىرىلداپ سويلەگەندە قىرىپ جىبەرە جازدايتىن امانتاي قاجىدان كەممىن بە؟ جاسىم قىرىق سەگىزدە! بيزنەسىم دۇرىلدەپ، باعىم جانعان وتتاي گۇلىلدەپ تۇر! استانادا، پرەزيدەنت اپپاراتىندا ناعاشىم وتىر... ءتيىستى اقشاسىن تولەپ، ەمتيحان تاپسىرايىن. قازاقشاعا اعىپ تۇرعان سۋدايمىن، ورىس تىلىنە پەرەتس سياقتى ۋدايمىن، اعىلشىن تىلىنە شىنى كەرەك، اۋاداعى بۋدايمىن... بارىنەن دە قازاقشامدى تەكسەرەدى ەكەن. مىرزاتاي جولداسبەكوۆ اعامىز ەمتيحان الدى:
- قازاق ماقالىن ايتىڭىزشى؟-دەپ سۇرادى.
- تاقىلداعان تاۋىق تۋماي قويمايدى...-دەدىم مەن.
- قاقىلداعان تاۋىق،- دەپ وزگەرتتى مىرزەكەڭ،-ابايدىڭ ايەلدەرىنىڭ اتىن ايتىڭىز...
- ۇلبوسىن، ۇلبولماعان، ۇلەمەس...
- ءدىلدا دەگەن ەسىم ەسىڭىزگە تۇسپەدى مە؟
- كەشىرىڭىز، اباي اتامىزدىڭ قاتىندارىنان باسقا سۇراق قۇرىپ قالىپ پا؟ باسقاسىن قويىڭىزشى...
- مىناۋ كىمنىڭ ولەڭى:
توپەپ تۇرعان نوسەرگە قاراماي-اق،
ءبىر قىز كەتىپ بارادى جالاڭ اياق.
جىلتىراعان ادەمى توپىلايىن،
كىم بىلەدى، جاۋىننان بارادى اياپ... كىم جازعان؟
- اقىن جازعان.
- اتى-ءجونى؟
- كىم بولسا دا، قۇلپىتاسىندا جازۋلى تۇر... بەيشارا قىز جالاڭاياق جۇرسە، رەۆماتيزم بولاتىن بولدى اۋ!
- مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ ولەڭى.
- ءبىلىپ تۇرىپ سۇراعانىڭىز قىزىق ەكەن...
- پرەزيدەنت بولساڭىز، ەلدى قالاي باسقاراسىز؟
- كاك قالاي؟ مىناۋسكي باسقارامىن! سوزاق جاقتاعى بەتپاقدالادا ازيادا دەمەكشى، حالىقارالىق قۇميادا جارىسىن وتكىزەمىن. شاڭعىمەن قۇم ۇستىندە جارىسادى! مىرزەكە، كەرەمەت ەمەس پە؟ حە-حە-حە!
- ءسىز ەمتيحاننان قۇلادىڭىز...وي-ءورىسىڭىز تار ەكەن...
- ءسىز ولاي مەنى كەمسىتپەڭىز! مەن ءسىزدى، سايلاۋ توراعاسىن، ءبارىڭىزدى سوتقا بەرەمىن! سوتتا سويلەسەمىز! ءبىزدىڭ ەلدە دەموكراتيا ولگەن!
قانىم باسىما، ودان مۇرنىمنان شاپشىپ شىعىپ، تىسقا شىقتىم دا، شوپىرىما: «كەتتىك!» دەدىم. «دجيپىممەن» ءجاي ءجۇرىپ كەلە جاتقانبىز، اشۋمەن ايقاي سالدىم:» گازدى باس! جىلدام ءجۇر!» كەش باتىپ كەتتى... استانادان شىعىپ، ەلسىزدەۋ جەردە كەلە جاتقانىمىزدا، قۇدايىم-اۋ، سەنەيىن بە، سەنبەيىن بە، الدىمىزعا قىزىلدى-جاسىلى جارىقتارى جارقىراپ، بەيمالىم ۇشاتىن تاباقشا قوندى. ءبىز توقتاپ قالدىق. ىشىنەن سكافاندر كيگەن بىرەۋ ءتۇستى دە، كابينانىڭ ەسىگىن اشىپ:
- دىمقىلباس تىراشتانعانوۆ كىم؟-دەپ سۇرادى. ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت ەسەيگەندە بۇتىمدى دىمقىلداپ الدىم.
- مە-مەن... ءسى-ءسىز قا-قايدان كەلدىڭىز؟
- مارستان. سونداعى قازاقتارمىز،- دەگەن ول مەنى كابينادان جۇلىپ الدى دا، قولتىعىنا قىستىرىپ تارەلكاسىنا بەتتەدى. شىڭعىرىپ كەلەمىن. «ءسىز قازاقستاننىڭ بولاشاق پرەزيدەنتىنە وبال جاساپ كەلەسىز! جىبەرىڭىز!»- دەيمىن. شوپىرىما قاراسام، ماشينانى بۇرىپ الىپ، بەزىپ بارادى... نە كەرەك، مارس پلانەتاسىنان بىراق شىقتىم. قۇدايىم-اۋ... مۇنداعى ادامدار جەردەگى قازاقتارعا ۇقسايدى ەكەن. كوزدەرى كوك، وزدەرى اپپاق. سوعان قاراعاندا، تازا قازاقتار-اۋ!
- ەي، ميحوح! جىندىباس!-دەدى سول ەلدىڭ پرەزيدەنتىمىن دەپ تانىستىرعان كىسى اشۋلانىپ،-سەنىڭ ەمتيحان تاپسىرىپ جاتقانىڭدى ينتەرنەتتەن كورىپ، جىنىمىز كەلدى. مۇقاعاليدى مارستاعىلار بىلگەندە، سەن نەگە بىلمەيسىڭ، ا؟
ول مەنىڭ شەكەمە ساۋساعىمەن شەرتىپ جىبەردى.
- كەشىرىڭىز، مەن ءبارىن بىلەمىن! قادىر شاحانوۆ پەن مىرزالي شاحانوۆتى دا بىلەمىن! جىبەرىڭىز مەنى!
- ءبىز سەنەن ەمتيحان الامىز. قازاقستان ەگەمەندىكتى قاي جىلى الدى؟
- كسرو قۇلاعاننان كەيىن...
- ناقتى؟
- نازارباەۆ پرەزيدەنت بولعاننان كەيىن...
- بيت باسقىر، بىلمەدىڭ. جەلتوقسانعا قاتىسقان قازاقتىڭ باتىر قىزى؟
- ءمادينا سادۋاقاسوۆا...
- ەي، نوقاتى كەم، ول ءانشى قىز! ازيادا كەزىندە دۇرىس سويلەمەي، ۇيات بولدى...
- كەشىرىڭىز، سىزدەردەن قورقىپ، ميىم شاتاسىپ كەتتى...
- ءبىلىمىڭ بۋ، پاراسات -پايىمىڭ سۋ، سەن قالاي پرەزيدەنت بولماقشىسىڭ؟ پاراقور، ەكىجۇزدى، جاعىمپاز ەكەنىڭدى ۇمىتتىڭ با؟ ءبىز سەنى قاماپ تاستايمىز!
كوز جاسىم كولدەپ، وتانىما ساعىنىشتان شولدەپ، قاماقتا جاتىرمىن... قۇدايىم-اۋ، قايدان عانا پرەزيدەنت بولا قالايىن دەپ ەدىم؟ جىلاپ جاتقانىمدا ءبىر كەلىنشەك كىردى. جىميىپ كەلدى دە:
-جەر ازاماتى، بىزدە ءبارى اقىلدى. ءسىز سياقتى اقىماق، ماقتانشاق، جاعىمپاز ادام جوق. قىزىق ءۇشىن ۇرىعىڭىزدى الايىن، مەنىمەن بىلاي نەتىپ...-دەدى دە، قاسىن كەرىپ قويىپ، ەرنىمدى ساۋساعىمەن ۇزدىكسىز قاعىپ، «دىرىڭ-دىرىڭ» ەتكىزدى. جاقسى كورگەنى... سوسىن ءسوزىن جالعادى: «وسىعان كونسەڭىز، مەن ءسىزدى قۇتقارامىن». قۋانعانىمنان، ونى قۇشاقتاي الدىم... شاراپ ىشتىك. كايىپپىن. كوزىمدى اشسام، ءوزىمنىڭ ءۇيىمنىڭ قاسىندا جاتىرمىن. ءتۇن. ۇشاتىن تارەلكا كوزدەن عايىپ بولدى. مىرزالار، وسىلاي كوتەرە الماس شوقپاردى بەلىمە بايلاپ، ۇلكەن ايىپ بولدى...
«اباي-اقپارات»
