انام كۇلاندا ايتقان ەندىگى ءبىر اڭگىمە

– اكەلەرىڭ اتادان جالعىز، جالپى بۇل جالعىزداپ بارىپ، اللانىڭ شاپاعاتىمەن جىڭىشكەرسە دە، ۇزىلمەي كەلە جاتقان تۇقىم. پاپالارىڭنىڭ ەسىمىنىڭ تولەۋحان دەپ قويىلعانى دا ءبىر تاريح.

اعايىندى ەكى جىگىت- سەيدازىمنىڭ ءمولداالىم دەگەن، سابدەنبەكتىڭ مولداحان اتتى ءبىر-بىردەن ۇلى بولادى. ءمولداالىم بەت بىتكەننىڭ سۇلۋى، كوركەم جىگىت ەكەن، ول كەزدە ساحناعا قىزداردىڭ شىقپايتىن ۋاقىتى عوي، سوندا اجارلى ءمولدالىم قىزداردىڭ ءرولىن وينايتىن. ول وقۋدا دا وتە العىر بولىپ ورىنبورعا رابفاككا كەتەدى. سوندا جۇرگەندە وقىتۋشىلارىن بىلىمدىلىگىمەن تاڭ قالدىرادى. وقۋى اياقتالۋعا جاقىنداپ، ەمتيحان تاپسىرىپ جاتقاندا، سىناق الىپ وتىرعان ورىس مۇعالىم: – اپىر-اي، مىنانداي دا ورىسشاعا دا، بىلىمگە دە جۇيرىك، سۋرەتتەي سۇلۋ قازاق بولادى ەكەن-اۋ، جارايسىڭ، – دەپ ارقاسىنان قاعادى. سول ەمتيحاننان اۋىرىپ، قولتىعىنان ەكى جولداسى سۇيەپ شىعارىپ، قاتتى قۇلاعان ءمولدالىم دۇنيە سالادى. دەنەسىن جۋعاندا ارقاسىندا بەس ساۋساقتىڭ تابى قارايىپ تۇرىپتى. ارىستاي ۇلىنان ايرىلىپ، اڭىراپ ارتىندا قالعان اناسى ارداق پەن اكەسى سەيدازىمدى ەلدىڭ جۇباتۋى قيىن بولادى.

جاراتقان جۇدەگەن كوڭىلدەر جادىراسىن دەگەن شىعار ءىنىسى سابدەنبەكتىڭ بالاسى مولداحاننىڭ ۇيىندەگى كەلىن نۇرزيا بوسانىپ، ءبىر شارانا ومىرگە كەلىپتى. ءمولداالىمنىڭ ورنىنا تولەۋگە كەلدى، اتى تولەۋحان بولسىن، باستارىڭ جاس قوي بۇل بالانى اڭىراپ وتىرعان كەيۋانانىڭ باۋىرىنا سالايىق دەگەن سابدەنبەك پەن قاليلاننىڭ ايتقانىنان شىقپاعان مەيىرىمدى ۇل مەن كەلىن جۇدەگەن كوڭىلىنە جۇبانىش سىيلاسىن دەپ ءسابيدى قوس مۇڭلىقتىڭ تاربيەسىنە بەرەدى. عاجايىپتار كوپ قوي، ارداق اجەمىزدىڭ الپىستان اسقان كەزى، شارانانى قولىنا العاندا ءتوسى ءيىپ، كەۋىپ قالعان ومىراۋدان ءسۇت شىعادى.

سودان قوس ءۇيدىڭ ورتاسىنداعى جالعىز قاراشىق بالا اكەلەرىڭنىڭ اۋەلى ەكى ۇلكەن اكەسى قايتىس بولادى. 32-ءنىڭ اشتىعىنان سۇيەكتەرى ءىلىنىپ ازەر شىققان سول جىلدارداعى حالىق باسىنا تۇسكەن اۋىرپالىق ازداي، ايازداي قىسقان 37 دە كەلىپ جەتتى. ەندى ەكى شالدىڭ ۇرپاعىن جالعايدى دەپ ءۇمىت كۇتكەن مولداحانعا مەنىڭ اكەم مالىكپەن بىرگە كەڭەس ۇكىمەتىنە قارسى ۇيىم قۇردى تروتسكيست «حالىق جاۋى» دەگەن ايىپ تاعىلىپ، سىبىرگە ايدالادى. جولدا اتالارىڭ سۇزەكپەن اۋىرىپ، قايتىس بولعاندا سۇيەگىن پويىزدان جولاي لاقتىرىپ كەتىپتى. اق جۋىپ، ارۋلاماق تۇگىل ماڭگىلىك تىنىستاعان جەرىنىڭ قايدا ەكەنى دە بەلگىسىز. ال قازىر سول كىسىلەرگە باعىشتاپ وقىعان قۇراننىڭ ساۋابى تيە بەرسىن دەگەننەن باسقا امال جوق.

نە كەرەك، بىرنەشە اكە مەن بىرنەشە شەشەنىڭ ورتاسىندا ايتالتاڭ مەن كۇنتالتاڭ بولعان پاپالارىڭنىڭ ارداق پەن نۇرزيا انالارى دا قايتىس بولىپ، تەك قاليلان اجەسى ەكەۋى عانا قالادى. كارى اجەسىمەن قالعان، ءوزى «حالىق جاۋىنىڭ» بالاسى 13-تەگى جەتكىنشەكتىڭ كورگەن قيىندىعىن كىسى باسىنا بەرمەسىن.

قاليلان اجەم، كەرەمەت اجارلى كىسى بولاتىن، كيىمدى جاراستىرىپ كيەتىن. وتىرعان جەرىندە ءدىن اشىپ سويلەپ، ءازىلىن ايتىپ، ەلدىڭ ءبارىن قىران- توپان كۇلكىگە كومىپ، كوشەلى اڭگىمەنى ءوزى دە ايتىپ، ونى تىڭداي دا بىلەتىن، كوكىرەك كوزى وياۋ عاجاپ جان بولاتىن. اجەلەرىڭ قازىرگى تىلمەن ايتقاندا وتە ءبىر پروگرەسسيۆتى كوزقاراستاعى ادام ەدى. مەن قولىنا كەلىن بولىپ تۇسكەندە: –سەن ءوزىڭ تىم شىڭجاۋسىڭ، قولىڭنان كولحوزدىڭ اۋىر جۇمىسىن اتقارۋ كەلمەيدى، مەن باردا كۇيەۋىڭنەن قالماي وقىپ ال،– دەپ پەدۋششيليششەدە وقۋىما ءوزى رۇقسات بەرگەنى دە سول كوزىنىڭ اشىقتىعى ەمەس پە. باسقا ۋاقىتتا ءشوپ باسىن سىندىرمايتىن اجەم ۇيگە قوناق كەلگەندە: –بارىپ دومبىراڭمەن ءان سالىپ بەر، مىنا جەردەگى جۇمىسىڭدى مەن اتقارا بەرەيىن،– دەپ، جانە جاس بوسانعان كۇنىمدە قىرىق كۇنگە دەيىن قولىمدى مۇزداي سۋعا تيگىزبەي جاس بالاشا كۇتەتىن ەدى، جارىقتىق. سول اجەم ايتاتىن. بۇل ۇيگە مىقتاپ تيگەن كوز بار. كەزىندە شالدار، ءتىل كەستىرمەي بولمايدى دەگەندە اتالارىڭ كونبەي قويىپ ەدى دەپ.

ءتىل كەستىرۋدىڭ شارتى اۋىر بولادى. ونى ورىندايتىن شاڭىراق بىرنەشە اي بويىنا ۇيلەرىن وڭاشا تىگىپ، ەشكىممەن قاتىناسپايدى، تىلدەسپەيدى. قوناق قابىلدامايدى، قانداي جاقىنىنىڭ ۇيىندە قۋانىش، قايعى بولىپ جاتسا دا توبە كورسەتپەيدى، وقشاۋ وتىرىپ ءتىل كەستىرۋدىڭ بارلىق شارتىن ورىنداعاندا عانا بارىپ ءتىل-كوز كەتەدى. بىراق قاشاننان قوناقجاي، ەسىگى جابىلماعان، اسى ءدامدى، قولى بەرەكەلى بايبىشەلەرى بار، سۇتتەرىنە دەيىن باپتاپ پىسىرەتىندىكتەرى سونداي «ۇزەڭگى تاستاسا ۇزىلمەس قاليلان-ارداق قايماعى» –دەگەن اتاققا يە بولعان ءۇيدىڭ يەلەرى بۇل شارتتى ورىنداي المايتىندىقتارىن ايتىپ، اقساقالداردان رۇقسات سۇرايدى.
ال اكەلەرىڭنىڭ سابدەنبەكوۆ ەمەس تولەۋحان سەيدازىموۆ بولۋىنىڭ وسىنداي تاريحى بار، تاتۋلىقتىڭ، باۋىرمالدىقتىڭ، قوناقجاي، مەيماندوستىقتىڭ ۇلگىسى بولعان اتا اجەلەرىڭدى ۇمىتپاي، سول ءداستۇردى جالعاستىرا بەرۋ مىندەتتەرىڭ. «بي بولماساڭ دا، بي تۇسەتىن ءۇي بولىڭدار»-قوناعى كوپ، كىسى تۇسكەن ۇيدە كوشەلى اڭگىمە تىڭداپ وسكەن بالالار جامان بولمايدى،- دەدى انام نەمەرەلەرىنە.

انار تىلەۋحاننىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىنان

Abai.kz