كورنەكى سۋرەت

كەشە «Abai.kz» اقپارتتىق پورتالىندا جارىق كورگەن جۋرناليست نۇرگەلدى ابدىعانيۇلىنىڭ «قىتايدان قاشقان اعايىن دەلدالدارعا جەم بولىپ جاتىر» اتتى ماقالاسىنا وراي، ءبىر-ەكى اۋىز ءسوز ايتۋعا تۋرا كەلىپ تۇر.

ماقالادا قازاقستانىڭ جوعارعى وقۋ ورىندارىندا وقيتىن ستۋدەنتتەردىڭ تۇراقتى تىركەۋگە تۇرا الماي، دەلدالدارعا جەم بولعانى ءسوز بولىپتى.

الدىمەن وسى كەلەڭسىزدىكتىڭ بەتىنىڭ اشىلۋىنا ىقپال ەتكەن "اتاجۇرت جاستارى" ەرىكتىلەر بىرلەستىگىنىڭ ازاماتتارىنا العىس ايتۋىمىز كەرەك!

اشىعىن ايتۋ كەرەك، جوعارعى وقۋ ورىندارىنا وقۋعا تۇسكەن ەتنيكالىق قازاق ستۋدەنتتەر ءۇشىن جاي تىركەۋگە تۇرۋعا جانە تۇراقتى تىركەۋگە تۇرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن الۋ ماسەلەسى «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭى (2011 جىلعى 22 شىلدەدەگى № 477-IV) اياسىندا تولىق شەشىلىپ قويعان. اتاپ ايتار بولساق، اتالعان زاڭنىڭ «ءبىلىم الۋ ماقساتىندا كەلەتىن كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ نەگىزگى قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى» دەگەن 33-بابىندا بىلاي دەپ جازىلعان:

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ءبىلىم الۋ ماقساتىمەن كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتار وقۋعا تۇسكەننەن كەيىن:

1) تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك، ورتا بىلىمنەن كەيىنگى، جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ جاتاقحانالارىندا ۋاقىتشا تىركەلۋگە;

2) تۇراقتى تۇرۋعا جانە جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ تۋرالى ءوتىنىشحات بەرۋگە قۇقىعى بار.

بۇل نورما «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنا 2015 جىلى وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلگەن كەزدە ەنىپ، 2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان بەرى اتقارۋعا بەرىلگەن.

وكىنىشكە وراي، شەتتەن كەلگەن ۇلتى قازاق ستۋدەنتتەر ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قولى قويىلعان زاڭداعى وسى قۇقىعىن ءوز دەڭگەيىندە پايدالانا الماي كەلەدى.

قازاقتا «ءوزى جامان كىسىنى تۇيەنىڭ ۇستىنەن يت قابادى» دەگەن كەرەمەت ماقال بار. ستۋدەنت دەگەن – زيالى قاۋىمنىڭ وكىلى! ونىڭ ۇستىنە، زاڭنىڭ بۇل  بابى جايىندا از جازىلىپ، ايتىلىپ جاتقان جوق، تۇسىنەتىن ۋاقىت الدە قاشان جەتتى! ەندى قۇدايدىڭ ءوزى بەرىپ تۇرعان وسىناۋ جەڭىلدىكتەن پايدالانا الماسا، ستۋدەنت ءىنى-قارىنداستارىمنىڭ ءوز وبالى وزىندە، يت پەن قۇسقا جەم بولعانى – بولعان!

قانداس ستۋدەنتتەردىڭ دەلدالدارعا الدانىپ، وسىلايشا قاڭعىپ قالۋىنا تاعى ەكى باستى سەبەپشى كىسى بار. ونىڭ بىرەۋى – جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جاتقحاناسىن باسقارۋشىلارى بولسا، ەكىنشىسى – كوشى-قون قىزمەتى پوليتسياسىنىڭ ينسپەكتورلارى!

جاسىراتى جوق، مىنە، زاڭ جوباسى قولدانىسقا ەنگەلى ءۇش جىلعا تاياپ كەلەدى، وسى ەكى مەكەمەنىڭ ەكەۋى دە وسى باپتى (جەڭىلدىكتى) ءالى كۇنگە دەيىن بىلمەيدى. استانادا ورنالاسقان ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن س. سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى عانا ءبىزدىڭ ايعايىمىزدىڭ ارقاسىندا (https://abai.kz/post/48285 ), ارەڭ دەگەندە وسى نورمانى ورىنداعانداي بولدى.

اتالعان زاڭدا قۇقىقتارى اشىق جازۋلى تۇر، ستۋدەنتتەر جاتاقحانادا تۇرىپ جاتقان سوڭ، جاي تىركەۋگە دە، تۇراقتى تىركەۋگە دە سول جاتاقحانادا تۇرۋعا مىندەتتى.

ەگەر، باسقا مەكەنجايعا تۇراقتى تىركەۋگە تۇرىپ، ىقتيارحاتقا نەمەسە ازاماتتىققا قۇجات وتكىزسە، سول جەردە تۇرۋىڭ كەرەك. بولماسا، تىركەلگەن جەرىندە تۇرماعانىڭ ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى» كودەكسىنىڭ 517-بابىنىڭ 2 تارماعىنا ساي، جاۋاپقا تارتىلىپ، ون بەس ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە ايىپپۇل تولەيسىڭ، نە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەگىنەن اكiمشiلiك جولمەن شىعارىپ جiبەرىلەسىڭ! ستۋدەنتتەر مۇنى جاقسى بىلگەنى ءجون!!!

وتاندى ءسۇيۋدىڭ باسى – ءوز مەملەكەتىڭنىڭ زاڭىن سىيلاۋدان باستالادى. ارينە، بارلىق زاڭدى ءبىلۋ مىندەت ەمەس تە شىعار، دەگەنمەن شەتتەن كەلىپ، قازاقستان توپىراعىنا اياق باسقان سوڭ، مۇمكىندىك بار، بارلىق قانداستارىمىز، وزدەرىنە قاتىستى «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنىڭ تارماقتارىن اقتارىپ، وزدەرىنىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن ءبىلۋى كەرەك! ولاردىڭ باسىندا، ارينە، ستۋدەنتتەر مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى تۇرۋعا مىندەتتى. سونىمەن بىرگە، جوعارى وقۋ ورىندارى دا جاڭا وقۋ جىلى باستالا سالىسىمەن ارنايى مامانداردى، كوشى-قون قىزمەتى پوليتسياسىنىڭ جاۋاپتىلارىن شاقىرىپ، شەتتەن ورالعان ستۋدەنتتەرگە زاڭ جونىندە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ وتىرۋى ءتيىس! سونداي-اق، كەزىندە شەتتەن كەلىپ، جوو-دا قىزمەت اتقاراتىن عالىمدار مەن مۇعالىمدەر دە بۇل جۇمىستى قاپەرىنە الىپ، ارتىنان كەلگەن جەرلەستەرىنە جول سىلتەپ وتىرسا، ارتىق بولماس ەدى.

قىقارتىپ ايتقاندا، بۇل ىسكە ءوز قۇقىعىن بىلمەگەن ستۋدەنتتەر دە، ولاعا زاڭدى ءتۇسىندىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزبەي قاڭعىتىپ، دەلدالدارعا جەم قىلعان جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ جاتاقحانا باسشىلارى دا، دۇرىس كەڭەس بەرمەگەن كوشى-قون قىزمەتى پوليتسياسىنىڭ ينسپەكتورلارى دا كىنالى!

ال، دەلدالداردىڭ ارەكەتى – قىلمىس!

قازاقستان – قۇقىقتىق مەملەكەت. ەگەر، ەتنيكالىق ستۋدەنتتەرگە جاتاقحانا باسشىلارى تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋ تۋرالى قولداۋحات بەرمەسە، ال بەرگەن قولداۋحاتتى كوشى-قون قىزمەتى پوليتسياسىنىڭ ينسپەكتورلارى قابىلداماسا، ول ستۋدەنتتىڭ انا ەكەۋىن قوسىپ سوتقا بەرۋگە تولىق قۇقىعى بار جانە سوتتا ءسوزسىز ويسىراتا جەڭىپ شىعادى!

اۋىت مۇقيبەك

05.07.2018

استانا

Abai.kz