تiل ماسەلەسiن 33 جىلعا سوزبايىق
قازاق حالقىنا،
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتi ن.نازارباەۆقا،
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-مينيسترi ك.ماسiموۆكە،
قازاقستان پارلامەنتi سەناتىنىڭ توراعاسى ق.توقاەۆقا،
قازاقستان پارلامەنتi ءماجiلiسiنiڭ توراعاسى و.مۇحامەدجانوۆقا،
پارلامەنت دەپۋتاتتارىنا
قوعامدىق ۇيىمدار مەن پارتيالاردىڭ ۇندەۋI
بiز الماتى قالاسىنداعى قوعامدىق ۇيىمدار، ساياسي پارتيالار مەن جاستار ۇيىمدارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكiمەتi ازiرلەگەن "تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2011-20 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاماسى" جوباسىنا قاتىستى تومەندەگiشە مالiمدەمە جولدايمىز
قازاق حالقىنا،
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتi ن.نازارباەۆقا،
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-مينيسترi ك.ماسiموۆكە،
قازاقستان پارلامەنتi سەناتىنىڭ توراعاسى ق.توقاەۆقا،
قازاقستان پارلامەنتi ءماجiلiسiنiڭ توراعاسى و.مۇحامەدجانوۆقا،
پارلامەنت دەپۋتاتتارىنا
قوعامدىق ۇيىمدار مەن پارتيالاردىڭ ۇندەۋI
بiز الماتى قالاسىنداعى قوعامدىق ۇيىمدار، ساياسي پارتيالار مەن جاستار ۇيىمدارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكiمەتi ازiرلەگەن "تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2011-20 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاماسى" جوباسىنا قاتىستى تومەندەگiشە مالiمدەمە جولدايمىز
انا تiلiمiز - ۇلتىمىزدىڭ جانى، مادەنيەتiمiزدiڭ نەگiزi جانە ەلدiڭ رۋحاني قۇندىلىعى. وسى ورايدا، قر كونستيتۋتسياسىندا "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتiك تiل - قازاق تiلi", "قازاقستاننىڭ بولاشاعى - قازاق تiلiندە" دەگەن ۇران بولىپ تۇرسا دا، بۇگiندە قازاق تiلi شىن مانiندە مەملەكەتتiك تiل بولا المادى جانە رەسپۋبليكا حالقىن بiرiكتiرەتiن نەگiزگi كۇشكە اينالمادى. مەملەكەتتiك انا تiلiمiزدiڭ بۇگiنگi احۋالى مۇشكiل. قازاقستاننىڭ تاۋەلسiزدiك العانىنا 20 جىلعا اياق باستى، تiل تۋرالى زاڭنىڭ قابىلدانعانىنا، مiنە، تابانى كۇرەكتەي 22 جىل تولىپ وتىر. سودان بەرi ۇلت زيالىلارى، اتاقتى جازۋشىلار، عالىمدار مەن تiل جاناشىرلارى تالاي مارتە بۇل ماڭىزدى ماسەلەلەردi كوتەردi. بiراق قازاقستاندا مەملەكەتتiك تiلدi ەنگiزۋ جانە دامىتۋ، iس جۇرگiزۋ وسى ۋاقىت iشiندە ءوز شەشiمiن تاپقان جوق.
مەملەكەتتiك تiلدi ءۇش تiلدiڭ بiرi ەتۋ - بۇل قازاق تiلiن السiرەتۋ جانە ورىس تiلiن مەملەكەتتiك تiل رەتiندە زاڭداستىرۋعا باعىتتالعان ۇكiمەتتiڭ قيتۇرقى ساياساتى دەپ بiلەمiز.
اتاپ ايتاتىن بولساق، رەسپۋبليكانىڭ مينيسترلiكتەرiندە، مەملەكەتتiك ورگاندارىندا، دەپارتامەنت جانە باسقارمالارىندا مەملەكەتتiك قىزمەتكەرلەر فورمالدى تۇردە عانا وقىتىلادى. ونىڭ دالەلi, ۇكiمەت جيىندارىنىڭ ءبارi ورىس تiلiندە وتەدi. ءالi كۇنگە دەيiن سەنات، ءماجiلiس دەپۋتاتتارى زاڭ جوبالارىن ورىس تiلiندە دايىنداپ، قازاق تiلiنە اۋدارىپ وتىر. سونداي-اق جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى ستۋدەنتتەردiڭ جارتىسىنان كوبiسiنە بiلiم ورىس تiلiندە بەرiلەدi. ال ورىس مەكتەپتەرiندەگi وقۋشىلاردىڭ مەملەكەتتiك تiلدi مەڭگەرۋ ساپاسى وتە تومەن. ناتيجەسiندە 9 جىل بويى مەكتەپتە ءدارiس العان ورىس جانە وزگە ۇلت بالالارىنىڭ قازاق تiلiندە اتى-ءجونiن ايتا الماۋى - بۇل بiلiم جانە عىلىم مينيسترلiگiنiڭ سالعىرتتىعى، مادەنيەت مينيسترلiگi تiلدەردi دامىتۋ كوميتەتiنiڭ دارمەنسiزدiگi.
قوعامدىق ۇيىمدار، قوزعالىستار، پارتيالار قر مادەنيەت مينيسترلiگi ۇسىنعان "تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2011-20 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاماسى" جوباسىن 10 جىلدىڭ ورنىنا 2-3 جىلمەن شەكتەۋدi ۇسىنادى. مەملەكەتتiك تiلدiڭ تاعدىرىنا الاڭداعان قوعامدىق ۇيىمدار، تiل جاناشىرلارى مەن ۇلت زيالىلارى مەملەكەتتiك تiلدiڭ مارتەبەسiن ساراپتاي كەلە، بيلiك باسىنداعىلارعا مىنانداي تالاپتار قويادى :
1. بiز ۇكiمەت، مادەنيەت مينيسترلiگiنiڭ تiل كوميتەتi جانە وبلىس، قالا اكiمدەرi "تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2001-10 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسىنىڭ" ورىندالعان-ورىندالماعانى، 10 جىلدا جۇرگiزiلمەك شارالارعا بيۋدجەتتەن قانشا قارجى بولiنگەنi جانە ونىڭ قالاي يگەرiلگەنi, ال يگەرiلمەگەنi ءۇشiن كiمدەردiڭ جاۋاپكەرشiلiككە تارتىلعانى جايىندا جۇرتشىلىققا رەسمي ەسەپ بەرۋiن تالاپ ەتەمiز!
2. بiز "تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاما" جوباسىن تالقىلاۋعا قاتىسقان پارتيا، قوعامدىق ۇيىمدار، زيالى قاۋىم - بارشا تiل جاناشىرلارى بۇل ءسوزبۇيدا جوبانى قابىلداۋعا بولمايتىنىن مالiمدەيمiز. مەملەكەتتiك تiلدi كونستيتۋتسيامىزدىڭ تالابىنا ساي قۇرمەتتەۋ نەگiزiندە ونى قولدانۋ مەن دامىتۋدى قىسقا مەرزiمدە - 3 جىلدا جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىنىنا كوزiمiز جەتiپ، وسى مەرزiمدi ۇستانعان جاڭا جوسپار جاسالۋى، اسا ماڭىزدى بۇل جالپىحالىقتىق iسكە تiلجاناشىرلارى ۇجىمدارىنىڭ وكiلدەرi قاتىستىرىلۋى قاجەت دەپ بiلەمiز!
كونستيتۋتسيامىزدا مەملەكەتتiك مارتەبە بەرiلگەن تiل ماسەلەسiن رەتتەۋدi 33 جىلعا سوزۋىمىز - وتە سوراقى جاعداي. مۇنداي ماسقارالىق دۇنيە ءجۇزiنiڭ ەشبiر ەلiندە، ەشبiر مەملەكەتتە بولعان ەمەس.
بiز استانا قالاسىنىڭ قوعامدىق ۇيىمدارى مەن بiرلەستiكتەرiنiڭ، ساياسي پارتيالاردىڭ مەملەكەتتiك تiلگە قامقورلىق جونiندەگi ۇندەۋiن تولىق قۋاتتايمىز!
بۇل ۇندەۋگە رەسپۋبليكالىق "مەملەكەتتiك تiل" قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ توراعاسى، "تاۋەلسiزدiكتi قورعاۋ" قوزعالىسىنىڭ توراعاسى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى مۇحتار شاحانوۆ، جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق "ازات" پارتياسىنىڭ تەڭ توراعالارى جارماحان تۇياقباي، بولات ابiلەۆ، قازاقستان كوممۋنيستiك پارتياسى ورتالىق كوميتەتiنiڭ بiرiنشi حاتشىسى عازيز الدامجاروۆ، حالىقارالىق "قازاق تiلi" قوعامىنىڭ پرەزيدەنتi اكادەميك، پروفەسسور ومiرزاق ايتبايۇلى، "جاس الاش" گازەتiنiڭ باس رەداكتورى رىسبەك سارسەنباي، رەسپۋبليكالىق "الاش" تاريحي زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ پرەزيدەنتi حايروللا عابجالەلوۆ، "تانىم" پiكiرسايىس كلۋبىنىڭ جەتەكشiسi كەنەباي جۇماش، "حالىق دابىلى" قوعامدىق بiرلەستiگiنiڭ توراعاسى، كەنەسارى قاپتاعاەۆ، "كۇرەتامىر" قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتi ايسۇلۋ قىدىرباەۆا، "قازاقستان تاريحشىلار قاۋىمداستىعىنىڭ" توراعاسى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مامبەت قويگەلدi, "قىپشاقتانۋ ورتالىعىنىڭ" توراعاسى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور بولات كومەكوۆ، "ۇلت تاعدىرى" قوعامدىق بiرلەستiگiنiڭ توراعاسى دوس كوشiم، "جاسا، ازاتتىق!" قوعامدىق بiرلەستiگiنiڭ توراعاسى جاسارال قۋانىشالين، "بولاتحان تايجان" قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى مۇحتار تايجان، "اللاجار-قولداۋ" قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى مارات بوتەەۆ، ء"ال-ماشاني" حالىقارالىق قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى، پروفەسسور شامشيدەن ءابدرامانوۆ، "جاس قازاق ءۇنi" گازەتiنiڭ باس ديرەكتورى-رەداكتورلار كەڭەسiنiڭ توراعاسى قازىبەك يسا، الماتى قالاسى "قازاق تiلi" باسقارماسىنىڭ توراعاسى ەرنەست تورەحانوۆ، تiركەلمەگەن "العا" پارتياسىنىڭ توراعاسى كوزلوۆ ۆلاديمير يۆانوۆيچ، "قازاقستان-زامان" گازەتiنiڭ باس رەداكتورى ە.ايعاليۇلى، "قازاقيا" گازەتiنiڭ رەداكتورى ومiرزاق اقجiگiت، "اقساراي" ميۋزيكل تەاترىنىڭ كوركەمدiك جەتەكشiسi بولات اتاباي، ادiلەت" تاريح-اعارتۋ قوعامى توراعاسى بەيبiت قويشىباەۆ، "مەملەكەتتiك تiلگە قۇرمەت" بiرلەستiگiنiڭ ءتورايىمى، ءازiربايجان مادەني ورتالىعىنىڭ ءتورايىمى اسىلى وسمان، "جەبەۋ" رقب واك ديرەكتورى راحىم ايىپۇلى، "ۇجدان" قوعامدىق جاس تiلشiلەر كلۋبىنىڭ جەتەكشiلەرi ەربول ازامبەك، عابباس قابىشۇلى (جازۋشى), قازاقستاننىڭ جالپىۇلتتىق پاتريوتتىق قوزعالىسىنىڭ اتقارۋشى حاتشىسى جانبولات ماماي جانە باسقا دا بارلىعى 39 قوعامدىق ۇيىمداردىڭ وكiلدەرi قول قويعان.
