حالىق ءوسىمى – مەملەكەتتىڭ باستى بايلىعى
VII استانا ەكونوميكالىق فورۋمى مەن داعدارىسقا قارسى II دۇنيەجۇزىلىك كونفەرەنتسياسىنىڭ پلەنارلىق وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ دەموگرافيالىق ءوسىم بەرىپ وتىرعان ەلدەردىڭ ماسەلەسىنە نازار اۋدارۋعا شاقىرعان ەدى.
«الەمنىڭ كەدەي وڭىرلەرى دەموگرافيالىق تۇرعىدا قارقىندى وسۋدە. 2030 جىلعا دەيىنگى ارالىقتا جەردەگى حالىقتىڭ 90 پايىزعا جۋىق ءوسىمى افريكا مەن ازيا سەكىلدى ەكى ءوڭىردىڭ ەسەبىنەن بولادى. وسى ايماقتارداعى حالىقتىڭ كەدەيشىلىك دەڭگەيى ورتاشا ەسەپپەن 30 پايىزعا جۋىق كورسەتكىشكە تەڭ. بۇل ءوز كەزەگىندە بايلىقتى بولۋدەگى جاھاندىق تەڭسىزدىكتىڭ ارتۋىنا الىپ كەلۋدە»،-دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ءبىز بۇگىن قازاقستاننىڭ دەموگرافيالىق ءوسىمى جايلى از-كەم ءسوز قوزعاعاندى ءجون كوردىك.
اۋەلى رەسمي ستاتيستيكاعا كوز جۇگىرتەيىك، 2018 جىلعى 1 ناۋرىزعا ەلىمىزدەگى حالىق سانى 18 195,9 مىڭ ادامدى قۇرادى، سونىڭ ىشىندە قالالىقتار – 10 452,3 مىڭ (57,4%), اۋىلدىقتار – 7 743,6 مىڭ ادامدى (42,6%) قۇرادى. 2017 جىلعى 1 ناۋرىزبەن سالىستىرعاندا حالىق سانى 240,3 مىڭ ادامعا نەمەسە 1,3% ءوستى.
احات ورگاندارى ۇسىنعان ازاماتتىق حال اكتىلەرى جازبالارىنداعى مالىمەتتەردى وڭدەۋ ناتيجەسىندە، 2018 جىلعى قاڭتار-اقپاندا تۋىلعاندار سانى 63,1 مىڭ ادامدى قۇرادى، بۇل 2017 جىلعى قاڭتار-اقپانعا قاراعاندا 3,3% كوپ. تۋدىڭ جالپى كوەففيتسيەنتى 1000 ادامعا 21,35 تۋىلعانداردى قۇرادى.
2018 جىلعى قاڭتار-اقپاندا رەسپۋبليكا حالقىنىڭ تابيعي ءوسىمى 2017 جىلعى قاڭتار-اقپانمەن سالىستىرعاندا 3,1 مىڭ ادامعا نەمەسە 8,1% كوبەيىپ، 40,8 مىڭ ادامدى قۇرادى. تابيعي ءوسىمنىڭ جالپى كوەففيتسيەنتى 1000 ادامعا شاققاندا 13,80 ادامدى قۇرادى.
2018 جىلعى قاڭتار-اقپاندا رەسپۋبليكادا 1 جاسقا دەيىنگى 587 نارەستە ءولىمى تىركەلدى. 2017 جىلعى قاڭتار-اقپانمەن سالىستىرعاندا 1 جاسقا دەيىنگى شەتىنەگەن نارەستە سانى 8,5% كوبەيدى.
نارەستە ءولىم-ءجىتىمىنىڭ نەگىزگى سەبەبى - پەريناتالدىق كەزەڭدە پايدا بولاتىن جاعدايلار، بۇدان 2018 جىلعى قاڭتار-اقپاندا 261 نارەستە قايتىس بولىپ، نارەستەلەر اراسىنداعى جالپى ءولىم سانىنىڭ 44,5% قۇرادى. تۋا بىتكەن اۋىتقۋلاردان 138 نەمەسە 23,5%، تىنىس ورگاندارى اۋرۋلارىنان – 53 نەمەسە 9%، ينفەكتسيالىق پەن پارازيتارلى اۋرۋلاردان – 28 نارەستە نەمەسە 4,8% جانە جازاتايىم جاعدايدان، ۋلانۋدان جانە جاراقاتتان – 23 نەمەسە 3,9% نارەستە قايتىس بولدى.
2018 جىلعى قاڭتار-اقپاندا نارەستە ءولىم-ءجىتىمىنىڭ كوەففيتسيەتى 1000 تۋعاندارعا شاققاندا 9,31 قۇرادى.
كوشى-قون قىزمەتى ورگاندارى ۇسىنعان مالىمەتتەردى وڭدەۋ ناتيجەسىندە، 2018 جىلعى قاڭتار-اقپاندا ەلىمىزگە تۇرعىلىقتى تۇرۋعا كەلگەندەردىڭ تىركەلۋ سانى 2017 جىلعى قاڭتار-اقپانمەن سالىستىرعاندا 17% كەمىپ، 2580 ادام قۇرادى. ەلىمىزدەن كەتكەن كوشىپ-قونۋشىلاردىڭ تىركەلۋ سانى 32,4% كوبەيىپ، 4 537 ادام قۇرادى، كوشى-قوننىڭ ايىرىمى -1 957 ادام بولدى.
ەلىمىزدەگى نەگىزگى كوشى-قون الماسۋى تمد مەملەكەتتەرىمەن بولۋدا.
· تمد ەلدەرىنەن كەلگەندەردىڭ ۇلەسى 77,2%;
· تمد ەلدەرگە كەتكەندەردىڭ ۇلەسى 88,1% قۇرادى.
وڭىرارالىق كوشىپ-قونۋشىلاردىڭ ۇلەسىنە ەلىمىزدىڭ جالپى ىشكى كوشىپ-قونۋشىلار سانىنىڭ 33,8% كۇرادى. وڭىرارالىق كوشى-قوننىڭ وڭ ايىرىمى:
· استانا قالاسى – 3 127 ادام;
· الماتى قالاسى – 6 668 ادام قالىپتاستى.
حالىق ءوسىمى – مەملەكەتتىڭ باستى بايلىعى. سوندىقتان دا دەموگرافيالىق احۋالدى تۇراقتى زەرتتەپ وتىرۋ بولاشاق ءۇشىن وتە ماڭىزدى.
ەلباسى «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىندا دەموگرافيالىق ماسەلەگە ايرىقشا كوڭىل اۋدارعان. دەموگرافيالىق جاعداي قازاقستان ءۇشىن ارقاشان دا ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى. ونىڭ سەبەبى – جەرىمىز ۇلان-بايتاق كەڭ، ال حالقىمىزدىڭ سانى الدەقايدا از.
دەموگرافيا – كەز كەلگەن مەملەكەتتiڭ باستى قازىناسى، بولاشاعى، تiرەگi. قايسىبiر مەملەكەت بولسىن، ءوز ۇلتىمەن عانا تولىققاندى مەملەكەت. شىنى كەرەك، دەموگرافيالىق سەرپiلiستi بiزدiڭ ەلدiڭ كۇتكەنi قاشان. ءدۇيiم قازاق ارمانداعان 20-25 ميلليونعا قاشان جەتەمiز؟ قازاقتىڭ ەندiگi ارمانى – حالىق سانىنىڭ كوبەيۋi. ارينە، قاراعا باتقان حانعا دا باتپاي قويمايتىنى سياقتى، ەلباسى جىل سايىنعى جولداۋىنىڭ بiر تارماعىن دەموگرافيالىق احۋالعا ارنايدى.
ونىڭ iشiندە انا مەن بالاعا ارنالعان اتاۋلى كومەك، جاردەماقى، كوشi-قون: ورالماندار مەن اتا-مەكەنiنە بiرجولا كەلەتiن قانداستارعا كومەك قولىن سوزۋ سىندى بiرقاتار ماسەلەلەر ءسوز بولادى.
Abai.kz
