مەن جانى دەرتتى اداممىن. ءوي، بىراق قازىر كىمنىڭ جانى دەرتتى ەمەس دەرسىڭ. دەگەنمەن، مەنىكى ەشكىمگە ۇقسامايتىن بولەكشە دەرت. ول دەرت – بىرەۋدى كورە الماۋدان جانە بىرەۋگە تيىسپەسەم تۇرا المايتىن ادەتتەن پايدا بولعان. بويىمداعى وسى دەرت بۇرىندارى اندا-ساندا مازالايتىن ەدى، قازىر جاسىم ەلۋدىڭ تورتەۋىنە كەلگەندە ءتىپتى قۇتىرىپ كەتتى.

نەگىزى، مەن تازا دا جاقسى اداممىن. مەنىڭ دەرتىمدى قوزدىراتىندار اينالامداعى ادامدار عوي. ولاردىڭ ءبارى وڭباعاندار، جەمقورلار، الاياقتار، ەلگە، حالىققا زياندىق ويلايتىن سۋاياقتار بولىپ كورىنەدى دە تۇرادى ماعان. راسىن ايتسام، مەن مۇنداي دەرتكە بالا كەزدەن شالدىعىپپىن. شالدىقتىرعان – ءوزىمنىڭ قازاق ەمەس، بىراق مۇسىلمان جۇرتىنان شىققان انام. مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزىمدە ول ۇنەمى سوۆحوزدىڭ ديرەكتورى مەن باسقا دا باستىقتاردىڭ ۇستىنەن ارىز جازاتىن. ولارمەن قوسا، كۇللى اۋىلدىڭ ادامدارىن جامانداپ وتىراتىن. وسىدان با، ءوز انامنان جانە ءوز وتباسىمىزدان، قالا بەردى، وزىمنەن باسقا ادامداردىڭ بارلىعى جامان دەگەن پيعىل مەنىڭ ساناما ءسىڭىپ كەتكەن. سودان بولسا كەرەك، مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزىمدە ەش بولماسا، ءبىر بالامەن شىن دوستاسپاپپىن. ويتكەنى انامنان العان تاربيەم بويىنشا، وقۋشىلاردىڭ ءبارىنىڭ بويلارىندا كەمشىلىك كوپ، تەك ءوزىم عانا تازامىن.

مەن، وسىلايشا، جالعىز جورتاتىن ءبورى سياقتى بولىپ ءوستىم. بويىمداعى الگىندەي دەرت بىرگە قوسا ءوستى. ەندى  بىرەۋدىڭ ءسال عانا كەمشىلىگىن ايتپاسام، ونى سىرتتاي كەلەكە قىلماسام، تەك جۇرە المايتىن جاعدايعا جەتتىم. بىراق اينالامدىعى جىگىتتەردىڭ كەمشىلىكتەرىن ىلعي كورسەتە بەرۋگە، كەيبىرىنىڭ جەتىستىكتەرىن كۇندەي بەرۋگە، شىنىمدى ايتسام، قورىقتىم. سەبەبى، ءبىر-ەكى رەت وسىلاي ىستەپ ەدىم، وڭباي تاياق جەپ قالدىم. سوندا دا، ءوز تىرلىگىمدى تۋرالىققا بالايتىن ادەتتەن ارىلا الماي، ىلعي وزىمدىكىن ءجون سانايتىن ادام بوپ ءوستىم.

ءسويتىپ، تابيعاتىممەن بىتە قايناسقان دەرت قانشا تاياق جەسەم دە، قانشا ءسوز ەستىسەم دە باسىلمادى. ءسويتىپ جۇرگەندە ۇيلەندىم. العاشقى ماحابباتىم مەنىڭ تەك تۋرالىقتى قۋاتىن قىلىقتارىما شىدامادى ما، الدە، شەشەمنىڭ ادۋىندى مىنەزىنە توزبەدى مە، كەشىكپەي كەتىپ قالدى. مەن ەندى تيىسەتىن قارا تاپپاي، قاتتى قينالدىم. اقىرى، «ءوزى اسىراعان كۇشىك ءوزىن قاۋىپتىنىڭ» كەرىنە ءتۇسىپ، تۋعان شەشەممەن ايتىسقا ءتۇستىم. سودان شەشەم دە قايتپادى، مەن دە قايتپادىم، ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدا نەبىر ايتىستار ءجۇردى، قۇلاق ەستۋگە ۇيالاتىن نەبىر بىلاپىت سوزدەر ايتىلدى. سوڭىندا مەن بايدان شىققان ءبىر قاتىندى الىپ، ۇيدەن كەتىپ تىندىم.

اقىماق جۇرت مەنىڭ تىرلىگىمدى قاتە دەستى. مەن وزىمدىكىن ءجون دەدىم. ويتكەنى ەرتە ولگەن اكەمنەن كەيىن شەشەم ءجۇرىس جاساعان. ارينە، ونىڭ جۇرگىشتىگىن كوزبەن كورگەنىم جوق. جۇرت سولاي دەگەن. ال ماعان جۇرتتىڭ ايتقانى جەتكىلىكتى. «جەل تۇرماسا، ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى» دەگەن ءپرينتسيپتى قاتتى ۇستاناتىن مەن، كولدەنەڭ ءسوزدىڭ بەكەر شىقپايتىنىنا اركەز سەنىمدىمىن. وسى سەنىممەن مەن شەشەمنىڭ اركىممەن ويناس جاساعانىن  جۇرتتىڭ كوزىنشە ونىڭ بەتىنە باسىپ، ءوزىمنىڭ قىلىعىمنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەپ شىقتىم. ول ازداي، كۇيەۋدەن اجىراسقان تۋعان قارىنداسىمنىڭ دا جۇرگىشتىگىن كوپكە جاريا قىلىپ، ونىڭ دا ماسقاراسىن شىعاردىم. «تۋعان قىزىڭدى اركىمنىڭ قۇشاعىندا جاتاتىن «ترياپكا» قىلىپ تاربيەلەگەن – سەن! ويتكەنى ءوزىڭ دە سونداي بولعانسىڭ!» – دەپ ايقايلادىم شەشەمە سو كەزدە.

سوندا شەشەمنىڭ اۋزىنا قۇم قۇيىلعان. ءارى مەن العاش رەت ۇلكەن ايتىستا جەڭىسكە جەتكەم. سودان باستاپ، كىممەن ايتىسسام دا، تەك جەڭىسكە جەتۋدى مۇرات تۇتاتىن پيعىل سىڭگەن ساناما. سول پيعىلمەن شەشەمدى اقىرىنا دەيىن جەڭەيىن دەگەن نيەتپەن «ايتىسقان وسىنداي بولادى» دەپ، ەڭ سوڭىندا، ونى  اكەمنەن قالعان ۇيدەن سوت ارقىلى قۋىپ شىعىپ، ءوزىن قاريالار ۇيىنە وتكىزىپ جىبەردىم. قارىنداسىمدى ەل كەزدىرىپ، تەنتىرەتىپ جىبەردىم. تىرىسىندە جابايى بورىگە ۇقساس مەنىمەن ايتىسقانى ءۇشىن «ولمەسە، ومىرەم قاپسىن» دەپ، كەيىن قاريالار ۇيىندە قايتىس بولعان شەشەمە بارعانىم دا جوق.

مەن، نەگىزى، جازۋعا تالانتىم بار اداممىن. ەلدەن ەرەك جانر – ساتيراعا قالام تارتقام. ءبىر-ەكى گازەت شىعارىپ، جۋرناليست، رەداكتور  اتانعام. بىراق جۇرتتى ەلەڭ ەتكىزەر قانشا نارسە جازسام دا، كورەالماۋشىلار مەنى كوزدەرىنە ىلگىلەرى كەلمەدى. وسىدان كەيىن بۇرىنعىدان بەتەر قاتايدىم. ءوزىمدى مەنسىنبەگەندەرگە كورسەتەيىن دەگەن ويمەن بىرەۋلەردىڭ ۇستىنەن ارىز بەن جالا ماقالالار جازا باستادىم. وسىلاي ەتىپ ەدىم، قالاي ەكەن-ءا، ءبارى ورە تۇرەگەلىپ، مەنىمەن ساناساتىن، ايتىساتىن جاعدايعا جەتتى. سويتسەم، مەنى تالانتىم – ساتيرادا دا  ەمەس، جۋرناليستيكادا دا ەمەس، بىرەۋدىڭ سوڭىنان شام الاپ تۇسەتىن قىراعىلىق قاسيەتپەن استاسادى ەكەن.

سىرتتاي ەستيمىن، بىرەۋلەر مەنى جامان ادام دەيدى ەكەن. سولاي ايتقانداردىڭ وزدەرى جامان. جىگىت بولعان شاعىمنان وسى كۇنگى  كىسى اعاسى بولعان جاسىما دەيىن قانشاما جىگىتتەر مەنىمەن دوستاسۋعا ىنتىقتى. جاسىراتىنى جوق، كەيبىرىمەن جاقسى دوستاستىم. نەبىر سىرلارىن ايتتى. الايدا مەنىڭ بويىمداعى تۋراشىل مىنەز ولاردىڭ  كەيبىر قىلىقتارىن كوتەرمەيدى. سويتەم دە، دەرەۋ سولاردىڭ ارتىننان «كومپرومات» جيناي باستايمىن. ءبىر كەزدەرى ماعان ايتقان سىرلارىن ەندى وزدەرىنە جاۋ قىلام. سودان بەرى جانىمدا ءبىر جان دوسىم، ءبىر جاقىن جولداسىم جوق. وعان وكىنبەيمىن. كىلەڭ پالەقورلار مەن يتمىنەزدىلەرمەن دوس بولعانشا، ادالدىق جولىندا جالعىز جۇرگەنىم، جالقى ارپالىسقا تۇسكەنىم ابزال. قازىر بايقاسام، بارعان، ىستەگەن ورىندارىمداعى پالەقور، جالاقور، ىشكىش، جەگىش، جالپى ناشار پەندەلەردى قويعا ۇقساتىپ ماڭىراتىپ، بوتاعا ۇقساتىپ اڭىراتىپ كەتىپپىن. يتكە ۇقساتىپ ۇلىتىپ كەتكەندەرىم دە از ەمەس. جالپى، مەن بارعان جەرىمدە لاڭ سالىپ جۇرگەندى جاقسى كورەم. ويتپەسەم، ءىشىم كەۋىپ، جۇرەگىم جاسىم، كوڭىلىم پاسەيىپ، قاتتى اۋىرىپ قالام.  

قانشا دەگەنمەن، مەن شىلي اقىماق ادام  ەمەسپىن عوي، كەيدە ءوزىمنىڭ دە كوتىمنەن بوعىم اعىپ جاتقان لاس ەكەنىمدى سەزەم. بىراق ماعان جۇرتتىڭ  كەمشىلىكتەرى مەنىكىنەن ون ەسە ارتىق بولىپ كورىنەدى دە تۇرادى. سونداي سەنىمگە توقمەيىلسىگەن مەنىڭ بىرەۋگە اقىل  ايتقىم، بارلىق جەردە اقىلدى كورىنگىم، بولماسا الدەكىمدى مۇقاتقىم كەلەدى دە تۇرادى.

كورە المايتىندار مەنى وبلىستىق بەلدى تەلەارنالدار مەن گازەتتەرگە جۇمىسقا الدىرمادى. بىلەمىن، ولارعا مەن ءتارىزدى ءبىلىمدى دە تالانتتى، اياعىنىڭ  ىزى تۇسكەن جەردە تۋرالىقتى ىزدەيتىن تالاپشىل ءھام قوعامشىل جان كەرەك ەمەس.

ءا، ايتپاقشى، «وتىرار» ارناسىنىڭ جانىنان شىعاتىن «رابات» گازەتىنە باس رەداكتور بولعان ەكەنمىن عوي. ءبىر ايدان كەيىن ونىڭ قاتىن باسشىسى بارلىق سىرىمدى ءبىلىپ قويىپ، جۇرتقا جاريا ەتىپ جۇرەر دەپ قورىقتى ما، مەنى قىزمەتتەن قۋىپ جىبەردى. سودان كەيىن ءبىر گازەتكە باردىم ءتىلشى بولىپ. باعانادان بەرى ايتىپ جاتىرمىن عوي، مەن بارعان جەرىمدە كەمشىلىكتى اشپاسام، بولماسا، بولماعاندى بولدى قىلىپ، تىنىش ورتانى الاتايداي بۇلدىرمەسەم، ارتىمنىڭ قىشۋى قانبايدى دەپ. مۇندا كەلگەندە، جاتقان بىلىقتىڭ ۇستىنەن ءتۇستىم. نەگىزى، ىزدەگەنىم دە وسى ەدى. ەكى ايدان سوڭ باس رەداكتورمەن ايتىسا باستادىم. تاعى  ەكى اي وتكەندە ونىڭ اياعىن اسپاننان كەلتىرىپ، جەتى جىلعا سوتتاتتىم دا جىبەردىم.

مەن جامان كەكشىل اداممىن. كەكشىلدىگىم، البەتتە، تەك تۋرالىق جولىندا. قايبىر جىلى ورتالىق بازاردا شىعاتىن گازەتتىڭ  كومپيۋتەرىن ۇيگە جاسىرىپ، يەلەنىپ الدىم. سەبەبى بازاردا اقشا كوپ، كومپيۋتەر كەرەك بولسا، باسقاسىن السىن دەپ ويلادىم.

ءبىر كەزدەرى ناقتى قۇجاتىنىڭ بار-جوعىن وزىمنەن باسقا ەشكىم بىلمەيتىن ءبىر باسپا اشىپ، وتىرىك مالىمەتتەرمەن تالاي كىتاپ شىعاردىم. قۇدايدىڭ ءبىر ساقتاعانى – وسى قۋلىعىمدى ەشكىم بىلمەدى. ءاي، بىراق بىلسە، وزدەرىنە شابۋىل جاسايتىن ەدىم، سەبەبى، وندايلاردىڭ شيكى تىرلىكتەرىن ءبىر-ءبىر پاپكا قىلىپ، جيناستىرىپ قويعانمىن.

سول جىلدارى ءبىر بايلاردىڭ  عيماراتتارىن جالعا الىپ وتىردىم. ولاردىڭ ىشىندە قوناقۇي دە بار ەدى. بىراق سولاردىڭ بىردە-بىرۋىنە اقشا تولەمەپپىن. تالايىنان قاشىپ قۇتىلىپ  كەتتىم، تالايىنىڭ اقشاسىن «بۇگىن ەرتەڭ بەرەم» دەپ الداپ كەتتىم. ولار مەن اقشا بەرمەسەم دە، جۇتاپ قالمايتىن بايلار عوي جانە مەن سياقتى ادال ءارى ارتىق دۇنيەسى جوق ادامنان اقشا العانشا، ولە سالماي ما...

قايبىر ۋاقىتتا بىرنەشە پاتەرلى ءبىر كوپقاباتتى ءۇيدىڭ تۇرعىندارى مەنى سول ءۇيدىڭ «دومكومى» ەتىپ سايلادى. تۇرعىندارمەن كەلىسىم بويىنشا، سول ءۇيدىڭ قىرىقتان اسا پاتەرلەرىنىڭ سۋلارى مەن جارىعىنا كەتەتىن اقشانى مەن جينايتىن بولدىم. جينالعان اقشالاردى ۇكىمەتكە وتكىزۋىم كەرەك. بىراق تۇرعىنداردىڭ وزدەرى اقىماق. سۋ مەن جىلۋدىڭ اقشاسىن ءبىر ۋاقىتتا جينامايدى. بەس-التى اي بويى ءار كۇنى جينالعان اقشانى وزىمە جاراتىپ جىبەردىم. كەيىن ءبارى ماعان جابىلدى. مەن وزدەرىنىڭ كەمشىلىكتەرىن، ياعني اقشانى بەلگىلەنگەن كۇنى وتكىزبەگەندەرىن العا تارتىپ، بارلىعىن جەڭىپ كەتتىم. ودان سوڭ، ماعان سەنبەيتىندەرى بار ەكەن، نەلەرى بار مەنى «دومكوم» سايلاپ. ونى قويا بەرشى، بارىنەن بۇرىن تۇرعىنداردىڭ ماعان وتكىزگەن اقشالاردىڭ بارلىعى ادال ەڭبەكپەن كەلگەن ەمەس. بۇل جەردە مەن «ۇرىنى قاراقشى تونايدىنىڭ» قىلىعىن جاسادىم. بىرەۋى بىردەڭە ىستەي الدى ما ماعان؟

اينالامداعى جولى مەن قولى تازا ەمەستەر ءبىر-ءبىرىن تاۋىپ، ىلعي توپتاسىپ  الادى. وندايلار مەنى قاتارلارىنا قوسقىسى كەلمەيدى. ارالارىنا بارا قالسام، ءبارىنىڭ كوزدەرىنەن «ءاي، كەت!» «ءا، كەت!» دەپ تۇرعانداي كوزقاراستى  سەزەم. وسىنداي كەزدە جۇرەگىمدەگى ادالدىق پەن كوڭىلىمدەگى تازالىق تاعى باس كوتەرىپ، زيانكەستەرمەن ارى قاراي ارپالىسقىم كەلىپ كەتەدى. بىراق مەن بىرەۋدى مۇقاتار الدىندا ەشقاشان اسىقپايمىن. الدىمەن ونىمەن جاقىن ادامداردىڭ كوڭىلىن تاۋىپ، ول تۋرالى بارلىق جاقسى-جامان مالىمەتتەردى جيناپ الامىن. مالىمەتتەردىڭ وتىرىك-راستىعىنا ءمان بەرمەيمىن. سودان سوڭ عانا وعان قارسى شابۋىلدى باستايمىن.

قىسقاسى، ماعان جاقپاعانداردىڭ بارلىعى ارام ادامدار. بۇل جولدا ەشكىمدى ايامايمىن. تۋعان شەشەمدى دە اياماعىنىمدى جوعارىدا كوردىڭدەر عوي. وسىدان كەيىن  تۋرالىق جولىندا مەنى بىرەۋدى ايايدى، بىرەۋگە جاقسىلىق تىلەيتىن دوس بولادى دەپ ويلايسىڭدار ما... وسىنداي شىنشىلدىقتىڭ ارقاسىندا (مايدا-شۇيدا ادامداردى ايتىپ قايتەم) ءوز رۋىمنان شىققان ءبىر ۇلكەن جازۋشىمەن، رەسپۋبليكاعا بەلگىلى ءبىر اقىن قاتىنمەن سوتتاستىم. اناۋ جازۋشى مەنىڭ ۇلكەن بالامنىڭ  بىرەۋدى اتىپ سوتتى بولعانىن، ەكىنشى بالامنىڭ بىرەۋدىڭ «سوتكاسىن» ۇرلاپ قامالعانىن ايتىپ، ال انا قاتىن تىرەۋىشىنىڭ مىقتىلىعىنىڭ ارقاسىندا وسى سوتتا مەنى جەڭىپ كەتتى. سوت ماعان اقشالاي ايىپپۇل سالدى. بىراق ەكى ايىپپۇلدى دا تولەگەن جوقپىن. مەنىڭ اقىلىم، كەرەك بولسا، سۋديالار مەن سوت ورىنداۋشىلارىن دا اقىماق قىلۋعا جەتەدى.

ءبىر كەزدەرى مەن  قر پرەزيدەنتىنە، ونىڭ ساياساتىنا، قازىرگى بيلىكتىڭ جۇمىس تاسىلىنە قارسى شىققام. ن. ءا. نازارباەۆتى ابدەن جامانداعام، سىباعىم. 2000 جىلداردىڭ باسىندا جەكەمەنشىك گازەت شىعارىپ، ونىڭ ءبىرىنشى بەتىنە سول كەزدەگى ءبىر وبلىستىڭ  اكىمى بولعان، كەيىن ەلباسىعا قارسى شىعىپ، شەتەلگە قاشىپ كەتكەن عالىمجان جاقيانوۆتىڭ ۇلكەن سۋرەتىن باسىپ، «بولاشاق پرەزيدەنت – وسى!» دەپ جازىپ قويعام. سول ءۇشىن جاۋاپقا دا تارتىلعانمىن.

ارتىنشا، كۇن كورۋىم قيىن بولىپ كەتۋى سەبەپتى تامىر-دوس، جورا-جولداس سىندىلارعا ءبىراز ۋاقىت ءتيىسۋىمدى قويدىم دا، ۇكىمەتكە دەگەن كوزقاراسىمدى دەرەۋ وزگەرتتىم. ەندى جۇرگەن جەرىمدە پرەزيدەنت پەن ۇكىمەتتى، اكىمدەردى ماقتاي باستادىم. جوعارى جاقتاعىلارعا جاعىنۋ ماقساتىندا «جەمقورلىق – قورلىق» دەگەن گازەت، وزدەرىن ماقتاعان ەكى-ءۇش اكىمنەن باسقا ەشكىم  وقىمايتىن ءبىر-ەكى سايت اشتىم. جەمقورلىقپەن اينالىسقان تالاي شەنەۋنىكتەردى گازەتىمە باسامىن دەپ قورقىتىپ، اقشالارىن الا باستادىم. سايتىمداعى شالا-پۇلا ستيلدەرمەن جازىلعان ماقالالارىمدى وقىعان ءبىر-ەكى اكىمنەن ماقتاۋ ەستىدىم. ماقتاۋ نە، جولىم بولىپ، ەشكىم بىلمەيتىن سول سايتتار ءۇشىن تەندەر الىپ، اكىمدەردىڭ وزدەرىن اقىماق قىلدىم. ايتپەسە، جالپى جۇرت وقىمايتىن، وقىسا دا ىشتەرى پىسىپ كەتەتىن  مانسىز جازبالارىما بولا، اكىمدەر ميلليونداپ تەندەر بەرە مە؟..

راسىندا، سايت دەگەن نارسە  اشىلعالى بەرى مەنىڭ جولىم قاتتى اشىلدى. سايت اشقان ادام «بلوگەر» اتانادى. بلوگەر – تەحنولوگياسى قاتتى دامىعان،  اقپارات تاسقىنى سەل بوپ اققان وسى زاماننىڭ جارشىسى. ونىڭ جۇمىسى كەز كەلگەن گازەت-جورنالداردان مىقتى. «زامانىڭ تازى بولسا، تۇلكى بوپ شال» دەگەندەي، مەن وسى بلوگەرلىگىمنىڭ ارقاسىندا تالاي اكىمدەردىڭ اۋزىن اڭقايتىپ ءجۇرمىن. ولار مەنەن قورقادى. ويتكەنى قايسىسىنىڭ بولسا دا ارتتارى تازا ەمەس. تازا ەمەستىگىن سول اكىمدەرمەن بىرگە ىستەيتىن ادامداردان سۇراستىرىپ ءبىلىپ الامىن جانە كىمنىڭ نە ىستەگەنىن كۇندەلىك ەتىپ جازىپ جۇرەمىن. بىرەۋى قيت ەتسە، سول جازبالاردى كورسەتە سالامىن. جانى قالماعان ولار، «نە ىستەيىك، اكوتە؟!» دەپ جالىنىپ ءولىپ قالا جازدايدى. ال ماعان ءبىر-اق نارسە كەرەك...  ونى باسشىلار جاقسى بىلەدى.

  ال مەنىڭ وسىناۋ قىلىقتارىمدى پاراقورلىق نەمەسە الاياقتىق دەپ كىم ايتا الادى؟ نەگە دەسەڭىزدەر،  مەن جەگىشتەردىڭ ۇستىنەن جەپ جۇرگەن اداممىن. ءبىر جاعى مەن – حالىق اقشاسىن تالان-تاراجعا تۇسىرگەندەردەن كەك الىپ جۇرگەن، ولاردىڭ ارام اقشالارىن اكەتىپ جۇرگەن پاتريوتپىن! ءيا، اكە-شەشەم  مەنىڭ اتىمدى بەكەرگە – اكەت دەپ قويعان دەيسىڭدەر مە...

ەلۋگە كەلگەنشە ەلۋدەن اسا پالەقورلار مەن قيسىق مىنەزدىلەرمەن ايتىسىپپىن. الپىسقا كەلگەنشە ولاردىڭ سانى الپىستان اسۋى زاڭدى.  جەتپىسكە جەتكەنىمشە ەگەر ءبىر قاسكويلەر جەلكەمدى قيىپ تاستاماسا، جەتپىس زيانكەستىڭ تامىرىنا بالتا شاپسام كەرەك.

ءيا، مەن وسىلايشا، قوعامدى قيسىقتاردان تازارتام دەپ الاسۇرىپ جۇرسەم، بىرەۋلەر مەنى «بۇكىل وبلىسقا جەكسۇرىن بولعان پالەقور»، «ابىرويى قاشقان الباستى»، «قادىرسىز وڭباعان»، «رەڭى قانداي ۇسقىنسىز بولسا، ءىشى دە سونداي لاس»، «حارامداعى ەسەكتەن دە وتكەن حايۋان»، «بىرەۋگە جاقسىلىق ويلامايتىن قانىپەزەر»، «كۇشتىلەردىڭ ارتىنا كىرگىش جاعىمپاز، جادىگوي»، «ەشكىممەن دوس بولا المايتىن ساتقىن»، «ونىڭ اتى اكەت ەمەس – اكوت!»  دەپ جاماندايدى، كۇندەيدى ەكەن. كۇندەي بەرسىن. وزدەرى مەن سياقتى بولا الماعان سوڭ اردەڭەنى وتتايدى دا ولار. اتىمدى دا اكوت دەي بەرسىن. قايتا ءسوز بەن كوز تيمەيدى. ءبىر جاعى – اكوت دەگەنگە ۇيرەنىپ تە قالىپپىن. سودان شىعار، كەيدە بىرەۋلەرمەن تانىسقاندا ءوزىمدى اكەت دەگەننىڭ ورنىنا اكوت دەپ تە اتاپ قويا بەرەمىن. نەسى بار دەيسىڭ، باياعىدا كوتەن، ساسىق، قۇيرىقباي، بوققاينات دەگەن اتتاردى يەلەنگەن كىسىلەر دە ءومىر سۇرگەن عوي.

ءاپاندي دەگەن فاميليا دا وزىمە قۇپ بەرىلگەن. ويباي-اۋ، مەن ءبىر جىلدارى اپەندىلىك جاساپ، ارتىما قاراماي، وبلىستىق ماسليحاتقا دەپۋتاتتىققا تۇسكەم عوي. مەن ۇمىتكەرلىككە تۇسكەن اۋىلدان باسقا باسقا ەمەس، تۋرا ءوز اعايىندارىم قۋىپ شىققان. ودان سوڭ دالباسالاپ، كەزەكتى ءبىر سايلاۋدا  «ءالىپتى تاياق دەپ بىلمەيتىن» ساۋاتسىز قاتىنىمدى سايلاۋعا سالعام. ءيا، مويىنداسام، اپەندىلىگىمدە شەك جوق قوي، جۇرتتىڭ ءبارىن وسى كۇنگە دەيىن ماسكەۋدەگى ادەبيەت ينستيتۋتىندا وقىعانمىن دەپ الداپ كەلەم. باياعى مەكتەپتە بىرەر جىل ورىس كلاسىندا وقىعاننىمنىڭ پايداسى سوندايدا تيەدى. ورىسشا  اجەپتەۋىر بىلەتىنىمدى كورىپ، ءبارى ماسكەۋدە «وقىعانىما» سەنەدى.

وتكەن جولى ءجۇرىس-تۇرىسى جاقپاي قالعان ءبىر جىگىتكە ءتيىسىپ ەدىم، ول پالەكەت مىقتى ەكەن، مەنى ءبىر ۇرىپ تالدىرىپ تاستادى. ەسىمدى جيعاندا، ءوزىمنىڭ پاتريوت ءھام حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەيتىن ادال قالامگەر ەكەنىم ەسىمە ءتۇسىپ ءارى اناۋ ۇرداجىق نەمەنىڭ پاپەگىن باسىپ قويايىن دەگەن ويمەن مۇرنىمنان اققان قاندى باس-كوزىمە، كويلەگىمنىڭ ومىراۋ-جەڭىنە جاعا  سالىپ، تەلەفونعا جارماستىم دا: «سوت! پروكۋرور! پوليتسيا! قايدا جۇرسىڭدەر؟! حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسىندا دانەكەر بولىپ جۇرگەن جۋرناليست اكوت اپەنديگە قول كوتەرىلدى!» دەپ ايقاي سالدىم. ايقايدا سالعانىممەن، ارى قاراي ەشتەڭە ىستەمەدىم، ايقايىمنان ونسىز دا قورقىپ كەتكەن اناۋ ءداۋ پالەنى ودان بەتەر قورقىتپايىن دەپ، پوليتسيا مەن سوتقا ارىز جازباي، رايىمنان ەركەكتەرشە دەرەۋ قايتا قويدىم. ءيا، مەنىڭ كەيدە وسىنداي سوتقارلارعا كەڭپەيىلدىلىك تانىتاتىن ادامگەرشىلىگىم دە بار.  

  قازىر مەن بۇرىنعى جۇرت مەنسىنبەيتىن اكوت ەمەسپىن. پىسىقتىعىمنىڭ ارقاسىندا اكىمدەرمەن قاتار وتىراتىن دارەجەگە جەتكەن – اكوتپىن! مەن بىلەمىن، قازىرگى اكىمدەردى ماقتاساڭ، سايتتارىما تەندەردىڭ اقشاسى تۇگىلى ءوز جۇرەكتەرىن دە سۋىرىپ بەرۋگە دايار تۇرادى. تاعى دا، ءبارىنىڭ وزدەرىن ماقتاعاندى جاقسى كورەتىنىن جانە تەك قورىققاندارىن عانا سىيلايتىنىن بىلەمىن. مىنە، مەن سونداي جولمەن سوتتى بولعاندىعىما قاراماي ءبىر اۋداننىڭ «قۇرمەتتى ازاماتى» اتاعىن، «وبلىسقا سىڭگەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىن، سونداي-اق بىرنەشە ماقتاۋ قاعازدارىن العانمىن.

قىسقاسى، مەن بۇگىنگى كۇنمەن كۇن كورىپ جۇرگەن اداممىن. ەرتەڭىم، بالا-شاعامنىڭ بولاشاعى، ولارعا كەيىنگىلەر مەن تۋرالى نە ايتاتىندارى  مەنى ءتىپتى ويلاندىرمايدى. ەرتەڭ ۇكىمەت اۋىسىپ بۇگىنگى بيلىكتەگىلەردى جامانداسا، مەن قازىر وزىمە جاقسىلىق جاساپ جۇرگەندەردى وپ-وڭاي ساتىپ، انالارعا قوسىلا  كەتەمىن. ويتكەنى قازىر كوزىمنىڭ ناقتى جەتكەنى – قاي زاماندا دا بيلىكپەن دوس بولۋ كەرەك ەكەن. ال ادامدارمەن دوس بولۋ – اۋرەشىلىك ەكەن. سەبەبى مەن ومىردە قۇبىلمالى، «كىمنىڭ تارىسى پىسسە، سونىڭ تاۋىعى» بولۋعا داعدىلانعان اداممىن.

مەن كەيدە قۇدايعا دا سەنبەيتىن اداممىن. قۇدايعا، ونىڭ  اقيقاتىنا سەنەيىن دەسەم، «نەگە ول مىنا ومىرگە وسىنشاما جامان ادامداردى كەلتىرەدى؟» دەگەن كۇدىك كوڭىلدىمدى تورلايدى. مەنى بالا-شاعامنىڭ بولاشاعى دا، ارالاساتىن ورتاسى دا ويلاندىرمايدى. ءبىر كەزدەرى ولارعا الدەكىمدەر: «سەندەردىڭ اكەلەرىڭ وزىنشە ادىلدىك ىزدەۋدە بۇكىل ەلمەن قىرىلىسىپ، تۋعان شەشەسىمەن دە سوتتاسقان، جەسىر قاتىندارمەن جاعا جىرتىسىپ، ءوزىنىڭ بوعىمەن جاستى جاس قىز-جىگىتتەرمەن سالعىلاسقان، اعايىن-تۋىسىمەن سويىلداسىپ، دوس-جارانىمەن شابىسقان، ءوزى بىلمەيتىن بەيتانىستارمەن دە قىرقىسقان. قاسىنا ءوزى سياقتى ىلعي ساۋاتسىزداردى، ءبىر-ءبىرىن جاماندايتىن ەكىجۇزدىلەردى جيىپ جۇرەتىن. اكىم-باسشىلاردىڭ كوتىنە كىرەتىن جاعىمپاز، قالتاسىنا بەس تيىن ارتىق بىتسە، كوزىنە شەل ءبىتىپ كەتەتىن، بىرەۋدىڭ ۇستىنەن پالە  ىزدەگەندە وتىرىكتى سۋشا ساپىرىپ جازاتىن ناعىز ناكاس، ەسى اۋىسقان، جۇيكەسى اۋىتقاعان تۇرلاۋسىز ادام ەدى. ونىڭ ءوزى ايتاتىن ادىلدىك جولىنداعى كۇرەسى – جەكە باسىنىڭ مۇددەسىنە جانە اقشا تابۋعا ارنالۋشى ەدى. ول وسى جولدا وبلىستاعى ەڭ سۇمىراي ادام اتاندى» دەسە، بالالارىم وندايلارعا لايىقتى جاۋاپ تاۋىپ ايتا الاتىنىنا سەنەمىن. جانە دە بولاشاقتا كىمدەرمەن قۇدا بولاتىنىمدى، توي جاساي قالسام كىمدەردى شاقىراتىنىمدى، بارىنەن بۇرىن قارتايعاندا قاسىمدا قارايىپ جۇرەتىن ءبىر دوسىم بولا ما، بولماي ما، بۇلار جايىن دا ەش وي تەزىنە سالمايتىن ويسىز، قۋ كوكىرەك، زانتالاق اداممىن...

قازىر  تەندەردىڭ  ارقاسىندا ءبىراز اقشاعا يە بولدىم. سودان ءبيتىم سەمىرىپ، تيىسەرگە قارا تاپپاي ءجۇرمىن. جو-جوق، تيىسەتىن ادامداردى تاۋىپ قويدىم. كۇنى كەشە ءبىر ارباعا تاڭىلعان ءبىر مۇگەدەك قىزعا: «بالاسىز، تۇلدىر سورلى» دەپ ءتيىستىم. سىزدەرگە وتىرىك، وزىمە شىن، وسى سوزدەن كەيىن ءسال جەڭىلدەپ قالدىم. ال بۇگىن تاعى دا دەنەم قۇرىسىپ، شەكەم  تىرىسىپ تۇر. دەمەك، تىزىمىمە الىپ قويعان جانە ءبىر قيسىقتاردى تەزىرەك تەزگە سالۋعا كىرىسۋىم كەرەك. ونداي قيسىقتاردىڭ كىمدەر ەكەنىن بىلگىلەرىڭىز كەلسە، اشىپ قالساڭ پالە توگىلىپ تۇراتىن، بولماسا كەز كەلگەن بيلىك وكىلىن وتىرىك ماقتايتىن مەنىڭ جەكە پاراقشامنان كوز الماي جۇرىڭىزدەر. ءيا، قىزىق بولادى، قاراي جۇرىڭىزدەر...    

اكوت ءاپاندي

Abai.kz