جاراسباي سۇلەيمەنوۆ، دەپۋتات. «تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعى – ەل تاريحىنىڭ جارقىن بەتى»
مەن بۇگىنگى دەپۋتاتتىق ساۋالىمدى ۇكىمەت باسشىسىنا جولداعالى وتىرمىن.
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ: «تاۋەلسىزدىك - بۇل ءبىزدىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز... سوندىقتان دا ونى اتاپ ءوتۋدى جوعارى دارەجەدە ۇيىمداستىرۋىمىز قاجەت»، - دەگەن سوزدەردى قاداي-قاداي ايتقان بولاتىن. مەملەكەت تاريحىنداعى وسىنداي بىرەگەي بەلەس ەلدىكتىڭ، ەگەمەندىكتىڭ، كەمەلدەنۋ مەن كەلەشەككە قۇلاش سەرمەۋدىڭ تاماشا كەزەڭىنە اينالۋى ءتيىس.
ءيا، بيىلعى جىل - قازاق ەلى ءۇشىن ەرەكشە جىل! حالقىمىزدىڭ سان عاسىرلار بويعى ارمانى جۇزەگە اسىپ، بوداندىقتىڭ بۇعاۋىنان بوساپ، تاۋەلسىزدىگىمەن قاۋىشقانىنا، ازات ەل بولعانىنا جيىرما جىل تولعالى وتىر. بۇل - قاتارداعى كوپ مەرەكەنىڭ ءبىرى ەمەس، بىرەگەيى، ۇستىمىزدەگى 2011 جىلدىڭ باستى وقيعالارىنىڭ ءبىرى!
مەن بۇگىنگى دەپۋتاتتىق ساۋالىمدى ۇكىمەت باسشىسىنا جولداعالى وتىرمىن.
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ: «تاۋەلسىزدىك - بۇل ءبىزدىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز... سوندىقتان دا ونى اتاپ ءوتۋدى جوعارى دارەجەدە ۇيىمداستىرۋىمىز قاجەت»، - دەگەن سوزدەردى قاداي-قاداي ايتقان بولاتىن. مەملەكەت تاريحىنداعى وسىنداي بىرەگەي بەلەس ەلدىكتىڭ، ەگەمەندىكتىڭ، كەمەلدەنۋ مەن كەلەشەككە قۇلاش سەرمەۋدىڭ تاماشا كەزەڭىنە اينالۋى ءتيىس.
ءيا، بيىلعى جىل - قازاق ەلى ءۇشىن ەرەكشە جىل! حالقىمىزدىڭ سان عاسىرلار بويعى ارمانى جۇزەگە اسىپ، بوداندىقتىڭ بۇعاۋىنان بوساپ، تاۋەلسىزدىگىمەن قاۋىشقانىنا، ازات ەل بولعانىنا جيىرما جىل تولعالى وتىر. بۇل - قاتارداعى كوپ مەرەكەنىڭ ءبىرى ەمەس، بىرەگەيى، ۇستىمىزدەگى 2011 جىلدىڭ باستى وقيعالارىنىڭ ءبىرى!
ءبارىمىز دە كۋامىز - تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىنا بايلانىستى «بەيبىتشىلىك پەن جاسامپازدىقتىڭ جيىرما جىلدىعى» جالپىۇلتتىق جوسپارى جاسالىپ، باستى باسىمدىقتار ايقىندالدى. ءسويتىپ، كەڭ بايتاق ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە مەرەيتوي شارالارى باستالىپ تا كەتتى. ماسەلەن، الماتى وبلىسىنىڭ اكىمدىگى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىق مەرەكەسىنە وراي، وبلىس اۋماعىنداعى ءار اۋىلدىق وكرۋگتە 20 مىڭ اعاش وتىرعىزۋ تۋرالى يگى باستاما كوتەرىپ وتىر. ال «زاڭعار» شىعارماشىلىق بىرلەستىگى تويعا دايىندىق شارالارىنىڭ اياسىندا 20 مىڭ دومبىراشىنىڭ ءبىر مەزگىلدە كۇي تارتۋىن ۇيىمداستىرىپ، قازاقتىڭ قانىن قىزدىرىپ، ۇلتتىڭ رۋحىن اسقاقتاتپاق. مىنە، وسىنداي قۇندى باستامالار ەل كولەمىندە قولداۋ تاپسا، ۇلى وقيعانىڭ لەبى ىلگەرى باسقان ءار قادامىمىزدان سەزىلىپ جاتسا، نۇر ۇستىنە نۇر ەمەس پە!؟
الاش بالاسىنىڭ رۋحىن كوتەرىپ، ەڭسەسىن تىكتەۋدى، ءار قازاقتى ماقتانىش پەن شاتتىققا بولەۋدى، ەل بىرلىگىن نىعايتۋدى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىنىڭ تاعىلىمدى ساتتەرى كوپ بولعانىن قالاساق، بيىلعى ءار كۇنىمىز «تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعى - ەل تاريحىنىڭ جارقىن بەتى» ۇرانىمەن وتۋگە ءتيىس. دەمەك، ۇلتتى ۇيىتاتىن ءارى جاستارعا وي سالىپ، وتانسۇيگىشتىك سەزىمىن كوتەرەتىن ءىس-شارالار ۇلىق مەرەكەنىڭ اجارىنا اينالۋعا ءتيىس. ماسەلەن، بيىل دۇنيەگە كەلگەن سابيلەرگە كادىمگى كۋالىكتەردەن وزگەشە جاسالعان، مەرەكەلىك ناقىشتالعان تۋى تۋرالى كۋالىكتەر، ەسكەرتكىش بەلگىلەر تاپسىرىلىپ، ءار سابيگە بەرىلەتىن ءبىر رەتتىك مەملەكەتتىك جاردەماقىعا قوسىمشا ارنايى سىي تاعايىندالسا، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى سانالاتىن جاستاردىڭ، بۇكىل الاش بالاسىنىڭ، قازاقستاندى مەكەن ەتكەن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمدەرىن، ەرتەڭگى كۇنگە دەگەن سەنىمدەرىن، ەلىمىزگە دەگەن قۇرمەتى مەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتىرا تۇسەر ەدىك.
قۇرمەتتى كارىم قاجىمقانۇلى! وسى ورايدا جالپىعا بىردەي ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى، ستۋدەنتتەر اراسىندا «مەنىڭ وتانىم-تاۋەلسىز قازاقستان!» دەگەن تاقىرىپتا شىعارمالار بايقاۋى ۇيىمداستىرىلىپ، ونىڭ قورىتىندىسى مەرەكە قارساڭىندا شىعارىلىپ، جەڭىمپازدار لايىقتى ماراپاتتالسا دەگەن تىلەگىمدى دە وزىڭىزگە جەتكىزگىم كەلەدى. بۇل شارا ىنتىماعى جاراسقان ەلدىڭ ۇلاندارىنىڭ تاريح تەرەڭىنە وي جۇگىرتۋىنە، وتكەن-كەتكەندى ەكشەپ، بار مەن جوقتى پايىمداپ، جەتكەن جەتىستىك پەن كەتكەن كەمشىلىكتى تۇگەندەپ، الدا تۇرعان اسقارالى اسۋلارعا بەل شەشىپ، بىلەك سىبانا كىرىسۋىنە جول اشاتىنىنا سەنىمىم نىق.
تاريحتا ەسەسى كەتكەن حالىقتىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارى ەڭسەسى تىكتەلدى دەسەك تە، ءالى شەشىمىن تاپپاعان، كەزەگىن كۇتىپ تۇرعان ماسەلەلەر از ەمەس. بۇل ءسوزىمنىڭ ونوماستيكا ماسەلەسىنە دە تىكەلەي قاتىسى بار. وكىنىشكە وراي تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا جيىرما جىل وتسە دە، جەرىمىزدىڭ، ەلىمىزدىڭ تاريحىنا ۇيلەسپەيتىن، حالقىمىزدىڭ ابىرويى مەن بەدەلىنە كولەڭكە تۇسىرەتىن، وتارلىق كەزەڭنەن قالعان اتاۋلاردان ءالى ارىلىپ بولعان جوقپىز. كەشەگى سولاقاي ساياسات ەلدى-جۇرتتى سالت-ساناسىنان ايىرىپ، رۋحاني تامىرىنان اجىراتۋ ءۇشىن الدىمەن جەر-سۋ اتتارىن وزگەرتتى، حالىق ساناسىندا سان جىلدار ءسىڭىستى بولعان اتاۋلاردىڭ سىرىنا ۇڭىلمەي، تۋ-تالاقاي ەتتى، تاريحقا، حالىققا قيانات جاسادى. ەندى مىنە، ونوماستيكالىق جۇمىستاردى ۇلتتىق مۇددەمىزگە سايكەستەندىرۋدىڭ، ونى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ بۇگىنگى رۋحاني بيىگىنەن قايتا قاراپ، تاريحي ادىلەتتىلىكتى ورناتۋدىڭ دا ءساتى كەلگەن سياقتى. وسىعان وراي ۇستىمىزدەگى جىلى ءار اۋداندا كەم دەگەندە 20 ەلدى مەكەنگە ەجەلگى اتاۋى قايتارىلسا، اۋدان ورتالىقتارىنداعى، قالالارداعى كەم دەگەندە 20 كوشەنىڭ اتاۋى قازاقشالانسا، ەلىمىز ءتول ناقىشتارىمەن ەجەپتاۋىر اجارلانىپ قالار ەدى.
ونوماستيكا ساياساتى، ەڭ الدىمەن، مەملەكەت تاۋەلسىزدىگىنە، ەل مەن جەردى ۇلىقتاۋ يدەياسىنا قىزمەت ەتۋى ءتيىس. سوندا عانا ءار داۋىردە تۋعان تىلىمىزدە حاتتالعان اتا-بابا مۇراسى جاڭعىرىپ، جەرىمىزدىڭ ءسانى كىرەدى، حالقىمىزدىڭ رۋحى كۇشەيەدى.
جاراسباي سۇلەيمەنوۆ،
پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ
دەپۋتاتى
