بۇگىن الماتى وبلىسى اقسۋ اۋدانىنىڭ قىزىلاعاش اۋىلى اس بەرىپ جاتىر.  قازاق جۇرتىنىڭ جادىندا شىعار، بىلتىر 12 ناۋرىز كۇنى تۇندە قىزىلاعاشتاعى الىپ سۋ قويماسى جارىلىپ اۋىل تۇرعىندارى سۇمدىق زارداپ شەككەن بولاتىن. رەسمي مالىمەتكە سۇيەنسەك، اپاتتان  45 ادام قازا تاپقان ەدى. ال، اۋىلداعى ۇيلەر تۇتاس ءتىلسىز جاۋدىڭ وقپانىنا جۇتىلعان. قالقايىپ امان قالعاندارىن باسپانا ەتۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس ەدى. سودان ەل-جۇرت تۇگەل جاردەمگە ۇمتىلىپ «قىزىلاعاشتى قۇتقارۋ» قورىن اشىپ، بارىن ورتاعا توككەن. قورعا قاراجات قۇيىلىسىمەن قىزىلاعاشتى قايتادان قالپىنا كەلتىرۋ ءىسى دە قارقىن الا جونەلگەن-ءدى. مىنە،  ارادا ءبىر جىل ءوتىپتى. قايعى جۇتقان اۋىلدىڭ بۇگىنگى تىرلىگى قانداي؟ جىل ون ەكى ايدىڭ شيرەگىندە نە ىستەلىپ، نە قويدى؟ وسى ساۋالداردى الدىنا سالىپ Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ جۋرناليستەرى جولعا شىققان.

بۇگىن الماتى وبلىسى اقسۋ اۋدانىنىڭ قىزىلاعاش اۋىلى اس بەرىپ جاتىر.  قازاق جۇرتىنىڭ جادىندا شىعار، بىلتىر 12 ناۋرىز كۇنى تۇندە قىزىلاعاشتاعى الىپ سۋ قويماسى جارىلىپ اۋىل تۇرعىندارى سۇمدىق زارداپ شەككەن بولاتىن. رەسمي مالىمەتكە سۇيەنسەك، اپاتتان  45 ادام قازا تاپقان ەدى. ال، اۋىلداعى ۇيلەر تۇتاس ءتىلسىز جاۋدىڭ وقپانىنا جۇتىلعان. قالقايىپ امان قالعاندارىن باسپانا ەتۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس ەدى. سودان ەل-جۇرت تۇگەل جاردەمگە ۇمتىلىپ «قىزىلاعاشتى قۇتقارۋ» قورىن اشىپ، بارىن ورتاعا توككەن. قورعا قاراجات قۇيىلىسىمەن قىزىلاعاشتى قايتادان قالپىنا كەلتىرۋ ءىسى دە قارقىن الا جونەلگەن-ءدى. مىنە،  ارادا ءبىر جىل ءوتىپتى. قايعى جۇتقان اۋىلدىڭ بۇگىنگى تىرلىگى قانداي؟ جىل ون ەكى ايدىڭ شيرەگىندە نە ىستەلىپ، نە قويدى؟ وسى ساۋالداردى الدىنا سالىپ Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ جۋرناليستەرى جولعا شىققان.

ەل شەتىنە ىلىگە بەرە الدىمەن اۋىلدىڭ ماڭداي قاقپاسىنا ات باسىن بۇرىپ، از ايالدادىق. سونادايدان كوزىمىزدىڭ  شالعانى - ماڭداي قاقپانىڭ ىرگەتاسىندا جاتقان يت بولدى. ءبىز جاقىنداي تۇستىك. يت مىڭق ەتەر ەمەس. سويتسەك، ءولىپ قالىپتى. ولگەن ءيتتىڭ ماڭداي قاقپاعا «ماڭداي تىرەي قۇلاعانىن»  ساۋىن ايتىپ اس بەرىپ جاتقان اۋىل تۇرعىندارى نەگە بايقاماعان؟ تۇسىنبەدىك. ءيتتىڭ جايىن اۋىل اكىمىنە ايتپاق بولىپ ەدىك، ول كىسىمەن سويلەسۋ ءبىز ءۇشىن قيىنعا سوقتى. 80 پايىزى ورالمان اعايىنداردان قۇرالىپ ۇلگەرگەن قىزىلاعاش اۋىلىنىڭ اكىمى رەسمي تىلدە سويلەپ، بىزبەن سۇحباتتاسۋعا ۋاقىتىنىڭ كەمدىگىن ايتىپ اقتالدى. ەسەسىنە ءبىز وبلىس اكىمىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى جونىندەگى ورىنباسارى

تىنىشباي دوسىمبەكوۆپەن جاقسى اڭگىمەلەسىپ قالدىق. ورىنباسار مىرزا قىزىلاعاشقا متس قۇرۋ جۇمىسىمەن كەلىپتى. «ءتىرى ادام تىرلىگىن جاسايدى» دەيدى قازاق. قايعىعا سالىنىپ قاراپ وتىرۋ - قاۋقارسىزدىڭ عانا «كاسىبى». ەندى اپات سوققان ايپارا دالانى قايتادان تۇلەتۋ كەرەك. ول ءۇشىن تۇرعىندارعا تەحنيكا قاجەت. ورىنباسار بىزگە سونىڭ جايىن بايان ەتتى.

-بىلتىرى بارشا جۇرت بىلەتىندەي قىزىلاعاش اۋىلىندا اپات بولىپ، حالىق قايعىعا دۋشار بولعان ەدى. ەلباسىمىزدىڭ، حالقىمىزدىڭ كومەگىنىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى كۇن اۋىل تۇگەلدەي ورنىنا كەلدى. اۋىل جۇرتى تۇگەلدەي جاڭا ۇيلەرگە قونىستانىپ، مەكتەپ، بالاباقشا باسقادا تۇرمىستىق نىساندار بوي كوتەرىپ جۇمىس ىستەپ تۇر.

ء"تىرى ادام تىرشىلىگىن جاسايدى" عوي. وتكەن جىلى وبلىس اكىمىنىڭ باسشىلىعىمەن 1800 گەكتار جەرگە استىق ەگىپ، سودان 722 توننا استىق الىپ، وسى اۋىلداعى ءار جان باسىنا 90 كگ-نان تاراتىپ بەرگەنبىز. قازىر 100 توننا تۇقىمى بار. جانە قورداعى قالعان اقشاعا اۋىل شارۋاشىلىعى ءۇشىن قاجەتتى 33, قوسالقى تىركەمەلەرىن قوسقاندا 45 تەحنيكا ساتىپ الىنىپ بەرىلدى. ەندى ءبىر كاماز مەن بەنزوۆوز الىپ بەرەمىز. بۇل وبلىس كولەمىندە جوق «توو لتد قىزىلاعاش» بولىپ قۇرىلىپ وتىر. بۇل بىرىنشىدەن، جۇمىس ورنىنىڭ اشىلۋى ەكىنشى جاعىنان، اۋىل ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتەدى.

«ماما، سوندا ەرتەڭ مەكتەپتە ناۋرىز بولماي ما؟»

الىپ سۋ قويماسى ارناسىنان تاسىپ اتا جونەلگەندە اۋىلعا الدىمەن جەتكەن دابىل - «مەكتەپكە تىعىلىڭدار!» بولىپتى. تەز ەس جيعان ازاماتتار كارى-قۇرتاڭ، بالا-شاعانى اكەلىپ مەكتەپتىڭ ءۇشىنشى قاباتىنا تولتىرا باستايدى. بۇت ارتار كولىگى بارلار ءبىرىن-ءبىرى مىنگەستىرىپ كۇرە جولعا قاراي زىمىرايدى. قالادا تۋىسى بارلار قوڭىراۋ شالىپ، جانۇشىرادى. جارىعى قۇرىعىر دا سونىڭ الدىندا جالپ ەتىپ ءسونىپ قالادى. سول ءبىر ۇرەي قاماعان ءساتتى ءىلياس جانسۇگىروۆ اتىنداعى قىزىلاعاش ورتا مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى ادىلعازى بايتۇماقوۆ تومەندەگىدەي اڭگىمەلەپ بەردى.

- سول كۇنى اۋىل اكىمى (قىزىلاعاش اۋلىنىڭ بۇرىنعى اكىمى ەسەت ءجۇنىسوۆ) بارىمىزگە حابارلاسىپ، اكىمشىلىكتە كەزەك-كەزەك بەس ادامنان كەزەكشى بولىپ وتىرۋىمىز كەرەك ەكەنىن ايتتى. سودان ءبىز بەس ادام بولىپ كەزەكشىلىككە باردىق. ونىڭ الدىندا جيىرما شاقتى جىگىت سۋ قويماسىنا كەتكەن بولاتىن. سول جەردەن ۇيالى تەلەفونمەن حابارلاسىپ: «سۋ اسىپ توگىلىپ جاتىر. حالىقتى مەكتەپكە جيناۋ كەرەك»، دەدى. جىگىتتەر جان-جاققا حابار ايتىپ كەتتى دە، قالعانىمىز مەكتەپتى كەلىپ اشىپ جۇرتتى جينادىق. قاراڭعى. جارىق جوق. ەلدى ەكىنشى قاباتتاعى سپورت زالىنا كىرگىزدىك.

تۇنگى ساعات ون ەكىدەن كەتە اۋىل اكىمى: «سۋ قويماسى جارىلدى. ۇلگەرسەڭدەر ەلدى مەكتەپتەن الىپ شىعىڭدار، قۇتقارىڭدار!»، دەدى. ارينە، جۇرتتى ۋ-شۋ قىلماس ءۇشىن سۋ قويماسى جارىلدى دەپ ايتقان جوقپىن. «ءبارىمىز دەرەۋ جولعا شىعايىق»، دەپ تۇگەل ەرتىپ شىقتىق. جولدان ءارى قاراي ادامداردى ماشينامەن تاسي باستادى. ەڭ سوڭعى جيىرما-وتىز ادامدى گاز 53 جۇك ماشيناسىمەن الىپ كەتتىك. ايتەۋىر، جۇك ماشيناسىنا بەنزيندە تابىلا كەتتى. بىزدە كەتتىك، سۋ دا كەلدى. مىنا جاستار كوشەسىنە كەلگەن سۋ ءبىزدىڭ ارتىمىزدا كەلە جاتقان جەڭىل ماشينانى الىپ كەتتى. ىشىندەگى ادامدارى دا سۋعا كەتتى. ەكى ماشينانىڭ اراسى وتىز-اق مەتر ەدى.

ەرتەسىندە اۋىلعا كەلسەك، تۇگى قالماعان. ءبارىن سۋ شايىپ كەتكەن. جالپى اپاتتا 45 ادام قازا بولدى. سونىڭ بەسەۋى مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى.

قازىر مەكتەپتە 377 وقۋشى وقيدى. جاعدايلارى جامان ەمەس. مەكتەپ جىلى. ءبارى جاڭارعان. «توو اسك اۋىل قۇرىلىس» كومپانياسى ءۇش-ءتورت ايدىڭ ىشىندە مەكتەبىمىزدى تۇگەلدەي باستان-اياق جاڭارتىپ بەردى. وزدەرىڭىز كورگەندەي ءىشى-سىرتى، الاڭى ءبارى دە قالا مەكتەبىندەي عوي.

-ءۇزىلىس بولعان كەزدە بالالاردىڭ وقۋى قالاي بولدى؟

- اپات كەزىندە ءبىزدىڭ وقۋشىلارىمىز جان-جاققا تاراپ تالدىقورعاندا، قاپالدا جانە نەگىزگى بولىگى جانسۇگىروۆتە وقىدى. مۇعالىمدەردە بالالارمەن بىرگە بولدى.

- جوعارعى وقۋ ورنىن تۇسەمىن دەگەن بالالارعا قانداي دا ءبىر جەڭىلدىكتەر جاسالدى ما؟

- 24 بالاعا ارنايى گرانت ءبولىنىپ، وقىپ جاتىر. ال، ەمتيحانعا قاتىسپاعان بالالارىمىز دا كوللەدجەردە گرانتپەن وقۋعا ءتۇستى. ودان كەيىن وقۋشىلارىمىزدىڭ جارتىسى جازدا كوكشەتاۋعا، تاعى ءبىر توبى جاركەنت اراسانعا بارىپ دەم الىپ كەلدى.

- بالالاردى جازعى دەمالىس كەزىندە لاگەرلەرگە جىبەرۋدى كىم ۇيىمداستىردى؟

- وعان نەگىزىنەن وبلىستىق كاسىپوداق قارجى ءبولدى جانە اپات كەزىندە «قىزىلاعاشتى قۇتقارۋ» قورى اشىلىپ وعان قازاقستاننىڭ بارشا حالقى كومەكتەستى عوي. سول قوردىڭ اقشاسىنان دا بالالاردىڭ دەم الىپ كەلۋىنە قاراجات بەرىلدى.

- اپاتتان كەيىن اۋىلعا قايتىپ كەلمەي قالعان وتباسىلار بولدى ما؟

- ءبارى قايتىپ ورالدى. جاسىراتىنى جوق، باسىندا بارىمىزدە «قايدا بارامىز، قايدا پانالايمىز؟»، دەگەن سۇراق مازالادى عوي. قۇدايعا شۇكىر، «كوپ تۇكىرسە كول» دەگەندەي بۇكىل ەل بولىپ كومەكتەستى، رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق، اۋداندىق بيلىكتەگى ازاماتتاپ كۇن-ءتۇن دەمەي اۋىلدى اياعىنان تىك تۇرعىزدى عوي.

- قىزىلاعاش قالا تيپتەس اۋىل رەتىندە سالىندى. قورا-قوپسىسى جوق دەگەندەي پىكىرلەر بار. وسىعان قالاي قارايسىزدار؟

- باسىندا قورا-جايىمەن سالىنادى دەگەن ءسوز بولعان. بىراق، ەندى كورىپ وتىرسىزدار، قانشاما دۇنيە سالىندى. اۋىل ءىشى تۇگەلدەي اسفالت جولعا اينالدى. سۋ قۇبىرلارى جۇرگىزىلدى. ءاربىر ۇيگە ينتەرنەت پەن كابەلدى تەلەديدار ورناتىپ بەردى. قاراجات كىشكەنە جەتپەي قالدى. قالعان دۇنيەنى ءوزىمىز ەپتەپ جاساپ جاتىرمىز.

- اپات بالالاردىڭ پسيحولوگياسىنا قاتتى اسەر ەتەدى عوي. ساۋىقتىرۋ، ۇرەي، قورقىنىشتان ايىقتىرۋ قالاي جۇرگىزىلىپ جاتىر؟

- ۇلكەندەرگە قاراعاندا بالالار اپاتتى تەز ۇمىتىپ كەتتى. مەن ءبىر-اق مىسال ايتايىن. اپات كەزىندە ءۇي-ىشىمەن سۋعا كەتكەن، سۋ باسىپ قالعان وتباسىلار بولدى عوي. ءبىر ۇيدەگى ون-ون ەكى جاسار بالانى ۇيگە سۋ كىرە باستاعان كەزدە تەرەزەنىڭ الدىنا شىعارىپ قويعان عوي. سودان سۋ كوتەرىلىپ بالانىڭ تاماعىنا دەيىن كەلگەندە الگى بالا: «ءبىز قازىر ولەمىز. اسەم (ينستيتۋتتا وقىپ جاتقان اپايى عوي) جالعىز قالاتىن بولدى عوي»، دەپتى. سودان قۇدايدىڭ قۇدىرەتىمەن سۋ ابدەن قايتقان كەزدە الگى كىشكەنتاي بالا: «ماما، سوندا ەرتەڭ مەكتەپتە ناۋرىز بولماي ما؟»، دەپ سۇراپتى. كوردىڭىز بە، سۋ كەلگەندە ولەمىز-اۋ دەگەن بالا سۋ كەتكەن سوڭ ءوزى دايىندالىپ جۇرگەن ناۋرىز مەرەكەسىن ويلاپ سۋدى لەزدە ۇمىتىپ كەتكەن. وقۋشىلارىما ريزا بولدىم. ويتكەنى، سىرتتا وقىپ جۇرگەن كەزدەرىندە «قىزىلاعاشتىڭ بالالارى وقۋعا وتە ىنتالى ەكەن جانە سۇحبات بەرگەن كەزدە ەكى تىلگە بىردەي جۇيرىك »، دەگەندى جۇرت ايتىپ جاتتى. بالالار اپاتتان كەيىن  بىردەن ەرتە ەسەيىپ كەتكەندەي بولدى.

«قاشتىق، قاشتىق! قايدا قاشتىق؟»

جىر ءدۇلدىلى - ءىلياس جانسۇگىروۆ اتىنداعى مەكتەپتىڭ تاپ قاسىنىنان بالاباقشا بوي كوتەرىپتى. «بۇرىن بۇل مالشىلاردىڭ بالالارى جاتىپ وقيتىن ينتەرنات بولعان»،- دەيدى «نۇر شۋاق» بالاباقشاسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى الماگۇل قاليەۆا حانىم.

بالاباقشا 120 ورىندىق ەكەن. ءار بالانىڭ تاماعى مەن وزگە دە قاجەتتىلىكتەرى ءۇشىن  اتا-اناسى 4 مىڭ 200 تەڭگەدەن اي سايىن قاراجات بەرەتىن كورىنەدى. باقشا ىشىندە بالاۋسا ءومىردىڭ ءيسى اڭقيدى. ءبىز بولمەلەردى ارالاپ جۇرگەندە سابيلەر تۇسكى استارىن ءىشىپ بولىپ ۇيقىعا باس قويىپتى. ءبىر بۇزىق ورنىنان اتىپ تۇرىپ ەدى، ونى تاربيەشىسى قولىنان جەتەلەپ اجەتحاناعا اپارا جاتتى. ەندى ءبىر «ءارتىس» فوتواپپاراتىمىزدى ىڭعايلاي قويىپ ەدىك، كوزىن  وتىرىك جۇمىپ «قورىلعا» باستى. بولمەلەر تازا، كەڭ،  جارىق. ەدەندەرىنە تۇكتى كىلەمشەلەر توسەلىپتى. «كەرەمەت، مۇنداي باقشانى الماتىدان تابۋ قيىن» دەپ ءبىز شىنىمىزدى ايتىپ سۇيسىندىك.

بالاباقشانىڭ قابىرعالارى  بوياۋى قانىق سۋرەتتەرمەن جايناپ تۇر. دالىزدەگى سۋرەتتەر قاتارىنان   پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ، وبلىس اكىمى سەرىك ۇمبەتوۆتىڭ  فوتوبەينەلەرىن كەزدەستىردىك. «بۇل ءبىزدىڭ قۇرمەتتى قوناقتارىمىزدىڭ فوتولارى تۇراتىن بۇرىش. سىزدەر دە ءوز بەينەلەرىڭىزدى قالدىرساڭىزدار بولادى»،- دەپ كۇلىپ قويادى الماگۇل. الماگۇلمەن اشىق-جارقىن اڭگىمەمىز تومەندەگىشە ءوربىدى.

-سول كۇنى جۇرتپەن بىزگە وتباسىمىزبەن بىزدە قاشتىق. تالدىقورعاندا قوناق ۇيدە، تۋىستاردىكىندە، اۋىلعا قايتىپ كەلگەن سوڭ پالاكاتكى دە جاتتىق. سوسىن جان-جاقتاعى مەكتەپتەرگە ءبولىنىپ وقۋىن جالعاستىرعان وقۋشىلارىمىز قاي جاققا بارسا، سول جاققا سولارمەن بىرگە ومىراۋداعى كىشكەنتاي بالامدى كوتەرىپ الىپ ەرىپ ءجۇردىم. ول كەزدە مەكتەپتە مۇعالىم ەدىم. اۋىلعا كەلگەن سوڭ ادامداردى تۇگەندەۋ، ولاردى انىقتاۋ، قۇجاتتاردى تولتىرۋعا مۇعالىمدەردى تارتىپ، ول جۇمىستى دا ىستەدىك.

اپاتتان كەيىن ەكى اپتاداي مەڭ-زەڭ بولىپ ەسىمىز شىعىپ ءجۇردى. ءتۇرلى ادامدار كەلىپ، ءارتۇرلى نارسە ايتادى. كيىم اكەلەمىز دەپ ونى كەشىكتىرىپ الىپ، الىپ كەلگەن كەزدە ءبارىمىز تالاسا-تارماسا الدىق.

قۇدايعا شۇكىر، بۇكىل حالىق كومەكتەستى. كيىمنەن، تاماقتان تارىلمادىق. ول جاعىنان گاپ جوق.

-بالالاردىڭ بويىندا اپاتتان كەيىن قورقىنىش ۇرەي قالىپ قويعان شىعار؟

- ۇرەي بولدى. كەيبىر بالالار ودان ءالى دە ارىلىپ كەتكەن جوق. مىسالى، بالاباقشاداعى بالالار مۋلتفيلم كورىپ وتىرعاندا سۋ كورسەتىلسە «اپات، اپات» دەپ ايقايلاي جونەلەدى. جانە جۇگىرىپ ويناپ جۇرگەن كەزدە «قاشتىق، قاشتىق» دەسە ءبىر توبى «قايدا قاشتىق؟» دەپ شۋلاپ كەتەدى.

-بالاباقشانىڭ جايىن ايتا وتىرساڭىز؟

-بۇل بۇرىن مالشىلاردىڭ بالالارىنا ارنالعان ينتەرنات بولاتىن. سوسىن قاراۋسىز قاڭىراپ قالعان ەدى. اپاتتان كەيىن كۇردەلى جوندەۋ جاساپ، بالاباقشاعا اينالدىردى. مەنى وسىندا مەڭگەرۋشى ەتىپ تاعايىنداعان. 120 بالاعا ارنالعان. قازىرگى كەزدە 115 بالا بار. بىراق، بالالارىمىزدى بەرەمىز دەپ كۇندە كەلىپ جازىلىپ جاتقان ادامدار كوپ. سوعان قاراعاندا، ورىن ازدىق ەتەتىن سياقتى. ءار بالاعا 4200 تەڭگە تولەيدى. تاماقتى كەلىسىم-شارت بويىنشا قالادان الدىرامىز. ۇجىمدا 35 ادام ىستەيدى. جالاقىلارى 30 مىڭ تەڭگە. ءبارى دە جاس ماماندار. بالاباقشا بيۋدجەتتەن قوسىمشا قارجىلاندىرىلادى. جۇمىسشىلار مەن تاربيەشىلەر اۋىلدىڭ قىزدارى مەن كەلىندەرى. سوسىن جۇمىسسىز وتىرعان وتباسىلارداندا ادامداردى جۇمىسقا الدىق. سەپ بولسىن دەپ.

-اپاتتان كەيىن اۋىل ادامدارىن پسيحولوگيالىق تۇرعىدان بەيىمدەۋ جۇرگىزىلدى مە؟ پسيحولوگ رەتىندەگى ويىڭىز؟

-ونداي جۇمىستار جاسالعان جوق. نەگىزى بەيىمدەۋ قاجەت ەدى. ناقتى پسيحولوگ مامانداردىڭ جۇمىس ىستەپ جاتقانىن كورمەدىم. مۇنداي جۇمىستاردىڭ ءالى دە بولسا جۇرگىزىلسە كەش بولماس ەدى. ۇرەي ءالى بار. جيىن تويدا باس قوسىلا قالعاندا ۇلكەن-كىشى دەمەي ءبارى دە وسى اپاتتى مىندەتتى تۇردە اڭگىمە ەتەدى.

بۇرىن اۋىل اعاشپەن كومكەرىلىپ تۇراتىن. تاۋ كورىنبەيتىن ەدى. ال، قازىر اۋىل جالاڭاشتانىپ قالدى دا ەسىك الدىنا شىققان ادام بىردەن تاۋدى كورەدى. تاۋدى كورسە، اپات ەسىنە تۇسەدى. سۋ تاسقىنى سايدان كەلدى عوي. مىنە، ۇرەي قايدان شىعادى.

اپاتتان كەيىنگى اۋىل تۇرمىسى جاقسى. قىز ۇزاتىپ، كەلىن ءتۇسىرىپ، قونىس توي جاساپ جاتادى. اپاتتان سوڭ ءبارى قۇدايى تاماق بەرىپ، قونىستويىن جاسادى.

اللانىڭ قۇدىرەتىمەن اپاتتان امان قالعان مەشىت

اسقا دايىندالىپ ابىر-سابىر بولىپ جۇرگەن اۋىل تۇرعىندارىنىڭ اراسىنان قىزىلاعاش مەشىتىنىڭ باس يمامى نۇرلانبەك قالەنتەگىن ۇشىراتتىق. يمامعا جولىعىپ ءجونىمىزدى بىلدىرگەن سوڭ  الاپات اپاتتان اجال قۇشقانداردىڭ رۋحىنا ارناپ قۇران وقۋدى وتىندىك. يمام مەشىتكە بارعانشا بىزگە ءبىر تىلسىم عاجايىپ تۋراسىندا اڭگىمەلەپ بەردى. و، قۇدانىڭ قۇدىرەتى! سۇراپىل تاسقىن تاۋداي مۇزداردى اسپانعا اتىپ جىنىن شاشا، جولداعىنىڭ ءبارىن جايپاعاندا اللانىڭ جەردەگى ۇيىنەن اينالىپ ءوتىپتى. «اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس» دەپ قويادى اباي حاكىمنىڭ حيكىممەتتەرىمەن دالەل كەلتىرە سويلەيتىن اۋىلدىڭ قاراپايىم مولداسى. اللادان ارۋاقتاردىڭ ارتىندا قالعان اتا-انا، تۋىس باۋىرىنا  اماندىق-ساۋلىق تىلەپ، قۇران باعىشتاپ بەت سيپاعان بىزدەر ەندى يمامدى از-كەم اڭگىمەگە تارتتىق.

-ءار نارسە اللانىڭ قالاۋىمەن بولادى ەكەن. اپاتتا بىزگە جىبەرىلگەن ءبىر سىناق. ءار جۇما سايىن مەشىتكە جينالعان جاماعاتتى سابىرلىققا شاقىرىپ، يمان جولىنا بەت بۇرۋعا شاقىرىپ وتىرامىز. اپاتتان سوڭ مەشىت جوندەلدى. مەشىتتىڭ قايتا اشىلۋىنا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزى قاتىسىپ، اتباس قۇران سىيعا تارتىپ، قان شىعارىپ قۇرباندىق شالدى. ارۋاقتارعا باعىشتاپ قۇران وقىتتى. سول جولعى اۋىلعا كەلگەن ساپارىندا ەلباسىمىز ءوزىنىڭ دە ءتورت جىلدان بەرى ناماز وقىپ جۇرگەنىن ايتتى. بۇرىنعىداي ەمەس مەشىتكە كەلۋشىلەردىڭ سانى كوبەيىپ كەلەدى. جۇما نامازعا ءجۇزدىڭ ۇستىندە جاماعات جينالادى.

كىم جازىقتى؟

بىلتىرعى الاساپىران بارىسىندا سۋ قويماسىنىڭ جارىلۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەلدەن جاسىرىپ، ءوز باسى مەن تۋعان تۋىسىن «زاۋالدان» الا قاشقان اۋىلدىڭ بۇرىنعى اكىمى ەسەت ءجۇنىسوۆ تۋرالى ەستىمەگەن جان قالماعان شىعار. ەسەت ءجۇنىسوۆ، ونىڭ ءىنىسى مۇحيت ءجۇنىسوۆ، سۋ قويماسىن جەكەشەلەندىرىپ العان بەكەەۆ ارقايسىسى بەس جىلدى مويىندارىنا ءىلىپ وسى كۇندەرى اباقتىدا وتىر. تەگىندە، الاساپىراننىڭ استارىندا ايتىلماي قالاتىن ءبىر شىندىق بولادى. ءبىز قىزىلاعاشقا ساپارامىزدا سول شىندىقتىڭ ۇشىن اڭعارعان سياقتىمىز. ءباسپاسوز وكىلدەرى دە، باسقالار دا اسا ءمان بەرمەگەن شىندىقتىڭ ءبىر پاراسىن بىزگە ەسەت ءجۇنىسوۆتىڭ ءىنىسى مۇحتار ءجۇنىسوۆ تومەندەگىدەي اڭگىمەلەپ بەردى:

-سول كۇنى كەشكى ساعات جەتىنىڭ شاماسىندا ادامدارمەن بىرگە تۇرعان جەرىندە اعام سول كەزدەگى اۋىل اكىمى ەسەت ءجۇنىسوۆ قىزىلاعاش سۋ قويماسىن جەكەشەلەندىرىپ العان  بەكەەۆكە تەلەفون سوعىپ ەدى ول: «داۋ شىعارماي تىنىش وتىرىڭدار! مەن سۋ قويماسىنىڭ باسىندامىن. سۋدى اعىزىپ جاتىرمىز»، دەدى. سول ساتتە سۋ قويماسىنىڭ كۇزەتشىسىنە حابارلاسىپ ەدى: «اعا، سۋ كوتەرىلىپ كەلە جاتىر، اعىزىپ ۇلگەرمەي جاتىرمىز» دەگەندى ايتتى. ال، شىندىعىندا بەكەەۆ ول جەردە بولماعان بولىپ شىقتى. ءسويتىپ، قايتادان بەكەەۆكە حابارلاسقان كەزدە ول: «جىگىتتەر سۋدى اعىزىپ ۇلگەرمەي جاتىر، بىرنەشە جىگىت تاۋىپ سۋ قويماسىنا جىبەرە الاسىڭ با؟» دەدى. ەسەت ىلە-شالا ون شاقتى جىگىتتى ەرتىپ سۋ قويماسىنا كەتتى. سودان ۇيگە كەلىپ ۇيىقتاپ جاتىپ وزىمنەن-ءوزىم ويانىپ كەتسەم، ەسەت بىرنەشە رەت قوڭىراۋ شالىپتى. سودان بەكەەۆتىڭ قول استىندا سۋ قويماسىنان تۇسكەن سۋدى ءبولىپ وتىراتىن جەردە ىستەيتىن مۇحيت دەگەن ىنىمە حابارلاسسام: «سۋ قويماسى قيرادى. ەسەتتەر تومەندەگى سۋ بولەتىن تۇسقا اۋىلعا سۋدى جىبەرمەي ارناعا بۇرىپ جىبەرۋگە كەتتى، اۋىلعا ايتىڭدار»، دەدى. ءسويتىپ، سۋدى ارناعا بۇرۋعا ۇلگەرمەي قالعان عوي. وزدەرى ارەڭ قاشىپ قۇتىلعان. اۋىلداعى ءبىز اۋەلى بالالار مەن ايەلدەردى جولعا شىعارىپ، ماشينالارعا وتىرعىزىپ ارتىنان ءوزىمىز دە جاياۋ-جالپىلاپ قاشتىق.

وتكەن جىلى قايعى جامىلعان قىزىلاعاشقا اراعا ءبىر جىل سالىپ بارعان ساپارىمىزدى اياقتاپ بىزدە ات باسىن كەرى بۇردىق. اۋىل اپاتتىڭ ءبىر جىلدىعىنا اس بەرۋ مەن سايلاۋدىڭ دايىندىعىن قاتار جاساپ قاربالاس كۇيدە قالا بەردى.

الماتى-قىزىلاعاش-الماتى

«اباي-اقپارات»