2001 جىلى 15 ماۋسىمدا قازاقستان، قىتاي، قىرعىزستان، رەسەي، تاجىكستان جانە وزبەكستان شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىن قۇردى. شىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر شىۇ-نىڭ دەكلاراتسياسىنا قول قويىپ، ءوزارا سەنىم تۋرالى جانە بۇكىل الەمنىڭ قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋعا كۇش سالادى دەپ ايتىلدى. سونىمەن قاتار، تەرروريزم، سەپاراتيزم جانە ەكسترەميزممەن كۇرەس تۋرالى شانحاي كونۆەنتسياسى قابىلداندى.

2002 جىلى شىۇ-نىڭ ينستيتۋتسيوناليزاتسياسى جالعاستى: ەكى ماڭىزدى اكتىگە قول قويىلدى. ول  شىۇ-نىڭ جارعىسى،نەگىزگى زاڭ قۇجاتى جانە شىۇ جابىق اليانس ەمەس جانە ىنتىماقتاستىق ءۇشىن اشىق ەكەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيا.

شىۇ مەملەكەتتەرىنىڭ تەرروريزم، سەپاراتيزم جانە ەكسترەميزمگە قارسى كۇرەستەگى ىنتىماقتاستىعى تۇجىرىمداماسى استانا قالاسىندا 2005 جىلى قابىلداندى. 2004-2005 جىلدارى موڭعوليا، ءۇندىستان، پاكىستان جانە يران شىۇ-مەن باقىلاۋشى مارتەبەسىنە يە بولدى. 2007 جىلى شىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر ۇزاق مەرزىمدى تاتۋ كورشىلىك، دوستىق جانە ىنتىماقتاستىق تۋرالى شارتقا قول قويىلدى.

2000-ءشى جج. قازاقستان شىۇ - بەدەلدى ايماقتىق ۇيىم رەتىندە قۇرۋعا بەلسەنە اتسالىستى، وندا ۇلى ەۋرازيالىق كەڭىستىكتىڭ - قىتاي، رەسەي، ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى كۇشتەرى مەن مۇمكىندىكتەرى ءبىر-بىرىمەن بايلانىستىرىپ، تەڭدەستىرىلدى. ماسەلەن، تەك 2004 - 2011 جج.  شىۇ 500 تەررورلىق ارەكەتتەردى بەيتاراپتاندىردى.

شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى «زۇلىمدىق ءۇش كۇشىمەن» (تەرروريزم، سەپاراتيزم جانە ەكسترەميزم) كۇرەستى جانە تاۋەلدىلىكتى ازايتۋ ءۇشىن جىبەك جولىن توسەۋدى باستاپ، بىرقاتار ماسەلەلەر بويىنشا ەكونوميكالىق كۇش-جىگەرىن سايكەستىرۋگە 2018 جىلى ماۋسىم ايىندا تسينداو ءسامميتىن وتكەزدى. شىۇ-نىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىكتىڭ ارقاسىندا بۇكىل ازيا ايماعى ەكونوميكالىق ءوسۋ پروتسەسىنە تاپ بولدى. ناتيجەسىندە، شىۇ جاڭا كەڭەيۋگە دايىندالۋدا. شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا ازەربايجان، ارمەنيا، سيريا، كامبودجا، بانگلادەش، نەپال، شري-لانكا باقىلاۋشى ستاتۋسقا يە بولۋىنا تىرىسادى، ال موڭعوليا، يران، اۋعانستان، بەلارۋس مەملەكەتتەرى باقىلاۋشى مارتەبەسىنە يە بولعان. «شىۇ-نىڭ ديالوگىنداعى سەرىكتەستىك» مارتەبەسىنە تۇركيا; يزرايل، ۋكراينا، ەگيپەت، كاتار، مالديۆتەر نيەت بىلدىرگەن ەدى. 2020 جىلى دەيىن چەليابينسكىدە شىۇ مەملەكەت باسشىلارىنىڭ جانە بريكس بىرىككەن ءسامميتى جوسپارلانعان.

ايتا كەتۋ كەرەك، قازاقستاننىڭ شىۇ-عا مۇشە رەتىندە باستى باسىمدىعى ايماقتىق جانە جاھاندىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ بولىپ تابىلادى. شىۇ شەڭبەرىندەگى ىنتىماقتاستىق قازاقستانعا بىرقاتار داۋلى اۋماقتىق ماسەلەلەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەردى، ال شەكارالاس اۋماقتاردا قارۋلى كۇشتەردى جۇيەلى جانە اشىق تۇردە قىسقارتۋ اسكەري جانە ساياسي شيەلەنىستىڭ قالعان ەلەمەنتتەرىن توقتاتتى.

قازاقستان ءۇشىن شىۇ-مەن ءوزارا ءىس-قيمىل گەوساياسي جانە ستراتەگيالىق جوسپارلاردا ءبىزدىڭ ەلىمىزگە بەلگىلى ءبىر تابىستار اكەلدى. شىۇ قىزمەتى قىتايدىڭ ايماقتىق ءوزارا ءىس-قيمىل قۇرىلىمىنا كىرىگۋىنە ىقپال ەتتى، وسىلايشا قازاقستان قىتايمەن بىرقاتار ستراتەگيالىق كەلىسىمدەرگە قول قويۋ ارقىلى قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگىن الدى، سونىڭ ىشىندە يادرولىق قارۋدى قولدانباۋدى قامتاماسىز ەتتى. ەكى وڭىرلىك دەرجاۆالاردىڭ (قىتاي مەن رەسەي) شىۇ-داعى قاتىسۋى، ەڭ الدىمەن، ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە اسكەري-ساياسي سالالاردا ولاردىڭ مۇددەلەرى مەن ىقپالداستىعىن وبەكتيۆتى تۇردە ۇيلەستىرەدى.

شىۇ اياسىنداعى قازاقستان بۇدان دا اسقاق ماقساتتار قويىپ وتىر: ول ۋاقىت وتە كەلە جەتەكشىلىك ەتۋگە ۇمتىلادى. بۇل امبيتسيالار رەسپۋبليكا سىرتقى جانە ىشكى، ەڭ الدىمەن ەكونوميكالىق، ساياساتتا ءوزىنىڭ جەتىستىكتەرىن قولدايدى. ايتا كەتۋ كەرەك، قازاقستان ۇكىمەتى جۇرگىزىپ وتىرعان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق رەفورما سالاسىنداعى قۇزىرەتتى ساياساتكەرلەر رەسپۋبليكانىڭ بۇرىنعى كەڭەستىك مەملەكەتتەر اراسىندا ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ كوشباسشىسى بولۋىنا مۇمكىندىك بەردى. بىرنەشە جىل بۇرىن اقش كونگرەسى مەن ەۋروپا كەڭەسى سياقتى ىقپالدى ينستيتۋتتار قازاقستاندى نارىقتىق ەكونوميكا بار ەل دەپ تانىدى جانە جەتەكشى حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىكتەرى ەلگە حالىقارالىق ينۆەستيتسيالىق رەيتينگ بەردى. بۇل فاكتىلەر ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ بارىسى وزدىگىنەن اقتالعانىن كورسەتەدى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

قازاق-ورىس حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى

Abai.kz