ءسويتىپ، دەموكريت قالدىرعان جازبالارعا سەنسەك، ادامزات و باستا كىلەم، الاشا، ورمەك توقۋدى ورمەكشىدەن ۇيرەنگەن كورىنەدى. ال ءبىز دەموكريت اقساقالدىڭ بۇل ويىن ادامزات و باستا كىلەم، الاشا، ورمەك توقۋدى ورمەكشىدەن كۇزدە، انىق ايتساق قىركۇيەك ايىندا ۇيرەنگەن دەپ تولىقتىرعىمىز كەلەدى. حالىق جۇمباعىندا ايتاتىنداي “ۇزىن-ۇزىن ۇزارداي، ۇزىن اققان سۋلارداي، اعاش اتقا مىنگىزىپ، ۇزارتىپ قويعان مۇنارداي”، قيىننان قيۋلاستىرىپ، ءۇزىلدىرىپ ۇزبەلەپ، ءتىزىلدىرىپ تىزبەلەپ كوز جاۋىن الاتىن كوركەم ورمەكتى وسى ايدا توقيدى. ورمەكشىنىڭ تورى! اسىرەسە، تاڭەرتەڭ قاراساڭ، بەينە ءبىر ۋىس جاڭبىر ء(بىر ۋىس بۇلت ەمەس) تۇتاسىپ كەلىپ جاۋا الماي ءبىز بىلمەيتىن الدەبىر قۇدىرەتتىڭ كۇشىمەن اعاش باسىنا ءىلىنىپ قالت تۇرىپ قالعان سەكىلدى. كۇن ساۋلەسىمەن قۇبىلىپ جىلت-جىلت ەتەدى. بۇل – تاڭعى شىق تۇنعان ورمەكشىنىڭ تورى. ول سىزگە جەتە الماي، ءسىز وعان جەتە الماي اڭتارىلىپ تۇرعانىڭىز. بۇل ارالىقتا اۋا رايىنىڭ ءوزى مىناداي اسەم تىزىلگەن الگى شىقمونشاقتاردى توگىپ-شاشىپ المايىن دەگەندەي ءۇپ ەتكەن جەلسىز، جاڭبىرسىز جادىراپ، جايناپ تۇرادى. كلاسسيك ايتاتىن “سۇلۋلىق الەمدى قۇتقارادى” دەگەنگە سايامىز با، الدە گيدرومەتەورولوگيا زاڭدىلىعى ما – ايتەۋىر ەرتە كۇزدە وسىنداي ءبىر ەستەن كەتپەس ەرەكشە كۇندەر بولادى. قازاق مۇنى ميزام شۋاق دەسە، ورىس اعايىنداردىڭ اۋزىنان سۋى قۇرىپ “بابە لەتو” دەپ تامساناتىن كەزەڭى وسى كەزەڭ. بارلىق جاقسى اندەر سەكىلدى “بابە لەتو” دا تەز تاۋسىلادى. ىلە سۇرعىلت تۇمان، سۋىق جاڭبىرلار ءداۋىرى باستالادى دا، سوڭى بوز قىراۋ، ودان اق قار، كوك مۇزعا اينالىپ سالا بەرەدى. اق قار، كوك مۇزعا اسىقپايىقشى. “اح، اۆگۋست، ايالداشى ءبىر اپتا” دەيدى اقىن قىز ءشامشيا جۇباتوۆا. استە، وسى ءسوزدى قىركۇيەكتەگى تامىلجىعان تاماشا تاڭدارعا ارناپ ايتسا دا ورىندى بولار ەدى. شىنىندا، جاقسى كۇندەر، جايدارمان تۇندەر نەگە جىلدام وتە شىعادى ەكەن.

تاعى ءبىر راۋاياتتا – قىركۇيەك جىلدىڭ ىمىرتى دەپ تە اتالادى. سوندا قالاي، الدىمىزدا ءتۇن تۇر ما؟ سەنگىڭ كەلمەيدى. سەنگىڭ كەلمەيتىندىكتەن جاڭاعى ايتقان جارق ەتىپ وتە شىعاتىن جاقسى شاقتار تۋرالى ويلانعىڭ كەلەدى.

بۇل اي – ساعىنىش ايى.

ساعىنىش ايى. تىراۋلاپ تىرنالار قايتادى. جۇرەگىڭدى سۋىرىپ الاتىنداي مۇڭدى داۋىس. تىرنا تومەن ۇشسا قىس جىلى بولادى، جوعارىلاپ ۇشىپ جوعالسا – قاقاعان قاڭتار، اشۋلى اقپان كۇتىپ تۇر دەي بەرىڭىز، مەيلى، قىس قاتتى بولسا بولسىن-اق، ءار نارسە ءوز مەزگىلىمەن ەمەس پە! مىنا تىرنالاردى قايتەمىز؟ كەۋدەگە سىيماي الاسۇرعان جۇرەكتى قالاي جۇباتامىز؟!

سودان با ەكەن، كەيبىر ەلدەردىڭ اۋىز ادەبيەتىندە كەزدەسەتىن “قىركۇيەك – سارى تۇلكىدەي قۇبىلادى” دەگەن تەڭەۋ دە ۇنامايدى. نەگە ونى قىزىل تۇلكى ەمەس، سارى تۇلكىگە تەڭەيدى. ورمان-توعاي، ءشوپ-شالعىن اراسىندا اۋەلى قۋ تۇلكىنىڭ ءوزى ەمەس قۇيرىعى نە جونى جىلت-جىلت كورىنىپ قالادى، بارا-بارا بۇكىل دۇنيە ساپ-سارى بوپ قۇلپىرىپ سالا بەرمەك.

ۋكرايىندار بۇل ايدى “ۆەرەسەن” دەپ اتايدى. مۇنىسى “قىراۋ تۇسەتىن اي” دەگەنى. ءبىز بولساق قىراۋ تۇسەدى دەگەننەن گورى شىق تۇسەدى دەگەندى قالايمىز. قىراۋ دا، قار دا ءالى الدا ەمەس پە؟

جوق، بۇل قۋ تۇلكىنىڭ ايى ەمەس، جىلدىڭ ىمىرتى دا ەمەس بۇل كەزەڭ.

جاز ءالى وتكەن جوق.

جاقسى كۇندەر الدا ءالى.

قاراڭىزشى، وزگەرگەن نە بار، ءبارى قاز-قالپىندا ەمەس پە؟ گۇلكەكىرە تۋرا تامىزداعىداي، تامىز عانا ەمەس شىلدەدەگىدەي اعى اق، كوگى كوك قۇلپىرىپ تۇر. سولعان، مۇڭايعان، سارعايعان، قۋراعان جوق. سول قالپى. ي.بۋنين مەن م.پريشۆين سۇيسىنە جىرلايتىن كوگىلجىم گۇل دە (مالۆا) سولاي. ءشايشوپ بولسا، “كىم سىزگە كۇز كەلدى دەگەن؟” دەپ ەتەكتەن توسكە ورلەپ بالماعىز اتىپ جايناپ تۇر. “مەن سەنەن قالايىن با؟” دەگەندەي جۇپار گۇل مەن قاراباس ءشوپ تاڭعى سالقىن، كەشكى جەلمەن تاۋدىڭ ءسانىن كەلتىرىپ ەركىن ىرعالادى. كەيبىر گۇلدەر بۇل ايدا ەكىنشى رەت گۇلدەيدى. كۇن جايلى كەلسە، الما مەن ورىك اعاشى دا قايتا گۇلدەپ كەتۋى مۇمكىن. البەتتە، ولاردىڭ جەمىس بەرىپ ۇلگەرمەيتىنىن ويلاساڭ جۇرەگىڭ اۋىرادى. بالكىم، “التى كۇن اتان بولعانشا، ءبىر كۇن بۋرا بولىپ زىركىلدە” دەمەكشى، تومەن قاراپ بۇقپانتايلاي بەرگەنشە ءتونىپ كەلە جاتقان كۇز قاھارىن قايمىقپاي قارسى الايىن دەيتىن بولار.

اعاش جاپىراقتارىنىڭ سارعايعانىن باقىلاۋدىڭ ءوزى قىزىق. جەر-دۇنيەنى سۋىق دەمىمەن ءبىر قارىپ وتەتىن العاشقى ۇسىككە گۇلدەر بولماسا جەمىس اعاشتارى دا، جابايى وسكەن تال-قايىڭ، ەمەن-تەرەكتەر دە سىر بەرە قويمايدى. سىرت كەلبەتى گۇلحەرىگە  نەمەسە شاشىراتقىعا ۇقسايتىن سەنتيابرينا اتتى ەكپە قوڭىرقاي باقتارعا گۇلدەر جاڭا رەڭك بەرىپ، سولعىن اجارىن اشىپ، شىرايلاندىرا تۇسەدى. اعاشتار دا “قانە، قايسىمىز مىقتىمىز؟” دەگەندەي قاھارلى سۋىققا قارسى تۇرىپ، ىشتەي قالتىراعانمەن سىرتتاي اسقاق قالپىن بۇزار ەمەس.

دەگەنمەن، جايدارى جازداعىداي كۇمىس كۇلكى، سىڭعىر دا، سىبدىر دا جوق، ءۇنسىز ىمداسىپ، اقىرىن سىبىرلاسادى. ء“بورى ارىعىن بىلدىرمەس سىرتقا ءجۇنىن قامپايتار” دەگەن وسى.

ايدىڭ 22-نەن 23-ىنە قاراعان كەزى – كۇن مەن ءتۇننىڭ كۇزگى تەڭەلۋى، ياكي، كۇزدىڭ استرانوميالىق تۇرعىدان باستالاتىن كۇنى. تۇقىمداستارى اراسىندا كۇز كەلگەنىن العاش مويىندايتىن دولانا. ءبىرىنشى سونىڭ جاپىراعى سارعايادى. بىراق، دولانا از. سوندىقتان ءبىر قاراعاندا ودان دا بۇرىن ۇيەڭكى سارعايعان سەكىلدى كورىنەدى. ىلە الاتاۋى، تالاس، جوڭعار الاتاۋلارىندا ايدىڭ اياعىنا تامان ۇيەڭكى بىتكەن قىپ-قىزىل تۇسكە ەنىپ كوزدىڭ جاۋىن الادى.

تىزبە، تىزبە، تىزبە تاۋ، تىزبەك ورمان،

تىزبەك ورمان ەدى عوي – بىزدەگى ارمان.

كۇرەڭ قىزىل ۇيەڭكى ارالىنا

كۇرەڭ قىزدىڭ اۋىلى كۇزدە قونعان.

التىن تەڭگە توككەندەي جولعا كىلەڭ،

تىزبە، تىزبە جاپىراق – ول دا كۇرەڭ.

“قاراما!” دەپ، كۇلەدى، كوزىم باسىپ

كۇرەڭ سۇلۋ ىپ-ىستىق قولدارىمەن.

كۇرەڭ تاۋدى قيالاپ تاڭ اتادى،

كور، كور دەيمىن، وزىمە قارا تاعى،

قاراي بەر سەن جاپقانشا جانارىمدى،

قارا كۇزدىڭ سۇپ-سۋىق الاقانى.

ىلە-شالا المۇرت اعاشتارى سارى التىن سىرعالارىن سىبدىرلاتا باستايدى. وتىز كۇن، كەيدە قىرىق كۇن بويى بەرىسپەي، اقتىق دەمى قالعانشا ايقاساتىن ءۇش باتىر – ەمەن، قايىڭ، شەتەن. بۇل كەزدە مويىل مەن كوكتەرەك جاپىراقتارىنان تۇگەل ايىرىلىپ، قىرقىمنان شىققان توقتىداي جالاڭاشتانىپ قالادى.

بىراق كۇز ءالى كەمەلىنە كەلگەن جوق، قورعانسىز دا نازىك جاسىل جاپىراقتاردى سارعايتۋمەن شەكتەلىپ تۇر. تۇرسىن سولاي. ادەپكى تەكە تىرەستەن ءوزى دە بولدىرىپ قالعان سىڭايلى، اپتىقپايدى، اسىقپايدى، ۇيىتقي سوعىپ، بەرەكەتىڭدى الاتىن وعاش، وداعاي مىنەزى باسىلعان. ءبىز ايتىپ وتىرعان، ميزام شۋاق وسى.

ءبىز تابيعاتتان وزىمىزگە كەرەگىن، وزىمىزگە دۇنيەتانىمى سايكەس قۇبىلىستاردى ىزدەيمىز ءھام تابامىز دا. تابيعاتپەن ۇيلەسە، ۇندەسە الماعان كەز - اجالدىڭ تاقاپ قالعان كەزى بولار، استە. بەتى اۋلاق.

قوجاقاتتىڭ ءمولدىر قارا جەمىسىن بۇگىن تەرىپ كەتسەڭ، ەرتەڭ تاعى سونشا جەمىسى ءپىسىپ جەتىلەدى. بورىقاراقات بۇتاقتارى تىعىز سالعان ءدان جەمىستەرىن كوتەرە الماي مايىسىپ تۇر. مىنا بەرەكەلى، مەرەكەلى كۇزگە شاشۋى بولار، الىپ ەمەننىڭ دانەگىنەن اياق الىپ جۇرگىسىز. تيىن سول دانەكتى اعاش قۋىسىنداعى ىنىنە تاسىپ الەك.

الماتىنىڭ المالارى-اي دەگىزەتىن كەز عوي بۇل. اتتەڭ، باياعى بالا كەزىمىزدەگى اپورت جوق. الماتىنىڭ تاۋلارىن بۇل ايدا اپورتتىڭ ەلەسى كەزىپ جۇرەدى.

تىرنا مەن سارعالداق، كوكەك پەن قارلىعاش كورىنبەيدى. بودەنەنىڭ بىتى-بىتى ەستىلمەگەلى قاشان. قايتەمىز، قايتقان قۇستاردىڭ جولى بولسىن! ەسەسىن، “تاۋدان ءتۇسىپ كەلە جاتىر سالقىن كۇز” (امانحان ءالىم) دەپ اقىن ايتپاقشى، التى اي جاز بيىكتە جۇرگەن سارىباۋىر شىمشىقتار تومەنگە ءتۇسىپ، “قىرداعى، ويداعى ەلمەن ارالاسقانداي” جىرا-جىرا، ساي-سالا ازان-قازان، ۋ دا شۋ. جىلى جاققا قايتاردا ءبىزدىڭ دالادا از كۇن ايالداپ وتەتىن قۇستار قانشاما؟!

قاراتورعاي مەن جاۋراۋىق، تاڭشىمشىق پەن بۇرگەن تورعايدىڭ جازداعىداي سايران سالعانىن قالار ەدىك، بىراق ءبىر سۇمدىقتى سەزگەندەي ءبارى دە ءۇنسىز، ءان سالسا داۋسىن شارىقتاتپاي باسەڭ سالادى، شۋىلدامايدى، قاناتتارىن قاتتى قاقپاي تومەن ۇشادى. قارعانىڭ ءوزى قارقىلدامايدى. ساق ساۋىسقان ءبارىن سىرتتان باقىلىپ تال باسىندا جەكە وتىر. نە ويلايدى ول؟ نەنى ءبىلىپ وتىر؟ نە بولدى، سەندەرگە قۇستار؟

باياعىدا، اۋىلدا، ات سۋىتامىز دەپ تاڭدى تاڭعا ۇرىپ ۇيىقتاماي بايگەگە جۇيرىكتى دە، بالانى دا دايىنداماۋشى ما ەدى؟ وندايدا، ءتىپتى الامان جارىستىڭ شيرەگىن، كەيىن جارتى جولىن، كەلە-كەلە بۇتىندەي شاۋىپ ءوتىپ، قوسار اتتى قانشىرداي قاتىرىپ ابدەن باپتاۋشى ەدى عوي. قۇستار دا سولاي. ۇزاقتى كۇن ۇزاق قارعالار مەن قارلىعاشتار، قارا سايراقتار مەن قازدار، تىرنالار توپ-توپ بوپ توپتاسىپ كوك ءتوسىن تىلگىلەپ، ءارى-بەرى ۇشادى. تاس ءتۇيىن بوپ شىرقاۋ كوككە تىك كوتەرىلىپ، ءوزىن-ءوزى جەرگە دوپشا لاقتىرادى، ەندى ءبىر ءسات قايقاڭ ەتىپ قايتا كوتەرىلىپ جازىلا ۇشادى، جالت ەتىپ وڭعا بۇرىلىپ، سولعا بۇرىلىپ ءتۇرلى-ءتۇرلى قيمىلدار جاسايدى. عالىمداردىڭ بولجامى بويىنشا مۇنىڭ ءبارى بەكەردەن بەكەر بولمايدى. بۇل كەزدە قۇستار ابدەن سەمىرەدى. بۇل دا “جورتار اتتىڭ توعى يگى” دەمەكشى، قۇدايدىڭ قۇدىرەتىمەن ءبىز ەسسىز سانايتىن قاناتتى اعايىندارىمىزدىڭ ۇزاق جولدىڭ الدىندا كۇش جيناۋى، قازاقشا ايتساق “جال-جاياسىن جاۋىپ قوڭدانۋى” بولسا كەرەك.

ءسويتىپ، بىزدەن ۇشىپ قۇستاردىڭ كوبى افريكا، ءۇندىستان، ەۋروپا ەلدەرىنە كەتىپ جاتسا، ەندى ءبىر توبى سولتۇستىكتەن ءبىزدىڭ دالاعا قىستاۋعا كەلىپ جاتادى. ولاردىڭ اراسىندا – قىزىل ءتوس سۋىق تورعاي، كەكىلدى سامىرقۇستار (ەرتەرەكتە الماتىداعى تاۋلى قىراتتىڭ ءار بوكتەرىندە توپ-توبىمەن قىستاپ جۇرەتىن), ءبىر بويىندا جەتى ءتۇستى قاۋىرسىنى بار اسەم شىمشىق، قىزىلقۋناق، شەكىلدەك قۇستار بار. ءبىزدىڭ دالامىز بەن ءبىزدىڭ قالامىز اشىققاندار مەن تورىققاندارعا پانا بولاتىنىن ويلاساڭ تۇلا بويىڭدى قۋانىش كەرنەيدى.

بۇل كەزدە قۇستار تۇلەيدى. تۇلەك كەزى ولار ءۇشىن قاۋىپتى كەز. ۇيرەكتىڭ كەجەگى قىزىلدى-جاسىلدى “تونىن” تاستاسا، قوڭىرقاي “جاداعاي” جامىلادى. جاڭا قاۋىرسىندار ۇزىن، سالالى جانە وتە قالىڭ بوپ وسەدى. تابيعات قانداي شەبەر دەسەڭىزشى، ءار نارسە ءوز ۋاقتىسىمەن، ءوز كەزەگىمەن! وسىنىڭ ءبارىن باسقارىپ، ۇيلەستىرىپ تۇرعان ءبىر قۇدىرەت بارىنا قالاي سەنبەيسىز؟

ەرتەڭ ۇشىپ كەتەدى ولار. سودان كەلەسى كوكتەمگە دەيىن جوق. الاڭ كوڭىل كۇندەر باستالماق. تۋ جازعا دەيىن.

ءۇش مىڭ، بەس، ون مىڭ شاقىرىمدىق جولدار كۇتىپ تۇر ولاردى.

“تۇلپار تۇرىپ ۇيقتايدى” دەۋشى ەدىك قوي، سول سياقتى قۇستار ۇشىپ بارا جاتىپ ۇيىقتايدى. مىسالى، دەگەلەكتەر تاۋلىگىنە بار-بولعانى 10-15 مينۋت قانا كوز شىرىمىن الادى ەكەن. ۇشىپ بارا جاتىپ ۇيىقتاعاندا باعىتىنان اۋىتقىپ باسقا جاققا لاعىپ كەتپەۋى ءۇشىن “ۇيقىشىل” دەگەلەك اۋەلى قالىڭ لەكتىڭ ورتا تۇسىنا كىرىپ الادى ەكەن، ءسال بۇرىلىپ بارا جاتسا، وزگە قۇستار قاناتىمەن قاعىپ دۇرىس جولعا سالىپ وتىراتىن كورىنەدى. ۇيقىسى قانىپ، سەرگىپ ويانعان دەگەلەك سودان سوڭ سەرىكتەرىن دەمالدىرىپ ءوزى توپ باستاپ جونەلەدى. ءسويتىپ، الما-كەزەك دەمالىپ، ەرتە كۇندى كەش قىلماي مەجەلى جەرگە جەتكەنشە تىنباي ۇشادى ەكەن. مۇنداي مىقتىلىق ادامنىڭ قولىنان كەلمەيدى. استە، ءبىز ءوزىمىزدىڭ ابدەن تولىسقان، تولعان، شىعىستا ايتاتىنداي (ينسوني كاميل) كەمەلدەنگەن تىرشىلىك يەسى بولۋىمىز ءۇشىن ءالى تالاي جولداردان ءوتۋىمىز كەرەگىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك شىعار.

قارقىلداق شاعالا بولسا تۋ يت ارقاسى قيانعا – اركتيكاعا بارىپ ۇيا باسادى. قىستاۋعا انتاركتيداعا ۇشادى. سوندا ول ۇشىپ وتەتىن جولدىڭ جالپى ۇزىندىعى – ون مىڭ شاقىرىمنان اسادى ەكەن.

قىركۇيەك قۇستاردىڭ وزدەرىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى ايقىندالاتىن اي. “ات جۇيرىگى بىلىنبەس بايگەگە ءتۇسىپ جارىسپاي” دەمەكشى، كەشەگە دەيىن ەڭ جىلدام ۇشاتىن قۇس دەپ سۇڭقار مەن بۇركىتتى، جوعارىدا ايتقان قارقىلداق شاعالانى اتاپ كەلدىك. قىركۇيەك ايى - فەنولوگتاردىڭ بۇل قاتەلىگىنە تۇزەتۋ ەنگىزەتىن اي رەتىندە باعالى. عىلىمي دالەلدەنگەندەي، ەڭ جىلدام ۇشاتىن قۇس – كادىمگى ءسىز بەن ءبىز بالا كەزىمىزدەن كورىپ وسكەن اق تاماق قارلىعاشتار ەكەن. جانە بۇل جاڭالىققا قازاقستاندا شاقپاق قۇس ساقينالايتىن بەكەتى دەرەكتەرى بويىنشا تاعى ءبىر رەت دالەلدەنگەن.

بوي توڭازىتار تاڭعى سالقىنمەن ورمانعا كەلسەڭىز، ەمەن، قاراعايلاردىڭ تۇبىنە ءۇڭىلىپ، ساي-سالانى كەزىپ جۇرگەن ساڭىراۋقۇلاق تەرۋشىلەردى كورەسىز. اراسىندا قازاق ىلۋدە بىرەۋ. ءبىزدىڭ ەل قىزىقپاعان كاسىپ. بەكەر-اق، استە، كاسىپتىڭ ۇلكەن-كىشىسى جوق، پايدالى ارەكەتىمەن قاي-قايسىسى دا ءتاۋىر ەمەس پە؟ مىنە، سول ءشوپشى اعايىنداردان جازىپ العان كەيبىر مالىمەتتەرىمىز:

• جوكەنىڭ تۇقىمىن قىركۇيەك – قازان ايلارىندا;
• ەمەننىڭ ءدانىن قىركۇيەك – قاراشا ايلارىندا;
• قايىڭ تۇقىمىن شىلدە – تامىز ايلارىندا;
• كوكتال مەن تەرەكتىڭ تۇقىمىن جازدىڭ باسىندا، العاشقى ءبۇرىن جارىپ، گۇلىن اشقان سوڭ 35 كۇننەن كەيىن جينايدى. بۇل شامادا، ءساۋىردىڭ اياعى، مامىردىڭ باستاپقى اپتاسىنا تۇسپا تۇس كەلەدى.
• مويىلدىڭ ءدانىن – تامىزدا;
• قاراعايدىڭ دانەگىن قاراشا مەن ناۋرىزدا;
• ۇيەڭكى دانەگىن قىركۇيەك - قاراشادا جينايدى.

كوشەتتەن ءونىم الامىن دەيتىندەر ەمەن مەن قىلقان جاپىراقتى اعاشتاردان وزگە اعاش ءدانىن كۇزدە ەككەندى دۇرىس كورەدى ەكەن.

سونداي-اق، قازىر قان-قىزىل دولانانىڭ، جاتاعان ارشا مەن يتمۇرىننىڭ ءدانى، اندىز، باق-باق، ايۋبالدىرعان، شۇيگىنشوپتىڭ تامىرىن قازاتىن كەز.

وزگە جان-جانۋارلار دا بۇل ايدا قونىس جاڭارتىپ، قىسقا دايىندىققا كىرىسەدى. بۇلان باۋىرىنان جاراپ، كەڭ توعايدى شيىرلايدى. بۇل كەزدە ونىڭ جولىنا كەسە كولدەنەڭ تۇرۋ قاۋىپتى. تۇلكى تۇلەپ، قۇندىز بىتكەن قۇنايى ءۇشىن سۋ بوگەپ ء“ۇي سالا” باستايدى. ۇرپاق قامىن ويلاعان وسى ءبىر كىشكەنتاي اڭ اتان بويلى اق قايىڭدى كىشكەنتاي تىسىمەن قىرقىپ، قيىپ باۋداي تۇسىرەدى دەگەنگە سەنۋ قيىن. قۇندىز “قۇرلىسشى” تۋرالى اڭگىمە – باسقا اڭگىمە.

ات جاراتىپ، بيە اعىتاتىن كۇن دە الىس ەمەس.

توبىلعى كۇنگەيدە، ىرعاي تەرىسكەيدە – قويشى-قولاڭ، جىلقىشى، تۇيەكەش، ديقان مەن سۋشى – اركىم ءوز حاراكەتىندە.

جىلان ىنىنە كىرسە جىلى كۇندەر اياقتالدى دەيدى ەكەن بۇرىنعىلار.

قىركۇيەك ايى تۋرالى ەلدىڭ تومەندەگىدەي ىرىم-جورامالدارى، اڭداتپالارى مەن اڭعارعان جايىتتەرى بار:

ەمەننىڭ ءدانى مول بوپ، تارىداي شاشىلىپ جاتسا (بيىل ءدال وسىلاي بوپ تۇر) قار قالىڭ، قىس قاتتى بولادى دەيدى.

قىركۇيەكتىڭ باسىندا ورمەكشى تورىن ءجيى قۇرسا دا – قىس ايازدى كەلەدى دەيدى.

قايىڭ جاپىراقتارى ۇشار باسىنان باستاپ سارعايسا – كوكتەم ەرتە شىعاتىن كورىنەدى.

بۇل ايدا كۇن كۇركىرەسە – كۇز جىلى بولعانمەن، قىستا قار كوپ تۇسەدى دەيدى.

قىركۇيەك ءارى جىلى، ءارى جاڭبىرسىز، جەلسىز بوپ كەلسە – قىس كەش تۇسەدى.

جاڭبىرلى كەشتە ۇكى شاقىرسا – كۇن ءجايلى بولاتىنىنىڭ بەلگىسى.

كۇزدىڭ كەلگەنىن – يتمۇرىننىڭ پىسكەنىنە قاراپ بىلەرسىز.

قارا مال قالاي قاراپ جاتادى – ەرتەڭىنە جەل سول جاقتان تۇرماق.

قۇمىرسقا يلەۋىنىڭ توبەسى شوشاق بوپ بىتسە – قاتتى قىس كەلە جاتىر دەي بەرىڭىز.

تاۋىق ەرتە تۇلەسە – قىس كەرىسىنشە جىلى بولادى.

توعىستىڭ ءبىرى – “كيىك ماتاۋ” – قىركۇيەكتىڭ سوڭى. كيىكتىڭ تەكەسى جەلگە قاراپ جەلسە – كۇن ءالى جىلى، ىققا قاراسا سۋىتادى.

كوردىڭىز عوي، ءبىز ماقتاپ، ماراپاتتاپ وتىرعان ايدا قار دا، اياز دا، جاڭبىر دا، جەل دە بولادى ەكەن. جەل، جاڭبىر دەمەكشى، بۇل ايدىڭ ەكىنشى اتى كوكتەم ايى. قالايشا؟ ءوزىڭىز بىلەسىز، ەكۆاتوردىڭ كولدەنەڭ سىزىعى جەردى وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك جارتى شار دەپ ەكىگە ءبولىپ تۇر ەمەس پە، سول وڭتۇستىك جارتى شار ەلدەرىندە بۇل كەزدە كوكتەم باستالادى. ول ءبىزدىڭ ناۋرىز ايىنا سايما ساي كەلەدى. ءسويتىپ ءسىز وسى تۇستا الدا جالدا افريكاعا نەمەسە جاڭا زەلانديا مەن اۆسترالياعا نە وڭتۇستىك امەريكاعا بارا قالساڭىز وسىدان التى-جەتى اي بۇرىن ءوتىپ كەتكەن كوكتەممەن قايتا قاۋىشاسىز.

قىركۇيەك، راسىندا دا ءبىز ايتقانداي بەيقام، مامىراجاي، جىلى، جۇپار، جۇمساق، بەرەكەلى، مەرەكەلى مەزگىل مە؟ انىعىندا “سۇرعىلت تۇمان دىم بۇركىپ” (اباي) كەلەتىن سالىڭقى ءيىن سالقىن كۇز ەمەس پە؟ ديقان ەگىنىن ەرتە تۇسكەن سۋىققا ءۇسىتىپ الىپ، مالشى كۇزەۋگە كۇيزەلىپ ءتۇسىپ، باعبان جەمىسىن قار استىندا قالدىرىپ، جولاۋشى جولدان قالىپ، كوكتايعاق تارپاڭ مەن تاعىنى تۇساپ-شىدەرلەپ اڭشى مىلتىعىنىڭ قاراۋىلىنا ىلىندىرەتىن كادىمگى كۇز عوي دەيسىز بە؟

مۇمكىن، بىراق ءسىز عافۋ ەتىڭىز، ءبىزدىڭ قىركۇيەگىمىز وسىنداي مەزگىل. سىزگە، نە ۇناماي ما؟ ۇناسا مەن ءسىزدىڭ دوسىڭىزبىن.

دەرەككوزى: «قازاق ادەبيەتى» گازەتى (№36, 14-20 قىركۇيەك، 2018 جىل)