اكت 1

ارقار اۋىپ ءتۇستى دەيمىز بە، الدە اق ايۋ ويدا جوقتا افريكاعا كەلدى دەيمىز بە، ايتەۋىر، 2009 جىل ەندى تۇگەسىلەمىن بە دەپ تۇرعان كەزدە جامبىل وبلىسىنا «كەگوكتا» «كەكىرىك» اتىپ جۇرگەن قانات بوزىمباەۆ دەگەن بۇيرەك بەت جىگىت كەلە قالدى، كەلە قالدى دا، اكىم بولا قالدى. «ويباي، جەكسەمبين سالعان سارا جولدى «دارا جول» قىلامىن دەپ كەلىپتى، جەمقورلاردى جەر جاستاندىرىپ، جاستاردىڭ رۋحىن كوتەرەمىن دەپتى، ءوزى ءبىر «چەستنىي» شەنەۋنىككە ۇقسايدى ەكەن» دەپ جۇرت تا، قىرت تا، قىل موينىنا گالستۋك قىستىرعان شەنەۋنىك تە، جاعىنۋدان الدىنا جان سالمايتىن «ەگۋەقۇيرىق» تا (ادام كەيپىندەگى) شۋىلداستى.

دۇرىس قوي، اكىم بولعان سوڭ «تيمۋر ي ەگو كوماندا» دەمەكشى ، ءوز كومانداسىن توپىرلاتىپ جينايتىنى زاڭدىلىق تا. بوزىمباەۆ تا سول جۇرىستەن جاڭىلماي، ونشاقتى شەنەۋنىكتى اناۋ الماتىدان «گازەلمەن» الىپ كەلدى دە، «مىنا كرەسلو ساعان، مىنا كرەسلو اناعان» دەپ تەڭدەي ۇلەستىردى. جينالىستاردا اشۋىن دا بايقاپ قالدىق، «دۇڭك-دۇڭك، بۇرق-بۇرق» ەكەن. مەيلى اكىم عوي وندا تۇرعان نە بار دەپ ەدىك، سويتسەك ولاي ەمەس كورىنەدى. ءبىزدىڭ رەڭى بوزعىلت بوزىمباەۆتىڭ تاكتيكاسى تىم بولەك ەكەن. «مەن كادرلاردىڭ تازا بولعانىن، ءارى جاس بولعانىن قالايمىن» دەدى، بۇنىسىنا باس شۇلعي كەلىستىك.  سويتسەك مۇنىڭ ارتىندا ءبىراز اڭگىمە جاتقانىن قايدان بىلەيىك.

اكت 1

ارقار اۋىپ ءتۇستى دەيمىز بە، الدە اق ايۋ ويدا جوقتا افريكاعا كەلدى دەيمىز بە، ايتەۋىر، 2009 جىل ەندى تۇگەسىلەمىن بە دەپ تۇرعان كەزدە جامبىل وبلىسىنا «كەگوكتا» «كەكىرىك» اتىپ جۇرگەن قانات بوزىمباەۆ دەگەن بۇيرەك بەت جىگىت كەلە قالدى، كەلە قالدى دا، اكىم بولا قالدى. «ويباي، جەكسەمبين سالعان سارا جولدى «دارا جول» قىلامىن دەپ كەلىپتى، جەمقورلاردى جەر جاستاندىرىپ، جاستاردىڭ رۋحىن كوتەرەمىن دەپتى، ءوزى ءبىر «چەستنىي» شەنەۋنىككە ۇقسايدى ەكەن» دەپ جۇرت تا، قىرت تا، قىل موينىنا گالستۋك قىستىرعان شەنەۋنىك تە، جاعىنۋدان الدىنا جان سالمايتىن «ەگۋەقۇيرىق» تا (ادام كەيپىندەگى) شۋىلداستى.

دۇرىس قوي، اكىم بولعان سوڭ «تيمۋر ي ەگو كوماندا» دەمەكشى ، ءوز كومانداسىن توپىرلاتىپ جينايتىنى زاڭدىلىق تا. بوزىمباەۆ تا سول جۇرىستەن جاڭىلماي، ونشاقتى شەنەۋنىكتى اناۋ الماتىدان «گازەلمەن» الىپ كەلدى دە، «مىنا كرەسلو ساعان، مىنا كرەسلو اناعان» دەپ تەڭدەي ۇلەستىردى. جينالىستاردا اشۋىن دا بايقاپ قالدىق، «دۇڭك-دۇڭك، بۇرق-بۇرق» ەكەن. مەيلى اكىم عوي وندا تۇرعان نە بار دەپ ەدىك، سويتسەك ولاي ەمەس كورىنەدى. ءبىزدىڭ رەڭى بوزعىلت بوزىمباەۆتىڭ تاكتيكاسى تىم بولەك ەكەن. «مەن كادرلاردىڭ تازا بولعانىن، ءارى جاس بولعانىن قالايمىن» دەدى، بۇنىسىنا باس شۇلعي كەلىستىك.  سويتسەك مۇنىڭ ارتىندا ءبىراز اڭگىمە جاتقانىن قايدان بىلەيىك.

قانەكەڭە قاتتى سەنگەنبىز «تارازدا تالانتتى جاستار تابىلادى عوي، قانەكەڭ قىزمەت بەرەمىن دەسە» دەپ. جوق، ءويتتى، ويتپەدى. ءويتتى دەيتىنىمىز كادرلاردى شىنىندا دا جاسارتقىسى كەلدى. ءسويتتى دە، اننان ءبىر تارتتى، مىننان ءبىر تارتتى، قىسقاسى بالاقتاعى بيت باسقا شىقتىنىڭ كەرى كەلدى. باسقانى بىلاي قويعاندا، جىلى ورنىندا جايلى جۇمىسىن رەتىمەن اتقارىپ وتىرعان باقتيار ارتاەۆتى «قولىنان جەتەكتەپ» الىپ كەلدى دە، «بايلاۋلى ءيتىم بول» دەگەندەي، اكىمدىكتەگى اپپاراتتىڭ باسشىسىنىڭ ورىنباسارى بولاسىڭ، بولماسا، «ءمورىنباسارى» بولاسىڭ دەپ تىرپ ەتكىزبەي وتىرعىزدى دا قويدى. شىنى كەرەك افينىدا اتوي سالعان ارتاەۆتىڭ بەدەلى ءبىزدىڭ سپورتقا كەرەك  ەدى. قانەكەڭ وعان دا پىسقىرماي، ەكونوميكانى تۇگەسىپ تاستاعان، ءار جاقتا ءبىر قىزمەت اتقارىپ «العىسقا» بولەنىپ كەلگەن گاملەت قايناربەكوۆ  دەگەن جىگىتتى ارتاەۆتىڭ ورنىنا اپارا سالدى. بۇل نە ءۇشىن كەرەك بولدى ەكەن؟ ەكونوميست مامان سپورت باسقارماسىنا بارىپ، بيۋدجەتتىڭ اقشاسىن كالكۋلكۋياتورمەن ەسەپتەپ وتىرسىن دەگەنى مە؟ الدە، وبلىستا بارلىق سالانى ەكونوميست ماماندار باسقارا بەرەتىن بولعانى ما؟ قۇرىسىن، مەن ايتتى دەمەڭىز...

ەندى جاقىندا ءبىزدىڭ وبلىسقا «نان ىزدەپ» اينۇر سادەنوۆا دەگەن  جاس قىز كەلدى. جاي كەلمەي، مادەنيەتتى مەنەن مىقتى ەشكىم بىلمەيدى دەپ جەلپىنىپ كەلگەنگە ۇقسايدى. سۇحبات الايىن دەپ بارعان ءبىر ارىپتەسىمە ساۋالداردى تىڭداماي جاتىپ، «قازاق جۋرناليستەرى مامبەتسكي سۇراقتار قويا بەرەدى» دەگەن ماعىنادا اۋزىنا يە بولا الماي تۇكىرىگىنە شاشالىپتى. توبا، شاڭىراققا دا قارامايدى ەكەن ءوزى. «ەششە» مادەنيەتتى ورگە سۇيرەيمىن دەپ تىراشتاناتىن كورىنەدى. اينۇر حانىم شىنىندا دا مادەنيەتتى دامىتا ما ەكەن الدە، كابينەتىندە وتىرىپ الىپ، سكريپكاسىن تارتىپ وتىرا ما، ونى دا ۋاقىت كورسەتەر... قازىرگى قارقىنىن باعامداساق، ىستەن گورى سوزگە بەيىم سەكىلدى قانەكەڭنىڭ اتتاي قالاپ العان «التىن باستى كادرى».

اكت 2

ءبىزدىڭ بوزىمباەۆ كەلە سالىسىمەن جۇرت «ويباي، جارتى جىلدان كەيىن ءىزىن سۋىتادى ەكەن. وسەدى ەكەن، استاناعا كوشەدى ەكەن. اتوم جانە ەنەرگيا دەگەن مىنىستىرلىك اشىلىپ، سونىڭ تىزگىنىن «كەگوكتان كەكىرىك اتىپ كەلىپ، جامبىل دەگەن جايلى مەكەندە «جار سالىپ» جۇرگەن قانات بوزىمباەۆ ۇستايدى ەكەن دەگەن قاۋىرت اڭگىمەلەر قۇلاعىمىزدىڭ قۇرىشىن قاندىرعان. جۇرتقا سەنسەك قانات الدابەرگەنۇلى ەندىگى استانادا ءجۇرۋشى ەدى. جوق، الدابەرگەنۇلى الداماسا، ازىرگە «وسپەيدى ەكەن».  ونى مەن ەمەس، ءوزى ايتتى. وتكەندە جىلدىق ەسەبىن بەرگەن قاۋقارلى قانات مىرزادان قايمىعىپ قالعان الدەبىر قالا تۇرعىنى «ءسىزدى استانا جاققا كەتەدى دەگەن اڭگىمە راس پا؟» دەپ جازباشا سۇراق جولدادى. قانەكەڭ ەش ويلانباستان: «جوق، ماعان جامبىل جەرى ۇنايدى. مەن بۇل ءوڭىردى كوركەيتۋگە كەلگەن اداممىن. كەشە پرەزيدەنتپەن كەزدەستىم ول كىسى ۇندەمەدى. ەگەر سىزدەر رۇقسات ەتسەڭىزدەر جامبىلدا جۇرە تۇرام ازىرگە» دەدى.

جۇرە تۇرىڭىز، قانات الدابەرگەنۇلى، حالىق ءسىزدى قولدايدى، تەك ءسىز دە سول حالىقتى، جاستاردى قولداساڭىز بولعانى...

الدابەرگەنۇلىنىڭ اشۋى «جامان» دەدىك قوي جوعارىدا... قايبىر كۇنى «نۇر وتاننىڭ» جامبىل وبلىسىنداعى بولىمشەسىن باسقارىپ وتىرعان باستىقتىڭ  (ياعني، قانات بوزىمباەۆتىڭ) بۇرىنعى ورىنباسارى  وڭلاسىن ەسىركەپوۆ دەگەن   ازامات اتىپ تۇرىپ: «تەندەردە بىلىق كوپ، مۇنى قالاي تىياسىز، الماتىلىقتار تەندەردى جەڭدەر دەپ ەستىپ جەڭىپ الادى دا، قارجىنى قالتاسىنا باسادى، بۇعان نە ءۋاجىڭىز بار؟

سوسىن كادردىڭ ءبارىن دەرلىك الماتىدان «تاسىمالداپ» ارنايى «رەيسپەن» الدىرىپ جاتىرسىز، تارازدا كادر قۇرىپ قالىپ پا؟ تاعى ءبىر ايتارىم، پارتيانىڭ توراعاسى رەتىندە تۇك جۇمىس جاساپ جاتقان جوقسىز. قاشان بەلسەندى تۇردە ىسكە كىرىسەسىز؟» دەپ ايتىپ-ايتىپ تاستاعان بولاتىن.

ول سۇراقتارعا دا قانەكەڭ جاۋاپ بەرۋىن جاۋاپ بەردى عوي. تەك سوڭىندا «پارتياعا توراعا بولىپ تاعايىندالعانىما كوپ ۋاقىت بولعان جوق، جۇمىسقا ەندى كىرىسەمىز. اقساقال، قارتايساڭىز، دۇرىستاپ قارتايىڭىزشى» دەگەن سوزىنەن سەكەم الىپ قالدىق. وڭلاسىن قارابايۇلىنا قاتتى سويلەگەنىنەن ەمەس، وعان ەتىمىز ءولىپ كەتكەن عوي. پارتيانىڭ توراعاسى بولعانىما ۇزاق بولعان جوق دەگەنىنەن. سوندا قانەكەڭ ءۇشىن ءبىر جىلدىڭ ءوزى ۋاقىت بولماعانى ما؟

سوڭعى ءسوز

ءبىز الدابەرگەنۇلىن داتتايىن دەپ وتىرعان جوقپىز. ول كەلگەلى جۇمىس تا ىستەپ جاتىر. تەك اراكىدىك ءوز سوزىنە ءوزى قارسى شىعاتىنى بولماسا. ماسەلەن، جاستاردى قىزمەتكە تاعايىنداۋدى جاقسى كورەدى ەكەن. تارازدىق جاستاردى باسشىلىققا نەگە تاعايىندامايدى؟ ءبىز دە ەل، جۇرتپىز عوي. قولىما نان ۇستاپ تۇرىپ، «نان ۇرسىن» دەپ ايتپاي-اق قويايىن، دەگەنمەن، كەرەك بولسا جەمقورلىقتى تۇبىمەن جويامىن دەپ جۇرگەن قانات بوزىمباەۆتىڭ بۇل تىرلىگىنىڭ ءوزى  جاسىرىن جەمقورلىققا جاتپايدى ما؟ جاس كادرلاردى سىرتتان اكەلۋىنىڭ استارىندا نە ءمان بار ەكەن، ا؟

تاراز قالاسى

«اباي-اقپارات»