قازاق زادىندا قاناعاتشىل حالىق. ۇشسا قۇستىڭ قاناتى تالاتىن يەن دالانى يەمدەنىپ وتىرسا دا، بۇل دۇنيەنى «قامشىنىڭ سابىنا» تەڭەپ، وتكىنشى ءومىردى «جالعان» دەپ اتاپ، بەۋ-دۇنيەنىڭ قىسقا جىپتەي كۇرمەۋگە كەلمەيتىن شولاق ەكەنىن انىق سەزىنىپ، بۇل اقيقاتتى وزىنە عۇمىرلىق ولشەم ەتكەن. البەتتە، ەل بولعان سوڭ جىلقىنى تۇگىمىنەن، تۇيەنى جۇگىمەنەن جۇتاتىن مەشكەيلەر مەن قارىنبايلاردىڭ دا قاتار ءومىر سۇرەتىن بەلگىلى. بىراق، اتام قازاق اشكوزدەردى ەشقاشان جاقسى اتاماعان. كەرىسىنشە ءسىڭىرى شىققان كەدەيدىڭ ىنسابى مەن قاناعاتىن ماقۇل كورگەن. سوندىقتان، مەن الەمدە ەڭ قاناعاتشىل حالىق قازاق حالقى بولعان دەپ ايتار ەدىم.

قازاق زادىندا قاناعاتشىل حالىق. ۇشسا قۇستىڭ قاناتى تالاتىن يەن دالانى يەمدەنىپ وتىرسا دا، بۇل دۇنيەنى «قامشىنىڭ سابىنا» تەڭەپ، وتكىنشى ءومىردى «جالعان» دەپ اتاپ، بەۋ-دۇنيەنىڭ قىسقا جىپتەي كۇرمەۋگە كەلمەيتىن شولاق ەكەنىن انىق سەزىنىپ، بۇل اقيقاتتى وزىنە عۇمىرلىق ولشەم ەتكەن. البەتتە، ەل بولعان سوڭ جىلقىنى تۇگىمىنەن، تۇيەنى جۇگىمەنەن جۇتاتىن مەشكەيلەر مەن قارىنبايلاردىڭ دا قاتار ءومىر سۇرەتىن بەلگىلى. بىراق، اتام قازاق اشكوزدەردى ەشقاشان جاقسى اتاماعان. كەرىسىنشە ءسىڭىرى شىققان كەدەيدىڭ ىنسابى مەن قاناعاتىن ماقۇل كورگەن. سوندىقتان، مەن الەمدە ەڭ قاناعاتشىل حالىق قازاق حالقى بولعان دەپ ايتار ەدىم.

بۇگىنگى ءداۋىر يەلەرىنىڭ قانشالىقتى قاناعاتشىل ەكەنىن ەسكى كريتەريلەرمەن انىقتاۋعا استە بولمايدى. سەبەبى، ەسكى قازاق پەن جاڭا قازاقتىڭ دۇنيەتانىمى، قوعامدىق كوزقاراسى، اقىل-پاراساتى، الەۋمەتتىك تالابى، عۇمىرلىق ۇستانىمى ۇلكەن وزگەرىستەرگە ۇشىرادى. اسىرەسە، نارىقتىق ەكونوميكاعا بەت-بۇرىس جاساعاننان بەرى حالىقتىڭ قاناعاتشىلدىق قاسيەتىنە جارىقشاق ءتۇستى. ايتالىق، كەڭەستىك ءداۋىردىڭ جالپىعا بىردەي الەۋمەتتىك تەڭدىك قاعيداسى حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنىڭ بىركەلگى بولۋىن عانا قامتاماسىز ەتىپ قويعان جوق، قازاقتىڭ قاناعاتشىلدىق قاسيەتىن نىعاياتا تۇسكەن ەدى. قىزىل يمپەريا ىدىراپ، الەمگە ەسىك اشىلعاننان كەيىن حالىقتىڭ اقشا مەن بايلىققا دەگەن تانىمىندا توڭكەرىس ورىن الدى. قازاق قوعامىندا «جاڭا قازاقتار» دەگەن وليگارحتار توبى پايدا بولدى. ولارعا ەلىكتەگەن جاس بۋىن جاھاندانۋدىڭ بۋىنا ماس بولىپ، قاناعاتتىڭ نە ەكەنىن ۇمىتتى. ۇزاققا بارماي-اق وسى الماتىنىڭ جاستارىنىڭ دۇنيە-بايلىققا دەگەن پيعىلىن مىسالعا الايىقشى. قازىر كەز كەلگەن قازاقتىڭ جىگىتى: «كوكتوبەدە كوك تىرەگەن ءزاۋلىم ءۇيىم بولسا، 40-50 مىڭ دوللارلىق اۆتوكولىكتى مىنسەم، كەزەكتى دەمالىسىمدى ابۋ دابي نەمەسە حاينان ارالىندا وتكىزسەم» دەپ ارماندايدى. قاراكوز قارىنداستارىمىز دا قالىسپاي: «ومىرلىك جارىمنىڭ مانسابى مەن قىزمەتى جوعارى بولىپ، مەنى ۇلدە مەن بۇلدەگە وراسا، كوكتوبەدەگى ءزاۋلىم ءۇيدىڭ حانشايىمى بولسام» دەپ بالشىرىن عۇمىر كەشۋدى قيالدايدى. وسى پاڭ پيعىلدىڭ اسەرىنەن قازاقتىڭ ءسۇر بويداق پەن كارى قىزدارىنىڭ سانى كۇن سايىن ارتىپ كەلەدى. وسى اشكوز پيعىلدان قانشاما ۇل-قىزىمىز وپىق جەپ ءجۇر. ياعني، قاناعاتسىزدىق قازاق قوعامىنىڭ ىندەتىنە اينالىپ بارادى.

البەتتە، كوپكە توپىراق شاشۋعا بولمايدى. توتاليتارلىق جۇيەنىڭ توڭكەرىلۋىمەن ءدىني سەنىمگە دە ەركىندىك بەرىلدى. ال، ءدىني قۇندىلىقتارمەن قارۋلانعان جاستارىمىز «قاناعات قارىن تويعىزادى» دەگەن قاعيدانى بەرىك ۇستانۋدا. اسىرەسە، مۇسىلماندىق دۇنيەتانىمدا «تاعدىرعا سەنۋ» دەگەن ۇعىم بار. بۇل سەنىم ءتاڭىردىڭ پەشەنەگە جازعانىنا مويىنسۇنا بىلۋگە، تاعدىردىڭ تارتقىزعانىنا كونىمپاز بولۋعا باۋليدى. ياعني، بارعا قاناعات ەتىپ، مولشىلىققا شۇكىرشىلىك ەتەتىن بۋىن دا ءوسىپ كەلەدى. قازىر وسى باعىتتى ۇستانعان جاستارىمىز دا جەتەرلىك.

ءاسىلى، قاناعاتشىلدىقتىڭ ەكى جاعى بار.  بايلىققا اسا قۇمبىل بولىپ، مەيماناڭ تاسىپ، داڭدايسىعان دا دۇرىس ەمەس. كەرىسىنشە، ءتاڭىردىڭ تارتقىزعانى وسى ەكەن دەپ كوڭتورعاي ءومىر سۇرۋگە دە بولمايدى. حاق دىنىمىزدە ءدىني ۋاسي-ات، ياعني، ورتا جول دەگەن قاعيدا بار. وسى قاعيدا بايلىق پەن كەدەيلىكتىڭ، اشكوزدىك پەن قاناعاتتىڭ اراجىگىن اشىپ، ءدىن مۇسىلمان قاۋىمىن ورتا جولدى ۇستانۋعا ۇندەيدى. بۇل تۇسىنىك بويىنشا قوعامنىڭ بەلگىلى ءبىر توبى شوپكە تىشار بايشىكەشتەر بولسا، سول سەكىلدى بەلگىلى ءبىر توبى ءسىڭىرى شىققان كەدەي بولۋى مۇمكىن. ال حالىقتىڭ نەگىزگى بولىگى قاناعاتشىلدىق قاسيەتتى بەرىك ۇستانعان ورتا تاپتى قۇراۋى ءتيىس. ەگەر، جەردىڭ استى-ۇستىندەگى بار بايلىعىمىز قاناعاتى جوق اشكوزدەردىڭ جەمساۋىندا كەتسە، كەلەر ۇرپاق نەمەن كۇنەلتەدى؟ بولاشاقتا قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن قالاي ساقتاپ قالا الادى؟ سوندىقتان، ءبىز قازىنامىزدان شاشاۋ شىعارمايتىن، حالقىنىڭ قاناعاتشىل بولىگى باسىم قاعاناتتى قۇرۋىمىز قاجەت. سوندا ءاماندا مەملەكەتتىلىگىمىز مەكەم، ادامشىلدىق مەرەيىمىز ۇستەم بولماق.

دۇنيە قۋماعان ادامنىڭ دەنى دۇرىس ەمەس دەگەن تۇسىنىكتىڭ ەتەك جايۋى قاۋىپتى قۇبىلىس. بۇل ازعىندانۋدىڭ بەلگىسى، حاكىم ابايدىڭ «نادان» كاتەوگورياسىنىڭ كورىنىسى. ۇلى ابايدىڭ پايىمىنشا حايۋاندا ىشسەم، جەسەم، تويسام دەگەن پيعىل عانا بولادى. ءدال وسى سياقتى استا-توك داستارحانىم، حان سارايىنداي باسپانام بولسا دەپ بايلىقتى عانا اڭسايتىن ادامدار دا بۇل ومىردەن وتەدى. مىنا سىناق الەمىنىڭ حيكمەتى مەن دانالىعىن ۇعىنا الماعان سول پەندەلەردىڭ حايۋاننان نە ايىرماشىلىعى بار؟ ەندەشە، دۇنيە قۋماعان ادامدى كەمسىتۋشىلىك بۇل ءبىزدىڭ قوعامنىڭ رۋحاني ازعىندانعانىن ايگىلەيدى. بۇل ىندەتتەن ارىلۋ ءۇشىن ءدىني تانىمىمىزدى ارتتىرۋىمىز كەرەك. سەبەبى، حاق ءدىنىمىز بۇل دۇنيەدەن حيكمەت ىزدەۋگە شاقىرادى. مۇقىم جۇرت دانىشپان بولماسا دا، حاكىم اباي ايتپاقشى دۇنيەنىڭ اقيقاتىن دەنەلەپ بولسا دا تاني ءبىلۋى شارت.

زادىندا، قاناعاتسىزدىق دەرتىن تەك قارىن ماسەلەسىنە اكەپ تىرەپ قويۋعا بولمايدى. بىرەۋدى جاتا كەپ ماقتاعاندا دا، ءتىپتى مۇسىركەگەندە قاناعات قاعيداسىنا بەرىك بولۋىمىز كەرەك. ماسەلەن، ءبىزدىڭ قازاق ماقتايمىن دەپ جاعىمپازدىققا ۇرىنىپ جاتادى. وسى جاعىمپازدىققا توقتالماي تۇرىپ، جاعىمپازدىق  پەن قۇرمەت كورسەتۋشىلىكتى ەكى ءبولىپ اجىراتىپ الساق دەيمىن. تەگىندە، لايىقتى ادامعا قۇرمەت كورسەتۋ وتە ورىندى قىلىق. ال، لايىق ەمەس ادامعا قۇرمەت كورسەتۋ بارىپ تۇرعان جالاڭدىق ءھام جاعىمپازدىق. بىراق، قۇرمەت كورسەتۋدىڭ دە شەگى بولۋعا ءتيىس. مىسالى، ءور مىنەزدى بولۋ جاقسى قاسيەت سانالعانىمەن، ورلىك شەگىنەن شىقسا، ادامدى تاكاپپارلىققا ۇرىندىرادى. ساقتىق جاقسى قاسيەت بولعانمەن، اسا ساق بولا باستاساق، قورقاق بولىپ كورىنۋىمىز مۇمكىن. سول سەكىلدى قۇرمەت كورسەتۋدىڭ شەگىن اسىرىپ جىبەرسەك، وندا جاعىمپازعا اينالامىز. قازىر جاعىمپازدىقتىڭ جەر-جيھاندى جايلاپ العانى سونشالىقتى، جاعىمپازدانباعان جاندى كىنالى سانايتىن جاعدايعا جەتتىك. قايدا بارساڭ دا اكىم-قارا مەن باي-ماناپتىڭ استىنا كوپشىك قويىپ، شاشباۋىن كوتەرۋ قاساڭ ۇردىسكە اينالىپ بارا جاتىر. اقپان ايىندا وتكەن نۇر وتان پارتياسىنىڭ كەزەكتى سەزىنە قاتىسقان دەلەگاتتاردىڭ جاعىمپازدىق پيعىلىن كورىپ جيەركەنگەنىمىز سونشالىق ءبىراز ادامعا ۇشىق شىقتى. مارقۇم تۇركىمەنباشى ساپارمۇرات نيازوۆ قانشا جەردەن ديكتاتور بولسا دا، ءبىر كەزدەرى نەگىزسىز جاعىمپازدىققا ۇرىنعان تۇركىمەننىڭ ءبىراز اقساقالدارىن قاتاڭ جازالاپ ەدى. ال، ءبىزدىڭ ەلدە جاعىمپازداردى جازالاۋ باستالسا، اباقتىلارىمىز ادامعا لىقا تولىپ، ءتىپتى سيماي، ءسىرا جاڭادان تۇرمەلەر سالۋعا تۋرا كەلەتىن شىعار.

«قازاقستان-زامان» گازەتى