وتكەن اپتادا استاناداعى «قازاقستان اۆياتسيا يندۋسترياسى» جشس بازاسىندا «Shaanxi Aircraft Corporation» كومپانياسى جاساپ شىعارعان سۋ جاڭا Y-8F200W اسكەري ۇشاعىنىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى. 

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ۇلانىنىڭ يەلىگىندە قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن ساتىپ الىنعان ۇشاقتىڭ تانىستىرىلىم شاراسىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ىشكى ىستەر ءمينيسترى پوليتسيا گەنەرال-پولكوۆنيگى قالمۇحانبەت قاسىموۆ، قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى بەيبىت اتامقۇلوۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ۇلان باس قولباسشىسى گەنەرال-لەيتەنانت رۋسلان جاقسىلىقوۆ، ارميا گەنەرالى مۇحتار التىنباەۆ پەن قحر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى وكىلەتتى جانە توتەنشە ەلشىسى چجان سياو، «AVIC» كورپوراتسياسى باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ۆانگ دجين جانە ءوندىرۋشى زاۋىتتىڭ وكىلدەرى قاتىستى.

تانىستىرۋ راسىمىنە كەلگەن قازاقستاندىق اتقامىنەرلەر اتالعان ۇشاقتىڭ ارتىقشىلىعىن ايتىپ، ماقتاۋىن اسىردى. رەسمي جاسىل لەنتا قيىلعان سوڭ ءبىرىنشى بولىپ ۇشاقتىڭ ءىشى-سىرتىمەن تانىسىپ شىققان حالىق قاھارمانى توقتار اۋباكىروۆ ۇشاق الەۋەتىن جوعارى باعالادى. ال قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى بەيبىت اتامقۇلوۆ الەمدىك ۇشاق نارىعىندا Y8 دارەجەلى ۇشاقتاردىڭ ءبىرشاما ارتىقشىلىقتارعا يە ەكەنىن ايتتى. ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆ ءتىپتى بۇل ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن ايرىقشا اتاۋلى كۇن ەكەنىن ايتتى.

ەندەشە، ەل اعالارى ەسى كەتە ماقتاپ، جەر-كوككە سىيعىزباي جاتقان Y-8F200W ءسىرا قانداي ۇشاق؟ قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى نە ءۇشىن باسقا-باسقا وسى تۇردەگى اۋەكەمەسىن ساتىپ الدى؟ ونىڭ باعاسى قانشا تۇرۋى مۇمكىن دەگەن سۇراقتار توڭىرەگىندە توقتالايىق.

Y-8F200W اسكەري-كولىك ۇشاعى كوپماقساتتى ورتا-ۇزاق قاشىقتىقتا اسكەريلەر مەن اسكەري قارۋ-جاراقتى، تەحنيكالاردى اۋەدە تاسىمالداۋعا ارنالعان. سونىمەن قاتار، بۇل اۋە كەمەسى ارنايى ۇشۋ-قونۋ الاڭىنسىز توپىراقتى نەمەسە قارلى جەردە ۇشۋ-قونۋ مۇمكىندىگىنە دە يە. وعان قوسا، كۇندىز بەن تۇنگە قاراماي كۇردەلى اۋا-رايى جاعدايىندا ءوز مىندەتىن ءمىنسىز ورىنداي الادى. ءتىپتى، قورشاعان ورتانىڭ -50°C مەن +50°C اۋا تەمپەراتۋراسىندا قولدانۋعا بولادى. بۇل ۇشاق قازاقستاننىڭ شىعىسىنان باتىسىنا دەيىنگى ارالىقتا قوسىمشا جانارماي قۇيۋسىز قاتىناي الادى. سىيىمدىلىعى 86 جولاۋشىنى قۇرايدى نەمەسە ورىندىقتاردى جيناستىرۋ ارقىلى اسكەري تەحنيكالار مەن جۇكتەردى دە ەركىن تاسىمالداۋعا قولايلى. كوپشىلىككە كەڭىنەن تانىمال ان-74 ۇشاعىنان ايىرماشىلىعى جۇك پەن جولاۋشى سىيىمدىلىعى ەكى ەسەلەنگەن بولسا، جانارماي شىعىنى 2,2 – 3,5 توننا شاماسىن قۇرايدى.

قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىن تالدايتىن Jane's 360 سايتىنىڭ جازۋىنشا، Y-8F200W ۇشاعىن تمد ەلدەرى ىشىنەن ءبىرىنشى بولىپ قازاقستان قولدانعالى وتىر. وسى ساناتتاعى ۇشاقتاردى بىزگە دەيىن ۆەنەسۋەلا، ميانما، پاكىستان، سۋدان، تانزانيا، شري-لانكا ەلدەرى العان ەكەن. قاراپ وتىرساڭىز Y8 ۇشاعىنان ەنشى العان ەلدەر اسكەري الەۋەتى جاعىنان الەمگە ماقتانا قوياتىن مەملەكەتتەر ەمەس. دەمەك، بۇل ۇشاق ءبىزدىڭ باسشىلار ايتقانداي تەڭدەسسىز بولماۋى دا مۇمكىن.

قازىرگى تاڭدا الەمدە ەڭ وزىق اسكەري تاسىمالداۋشى ۇشاق اقش-تىڭ C-130J تۇرپاتتى ۇشاعى دەۋگە بولادى. ال ەلىمىزدىڭ الەمدەگى ەڭ ۇزدىك وسى ۇشاقتى ەمەس، قىتاي ۇشاعىن ساتىپ الۋىنا تومەندەگىدەي جاعدايلار سەبەپ بولىپ وتىر دەۋگە بولادى.

قازاقستاندىق تاراپ Y-8F200W ۇشاعىن ساتىپ الۋعا 2017 جىلى ساۋىردە تاپسىرىس بەرگەن. كەلىسىمشارت بويىنشا «Shaanxi Aircraft Corporation» كومپانياسى 2019 جىلدىڭ العاشقى جارتىسىنا دەيىن بارلىق تاپسىرىستى دايىندايدى دەپ بەكىتىلگەن. وسى جەردە ايتا كەتەرلىگى، Y8 ۇشاعى اتالعان كومپانيانىڭ ەڭ ۇزدىك ءونىمى ەمەس. ولاردىڭ بۇدان دا وزىق ۇلگىدەگى Y9 تۇرپاتتى تاسىمالداۋشى ۇشاعى بار. بۇل ۇشاق جوعارىدا ءبىز ءسوز ەتكەن C-130J-گە جەتەقابىل دەۋگە بولادى. الايدا، ەلىمىز وسى جاڭا Y9-دى ەمەس كونە ۇلگىدەگى Y8 ۇشاعىن ساتىپ الىپ وتىر.

بۇنىڭ باستى سەبەبى Y8 قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى قازىر پايدالانىپ وتىرعان ان-12 ۇشاعىنىڭ شەكپەنىنەن شىققان دەۋگە بولادى. ويتكەنى، قىتايلار Y8 ۇشاعىن وتكەن عاسىردىڭ 70-ءشى جىلدارى كسرو-نىڭ ان-12 تۇرپاتتى تاسىمالداۋشى ۇشاعى نەگىزىندە جاساعان. ان-12 سول كەزدىڭ وزىندە اقش-تىڭ اتاقتى C-130 ۇشاعىمەن تەڭ دارەجەدە بولاتىن. بىراق، ان-12 1973 جىلى وندىرىستەن شىقتى (C-130 ءالى قولدانىستا). وسىعان قاراپ ەلىمىزدىڭ وزىنە جاقسى تانىس ان-12-گە ۇقساس Y8 ۇشاعىن ساتىپ العانىن اڭعارۋعا بولادى. سەبەبى، بۇل ەكى ۇشاقتىڭ قۇرىلىمى ۇقساس بولعاندىقتان، قۇراستىرۋ، جوندەۋ بارىسىندا ءبىرتالاي قاراجاتتى ۇنەمدەۋگە بولادى.

ەكىنشى ءبىر سەبەبى، Y8 جوعارىدا ءبىز ايتقان اقش-تىڭ C-130J ۇشاعىنان الدەقايدا ارزان. C-130J الەمدەگى وتە ۇزدىك اسكەري تاسىمالداۋشى ۇشاق رەتىندە باعاسى قىمبات. قازاقستان تاراپى ءاۋ باستا وسى ۇشاقتى ساتىپ الۋدى جوسپارلاعانىمەن، ونىڭ باعاسى 200 ميلليون دوللار تۇراتىندىقتان باس تارتتى. ال ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان Y8 ۇشاعىنىڭ قۇنى وزىمەن تەڭ دەڭگەيدەگى C-130-دىڭ (C-130J ەمەس) باعاسىنىڭ 1/3-ىندەي عانا. بىلتىر جەلتوقسان ايىندا قازاقستان ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆ يگەرىلمەگەن 16 ملرد 95 ملن تەڭگە (47 ملن دوللار شاماسىندا) قىتايدان اسكەري ۇشاق ساتىپ الۋ ءۇشىن جۇمسالادى دەگەن. وسى ەكى مالىمەتكە قاراپ Y8-ءدىڭ باعاسىن مولشەرلەي بەرۋگە بولاتىن سەكىلدى.

ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ءۇشىنشى ءبىر سەبەپ وسى ارقىلى ەلىمىز اۋە قورعانىس كۇشتەرىنىڭ رەسەي تەحنيكالارىنا تاۋەلدىلىگىن ءسال دە بولسا ازايتۋعا بولادى. ماسەلەن، قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى پايدالانىپ وتىرعان اسكەري ۇشاقتاردىڭ كوبى رەسەيدە جاسالادى. 2013 جىلى يسپانيادان كىرگىزگەن CASA C-295 تاسىمالداۋشى ۇشاعىن (سانى 8) ايتپاعاندا قالعانى تۇگەلگە جۋىق رەسەيدىكى. ەڭ وزىق شابۋىلداۋشى ۇشاعىمىز دا رەسەيدەن اكەلىنگەن. رەسەي فەدەراتسياسىنان ساتىپ الىنعان سۋ-30 سم كوپاتقارىمدىق، ايىرىقشا مانەۆرلى جويعىش ۇشاقتارى ەلىمىز اۋە كۇشتەرىنىڭ باستى قارۋىنىڭ ءبىرى سانالادى.

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz