- ساكە، «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى مەن نيۋ-يورك كينواكادە­ميا­سىنىڭ اراسىندا جاسالعان كەلىسىم-شارتپەن لوس-اندجەلەس قالاسىندا وقۋ كۋرسىنان وتكەنىڭىزدەن حاباردارمىز. ونەرسۇيەر قاۋىم «گولليۆۋدتاعى ءبىزدىڭ جىگىت» دەپ جولىڭىزدى توستى. بۇگىن كينونىڭ سول  الپاۋىت ورداسىنان العان تاجىريبەڭىزدى ىسكە اسىرا الدىڭىز با؟

- ارينە، «گولليۆۋدتا وقىدى» دەگەن اتىما زاتىم ساي بولسىن دەپ، ءسابيتتىڭ قولتاڭباسى دەيتىندەي، ەشكىمگە ۇقسامايتىن دۇنيە جاساپ شىعاردىم. ياعني رەجيسسەرلىك دەبيۋت رەتىندە العاشقى قادام سىيلاعان تۇساۋكەسەرىم - «ليۋبوۆ ۆ كرەديت» اتتى ءفيلمىمدى - ەڭبەگىمنىڭ جۇزەگە اسقانى دەر ەدىم. ويتكەنى «گولليۆۋدتا وقىپ كەلدى» دەگەن ات وڭاي جۇك ەمەس قوي. بىراق سول جاققا بارار كەزدە، قازاقتىڭ باياعى كورەالماۋشىلىعى ما، بىلمەيمىن: «ءبىراز جاسقا كەلىپ قالعاندا، ءسابيت گولليۆۋدقا بارىپ، نە تىندىرادى، جاستاردى جىبەرۋ كەرەك ەدى»، - دەگەن سوزدەر كوپ بولدى. ال سونداي كەزدەردە: «ءوزىمدى دالەلدەيمىن، ەشكىمگە ۇقسامايتىن فيلم تۇسىرەمىن»، - دەگەن پرينتسيپ ميىمنان ەشقاشان كەتكەن ەمەس. نەگىزىندە، كومەديا - وتە قيىن جانر. ال ونى ءسوزسىز ءتۇسىرۋ - ودان دا قيىن نارسە. اللاعا شۇكىر، ەتكەن ەڭبەگىم جەمىسىن بەردى. ءبىراز كينو سىنشىلارى جاقسى پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ جاتىر. ەندى بۇل تۋىندىمدى «شاكەن جۇلدىزدارى» فەستيۆالىنە بايگەگە قوستىم...

- كينو الەمىنە ءتاي-ءتاي باسقان تۋىندىڭىزعا فەستيۆالدان ورىن بۇيىرار ما ەكەن؟...

- ساكە، «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى مەن نيۋ-يورك كينواكادە­ميا­سىنىڭ اراسىندا جاسالعان كەلىسىم-شارتپەن لوس-اندجەلەس قالاسىندا وقۋ كۋرسىنان وتكەنىڭىزدەن حاباردارمىز. ونەرسۇيەر قاۋىم «گولليۆۋدتاعى ءبىزدىڭ جىگىت» دەپ جولىڭىزدى توستى. بۇگىن كينونىڭ سول  الپاۋىت ورداسىنان العان تاجىريبەڭىزدى ىسكە اسىرا الدىڭىز با؟

- ارينە، «گولليۆۋدتا وقىدى» دەگەن اتىما زاتىم ساي بولسىن دەپ، ءسابيتتىڭ قولتاڭباسى دەيتىندەي، ەشكىمگە ۇقسامايتىن دۇنيە جاساپ شىعاردىم. ياعني رەجيسسەرلىك دەبيۋت رەتىندە العاشقى قادام سىيلاعان تۇساۋكەسەرىم - «ليۋبوۆ ۆ كرەديت» اتتى ءفيلمىمدى - ەڭبەگىمنىڭ جۇزەگە اسقانى دەر ەدىم. ويتكەنى «گولليۆۋدتا وقىپ كەلدى» دەگەن ات وڭاي جۇك ەمەس قوي. بىراق سول جاققا بارار كەزدە، قازاقتىڭ باياعى كورەالماۋشىلىعى ما، بىلمەيمىن: «ءبىراز جاسقا كەلىپ قالعاندا، ءسابيت گولليۆۋدقا بارىپ، نە تىندىرادى، جاستاردى جىبەرۋ كەرەك ەدى»، - دەگەن سوزدەر كوپ بولدى. ال سونداي كەزدەردە: «ءوزىمدى دالەلدەيمىن، ەشكىمگە ۇقسامايتىن فيلم تۇسىرەمىن»، - دەگەن پرينتسيپ ميىمنان ەشقاشان كەتكەن ەمەس. نەگىزىندە، كومەديا - وتە قيىن جانر. ال ونى ءسوزسىز ءتۇسىرۋ - ودان دا قيىن نارسە. اللاعا شۇكىر، ەتكەن ەڭبەگىم جەمىسىن بەردى. ءبىراز كينو سىنشىلارى جاقسى پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ جاتىر. ەندى بۇل تۋىندىمدى «شاكەن جۇلدىزدارى» فەستيۆالىنە بايگەگە قوستىم...

- كينو الەمىنە ءتاي-ءتاي باسقان تۋىندىڭىزعا فەستيۆالدان ورىن بۇيىرار ما ەكەن؟...

- ول جەردە قانشالىقتى باعا بەرەتىنىن بىلمەيمىن. نەگىزى، ءوز باسىم، شەتەلدەردە بولاتىن فەستيۆالدارعا قاتىسقاندى ءجون كورەمىن. ويتكەنى قازاقستاندا وتەتىن كونكۋرستاردىڭ قانشالىقتى ءادىل وتەتىنىنە سەنبەيمىن. دەگەنمەن، ايتەۋىر جىبەردىم، «ءۇمىتسىز - شايتان» دەگەن. بالكىم، بۇيىرتقانى بولىپ، شاپقان جەرىنە دەيىن بارار.

- وعان ءبىز دە تىلەكتەسپىز. ايتسە دە ءفيلمىڭىزدىڭ اتا­ۋى ورىس تىلىندە جا­رىققا شىقتى. نەلىكتەن؟ قازاق ءتىلىن قومسىندىڭىز با؟

- فيلم اتاۋىنا الدانىپ، كينوتەاترعا قاڭعالاقتاپ بارعان ورىس كورەرمەندەرىنە قازاق بالاسىنىڭ كينونى قالاي تۇسىرە الاتىنىن كورسەتتىم. ولاردى وسىنداي جولمەن دە وزىمىزگە تارتۋىمىز كەرەك. ويتكەنى مەنىڭ كينوم بارلىق ۇلتقا دا تۇسىنىكتى. ال تاعى دا كينو تۇسىرسەم، ول تازا قازاقشا بولاتىنىنا ءسوز بەرەمىن! وسى ورايدا ايتپاعىم - بىزدەگى قازاقشا-ورىسشا تۇسىرىلگەن كينولاردىڭ ءبارىن الىپ تاستاۋ كەرەك. ەكى ءتىلدى ارالاستىرىپ، وزدەرىنشە قازىرگى زاماندى كورسەتكەن بولادى، سەريالدار تۇسىرەدى. ماسەلەن، «اينالايىن» دەگەن سەريالدى ءبىر ورىس تا، قازاقشا بىلمەيتىن قازاق تا كورمەيدى. ونى كورەتىن - قاراپايىم اۋىل قازاقتارى، ال ولارعا ورىسشانىڭ نە كەرەگى بار؟ «مۇزارت» ءانسامبلى ءۇش كۇن قاتارىنان تەك قازاقشا ءان ايتىپ كونتسەرت بەردى. كىم ءۇشىن؟ ءوز قازاعىمىز ءۇشىن! «شانشار»، «الداراسپان» سىندى ونەر وردالارى ءۇش كۇن كونتسەرت قويدى. ول دا تەك قازاق كورەرمەندەرى ءۇشىن. ءبىزدىڭ ەل قازاق مەملەكەتى بولعان سوڭ، ءوز ۇلتىمىز كورەتىن دۇنيە جاساۋ كەرەك.

مەن قولىنا بيلىك تيسە بولدى، ورىسشا سويلەپ شىعا كەلەتىن ادامدارعا رەنجيمىن، رۋحى ويانباعانى ءۇشىن! ءار قازاق ءوزىن-ءوزى تاربيەلەپ: «ءاي، ءبىز قازاقپىز عوي، نەگە مەن، نەگە مەنىڭ بالام، نەمەرەم ورىسشا سويلەۋگە ءتيىس؟» - دەپ ويانۋى كەرەك. سونداي-اق بىزدە كىشكەنە باي قالسا، ءوز ءتىلىن ۇمىتىپ قالاتىندار بار. ءتىپتى مەيرامحانادا داياشى بوپ جۇرگەن اۋىلدىڭ قىزدارى: «زدراۆستۆۋيتە، چتو حوتيتە؟» - دەپ تىلدەرىن بۇراپ تۇرادى. سوندايدا: «اينالايىندار-اۋ، قازاقپىز عوي، قازاقشا سۇرامايسىڭدار ما؟» - دەسەم: «بىزگە باستىق ورىسشا سويلەڭدەر دەپ تالاپ قويدى»، - دەيدى. ۇلكەندەردىڭ «70 جىل ورىستىڭ بوداندىعىندا بولدىق» دەپ اقتالعانىنا تۇسىنىستىكپەن قارادىق. ال بيىل تاۋەلسىزدىگىمىزگە جيىرما جىل بولدى، جيىرماعا كەلگەن جاستار قازاقشا بىلمەيدى. «بولار بالا...»، «ەل بولامىن دەسەڭ بەسىگىڭدى تۇزە» دەگەن بار. سوندىقتان، مەنىڭشە، قازاقشا بىلمەيتىن جاستاردى مەملەكەتتىك قىزمەتكە الماۋ كەرەك! ورىستارعا تيىسپەي-اق قويايىق، قازاقشا جۇمىس جاساساق، ولار بەت بۇرماي قايتسىن؟! الدىمەن، قازاقتار، ءوزىمىزدى تۇزەيىك!

- سوندا ءسىزدى ەندىگى جەردە كينورەجيسسەرلىككە ءبىرجولاتا بەت بۇردى دەپ تۇسىنەمىز بە؟

- مەن ونەر ادامىمىن. ال ەڭ ءبىرىنشى ماماندىعىم - اكتەرلىك. ياعني ءومىر بويى اكتەر بولىپ قالاتىنىما، بۇل ماماندىعىمدى ەشقاشان تاستامايمىنىما كامىل سەنەمىن. ويتكەنى وسىنداي دارەجەگە جەتكەنىم، ەلگە تانىلىپ، ابىروي جيناعانىم - اكتەرلىگىمنىڭ ارقاسى.

- ءسىز وسىلاي كينونىڭ اۋرەسىمەن جۇرگەندە، «تاقيا مەن مافيا» تەاترى العاشقى ەكپىنىنەن ايىرىلىپ قالعان سياقتى.

- ءازىل دەگەن جاقسى دۇنيە عوي. ال ونداي جاقسى نارسەنى تاستاپ، ساتيرادان بولدىم، تولدىم، جەتىلدىم دەپ كەتكەن جوقپىن. ازىلگە بەرگەنىمنەن، بەرمەگەنىم كوپ. دەگەنمەن حالىق الدىنا شىقپاعانىمىزعا ءۇش-ءتورت جىلدىڭ ءجۇزى بولىپ قالعانى راس. 1 مامىردا «تاقيا مەن مافيا» تەا­ترىنىڭ كەلەسى كونتسەرتىن بەرمەكشىمىز. جاقىندا عانا اتىراۋ جاققا گاسترولدىك ساپارمەن بارىپ قايتتىق. ساعىنىسىپ قالىپپىز، حالىق وتە جاقسى قابىلدادى. سوعان قاراعاندا، ءبىراز ءۇزىلىس جاساعانىمىز دۇرىس بولعان با دەپ ويلايمىن. ويتكەنى ءۇستى-ۇستىنە شىعا بەرگەندە، بالكىم، كورەرمەندى جالىقتىرىپ الۋىمىز بەك مۇمكىن ەدى. ارينە، ءبىراز سۋىپ تا قالعانىمدى بايقادىم. الداعى ۋاقىتتا گاسترولدىك ساپارلارمەن ەلىمىزدىڭ ءبىراز قالالارىن ارالاپ، باستاپقى قالپىما كەلەمىن عوي دەپ ويلايمىن...

- قازىر بىزدە ءبىر-بىرىنەن اۋمايتىن ءازىل-سىقاق تەاترلارى كوپ. بوس كۇلكى، ارزان ءازىل باسىم. بۇرىنعى «تاماشانىڭ» كىشكەنتاي ءازىلىنىڭ استارىندا باتپانداي ءزىل جاتاتىن. قازىرگى ءازىل-سىقاق جەپ-جەڭىل. كەلىسەسىز بە؟

- ءبىز نەگە بىردەن جاقسى كوتەرىلىپ، اۋەلدەن تانىمال بولدىق. ول حالىقتىڭ كوكەيىندەگىسىن قوزعاي العاندىعىمىزدا! ويتكەنى قاي ازىلىمىزدە دە ساياسي استار جاتتى. ءۇش-ءتورت جىلدان بەرى ەفيردەن كەسىپ تاستاپ، كورەرمەن الدىنا شىقپاي كەتۋىمىزدىڭ سەبەبى دە - وسى. سول كەزدەردە قولدى سىلتەپ: «قويايىقشى وسىمىزدى»، - دەسكەنبىز، كوڭىلىمىز سۋىپ قالدى.

- الداعى كونتسەرتتەرىڭىزدە «سۋىعان كوڭىلمەن» جۇرتتى سەرگىتە الاسىزدار ما؟

- جاناتبەك ەكەۋمىزدىڭ ازىلدەرىمىزگە حالىق قارقىلداپ كۇلمەسە دە، شاتتانىپ شاپالاق ۇراتىنى بەلگىلى. ال مەن ءۇشىن كورەرمەننىڭ كۇلگەنىنەن گورى، شاپالاق ۇرعانى ماڭىزدى. بىراق بۇل جولى ەشكىمگە تيىسپەيمىز. قاتتى ايتاتىن ەش نارسەمىز جوق، «اۋزى كۇيگەن ءۇرىپ ىشەدى».

- كەيبىرەۋلەر ءازىلدىڭ ارزانداپ كەتۋىن جارياسىز تسەنزۋرادان كورەدى. ال جەكەلەگەن سىنشى-ماماندار مۇنى سىقاقشىلاردىڭ تاپشىلىعىمەن تۇسىندىرەدى. ءسىز بۇعان نە ايتاسىز؟

- ارتىستىك، يۋموريستىك ونەر قازىر كىم كورىنگەننىڭ قولتىعىندا ءجۇر. ال قازاق ازىلدەرىنىڭ ارزانداپ كەتۋ سەبەبىن بىزدەگى تەلەارنالاردىڭ تالعامسىزدىعىنان دەر ەدىم. ويتكەنى ولار كورەرمەنگە نە بولسا، سونى كورسەتەدى. مۇنداي ءۇردىس تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، رەسەيدە دە ەتەك الدى. ال رەسەيدە بولعان جاعداي مىندەتتى تۇردە بىزدە دە قايتالانادى. كەزىندە پەتروسيان سەكىلدى كەرەمەت سىقاقشىلار بار ەدى. رەسەيدىڭ قازىرگى سىقاقشىلارى انايىلىققا بەت بۇردى. وسىنىڭ اسەرىنەن بىزدە دە ارزان دۇنيەلەرگە قىزىعۋ بەل الدى. سونداي-اق قازاق جۇرەگىنە قازىر جىلاۋىق ءان جاقىن بوپ كەتتى. ماسەلەن، مەن تەلەديداردان ءبىر كليپتىڭ باسىن كورسەم، اياعى نەمەن بىتەتىنىن ءبىلىپ وتىرامىن. سەبەبى، كليپتەردى سيۋجەتى ءبىر-بىرىنەن اۋمايتىن جاتتاندىلىق مەڭدەگەن. ساحنا - تەك حاس تالانتتاردىڭ ورنى. ال قازىر ونەردىڭ قاي سالاسىندا دا جەڭىل دۇنيەلەر قاپتاپ كەتتى. مارقۇم قۇدايبەرگەن سۇلتانباەۆ اعامىز قانداي كەرەمەت اكتەر ەدى. كەمپىردى ويناعان كەزدە، ونىڭ تۇلا بويىنان بۇتكىل كەمپىردىڭ بولمىسىن كورەتىنبىز. سونداي-اق «باۋىرجان-شوۋ»، «مافيا مەن تاقيا»، «شانشار» تەاترلارىندا، نۇرجان تولەنديەۆتىڭ ونەرىندە شىنايىلىق بار.

ال ءبىزدىڭ كۆن-داعىلارعا قاراپ، ساحنا - ەرىنبەگەننىڭ ءبارى شىعا بەرەتىن ورىن ەكەن دەمەسكە امالىڭ كەم. وسىندايلارعا مۇمكىندىك بەرگەن تەلەارنالارعا رەنجيسىڭ. ارينە، كۆن-دا دا داستان، نۇرداۋلەت،تۇرسىنبەك سىندى ونەرلى بەس-التى جىگىت بار. ال كەيىن شىعىپ جۇرگەن بالاشاعالاردىڭ ويىنىن كورۋگە شىدامىم جەتپەيدى.

- ەندەشە، كينوعا قايتا ورالايىق: ءسىزدىڭ «قازىعۇرت» ستۋدياڭىز جۋىق ارادا كورەرمەنگە نە ۇسىنا الادى؟

- قازىر تەك كومەديا ءتۇسىرۋدى قولعا الىپ جاتىرمىز. «حانتالاپاي»، «ليۋبوۆ ۆ كرەديت» فيلمدەرىنەن كەيىن، اللا بۇيىرتسا، «قازاق بايىسا...» دەگەن كومەديالىق سەريالدار تۇسىرمەكپىز. جوباسىن «قازاقفيلمگە» وتكىزىپ تە قويدىق. سونىمەن قاتار «ديپلوممەن -  اۋىلعا» دەگەن اتپەن كينوستسەناري جازىلىپ جاتىر. بۇل - كومەدياعا قۇرىلعان جيىرما ەكى سەريادان تۇراتىن تەلەحيكايا بولىپ تۇسىرىلمەك.

- وتباسىنداعى قۋانىشىڭىزدان حاباردارمىز. التىناي حانىم ءتورتىنشى قىزىڭىزدى ومىرگە اكەلىپتى. باۋى بەرىك بولسىن!..

- راقمەت! ءوزىم كوپ بالالى اكە بولۋدى ارماندايمىن. ورتامىز كوركەم اتتى قىزىمىزبەن كەڭەيىپ جاتىر. التىنايدىڭ دا، ءسابيدىڭ دە جاعدايى جاقسى.

- كەيىنگى كەزدەرى «قر ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قايراتكەرى»، «دارىن» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، «قازىعۇرت اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتشاسى» دەگەن اتاقتارى بار تانىمال ءانشى التىناي جوراباەۆا «حيدجابىن جامىلىپ، دىنگە كەتتى» دەگەندى ءجيى ەستيتىن بولدىق...

- جاڭا ايتىم عوي، قازىر گازەت-جۋرنالدار دا، تەلەارنالار دا بولمايتىن نارسەنى كورسەتىپ، ويىنا كەلگەندى ايتاتىن بولدى. نەگە ولار كوشەدە جالاڭاشتانىپ، تەمەكى شەگىپ جۇرگەن قىزداردى كورمەي، ءتۇزۋ جولدا تىپ-تىنىش جۇرگەن، جاقسى جولعا تۇسكەن ادامداردى ءسوز ەتەدى. ال التىناي جوراباەۆا - ونەر جولىندا بىرەۋلەرگە ۇلگى بوپ جۇرگەن، ءوز وتباسى، ءتورت بالاسى بار، يمانى كۇشتى، ادال ادام. ەگەر التىناي قۇلشىلىق جاساپ جۇرسە، ول -  ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ ءىسى.

مەن سىزگە ايتايىن: التىناي ساحناعا حيدجابىن بىردەن كيىپ شىقپايدى. ولاي ىستەسە، حالىق ودان بەت بۇرىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. سول ءۇشىن جايلاپ قانا، ياعني ءبىر ورتادا اشىقتاۋ جۇرسە، كەيبىر جەردە ورامالىن سالادى.

ءسويتىپ، جۇرتتى بىرتىندەپ قانا ىزگى قاسيەت پەن جاقسىلىققا ءوز الىنشە تاربيەلەۋگە ۇلەس قوسادى. ال تۇبىندە قوعام ورتاسىنا حيدجابىن جامىلىپ شىعاتىنى - اقيقات. مەيلى، 5 جىل، ءتىپتى 10 جىل، تۇبىندە ول ونى الىپ كەلەدى.

اڭگىمەلەسكەن -

ارداق يمانبەكقىزى،

«D»

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 12 (95) 06 ناۋرىز 2011 جىل