مۇحتار شەرىم. بەتىنە رۇقساتسىز تۇكىرگەنىڭىز قالاي؟
(ساياسي ساتيرا)
ءتۇتىپ جەگىسى، جۇتىپ، جالاعىسى كەلدى. بىراق جەۋگە دە، جالاۋعا دا بولمايدى. ادامجەگىش ەمەس. ول قازاقستاننىڭ گەرمانياداعى ەلشىسى... الدىندا ايباق-سايباق بولىپ تۇرعان اتتاشە ايرانباي كوجەباەۆقا اشقاراقتانا قارادى.
- ايرانباي كوجەباەۆيچ، ابىرويىمىزدى، قازاقستاننىڭ ابىرويىن ايرانداي توكتىڭىز!
- كەشىرىڭىز...
- كەشىرە المايمىن!-دەپ اشۋ دەگەن ايعىردى ەرتتەپ ءمىنىپ العان ەلشى ايقايلاپ بەردى،- نە دەگەن تاياز ادام ەدىڭىز! ءسىز جۇمىس ىستەگەن ءبىر جىل ىشىندە نە ىستەمەدىڭىز؟ ءبىر قاراسام، نەمىس قىزدارىمەن بىرگە ساعىز شايناپ تۇرسىز! ساياسات ساناڭىزعا كىرمەيدى! ەندى ءبىر قاراسام، كوشەدە تالتاڭداپ باراسىز! اياقتى جيىڭقىراپ جۇرۋگە بولادى عوي، جارقىنىم! قاتتى تالتاڭداۋعا بولا ما؟ شالقايعان كوكىرەكوۆيچتىڭ بالاسى ەكەنىڭىزدى مىنا گەرمانيا حالقى بىلە مە؟ اكەڭىزدى قۇرمەتتەيمىن، بىراق ءسىز ءبىر جىل ىشىندە مەنى جىندىحاناعا جاتقىزۋدىڭ ءسال الدىندا تۇرسىز! ماشينانى قۇيىنداتىپ ايدايدى ەكەنسىز! كوشەدە بۋتەربورد جەپ تۇرعان سەمىز ايەلدى قاعىپ كەتە جازداعانىڭىزدا، ول بايعۇس اسىعىس جەيمىن دەپ ساۋساقتارىن دا شايناپ تاستاپتى! سوسىن ءبىر نەمىس ازاماتىن توقتاتىپ الىپ: «اين، سۆاين، دراين، ەنەڭدى سەنىڭ ۇرايىن!» دەپ مۇرىن استىنداعى مۇرتىن جۇلىپسىز... ول قاشىپ بارا جاتسا دا، ارتىنان قۋىپ جەتىپ، «ءسىز گيتلەردەن اۋمايدى ەكەنسىز!» دەپ مازاقتاعانىڭىزدى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
- شىنىندا ول گيتلەر كوكەمىزدەن اۋمايدى ەكەن،- دەپ مىڭگىرلەدى اتتاشە.
(ساياسي ساتيرا)
ءتۇتىپ جەگىسى، جۇتىپ، جالاعىسى كەلدى. بىراق جەۋگە دە، جالاۋعا دا بولمايدى. ادامجەگىش ەمەس. ول قازاقستاننىڭ گەرمانياداعى ەلشىسى... الدىندا ايباق-سايباق بولىپ تۇرعان اتتاشە ايرانباي كوجەباەۆقا اشقاراقتانا قارادى.
- ايرانباي كوجەباەۆيچ، ابىرويىمىزدى، قازاقستاننىڭ ابىرويىن ايرانداي توكتىڭىز!
- كەشىرىڭىز...
- كەشىرە المايمىن!-دەپ اشۋ دەگەن ايعىردى ەرتتەپ ءمىنىپ العان ەلشى ايقايلاپ بەردى،- نە دەگەن تاياز ادام ەدىڭىز! ءسىز جۇمىس ىستەگەن ءبىر جىل ىشىندە نە ىستەمەدىڭىز؟ ءبىر قاراسام، نەمىس قىزدارىمەن بىرگە ساعىز شايناپ تۇرسىز! ساياسات ساناڭىزعا كىرمەيدى! ەندى ءبىر قاراسام، كوشەدە تالتاڭداپ باراسىز! اياقتى جيىڭقىراپ جۇرۋگە بولادى عوي، جارقىنىم! قاتتى تالتاڭداۋعا بولا ما؟ شالقايعان كوكىرەكوۆيچتىڭ بالاسى ەكەنىڭىزدى مىنا گەرمانيا حالقى بىلە مە؟ اكەڭىزدى قۇرمەتتەيمىن، بىراق ءسىز ءبىر جىل ىشىندە مەنى جىندىحاناعا جاتقىزۋدىڭ ءسال الدىندا تۇرسىز! ماشينانى قۇيىنداتىپ ايدايدى ەكەنسىز! كوشەدە بۋتەربورد جەپ تۇرعان سەمىز ايەلدى قاعىپ كەتە جازداعانىڭىزدا، ول بايعۇس اسىعىس جەيمىن دەپ ساۋساقتارىن دا شايناپ تاستاپتى! سوسىن ءبىر نەمىس ازاماتىن توقتاتىپ الىپ: «اين، سۆاين، دراين، ەنەڭدى سەنىڭ ۇرايىن!» دەپ مۇرىن استىنداعى مۇرتىن جۇلىپسىز... ول قاشىپ بارا جاتسا دا، ارتىنان قۋىپ جەتىپ، «ءسىز گيتلەردەن اۋمايدى ەكەنسىز!» دەپ مازاقتاعانىڭىزدى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
- شىنىندا ول گيتلەر كوكەمىزدەن اۋمايدى ەكەن،- دەپ مىڭگىرلەدى اتتاشە.
- گيتلەرگە ۇقسايدى ما، شيللەرگە، جوق الدە، ەزوپقا ۇقسايدى ما، وندا قانداي شارۋاڭىز بار؟ مەملەكەتتىك قىزمەت ەتيكاسى دەگەن بولادى، جارقىنىم،- دەگەن ەلشى ەلشىبەك ەلىباەۆ تەرەزە تۇسىنا كەلدى دە، كەنەت كىلت بۇرىلىپ:
- ءسىز ىشىمدىك ءىشىپ الىپ، ءبىر لاۋازىمدى قىزمەتكەردىڭ بەتىنە رۇقساتسىز تۇكىرگەنىڭىز قالاي؟-دەپ سۇرادى، بىراق جاۋاپ كۇتپەستەن، بوكالداعى اپەلسين شىرىنىنان ۇرتتاي سالىپ:--كەشىرىم سۇراۋدىڭ ورنىنا «جالعىزدىق قۇدايعا عانا جاراسقان!» دەپ ەكىنشى مارتە تۇكىرگەنىڭىزدى قالاي تۇسىنەمىز؟-دەگەن دەگبىرسىز ويىن قوسىپ قويدى.
- مەن وڭتۇستىك جاققا تۇكىرگەنمىن، سولتۇستىك جاقتان جەل تۇردى دا، تۇكىرىگىمدى بۇرىپ اكەتىپ، سول كىسىنىڭ بەتىنە جابىستىرا سالدى...
- ەرەگىسكەندەي، ەكىنشى مارتە تۇكىرگەنىڭىز قالاي؟
- سوسىن سولتۇستىك جاققا قاراي پوۆتورنو تۇكىرگەنمىن، ول كىسى وڭتۇستىك جاققا شىعىپ كەتكەن ەكەن، باتىستان «تايفۋن» تۇرىپ... سوسىن قۇداي ۇرىپ...
- ساياساتتا تۇكىرۋگە بولمايتىنىن ەسىڭىزدە ۇستاماعان ەكەنسىز! ساياساتتا سابىرلى بولىپ، كەلىپ قالعان تۇكىرىكتى ىشىڭىزگە قاراي «تۇكىرە» سالۋىڭىز كەرەك ەدى...
- تەمەكى شەگىپ تۇرسام، تۇكىرە بەرەمىن... كەشىرىڭىز...
ەلشىنىڭ ەسى شىعىپ كەتە جازدادى. ەل نە دەيدى؟ ەلباسى نە دەيدى؟ قازىردىڭ وزىندە باتىس باسىلىمدارى جارىسا جازىپ جاتىر...
- ماسەلە تۇكىرۋدە ەمەس، ماسەلە قالاي تۇكىرۋدە! ساياساتپەن تۇكىرۋ كەرەك ەدى! رۇحسات سۇراپ بارىپ تۇكىرۋ كەرەك ەدى! نەمىس حالقى كەز-كەلگەن نارسەگە الدىمەن رۇحسات سۇراپ الادى. ءبىزدىڭ قازەكەڭدەر سياقتى كابينەتكە كىرىپ الىپ: «كىرۋگە رۇحسات پا ەكەن؟» دەپ تۇرمايدى! عافۋ وتىنەمىن، ءسىز وسى قىزمەتكە كەلەردە مەملەكەتتىك قىزمەت ەتيكاسى تۋرالى تەست تاپسىردىڭىز عوي؟
- يا.
- ون سۇراقتىڭ قۇرىعاندا سەگىزىنە جاۋاپ بەرگەن بولارسىز؟ قانداي سۇراقتار كەلىپ ەدى؟
- ايتا بەرەيىن بە؟
- ايتىڭىز...
- «بۇلىنگەننەن بۇلدىرگى الما» دەگەندى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ قالاۋىن تاپسا، قار جانا ما، ءوشىپ قالا ما؟ تۇندە سۋعا تۇكىرمە دەگەندى قالاي تۇسىنەمىز؟ ايەل ەكى قابات كەزىندە قانداي تۇستەر كورەدى؟ بيت پەن سىركەنىڭ ايىرماشىلىعى... تاۋىق نەگە قىت-قىتتايدى؟
- جارايدى، دوعارىڭىز! سىزگە وسىنداي سۇراقتار قويىلدى ما؟
- يا. «سۇراقتار جەڭىل بولسىن» دەپ پاحان زۆونداعان سوڭ...
- ءسىزدى الدەقاشان قىزمەتتەن قۋىپ جىبەرۋىمە بولار ەدى. جاس قوي، تۇسىنەر، ويلانار دەدىم. اكەڭىزدى سىيلادىم. بىراق ءسىز كۇنى كەشە عانا ەلشىلىكتىڭ بالكونىندا تۇرىپ الىپ، بار داۋسىڭىزبەن: «ساعىندىم، اكە، ءيسىڭدى!» دەپ ايقايلاعانىڭىز قالاي؟ قۇرمەتتىم، ءوزىڭىز ويلاڭىز، اكەڭىز ءيىسىن قالاي جىبەرەدى؟ ءسىز، ايرانباي كوجەباەۆيچ، جۇرتپەن مادەنيەتتى امانداسۋدىڭ ورنىنا، «گۋتەن تاحتى» ادەيى بۇرمالاپ: «كوكەم تاح، اپام تاح!» دەيتىنىڭىز قالاي؟ ءسىز شەتەلدە ءجۇرسىز، قىمباتتىم، سىزگە قاراپ، قازاق ەلىن باعالايدى...
ول ءسوزىن اياقتاپ ۇلگەرگەن جوق، ۇيالى تەلەفونى شىرىلداپ قويا بەردى. اتتاشەنىڭ اكەسى، ءوزىنىڭ دوسىمەن سويلەسىپ جاتتى. سويلەسىپ بولدى دا، شارشاعان كەيىپتە بىلعارى كرەسلوعا وتىرا كەتتى.
- پاحان نە دەيدى؟-دەپ سۇرادى اتتاشە.
- نە دەۋشى ەدى؟ اسا قۇرمەتپەن «سۆولوچىم مەنىڭ!» دەپ ەمىرەنىپ وتىر! ەلگە قايتسىن، «سۆولوچىمدى ساعىندىم» دەپ وتىر، -دەگەن ەلشى اتتاشەنىڭ بەتىنە ءبىر تۇكىردى.
- مۇ-مۇنىڭىز قالاي؟-دەپ سۇرادى اناۋ.
- اكەڭىزدىڭ اتىنان تۇكىرۋگە رەسمي رۇحسات الدىم... قايتالايىن با؟-دەگەندە، ايرانباي كوجەباەۆيچ ەلشىلىكتەن قاشا جونەلدى... قاشقانىنىڭ ءوزى قىزىق، تالتاڭداي بەزىپ بارادى...
«اباي-اقپارات»
