اردابەك سولداتباي. جار باسىندا جالعىز ءۇي (ارنايى رەپورتاج)
قر ۇكىمەت باسشىسىنىڭ نازارىنا!
قر پارلامەنتىنىڭ نازارىنا!
الماتى قالاسى جانە الاتاۋ اۋدانى اكىمدەرىنىڭ نازارىنا!
حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ جانە ەڭبەكپەن قامتۋ ءمينيسترىنىڭ نازارىنا!
قر ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ نازارىنا!
دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ نازارىنا!
قر قورشاعان ورتانى قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ نازارىنا!
بالالار قۇقىن قورعاۋ ۇيىمدارىنىڭ نازارىنا!
جەزتىرناق، مىستان كەمپىر تۋرالى ەرتەگىلەردە ونىڭ ءۇيى جار باسىندا جالعىز وتىراتىنى ايتىلادى عوي ەرتەگىدە. جەزوكشە، ماسكۇنەم كەلىنشەكتەر دە جار باسىنداعى جاپپادا تۇرادى بۇگىندە. ناقتىلاپ ايتساق، الاتاۋ اۋدانىنىڭ بايبەسىك پەن ۇلجان-2 اۋىلدارىنىڭ اراسىنداعى كانالدى بويلاپ باراحولكاعا باراتىن اياق جولداعى، تەرەڭقارا وزەنى اعىپ جاتقان سايداعى ەسكالادا-كوپىردىڭ باسىندا.
قر ۇكىمەت باسشىسىنىڭ نازارىنا!
قر پارلامەنتىنىڭ نازارىنا!
الماتى قالاسى جانە الاتاۋ اۋدانى اكىمدەرىنىڭ نازارىنا!
حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ جانە ەڭبەكپەن قامتۋ ءمينيسترىنىڭ نازارىنا!
قر ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ نازارىنا!
دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ نازارىنا!
قر قورشاعان ورتانى قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ نازارىنا!
بالالار قۇقىن قورعاۋ ۇيىمدارىنىڭ نازارىنا!
جەزتىرناق، مىستان كەمپىر تۋرالى ەرتەگىلەردە ونىڭ ءۇيى جار باسىندا جالعىز وتىراتىنى ايتىلادى عوي ەرتەگىدە. جەزوكشە، ماسكۇنەم كەلىنشەكتەر دە جار باسىنداعى جاپپادا تۇرادى بۇگىندە. ناقتىلاپ ايتساق، الاتاۋ اۋدانىنىڭ بايبەسىك پەن ۇلجان-2 اۋىلدارىنىڭ اراسىنداعى كانالدى بويلاپ باراحولكاعا باراتىن اياق جولداعى، تەرەڭقارا وزەنى اعىپ جاتقان سايداعى ەسكالادا-كوپىردىڭ باسىندا.
وسى جەردەگى زاڭسىز سالىنعان ءۇي جالعىز بۇل ەمەس. مىناۋ كورشىلەرى ودان دا تومەن ساي تابانىنا جاقىن، وزەننىڭ جاعاسىن قونىس ەتكەن
ءبىزدىڭ ىزدەپ كەلگەنىمىز جار باسىنداعى جالعىز ءۇي ەدى.
بۇل ۇيدە كوپ ادام تۇرادى، دەنى ايەلدەر، جاس قازاق كەلىنشەكتەر دەپ ەستىگەنبىز. ولاردىڭ ماسكۇنەم ەكەنىنەن، كۇنكورىستەرىن جەزوكشەلىكپەن ايىراتىندارىنان دا حاباردار بولاتىنبىز. ءبىزدى ءبىر توپ ءسابي قارسى الدى. و، توبا! مىناۋ توق زاماندا، ءححى عاسىردا، تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىندا كىندىك قالا ارۋ الماتىنىڭ ورتاسىندا مۇنداي سابيلەردى كورەمىز دەپ ءتىپتى ويلاعان جوقپىز.
قالتامىزدان الىپ بەرگەن ءتاتتى-كامپيتكە قۇنىعا كىرىسكەن التى ءسابي كۇندەلىكتى كورىپ جۇرگەن كوپ قوناقتارعا بالادى ما، بىزگە ءمان بەرمەدى. بۇلاردىڭ كەلىپ-كەتكەن، ءارى-بەرى وتكەن ادامدارعا كوزدەرى ابدەن ۇيرەنگەنى بايقالدى.
ءۇيدىڭ يەسى وسى ايەل كورىنەدى. اتى گۋليا.
ال مىناۋ ونىڭ قىزى دينارا. جاسى جيىرماعا جەتپەپتى. سوعان قاراماستان انا جۇرگەن سابيلەردىڭ ەكەۋى سونىكى ەكەن.
مىنا كەلىنشەك اتىن ايتقىسى كەلمەدى. تەك «وسكەنمەننەن، تارباعاتاي اۋدانى، اقجار اۋىلىنانمىن. ەكى بالام بار. مىنا كەلىنشەكتەر ءبارىمىز تۋىسپىز، نايمانبىز» دەدى. ول ءوزىنىڭ قوناققا كەلگەنىن، ءبىراز كۇننەن بەرى قاراجات بولماي كەتە الماي جاتقانىن ايتىپ ەدى، قىزىڭقىراپ العان گۋليا تاتەسى وتىرىگىن بىردەن جوققا شىعارىپ، «بايىنان اجىراسىپ وسىندا كەلگەنىنە بالەن اي بولدى» دەپ اقتارا سالدى.
سابيلەردىڭ ءحالى وتە ايانىشتى. كىر-قوجالاق كيىمدەرىنە، سالتاق-سالتاق بەت-اۋىزدارىنا قاراپ بۇلاردىڭ جۋىنباعاندارىنا قانشا ۋاقىت بولعانىن شامالاي بەرۋگە بولادى. ماڭايداعى بۇرالقى كۇشىكتەرمەن قولدارىنداعى نانىن ءبولىسىپ جەپ، كۇل-قوقىستىڭ اراسىندا بالالىق شاقتارى ءوتىپ جاتىر. قازان-وشاق، بالا-شاعا، كۇل-قوقىس، يت-كۇشىك ءبارى ارالاسىپ كەتكەن.
مىنا بالانىڭ اناسى جوق بولىپ كەتكەنىنە ەكى كۇن بولىپتى. «ىلعي سويتەدى. سالداقى نەمەلەردىڭ بالالارىن باعاتىن مەن «مات تەرەزا» سەكىلدىمىن. راحمەتىنە 100 گرامم الا كەلۋدى دە بىلمەيدى» دەپ گۋليا تاتە مۇڭىن شاقتى.
«شاي قوياتىن جاعدايىم جوق، اراق ىشەم دەسەڭدەر كىرىڭدەر» دەپ قوناقجايلىق تانىتتى. بىراق جارىعى جوق، سۋى جوق، تالايدان بەرى جوندەۋ كورمەگەن ءۇيىنىڭ ءىشىن سۋرەتكە تۇسىرۋگە ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى بولدى. دەگەنمەن...
قابىرعادا
داستارحان
قىستا مىنا پەشتىڭ قانشالىقتى پانا بولعانى بەلگىسىز، قازىر اۋزى-مۇرنى قوقىسقا لىق تولىپتى.
جاتىن بولمە
كەلىمسەك كوپ قوناقتىڭ بىرەۋى قورىلداپ ۇيىقتاپ جاتىر.
ماڭايداعى اعاشتاردىڭ بۇتاقتارى وتىنعا اينالىپتى.
تىپ-تىنىش "اڭگىمەمىزدى" سىرتتان شىققان تومەندەگى كورشى اپايدىڭ ايعايى بۇزدى.
ونىڭ شامىنا تيگەن دينارا ەكەن. ماڭايداعى قوقىستى جيناڭدار دەپ جەكىرە ايتقان زىلىنە ورىسشا جاقسىلاپ تۇرىپ بالاعاتتاپ جاۋاپ بەرىپتى.
«ەنەسى تەپكەن قۇلىننىڭ ەتى اۋىرمايدى» دەدى مە گۋليا كورشى تاتەسى قاھارىن توگىپ تۇرعان قىزىنا ءبىرىنشى بولىپ ءوزى جۇدىرىق جۇمسادى. سوسىن كورشى تاتەسىن سابىرعا شاقىردى.
ونى سولاي ىستەۋگە قولىنا بالعا، قۇلاعىنا تەلەفون ۇستاپ شەشەسىنىڭ سوڭىنان جەتكەن ۇلى ءماجبۇر ەتكەن سەكىلدى. كورشى تاتەيدىڭ ۇلكەندى-كىشىلى قالعان ءۇش ۇلى اعالارىنىڭ قيمىلىن باعىپ تۇر.
تىرىلەردىڭ ولىمگە تەڭ ىسىنە سايدىڭ ارعى بەتىندەگى ولىلەر مەكەنى ءۇنسىز تەلمىرىپ قالعانداي. دەگەنمەن، ولاردىڭ دا جەتىسىپ جاتقانى شامالى سەكىلدى. زيراتتىڭ اينالاسى قوقىستان اياق الىپ جۇرگىسىز.
كورشىلەردىڭ داۋى كوپكە سوزىلمادى. گۋليا مەن كورشى تاتەيدىڭ مۇڭدارى بولەك بولعانىمەن، «سىرلارى» ءبىر ەكەنىن ەكەۋىنىڭ اس ۇيدەن كۇلىمدەي شىققانىنان بايقادىق.
ءتورت ۇلىن ءبىر ءوزى اسىراپ وتىرعانىن ايتقان كورشى تاتەي كوپىر استىنداعى ۇيلەرىن دە ءوز كۇشتەرىمەن سالىپ العاندارىن ماقتانا جەتكىزدى. الگى بالعا ۇستاپ جۇرگەن ۇلكەن ۇلى مەكتەپتە وقىماعان ەكەن. بالا كۇنىنەن وسى سايدا سيىر باعىپ وسكەن. سول جايىلىمدىقتار ەندى وزدەرىنە مەكەن بولىپتى. «ۇكىمەتتەن ەش كومەك المايمىز، 18-گە تولماعان ەكى ۇلىما جاردەماقى الۋ ءۇشىن اكىمشىلىكتىڭ ەسىگىن توزدىردىم. بىراق ءبىز سەكىلدىلەردى تابالدىرىقتان ءارى اتتاتپايدى ەكەن» دەپ مۇڭىن دا شاقتى.
ۇلكەندەردىڭ ۇرىس-كەرىسى بالالارعا ەش اسەر ەتپەگەندەي. ارقايسىسى ءوزىنىڭ بالا قيالىمەن ءجۇر.
قىستى وسى جىرتىق ەتىكپەن وتكىزگەن مىنا قىز تابانى ءتۇسىپ قالعان ەتىكتى ەندى قانشا سۇيرەتەر ەكەن... كورشىلەرى ونىڭ قىستا سۋعا بارامىن دەپ جاردان دومالاپ كەتكەنىن ايتتى. قار قالىڭ بولعان سوڭ امان قالىپتى. «قارىنىم اشىپ تۇر، اعا، وبەد دەگەن نەمەنە؟» دەپ سۇرايدى بىزدەن.
نە «وبەد» پىسىرىلمەيتىن، نە ءشاي قايناتىلمايتىن، كۇشىكتەردىڭ يتاياعىنا اينالىپ، شەشەلەرىنىڭ تەپكىسىنە تۇسكەن شاينەكتەن اشتىقتىڭ ءوشىن العانداي ءوزى دومالاعان جار باسىنان قۇلاشتاپ تۇرىپ تومەنگە لاقتىردى.
ويتكەنى، مۇندايلار الاتاۋ اۋدانىندا از ەمەس. ءبىز الداعى ۋاقىتتا دا جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ قۇلىقسىزدىعىنان الەۋمەتتىك دەڭگەيى تومەندەپ كەتكەن وسىنداي ازاماتتار مەن بالالىق شاعىن تويىپ تاماق ىشپەي، جادىراپ ويناپ-كۇلمەي وتكىزىپ جاتقان سابيلەر تۋرالى رەپورتاجدارىمىزدى جالعاستىراتىن بولامىز.
سۋرەتتەردى تۇسىرگەن ەركىن قۋاتاي
http://masa.kz/article/view/id/1327
