نەمەسە حريستيان ءمۇريتى پەتر مەن پاۆەل ءالى ارامىزدا ءجۇر، ال قازاق قالاسى... وسى تاقىرىپتىڭ بەتىن اشار الدىندا ويدان كەتپەس ءبىر حيكايادان باستاۋدى ءجون كوردىم. سەبەبى تىرلىكتىڭ كەلەڭسىز تاجريبەسى تاعا دا قايتالانباسا ەكەن دەگەن ويدامىن. وتكەننەن ۇيرەنبەسەك - كەلەشەكتە سول ماڭدايىمىزعا تيەدى. ءتۇيىن ءسوز وسى.
كەزىندە كەشە عانا تاۋەلسىزدىك العان ەلىمىزدىڭ بولاشاعى، جاڭا استانانىڭ حالقىمىزدىڭ تاعدىرىنداعى الار ورنى تولعاندىرماي قويمادى. جاقسى ويلاردى ءۇمىت جەتەلەيدى. تىلەۋىمىز - جاڭا استانا قۇتتى بولىپ، حالقىمىزعا كەلتىرەر جاقسىلعى مول بولسىن دەگەن ويدا ەدىك. 1992 جىلى تسەلينوگراد قالاسىنا اقمولا دەگەن ەجەلگى اتاۋى قايتارىلدى. 1997 جىلى اقمولا قالاسى ەلىمىزدىڭ استاناسى بولىپ جاريالاندى. سول كۇننەن باستاپ اقمولا ەلىمىزدىڭ استاناسىنا لايىق اتاۋ ما، ونى جاقسى ىرىمدارعا بالاي الامىز با؟ - دەگەن ساۋالدار كوڭىلىمىزدى الاڭداتتى.

نەمەسە حريستيان ءمۇريتى پەتر مەن پاۆەل ءالى ارامىزدا ءجۇر، ال قازاق قالاسى... وسى تاقىرىپتىڭ بەتىن اشار الدىندا ويدان كەتپەس ءبىر حيكايادان باستاۋدى ءجون كوردىم. سەبەبى تىرلىكتىڭ كەلەڭسىز تاجريبەسى تاعا دا قايتالانباسا ەكەن دەگەن ويدامىن. وتكەننەن ۇيرەنبەسەك - كەلەشەكتە سول ماڭدايىمىزعا تيەدى. ءتۇيىن ءسوز وسى.
كەزىندە كەشە عانا تاۋەلسىزدىك العان ەلىمىزدىڭ بولاشاعى، جاڭا استانانىڭ حالقىمىزدىڭ تاعدىرىنداعى الار ورنى تولعاندىرماي قويمادى. جاقسى ويلاردى ءۇمىت جەتەلەيدى. تىلەۋىمىز - جاڭا استانا قۇتتى بولىپ، حالقىمىزعا كەلتىرەر جاقسىلعى مول بولسىن دەگەن ويدا ەدىك. 1992 جىلى تسەلينوگراد قالاسىنا اقمولا دەگەن ەجەلگى اتاۋى قايتارىلدى. 1997 جىلى اقمولا قالاسى ەلىمىزدىڭ استاناسى بولىپ جاريالاندى. سول كۇننەن باستاپ اقمولا ەلىمىزدىڭ استاناسىنا لايىق اتاۋ ما، ونى جاقسى ىرىمدارعا بالاي الامىز با؟ - دەگەن ساۋالدار كوڭىلىمىزدى الاڭداتتى.

شەت مەملەكەتتەرىنىڭ ەلىمىزدىڭ استاناسىنا اعىلعان رەسمي - بەيرەسمي توپتارى اراسىنداعىلار استانانىڭ اتىنىڭ ءمانىن، اۋدارماسىن سۇراپ بىلسە، نە جاۋاپ بەرەرمىز دەگەن وي مازالادى. سول سەبەپتى قالانىڭ اتىن مىندەتتى تۇردە وزگەرتۋ كەرەكتىگى تۋرالى نەگىزدەلگەن ۇسىنىس - ماقالا جازىپ، رەسپۋبليكالىق باسىلىمدارعا ۇسىندىم...مازمۇنى قىسقاشا مىناداي. تاريحي مىسال: 1961 جىلى كەڭەستەر وداعىنىڭ ءبىرىنشى باسشىسى نيكيتا حرۋششەۆ اقمولانىڭ اتىن «تسەلينوگراد» دەپ وزگەرتۋىنە وڭاي سەبەپ بولعان قالانىڭ ورىسشا اۋدارماسى «بەلايا موگيلا» ەكەنىن جۇرت بىلەدى. ال ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الىپ، قالانىڭ اقمولا اتى قايتارىلعان تۇستا رەيسەيدىڭ 1 -ءشى تەلەارناسىنان بەرىلەتىن «پولە چۋدەس» (عاجايىپ الاڭ) باعدارلاماسىن جۇرگىزەتىن بەلگىلى شوۋمەن لەونيد ياكۋبوۆيچ اقمولادان كەلگەن جاس ورىس بيكەشتەن قالانىڭ اۋدارماسىن سۇراپ الىپ، مىسقىلداي مۇرتىنان كۇلىپ: «زناچيت، دوبرو پوجالوۆات ۆ بەلۋيۋ موگيلۋ» (سونىمەن، اق مولاعا حوش كەلىپسىز؟) دەگەن سوزدەرىن اۋقىمى كەڭ رەسەي تەلەارناسىنان شارتاراپقا جايعانىن كەلەمەج رەتىندە قابىلداماسقا لاج بولمادى. ارينە جاڭا استانانىڭ اتىن وسىنداي اجۋا، پاسىق كۇلكىدەن ارىلتۋ ءۇشىن استاناعا لايىقتى ات قويۋ كەرەك ەدى. جاپانداعى جالپاق دالامىزداعى حالىقىمىز تاريحي ماڭىزدى شارۋالاردىڭ باسىندا جۇرگەن ازاماتتارىمىزدىڭ تەرەڭ ويلىلىعىنا، بىلگىرلىگىنە قاشاندا كامىل سەنەدى. بىراق كەيدە ۇمىتتەرى اقتالماي، ولقىلىقتارعا جول بەرىلىپ قالادى. سونىڭ ءبىر ايعاعى استانا اتىنىڭ حيقاياسى. وسى جىبەرىلگەن كەمىستىكتى تۇزەتۋ ەشكىمنىڭ ويىنا كەلمەگەن سياقتى. سوندىقتان ويلارىمدى نەگىزدەپ، استانانىڭ اتىنىڭ كەلەشەگىمىزگە اسا ماڭىزدىلىعىن، ۇلكەن ۇمىتكە تولى مازمۇنىنىڭ، قاسيەتتى ۇعىمدارمەن ءوربىتىپ، ەستىگەن قۇلاققا جاعىمدى، تىلگە ورالىمدى بولۋىن كوزدەي كەلە - استانانىڭ اتىن «اقمول-اتا» دەپ اتاۋدى ورىندى دەگەن تۇجىرىمعا توقتالعان ەدىم. بىرىنشىدەن - ۇيرەنشىكتى اقمولا اتىنىڭ نەگىزى ساقتالادى. ەكىنشىدەن - جاڭارتىلعان قاسيەتتى ۇلكەن دە تەرەڭ ۇعىم تۋادى. «اقمول» دەگەن سوزتىركەس جاقسىلىعى ۇشان تەڭىز دەگەن ۇعىم بەرەتىنى حالىققا ايان. «اللا اق جاعىندا» دەپ تە بەكەر ايتىلمايدى. ۇشىنشىدەن - قازاقي قاسيەتتى «اتا» دەگەن قاستەرلى ۇعىم قوسىلىپ، جالپى قالانىڭ اتىنىڭ ءمان-ماعاناسى بيىكتەيدى. شىن ماڭىزدى، اسا بيىك ويدى جەتكىزەردە حالىق «اتام قازاق ايتقانداي» دەپ باستايتىنى جايدان-ءجاي ەمەس. «اتا» دەگەن ءسوزدىڭ ماعاناسى قازاقي تامىرى توپراعىمىزعا تەرەڭ تاراعان قاسيەتتى ۇلى ۇعىم - ەل، جۇرت، حالىق دەگەن تۇسىنىكتەرمەن ساباقتاسىپ جاتىر. بەكەرگە قازاق «اتامەكەن»، «اتامۇرا»، «اتاقونىس» دەپ اتامايدى. قاي جاعىنان الساڭىز دا «اقمول-اتا» استانامىزدىڭ اتىنا لايىق، حالقىمىزعا مۇرا رەتىندە قالاتىن ءماندى دۇنيە. استانانىڭ اتىن تۇراقتى اقمول - اتا دەپ وزگەرتۋگە حالقىمىز زەيىن قويىپ، قابىلداپ، بيلىكتەگىلەر ونى قولداۋى ءجون دەپ ويلايمىن. ويتكەنى قازىرگى ەلىمىزدىڭ استاناسى استانا دەگەن اتاۋ، قازاقي تاقىرىپتى ءمان-ماعانالى ءسوز تابىلماعانداي وي تۋعىزىپ، سانانىڭ لوگيكاسىنا ۇيلەسىمسىز بولىپ تۇر. وسى جالاڭ اتاۋدى جۇزەگە اسىرۋداعى جارامساقتاردىڭ تۇپكىلىكتى نە ويدى كوزدەگەندەرى حالىققا پەشەنەسىنەن بەلگىلى بولعان. بىراق 2010 جىلى ەلباسى ولاردىڭ ويلارىن قۇپتاماعانىن حالىق ەستىدى.
ال ەندى ون بەس جىلداي بۇرىن جازىلعان ۇسىنىس-ماقالانىڭ تاعدىرى نە بولدى دەگەن ساۋال تۋسا، ونى سول كەزدەگى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى ءۋاليحان قاليجانوۆقا ۇسىنعانىمدا: «بۇل تاقىرىپ جابىلعان. پرەزيدەنتىمىز استانانىڭ اقمولا اتى سول كۇيىندە قالادى، وزگەرتىلمەيدى دەگەن» دەپ جاۋاپ بەرىپ ەدى. ودان ماقالامدى سول كەزدەگى «اقيقات» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى احات جاقسىباەۆقا، «تۇركىستان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى قالتاي مۇحامەدجانوۆقا ۇسىنىپ، وكىنىشكە وراي ەستىگەن جاۋابىم ايتىلعانداعىداي بولدى. «ەلگە كۇلكى، جۇرتقا ماسقارا» بولامىز عوي دەگەنىمە ەشكىم يلانبادى. ىرىمعا جامان عوي دەگەنىمە دە ەشكىم كونبەدى. سونىمەن داۋسىم شىقپاي، ماقالا جاريالانباي، ۇسىنىسىم جۇزەگە اسپاي قالدى. بىراق ءبىر جىل وتپەي ەلىمىزدىڭ استاناسى اقمولا قالاسىنىڭ اتالۋى استانا بولىپ وزگەردى عوي. كەيىنىرەك كەزدەسكەن سايىن ۋاكەڭ سول كۇنگى اعاتتىعىن تۇسىنگەندەي كەيىپ ءبىلدىرىپ ءجۇردى. بىراق سول تاقىرىپ جابۋلى كۇيىندە قالدى. اتتەڭ، ەلىمىزدىڭ يگىلىگىنە دەپ ىرمدالعان ۇسىنىس وكىنىشكە قاراي حالىقتىڭ نازارىنا ىلىكپەي، بيلىكتىڭ كاپەرىنەن كالىس قالدى. ءالى كۇنگە دەيىن وكىنىشى كەتپەيدى. بىراق، «ەشتەن كەش جاقسى» - «يگىلىكتىڭ ەرتە-كەشى جوق» دەگەندەي - ۇمىتتەمىن.
ورايى كەلگەندە ايتا كەتەتىن جايت، «اتا» دەگەن قاسيەتتى ءسوز تالاي وزگەرتىلىپ جاتقان جەر-سۋ، اۋىل-قالا اتتارىنان مۇلدەم كەزدەسپەي كەتتى. تەك ويعا ورالاتىنى بالقاش قالاسىنىڭ سولتۇستىك - باتىس جاعىنداعى، الىستان مۇنارلانا كوكشىلدەنە كورىنەتىن بەكتاۋ-اتا تاۋى عانا. باسقا ەسكە تۇسەتىن اتاۋلار جوقتىڭ قاسى. ارينە، قىنجىنارلىق جاعداي.
ال ەندى ورىستىلدىلەر بۇرىنعى استانامىزدى الما-اتا دەگەندەرمەن الىساتىندار دا كەزدەسەدى. ءتىپتى بىرەۋلەر سوتقا بەرىپ وسىنداي اتاۋدى باسپا بەتتەرىندە تەجەۋ سالدىرعان. تۇسىنىكسىز، سونداعىلارى اتا دەگەن قاسيەتتى ءسوزدى جوققا شىعارۋ ما؟ مەن ءتىپتى الماتىنى الما-اتا دەپ ءوز تاراپىمنان قازاقشا ايتقاندى ءجون كورەمىن. مەنى ەشكىم سوتقا بەرمەيتىن شىعار. كەرىسىنشە مىسالدار. ءبىز روسسيانىڭ ورنىنا - رەسەي، موسكۆانىڭ ورنىنا - ماسكەۋ دەمەيمىز بە؟ تاعىسىن تاعىلارى. ورىستىلدىلەر دە ءبىزدى سوتقا بەرۋى كەرەك پە؟ ءار حالىقتىڭ ءتىلىنىڭ زاڭدىلىقتارى مەن وزىندىك قالىپتاسقان ەرەكشەكلىكتەرى بار، ءتىل سولاردىڭ تالابىنا سايادى. سوندىقتان ولار دا، ءبىز دە اتالعان جاعدايلارعا تۇسىنىستىكپەن قاراۋىمىز كەرەك. باسقا جاعدايدا كەلەكە بولامىز.
قاشاندا ءادىل بولساق - ءتىپتى جاۋىمىز دا سىيلايدى، دۇشپانىمىز دا يىلەدى. ءار قۇبىلىستىڭ ءوز زاڭدىلىعى، ءوز ءجونى بار. ورىستارعا الما-اتا دەۋگە تەجەۋ سالۋ ءجونسىز; ءتىپتى قازاققا دا ولاي جاساۋعا بول­مايدى. نەگە ول قالانى الما-اتا دەپ اتاماسقا؟ سوزتىركەستى قۇراپ تۇرعان ەكى ءسوزدىڭ قازاقي ماعاناسى دا ادەمى، تەرەڭ ويعا سىيعىلىقتى بولىپ تۇر ەمەس پە؟!
ال، اعايىن، ەندى كەلەشەككە كوز جۇگىرتىپ، بولجام جاساپ كورەيىك. سانا مەن سالتقا نەگىزدەلگەن، ءۇمىت پەن يگىلىككە بالانعان ۇسىنىستار جاسايىق.
وسىدان بىرەر جىل بۇرىن قۇلاعىمىز شالعانى ماحماتوۆ اتتى قالتاسىن اقشا كەرگەن كاسىپكەردىڭ ۇسىنىسى بويىنشا جامبىل قالاسى تاراز قالاسىنا وزگەرتىلىپتى. تاراز دەگەن ءسوزدىڭ ءمانى نەدە؟ قانداي قۇندىلىقتاردى ايشىقتاپ تۇر؟ ماحماتوۆتىڭ ويى بويىنشا - بازار زامانى كەلدى، ونىڭ باستى اسپابى تارازىعا باس ۇرۋ ما؟! ال سوندا باسقا قازاقي قۇندىلىقتار قايدا؟ ءبىزدىڭ ويىمىزشا، بۇل اعاتتىق شەشىم شىعىستىڭ گومەرى اتانعان ۇلى جامبىل اتامىزدىڭ اتىنا، ارۋىعىنا جاسالعان كيامەت ەمەس پە؟ ونىمەن قوسا - كيەلى قاراحان ارۋاعىنا قيامەت ەمەس پە؟ ءسوزسىز ۇلكەن قيامەت. سوندىقتان ەكى اۋليە بابامىزدىڭ جانە سول توڭىرەكتە جاتقان ارۋاقتاردىڭ ساۋابى تيۋ ءۇشىن قالاعا كيەلى «اۋليە -اتا» دەگەن ءاۋ باستاعى اتىن قايتارۋ ابزال بولار ەدى. اۋليە-اتا - قانداي قازاقي قاسيەتتى تاماشا اتاۋ! بۇل اتاۋ كونە تاريحي بولمىسى تۇنىپ تۇرعان بيىك تۇسىنىك. بۇل - تاريحىمىزدىڭ تامىرى تەرەڭدە ەكەنىن دالەلدەيتىن، كيەلى ەلىمىزدى پاش ەتىپ تۇرعان اتاۋ. شەشىمىمىزدى سوزبايىق، اعايىن. ۋاقىت ۇشقىر - قاس قاققانشا دۇنيە وزگەرىپ سالا بەرەدى. وسىنى جاساماسا - ارۋاقتاردىڭ كيەسى تيەر دەپ ويلاۋ كەرەك. ال ماحماتوۆ حاقىندا: وعان «پالە» جابىسىپ، سوتتى بولدى دەگەن اقپارات گازەتتەر بەتىندە جازىلدى. ارۋاق جىبەرمەيدى دەپ وسىندايدا ايتىلادى.
ەندى وبلىس ورتالىعى قىزىل-وردانى الايىق. ەرتەدەن تاريحي ۇيلەسىمدى اقمەشىت دەگەن قاستارلى اتى رەسەيدەگى قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن بيلىكتى قىزىلدار الۋىنا بايلانىستى ەلىمىزدىڭ استاناسىن «بولشەۆيكتەتۋ» ماقساتىندا «ەل ءىشى قىزىلدارى» قىزىل - وردا دەپ اۋىستىرعان. ولاي دەپ توپشالاپ وتىرعانىمىز بۇعان ورىستار قاتىستى ەمەس، ويتكەنى «وردا» دەگەن ءسوز ولار ءۇشىن تۇرپىدەي - عاسىرلار بويى قاسىرەت كورگەن قىرعىن مونعول شاپقىنشىلعىن ەستەرىنە تۇسىرەدى. ءبىر قىزىعى، قالانىڭ اتى مونعولدار كەلسە - كوك - وردا، قىزىلدار كەلسە - قىزىل - وردا، قىتايلار كەلسە - حانسۋ -وردا بولا ما؟ وردا دەگەن ءسوزدىڭ ورىستارعا جاعىمسىزدىعىنان استانانىڭ قىزىل - وردادان الماتىعا اۋىسۋ سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە ماسكەۋ اتالعانداي شەشىم قابىلداعان. كەزىندە بەلگىلى الاشوردالىقتار دا «وردا» تىركەسىنەن زارداپ شەككەنى ءسوزسىز. بىزدە قازىر «وردا» دەگەن ءسوزدى قولدانۋ كەڭ ەتەك الىپ كەتكەن. بىراق ونى جاڭعىرتۋ ۇلكەن ۇلت مۇددەسى ساياساتىمەن سيعىلىقتى كەلمەيدى. ول ءسوز وزىمىزگە دە مونعول شاپقىنشىلىعىمەن، قىرعىنىمەن بايلانىستى جاعىمسىز ويلار تۋعىزادى. سونىمەن قاتار، اكەلەرىمىز قاتىسقان ۇلى وتان سوعىسى ۇرانى بولعان «سۆياششەننايا ۆوينا» (قاسيەتتى سوعىس) ءانىنىڭ شۋماقتارىندا فاشيستەر «پروكلياتايا وردا» (قارعىس اتقان وردا) دەگەن تىركەسپەن سيپاتتالعان. ورىستاردا ماقال بار: «سلوۆو يز پەسني نە ۆىكينەش» (ولەڭ ءسوزىن الىپ تاستاي المايسىڭ). وسىعان ساي ولاردىڭ ساناسىنا تاريحي تەرەڭ بويلاعان مونعول شاپقىنشىلىعى، ونىڭ عاسىرلار بويعى قاسىرەتى «وردا» سوزدەرىنە بايلانىستى بولعان تۇسىنىكتى الىپ تاستاي المايمىز. وسىنداي تۇسىنىك قىتايلىقتاردا دا قالىپتاسقان. بەكەردەن - بەكەرگە ولار مونعول جويقىن قالىڭ قولدارىن توقتاتۋ ءۇشىن ءۇش مىڭ شاقىرىمعا سوزىلعان عالامات ەڭبەكتى تالاپ ەتكەن قورعاندى سالماس ەدى. مونعولدى اتاجاۋ رەتىندە قاراۋ تۇسىنىگى جاھانداعى ەكى جاق بۇيىرىمىزدەگى الپاۋىت ەكى مەملەكەتتىڭ حالىقتارىنىڭ گەندىك جۇيەسىن قۇراپ، سۇيەگىنە دارىپ، قانىنا تەرەڭ سىڭگەن تۇسىنىك. ونىمەن ويناۋعا بولمايدى. سوندىقتان مونعول شاپقىنشىلارىنىڭ ۇرپاقتارى ىسپەتتەس بولۋعا تىرىسۋ، ولاردىڭ شاشباۋىن كوتەرۋ ەكى الپامساداي مەملەكەتتەردىڭ ( رەسەي مەن قىتاي) اراسىنداعى بۇعاناسى جاڭا قاتايىپ كەلە جاتقان جاس مەملەكەتىمىزدىڭ كەلەشەگى ءۇشىن قاتەرلى. اشىق ايتساق، شىڭعىسحان، وردا دەي ۇرانداتا بەرسەك ولار ءبىزدى اتا جاۋىنداي نىساناعا الىپ بىرتە-بىرتە قۇرتىپ تىنادى. ازىرگە ىشتەرىنەن تىنىپ جۇرگەنى ءسوزسىز. اشىق اقيقات وسى.
سوندىقتان قازاقي كونە تاريحى­مىزدىڭ بەتتەرىن اشىپ، جاڭارتقاندا شاپقىنشىلاردىڭ، باسقىنشىلاردىڭ، وتارشىلاردىڭ قالدىرعان بەلگىلەرىن اسپەتتەۋىمىز نەگىزسىز جانە قاۋىپتى. ءبىز قازاقي ءوز ەرەكشەلىكتەرىمىزدى دارىپتەپ، وزىق جەتىستىكتەرىمىزدى بيىكتەتىپ كورسەتۋىمىز كەرەك. ءبىز قازاقي جاعىمدى سيپاتىمىزدى سومداۋىمىز كەرەك.
ال ەندى پاتشالىق رەسەي وتارشىلدارىنان بىزگە جاعىمسىز «ەسكەرتكىش» بولىپ قالعان پەتروپاۆلوۆسك، پاۆلودار مەن قوسا تاعى جۇزدەگەن ەلدى مەكەندەردىڭ اتاۋلارى ارينە وزگەرتىلۋى كەرەك. پەتروپاۆلوۆسك قالاسىنىڭ اتىن قۇراپ تۇرعان پەتر مەن پاۆەل حريستياندار ءدىنىنىڭ العاشقى ۋاعىزداۋشى-تاراتۋشىلارى، كەيىندە حريستياندار ولاردى اۋليەلەر رەتىندە تانىپ قابىلداعان. قۇلاققاعىس رەتىندە، پەتر بولسا ءوزى باس يگەن ۇستازى يسۋس حريستوستى ( يسا پايعامبار ) سىرتىنان ءۇش رەت ساتقان. پاۆلودار قالاسىنىڭ اتى رەسەي پاتشاسىنىڭ ۇلى پاۆەلدىڭ تۋ قۇرمەتىنە اتالعان. بىرىنشىدەن - بۇل اتتار كەزىندەگى رەسەي يمپەرياليزىمىنىڭ بەلگىسى رەتىندە ءبىزدىڭ جەرىمىزدى، حالقىمىزدى قورلاپ تۇر. ەكىنشىدەن - ءبىزدىڭ مەملەكەت ءدىني مەملەكەت ەمەس. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ 1 بابىنىڭ 1 تارماعىندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتىلگەن: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىن دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىردى» دەلىنگەن. «زايىرلى مەملەكەت» دەگەن تۇسىنىك ءدىني مەكەمەلەر مەن ءدىن ۇستاۋ مەملەكەتتەن بولەك دەگەن ءسوز. مەملەكەت ەشقانداي ءدىندى مىندەتتەمەيدى، سوندىقتان اركىم ار-وجدان بوستاندىعىنا قۇقىلى. ءدىني سەنىمدى ۇستاۋدى نە ۇستاماۋدى مەملەكەت ازاماتى ءوزى شەشەدى. دۇنيەجۇزى زايىرلى وزىق وركەنيەتتى مەملەكەتتەرى سەكۋلياريزم ساياساتىن - قوعامنىڭ جانە جەكە ادامنىڭ ءدىننىڭ تىكەلەي ىقپالىنان ارىلۋى ساياساتىن ۇستانادى. سوندىقتان ەلىمىزدە حريستيان ءدىنىن ۋاعىزداۋشىلارعا اشىقتان - اشىق مۇمكىندىك بەرىپ، ەلىمىزدەگى وبلىسىمىزدىڭ ورتالىعى اتاۋىن بۇرىنعىداي قالدىرۋ اتازاڭعا قايشى، ساناعا سيىسپايتىن قۇبىلىس.
بۇل اتاۋلار رەسەي وتارشىلدىق ساياساتىنىڭ قالدىعى، ەسكىنىڭ سارقىنشاعى رەتىندە ايقىن كورىنىپ تۇرسا دا، ەلىمىزدە 70 جىلداي ۇستەمدىك قۇرعان كوممۋنيستىك يدەولوگيانىڭ ۇرانىنىڭ ءبىرى بولعان دىنگە، پاتشالىق قۇرىلىمعا قارسى اشىق سوعىسى قىزۋ جۇرگەن ۋاقىتتىڭ وزىندە دە ەكىجۇزدىلىك ساياسات ەتەك العاندىعىنىڭ انىق دالەلى. ماسكەۋ كوزقاراسى بويىنشا بۇل اتاۋلار ايتەۋىر ورىسشا عوي، ورىستىڭ ۇستەمدىلىگىن ءبىلدىرىپ تۇر عوي - سوندىقتان وزگەرتىلمەسىن دەگەن سۇرقيالىق ويدى ۇستانعان. كەڭەس كەڭىستىگىندە مىڭداعان ەلدى مەكەندەردىڭ اتاۋلارى وڭاي وزگەرتىلىپ، كوممۋنيستىك سيپات پەن مازمۇن الىپ جاتسا دا ( مىسالعا، پەتروگراد-لەنينگراد، تساريتسىن-ستالينگراد، ەكاتەرينبۋرگ-سۆەردلوۆسك، لۋگانسك-ۆوروشيلوۆگراد دەپ اۋىسقان مىڭداعان اتاۋلاردى كەلتىرۋگە بولادى - وسى زاماندا بۇل كەرىسىنشە سيپات العان) بۇرىنعى پاتشالىق وتارشىلدىق ساياساتتىڭ جالعاسى بولىپ وتىرعان پەتروپاۆلوۆسك، پاۆلودار، ۋست-كامەنوگورسك قالالارى اتاۋلارىنىڭ ءوڭىن وزگەرتپەگەن. قانداي زىميالىق ادىلەتسىزدىك ساياسات.
يمپەرياليستىك ساياساتقا ەكىجۇزدىلىك قاشاندا اجىراماس ءتان سيپات. وسىعان وراي ءبىر مىسال. كەزىندە اقش-تىڭ پرەزيدەنتى فرانكلين رۋزۆەلت نيكاراگۋانىڭ قانىپەزەر ديكتاتورى تۋرالى بىلاي دەپتى: «ساموسا ارينە شەكتەن شىققان جاۋىز، بىراق ول ءبىزدىڭ جاۋىز». سوندىقتان ول حالقىنىڭ قانىن سۋداي اعىزا بەرسىن، ءبىز دەموكراتيانىڭ تۋىن قانشا جالاۋلاتساق تا، كوزىمىزدى جۇمعانىمىز ءجون دەگەنى. ءتۇسىندىرۋدى قاجەت ەتپەيتىن اقيقات.
سول يمپەرياليستىك زۇلىم ساياساتتىڭ جالعاسى بولعان ستالينيزم ساياساتىنىڭ قۇربانى، قازاقتىڭ ابايدان كەيىنگى ۇلى اقىنى بولىپ تانىلعان، ەلىمىزدىڭ شولپانداي جارقىراعان اسا ارداقتى ادال پەرزەنتى ماعجان جۇماباەۆتى قايتا تىرىلتكەنىمەن ىسپەتتەس، بىزگە ارۋاعىنىڭ ساۋابى ءتيۋى ءۇشىن - پەتروپاۆلوۆسك قالاسىن «ماعجانقالا» دەپ اتاۋ الىدە ءزارۋ بولىپ جۇرگەن شىنايى ادىلەتتىلىكتى تاۋەلسىز وتانىمىزدا شىنايى ورنىقتىرۋ دەپ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. ال ەندى اۋىزعا الىنىپ جۇرگەن ەسكىشە نۇسقاسى - ماندىك تۇسىنىگى شامالى قىزىلجار دەپ اتاپ كويۋدىڭ ءجونى جوق. پاۆلوداردى ( وندا ەرتەدە قازاقتىڭ كونە قالاسى قيماق ورنالاسقان ) رەسەي پاتشالىعىنىڭ وتارشىلدىق ساياساتىنىڭ زاردابىن كورگەن، ازاتتىققا شاقىرعان اقىن، اۋىز ادەبيەتىمىزدىڭ مول قورىن جيناپ، ساقتاپ قالعان فولكلوريست ءماشھۇر ءجۇسىپ اتامىزدىڭ اتىمەن - «جۇسىپقالا» دەپ اتاعان ءجون دەپ ويلايمىن. ۋست-كامەنوگورسك قالاسىن حالقىمىزدىڭ ۇلى اقىنىنا ارناپ - «ابايقالا» دەپ اتاعان ءجون. وسى ۇسىنىستاردى اقجۇرەك حالقىمىز قولدايدى دەگەن ۇمىتتەمىن. ال ەندىگى كەزەكتى ۇلكەن ءىستىڭ باسىندا بولاتىن كوكىرەگىندە بۇرقانعان نامىسى بار بيلىكتىلەرگە بەرەيىك.
ناقىپبەك سادۋاقاسوۆ،
زاڭگەر

«جاس قازاق ءۇنى» گازەتى