ءومىرجان ابدىحالىقۇلى. «قۇلدى قورلاعىڭ كەلسە، بوستاندىق بەر!»
سۋرەتشى ەدۆارد مۋنكتىڭ «ايقاي» كارتيناسى
باياعى وتكەن زاماندا ءبىر پاتشا بولىپتى. ءتورت قۇبىلاسى تەڭ، بەس تۇلىگى ساي ەكەن. قارتايعان پاتشا ءبىر پەرزەنتكە زار بوپتى. ايباتى مەن ايبارى اسىپ تۇرعان پاتشانىڭ جاسى ۇلعايىپ، قاۋساعان شالعا اينالا باستاعانىن كورگەن ۋازىرلەرى ارتىنان ەرگەن قاراسى جوق پاتشانىڭ تاعىنا كوز قىزارتىپ، سىرتتاي تالاسا باستاپتى.
وسىلاي باستالاتىن ەرتەكتى ۇلىما وقىپ بەرگەن ەدىم، قايتا-قايتا پاتشانى پاپامەن شاتاستىرا بەردى. ول - پاتشا دەگەندى پاپا دەپ ءتۇسىندى-اۋ، شاماسى. ارينە، پاپاسى پاتشا ەمەس.
***
ءتۇرلى-ءتۇستى توڭكەرىستەردەن كەيىن تاعدىرىمەن بەتپە-بەت قالعان ۋكراينانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى لەونيد كۋچما ەل باسقارعان ۋاقىتتاعى ۋاقيعالاردان قۇتىلا الار ەمەس. لەونيد ءدانيلوۆيچتىڭ داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرعان كەزدە كىسى قولىنان قازا تاپقان جۋرناليست گريگوري گانگادزەنىڭ ىسىنە بايلانىستى كۋچمادان جاۋاپ الىنىپ جاتىر. ءيا، ەشنارسە ۇمىت قالمايدى ەكەن. «مىڭ اسقانعا ءبىر توسقان»، ءبارىبىر الدىڭنان شىعادى ەكەن-اۋ.تەگىندە، اركىمنىڭ ءوز گونگادزەسى بار.
كەشەگى يۋششەنكونىڭ تۇسىندا ۋكراين دەگەن ۇلتتىڭ جوعى جوقتالىپ، بارى تۇگەندەلە باستاپ ەدى. يانۋكوۆيچ كەلىپ ءوزى سارى كوزى كوك ەجەلگى قوجايىنىڭ قۇشاعىنا قۇلادى. ءتىپتى، يانۋكوۆيچتەن قوجايىنى ۋادەسىنەن العان سوڭ عانا قولتىعىنان دەمەگەن كورىنەدى. باس پايدا قوجايىنعا. ەسكى قۇلعا تاقتا وتىرعاننان اسقان بۇ دۇنيەدە باقىت بار ما!
سۋرەتشى ەدۆارد مۋنكتىڭ «ايقاي» كارتيناسى
باياعى وتكەن زاماندا ءبىر پاتشا بولىپتى. ءتورت قۇبىلاسى تەڭ، بەس تۇلىگى ساي ەكەن. قارتايعان پاتشا ءبىر پەرزەنتكە زار بوپتى. ايباتى مەن ايبارى اسىپ تۇرعان پاتشانىڭ جاسى ۇلعايىپ، قاۋساعان شالعا اينالا باستاعانىن كورگەن ۋازىرلەرى ارتىنان ەرگەن قاراسى جوق پاتشانىڭ تاعىنا كوز قىزارتىپ، سىرتتاي تالاسا باستاپتى.
وسىلاي باستالاتىن ەرتەكتى ۇلىما وقىپ بەرگەن ەدىم، قايتا-قايتا پاتشانى پاپامەن شاتاستىرا بەردى. ول - پاتشا دەگەندى پاپا دەپ ءتۇسىندى-اۋ، شاماسى. ارينە، پاپاسى پاتشا ەمەس.
***
ءتۇرلى-ءتۇستى توڭكەرىستەردەن كەيىن تاعدىرىمەن بەتپە-بەت قالعان ۋكراينانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى لەونيد كۋچما ەل باسقارعان ۋاقىتتاعى ۋاقيعالاردان قۇتىلا الار ەمەس. لەونيد ءدانيلوۆيچتىڭ داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرعان كەزدە كىسى قولىنان قازا تاپقان جۋرناليست گريگوري گانگادزەنىڭ ىسىنە بايلانىستى كۋچمادان جاۋاپ الىنىپ جاتىر. ءيا، ەشنارسە ۇمىت قالمايدى ەكەن. «مىڭ اسقانعا ءبىر توسقان»، ءبارىبىر الدىڭنان شىعادى ەكەن-اۋ.تەگىندە، اركىمنىڭ ءوز گونگادزەسى بار.
كەشەگى يۋششەنكونىڭ تۇسىندا ۋكراين دەگەن ۇلتتىڭ جوعى جوقتالىپ، بارى تۇگەندەلە باستاپ ەدى. يانۋكوۆيچ كەلىپ ءوزى سارى كوزى كوك ەجەلگى قوجايىنىڭ قۇشاعىنا قۇلادى. ءتىپتى، يانۋكوۆيچتەن قوجايىنى ۋادەسىنەن العان سوڭ عانا قولتىعىنان دەمەگەن كورىنەدى. باس پايدا قوجايىنعا. ەسكى قۇلعا تاقتا وتىرعاننان اسقان بۇ دۇنيەدە باقىت بار ما!
يانۋكوۆيچ باسسالىنىڭ باتاسىن السا، قىرعىزدى قارق قىلامىن دەگەن اقاەۆتا اقىرى بارار جەر، باسار تاۋى قالماعانداي قوجايىنىنىڭ دۋالى بيىك داربازاسىنا بارىپ ەندى. قوجايىنى - قورعانى. قۇلدى قۇل تابادى دەگەندەي باكيەۆتە تۋعان حالقىن ۋلارداي شۋلاتىپ، قانعا بوكتىردى دە باتكانىڭ بەلورۋسسياسىن پانالادى. قارعا قارعانىڭ كوزىن شۇقىمايدى. قۇلدى قۇل جازباي تانيدى. ءبارى دە باس قوجايىننىڭ ىمىراسىمەن، ارينە. باتكانىڭ ەرەكشەلىگى ول - ەركە قۇل. قۇل دەمەكشى، يەسى قان قاقساتىپ ۇرىپ جىبەرسە دە، قوجايىنىنىڭ قاسىنان قۇيرىعىن بۇلعاڭداتىپ، اينالسوقتاپ شىقپايتىن يت سياقتى قۇلداردا بولادى. مۇنداي قۇلدار قوجايىنىنان قورلىق كورسە دە، ونىڭ ىلەۋدە ءبىر ەمىرەنگەن قالپىنان وشپەس قۋات الىپ تۇرادى.
قۇلدى التىننىڭ ۇستىنە وتىرعىزساڭ، تابان استىندا وزگەرىپ، اينالاسىن قۋىرىپ، بەرەكەسىن الادى دەيدى. ءتىپتى، التىننىڭ بۋى قۇلدى جەردەن كوتەرىپ تۇرادى ەكەن. سونىڭ ايعاعىنداي وزىنە التىننان ەسكەرتكىش سوقتىرىپ، سالپىنشاق اتاۋلىعا باس بەينەسىن سالدىرىپ، دۇنيەنى جالپاعىنان باسقان تۇركىمەنباسشى دا تومپەشىككە اينالدى. البەتتە، قۇلدان قالعان بەلگى جوق. قۇداي-اۋ، وزىنە ساراي سالدىرىپ، تەڭگە مەن ماراپات مەدالعا بەينەسىن سالدىراتىن پاتشالاردى ەرتەگىدەن، تاريحتان قانا بىلەتىن ەدىك. زامان العا وزىپ، ادامزات قارىشتاپ العا كەتكەنمەن قۇلدىڭ پسيحولوگياسىن ەشنارسە وزگەرتە المايدى ەكەن-اۋ.
قوجايىندا قۋ عوي، قۇلدارىن ۋىسىنان شىعارعىسى جوق. اراگىدىك ءوزى سارى ءسوزى كوپ، ءوز ەلىنەن جىراق جۇرگەن حالقىمنىڭ قامى دەگەن جەلەۋمەن قۇلدارىن تۇقىرتىپ الادى. ەسەسىنە قۇلدارىندا ەس قالماي شەكاراسىن اشىپ، قاراشاسىنىڭ تىرشىلىكتىك كۇرە تامىرىن قوجايىنىنىڭ قولىنا ۇستاتىپ، باياعى باسسالىنىڭ جىبەرگەن جاندارىن تورىندە تايراڭداتىپ قويادى.
ايتپاقشى، ساڭىلاۋى بار كەيبىر قۇلدار جاڭا قوجايىن ىزدەپ جان-جاعىنا جالتاقتاي قارايدى. تاپ ىرگەسىنەن تاپقانداي بولادى. قۇلدىڭ بوستان ادامنان ايىرماسى - ول ءوزىنىڭ قورلانىپ جاتقانى ەكى دۇنيەدە سەزىنبەيدى.
***
ايگىلى شالدىڭ جازباسىنداعى جايتتى سىزدە بىلەتىن شىعارسىز.
وزگە جۇرتتى جاۋلاۋعا اتتانىپ، جەڭىسكە جەتكەن سوڭ سول جاقتا ۇزاق تۇراقتاپ قالعان جەڭىمپاز اسكەر ەلىنە قايتىپ كەلە جاتىپ، جۇرت ىرگەسىنە كەلگەن كەزدە قالىڭ قولدىڭ الاپات كۇشتى قارسىلىعىنا ۇشىرايدى. بار ونەرىن سالىپ شايقاسسا دا جەڭىس بەرمەيدى. سوندا اسكەرباسى بۇل قولدىڭ قايدان پايدا بولعانىن باعامادايدى. سويتەدى دە، اسكەرىنە جاۋدى قامشىمەن ساباۋدى بۇيىرادى. سول كەزدە الگى جەڭىس بەرمەي تۇرعان قارا قۇرىم قول بىق-پىرت بولىپ ساي-سالاعا قاشقان ەكەن دەيدى. سويتسە، اراعا بالەن جىل سالىپ جەڭىس تۋىن جالاۋلاتىپ ەل شەتىنە كەلگەن كەزدە الدارىنان شىققان قالىڭ قول، ەر كىندىكتى اتاۋلى اتقا ءمىنىپ، الىس ەلگە جورىققا كەتكەن كەزدە قوجايىنداردىڭ ايەلدەرىمەن اۋەيى بولعان قۇلداردىڭ ۇرپاعى ەكەن. قۇلدى قامشى عانا باعىندىرادى. بۇگىنگىنىڭ قامشىسى حاننىڭ ەمەس، حالىقتىڭ قولىندا.
«اباي-اقپارات»
