بۇگىن مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ دۇنيەگە كەلگەن كۇنى. قازاقتىڭ باسىنا تونگەن اشتىق قىرعىنىن اشىق سىناپ، كەڭەس ۇكىمەتىنەن سول ناۋبەتكە قارسى قوماقتى قارجى بولدىرگەن تۇرار تۋرالى نە بىلەمىز؟ رۋحاني جاڭعىرۋدى ماقسات تۇتقان ءبىزدىڭ قوعام سول زيالىلارعا لايىقتى قۇرمەت كورسەتە الدى ما؟

2016 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا الماتىداعى ت.رىسقۇلوۆ اتىنداعى ۇلتتىق ەكونوميكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەن تۇراردىڭ ەسىمىن الىپ تاستادى.ءسويتىپ، كەڭەس كەزىنەن قالعان نارحوز اتاۋىن قايتا بەردى. مۇنى ۋنيۆەرسيتەت باسشىلارى نارحوز اتاۋىنىڭ قوعام ساناسىندا مىقتاپ ورىن الۋىمەن ءتۇسىندىردى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، وسى اتاۋ بولعان كەزدە عانا ۋنيۆەرسيتەت بيزنەستىڭ بيىك شىڭدارىن باعىندىرىپتى-مىس.

الايدا، تۇرار رىسقۇلوۆ قازاق حالقىنا ەڭبەگى سىڭگەن ۇلكەن تۇلعا. ارينە، ونى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ  سول كەزدەگى باسشىسى  كشيشتوف رىبينسكي تۇسىنبەۋى مۇمكىن. بىراق، ۋنيۆەرسيەتتى الەمدىك ستاندارتقا ساي جاساقتايمىن دەگەن رەكتور نەگە كەڭەستىك ەسكى اتاۋعا جابىسىپ قالعانى تۇسىنىكسىز. جانە، نارحوز  - ورىس تىلىندەگى “حالىق شارۋاشىلىعى” ءسوزىنىڭ قىسقارتىلعان ءتۇرى. بۇل اتاۋدىڭ ەكونوميكامەن بايلانىسى دا شامالى. سوندىقتان، بۇل وقۋ ورنىنا تۇرارداي تۇلعانىڭ ەسىمى قايتا بەرىلۋى قاجەت!

مەكتەپ وقۋلىقتارىندا “قىزىل جەبە” رومانىنان ءسال عانا ءۇزىندى بەرىلگەن. وندا، بالا تۇراردىڭ اكەسىمەن بىرگە تۇرمەدە وتىرعانى تۇستارى باياندالعان. ودان كەيىنگى “قازاقستان تاريحى” وقۋلىعىندا حح عاسىرداعى ناۋبەت پەن سول كەزدەگى زيالىلار تۋرالى ەڭبەكتەر دە از. ال، ۋنيۆەرسيتەتتەردەگى تاريح ساباعى تاۋەلسىزدىكتەن بەرگى كەزەڭدەرگە باسىمدىق بەرەدى. دەمەك، جاستار وزدىگىنەن وقىپ، ىزدەنبەسە، تۇرارداي تۇلعالاردى بۇگىنگى كەزەڭ اسا كوپ دارىپتەپ جاتقان جوق.

ول كىسىنىڭ اسىرەسە، اشارشىلىق كەزىندەگى حالىققا جاساعان قامقورلىعى ەرەكشە. ول تۋرالى شەرحان مۇرتازا:

“...اشارشىلىق جىلدارى ەلدى اشتىقتان، ولىمنەن قۇتقارىپ قالعان ادام. اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىس بولىپ وتىرعان ءستاليننىڭ الدىنا بارىپ، حالىقتىڭ جاعدايىن ءتۇسىندىرىپ، اشارشىلىقتان قۇتقارۋدىڭ جولىندا جانقيارلىق ەرلىك كورسەتكەن ادام. وعان باتىلى بارىپ ايتۋدىڭ ءوزى قيامەت. ستالين سياقتى ادامعا كەتىپ جاتقان قاتەلىكتى ءتۇسىندىرۋدىڭ ءوزى... جۇرەگىنىڭ تۇگى بار ادام عانا ايتا الادى ول زاماندا” دەيدى.

ول اشتىق ماسەلەسىمەن جۇيەلى تۇردە كۇرەسۋ ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ حالىق كوميسسارى قىزمەتىنەن كەتىپ، اشارشىلىقپەن كۇرەسەتىن كوميسسيا قۇرادى. ءسويتىپ، رىسقۇلوۆتىڭ باسشىلىعىمەن جەتىم بالالار ۇيلەرى، جۇقپالى اۋرۋلارعا ارنالعان ەمحانالار، قوعامدىق تاماقتاندىرۋ ورىندارى اشىلادى. كەڭەس ۇكىمەتىنەن اشتىققا قارسى قوماقتى قاراجات بولىنەدى.

سونىمەن قاتار، ول كەڭەس بيلىگىنىڭ الاش زيالىلارىنا جاساعان قاستاندىعىنا قاتىستى: ء“بىز ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى نارسە كوممۋنيستىك پارتيانىڭ بيلىگى مەن ونىڭ يدەولوگياسى ەمەس، ءبىز ءۇشىن ماڭىزدىسى ۇلتتىڭ بىرلىگى جانە بولاشاعى” دەگەن وي ايتقان. دەمەك، ۇلتتىڭ بىرلىگى مەن بولاشاعى جولىندا قىزمەت ەتكەن تۇرار رىسقۇلوۆ ەگەمەندىك العان تۇستا ەسكەرۋسىز قالماۋى كەرەك.

قورىتا كەلگەندە، حح عاسىرداعى قازاق زيالىلارىنىڭ ەڭبەگى مەن اتقارعان ىستەرى تۋرالى جان-جاقتى ناسيحات قاجەت-اق. ول  ۇشىن، وسى تۇلعالاردىڭ ءومىرى مەن اتقارعان قىزمەتتەرى تۋرالى فيلمدەر مەن قويىلىمدار كورەرمەن نازارىنا ۇسىنىلسا. اسىرەسە، شەرحان مۇرتازانىڭ «ستالينگە حات» پەساسى بۇگىنگى تەاترلاردا ساحنالانسا، ۇلتتىڭ مادەني ومىرىنە قوماقتى ۇلەس قوسىلاتىن ەدى.

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz