موڭعول التاي تاۋىنداعى مۇزارت ىشىنەن قازىلىپ الىنعان سارداردىڭ مۇردەسى مەن ساۋىت-سايمان، اسەي-مۇسەيىن، اسىرەسە بۇلعىن جارعاق ىشىگىن، ىشىگىنىڭ ءپىشىنىن كورگەندە اتى-ءجونى بەيمالىم اتا-باباڭ ءتىرىلىپ كەلگەندەي بولىپ، كوزىڭە وتتاي باسىلادى. موڭعول، رەسەي، گەرمانيا جەر شەنەۋشىلەرىنىڭ بايان-ولگي ايماعىنىڭ ءوڭىرى كوپ كوپىر بويىنداعى مۇزارتتان تاۋىپ، نوۆوسيبيرسكدە «قالپىنا» كەلتىرىپ، 2008 جىلى قاراشادا ۋلاانبااتارعا اكەلىنگەن بۇل تاريحي مۇرازاتتىڭ ءبىزدىڭ جىل ساناۋىمىزعا دەيىنگى ءتورت عاسىر بۇرىن وتكەن ادام قوعامىن زەرتتەۋگە جان-جاقتى ماڭىزدى بولارى داۋسىز، ال ءبىز ءۇشىن ماقتانىش - وسى ىشىك قازاقتىڭ ۇلت جاندى ۇرپاعى بۇگىنگە دەيىن كيىپ كەلگەن ىشىككە اۋماي-تانباي ۇقساعاندىعىندا بولىپ وتىر. ءسانى دە ايشىقتى، ءمانى دە استارلى قازاقتىڭ كيىم ۇلگىسى قازىردە الەمنىڭ كوپتەگەن حالىقتارىنا تاراپ ۇلگەرگەنىنە تاڭ قالاسىڭ. كيىمدە عانا ەمەس، مىنەز-قۇلىق، كۇش-قايرات، سالت-ساناسىندا قازاقتىڭ ەجەلدەن ەرەن قاسيەتتەرىن ساناساڭ سان جەتپەيدى. ال سولاي بولا تۇرا قازاقشا كيىنۋدەن، قازاقشا سويلەۋدەن يمەنەتىن ەمەس-اۋ، يمەنۋدىڭ، قورقۋدىڭ كۇنى كەتتى عوي، ەرسى كورەتىن، بەزىنەتىن قازاقتىڭ بار بولاتىنى قالاي؟ اسىرەسە انا ءتىلىن بىلمەيتىن، اعىلشىن با، ورىس پا، قىتاي ما ايتەۋىر باسقا ءبىر ءتىلدى تاۋىرىرەك بىلەتىن، سول ارقىلى ءوزىن جەتتىم دەپ سانايتىندار انا ءتىلىمىزدى وسىلاي قور تۇتاتىن ءتارىزدى.

موڭعول التاي تاۋىنداعى مۇزارت ىشىنەن قازىلىپ الىنعان سارداردىڭ مۇردەسى مەن ساۋىت-سايمان، اسەي-مۇسەيىن، اسىرەسە بۇلعىن جارعاق ىشىگىن، ىشىگىنىڭ ءپىشىنىن كورگەندە اتى-ءجونى بەيمالىم اتا-باباڭ ءتىرىلىپ كەلگەندەي بولىپ، كوزىڭە وتتاي باسىلادى. موڭعول، رەسەي، گەرمانيا جەر شەنەۋشىلەرىنىڭ بايان-ولگي ايماعىنىڭ ءوڭىرى كوپ كوپىر بويىنداعى مۇزارتتان تاۋىپ، نوۆوسيبيرسكدە «قالپىنا» كەلتىرىپ، 2008 جىلى قاراشادا ۋلاانبااتارعا اكەلىنگەن بۇل تاريحي مۇرازاتتىڭ ءبىزدىڭ جىل ساناۋىمىزعا دەيىنگى ءتورت عاسىر بۇرىن وتكەن ادام قوعامىن زەرتتەۋگە جان-جاقتى ماڭىزدى بولارى داۋسىز، ال ءبىز ءۇشىن ماقتانىش - وسى ىشىك قازاقتىڭ ۇلت جاندى ۇرپاعى بۇگىنگە دەيىن كيىپ كەلگەن ىشىككە اۋماي-تانباي ۇقساعاندىعىندا بولىپ وتىر. ءسانى دە ايشىقتى، ءمانى دە استارلى قازاقتىڭ كيىم ۇلگىسى قازىردە الەمنىڭ كوپتەگەن حالىقتارىنا تاراپ ۇلگەرگەنىنە تاڭ قالاسىڭ. كيىمدە عانا ەمەس، مىنەز-قۇلىق، كۇش-قايرات، سالت-ساناسىندا قازاقتىڭ ەجەلدەن ەرەن قاسيەتتەرىن ساناساڭ سان جەتپەيدى. ال سولاي بولا تۇرا قازاقشا كيىنۋدەن، قازاقشا سويلەۋدەن يمەنەتىن ەمەس-اۋ، يمەنۋدىڭ، قورقۋدىڭ كۇنى كەتتى عوي، ەرسى كورەتىن، بەزىنەتىن قازاقتىڭ بار بولاتىنى قالاي؟ اسىرەسە انا ءتىلىن بىلمەيتىن، اعىلشىن با، ورىس پا، قىتاي ما ايتەۋىر باسقا ءبىر ءتىلدى تاۋىرىرەك بىلەتىن، سول ارقىلى ءوزىن جەتتىم دەپ سانايتىندار انا ءتىلىمىزدى وسىلاي قور تۇتاتىن ءتارىزدى. سويتە تۇرا ۇلتىم قازاق، قازاق ەلىنىڭ ازاماتىمىن دەۋى «ءدىن ءۇشىن ەمەس، كۇن ءۇشىن» قازاق ەلىندە جان باعىپ جۇرگەندىگىن كورسەتەتىنى ايدان انىق. ءتىلىن بىلمەگەن پەندە بۇل حالىقتىڭ تاريحىن، سالت پەن ساناسىن مۇڭ-مۇقتاج، قۋانىش-شاتتىعىن، جالپى جان دۇنيەسىن تولىق بىلە الار ما ەكەن؟ بىلە الماسا بۇل ەلگە جاۋ ءتيىپ بارا جاتسا دا جانى اشىماق ەمەس.

جالپى ءوز ءتىلى قايسىبىر ۇلتتىڭ، مەملەكەتتىڭ ءتورت تىرەگىنىڭ ءبىرى. «يزمدەر» وزگەرسە دە وزگەرمەيتىن ءبىر قاعيدا وسى. قايسىبىر ەلدىڭ مەملەكەتتىك شەكارا ىشىندەگى الاقانداي جەرىنىڭ ءوزىن مىناۋ «ۇلتارالىق جەر»، مۇنى ەنشىلەپ الۋىڭا بولا بەرەدى دەسەك زاڭعا سايكەسىپ، اقىلعا سيار ما ەدى؟ ولاي بولسا ءتىل ءدال سولاي. ءبىر مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق تىلىنە زاڭ بويىنشا تولىق ۇستەمدىك بەرىلمەسە، ول ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى تولىق كەمەلىنە كەلە الماعاندىعىن كورسەتەدى.

زاۋدەعالام زاڭدا ونداي كولگىرسۋ بار بولادى ەكەن، بيلىكتىڭ قاتەلىگى ەمەس ول، بيلىك يەلەرىن ازات سايلاۋمەن بيىككە كوتەرگەن كوپشىلىكتىڭ وزىندە ەنجارلىق بار بولعانى. «ءبىر ءىس بار: ايتۋعا بولاتىن، ىستەۋگە بولمايتىن; ىستەۋگە بولاتىن، ايتۋعا بولمايتىن; ايتۋعا دا، ىستەۋگە دە بولاتىن; ايتۋعا دا، ىستەۋگە دە بولمايتىن» دەيتىن ءسوز بار. سول سياقتى ايتپاسقا، ىستەمەسكە بولمايتىن ءبىر ءىس بار. ول - ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ءوز قۇندىلىعىن باعالاي المايتىندىعى. «قولدا باردا التىننىڭ قادىرى جوق» - دەيدى ءبارى تۇگەل ءدىلمارسىپ. سويتە تۇرا ۇلت مۇددەسىنە جان-تانىمەن بەرىلەتىنى ساناۋلى. 20-داي جىلدىڭ الدىندا اتامەكەندە ءبىراز ۋاقىت بولعان كەزىمدە ءبىر اعامىزبەن اڭگىمەلەستىم. تىلىنەن ماي ەمەس-اۋ، بال تامادى. ۇلتجاندىلىعى ءۇشىن ءىشى-باۋىرىم ەلجىرەپ بارادى. ءسويتىپ وتىرعاندا «پاپالاپ» جانىنا ءبىر جاس  جىگىت جۇگىرىپ كەلدى. ورىسشالاي جونەلدى. اقساقالىم وعان قازاقشا الدەنەلەردى ايتىپ ەدى، اناۋ ۇقپادى. «ۇلتجاندى» شالىم مەنەن ۇيالدى-اۋ دەيمىن، ورنىنان اتىپ تۇرا كەلىپ، بالاسىن وڭاشا الا جونەلدى. ءوز پەرزەنتىن قازاقشا تاربيەلەپ جارىتپاعان، مۇنداي «ۇلتجاندىلاردان» نە قايىر؟ قازاقتىڭ بىرەر بۋىن ۇرپاعىنىڭ وسىلاي قالىپتاسقانىنا ولار كىنالى دەپ ايىپ تاعۋ قيىن، ءبارى دە شىرعالاي وتىرىپ كەڭەستىك «ءبىرتۇتاس ۇلت» بولعىزۋ، «كەڭەستىك ءومىر سالتىن» ماجبۇرلەپ قالىپتاستىرۋدان بولعانى راس. الايدا بۇگىن شە، بۇگىن ەگەمەندىك، ەركىندىك بەرىلگەن، مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ قورى قۇرىلىپ، وعان ەل پرەزيدەنتىڭ ءوزى قانشاما ملن تەڭگە اۋدارىپ وتىرعاننىڭ وزىندە «قازاق ءتىلى اعىلشىن مەن ورىس تىلىنە توتەپ بەرە الا ما؟» دەگەن كۇمان تۋعىزۋدىڭ سەبەبى قازاقتىڭ اعىلشىن بولىپ، ورىس بولىپ مادەنيەت پەن وركەنيەتتىڭ بيىگىنە شىرقاعاندىعىن ەمەس، اقىلانباي-اق، اقى بەرىپ ۇيرەنۋگە، تۇتىنۋعا ءتيىس. انا تىلىنەن ماقۇرىم قالىپ ەتەككە دومالاعان تاۋدىڭ تاسىنداي قۇلدىراپ بارا جاتقاندىعىن ايقىنداپ وتىر.

موڭعول ەلىنىڭ نەگىزگى زاڭىندا: «موڭعول ءتىلى - مەملەكەتتىك رەسمي ءتىل بولىپ تابىلدى» دەلىنگەن. بۇل جەردە وسى ەلدەگى ەكىنشى ۇلت بولۋشى ءبىزدىڭ قازاقتار «قازاق تىلىنە ەكىنشى ءتىل دەگەن مارتەبە بەر» دەپ وڭەشىن سوزعان جوق، بۇل ورىندى دا. ويتكەنى مەملەكەت قازاقتىكى ەمەس، موڭعولدىكى عوي. وسى زاڭ بويىنشا «جوعارىداعى تارماق حالىقتىڭ باسقا تىلدەگى ۇلت ازشىلىعىن وقىپ-ۇيرەنۋ، ءوزارا قاتىناسۋ، مادەني، ونەر، عىلىمي ءىس-قىزمەت جۇرگىزۋ قۇقىنا نۇقسان كەلتىرمەيدى» دەپ زاڭداستىرۋىنىڭ وزىنە دە شۇكىرشىلىك ەتەمىز. وبالى نە، مەملەكەتتىك ءىس-شارالاردى رەسمي ءتىل - موڭعول تىلىندە جۇرگىزىپ وتىرسىڭ با، جوق پا دەپ تە جوعارىدان قاراۋىل قاراتىپ، قاداعالاۋ جاسامايدى. الايدا قازاق ءوزىمىزدىڭ قانىمىزدا كولگىرلىك بار-اۋ دەيمىن، موڭعولشالاي جونەلەمىز. وسى ورايدا مىسال رەتىندە 1978 جىلى ورتالىق كوميتەتتەن بايان-ولگيلىكتەرگە قاراتىلىپ «ينتەرناتسيونالدىق تاربيەنى كۇشەيتۋ تۋرالى» قاۋلى قابىلدانىپ، ونىڭ نەگىزگى نايزاسى قازاق ءتىلىن ىعىستىرۋعا باعىتتالعاندا حالىققا جات بۇل ساياساتتى قىزۋ قولداپ قازىردە ءبىرشاماسى جيىرماداي زيالىنىڭ ءسوز سويلەگەنىن الۋعا بولادى. ال سولار شىن ءبىلىمدى ينتەرناتسيونالشىلدار بولسا لەنيننىڭ جانە ءستاليننىڭ ءتىل تۋرالى قاعيدالارىن، سونىڭ ىشىندە بالاعا قارشادايىنان انا تىلىندە ءبىلىم، تاربيە بەرۋ تۋرالى ايتقانىن ۇستانعان بولار ەدى. جالپى ءار ۋاقىتتا ءبىلىمى تاياز، شاناعى شامالى، جاعىمپاز، ەكى بەتكەي، اناسىنا، ۇلتىنا جاتباۋىرلار عانا بۇل ىسكە سالقىن قارايدى. «ءدامىن تاتساڭ داستۇرىنە باعىن» دەگەن ءسوز بار موڭعول حالقىندا. وسى ەلدەگى قازاقتار ولارمەن سول داستۇرىنە ساي، موڭعول تىلىمەن قاتىناسامىز. ونىڭ سالدارىنان ءوز انا تىلىمىزدە، سالت-داستۇرىمىزگە نۇقسان كەلمەيدى.

قازاقستانداعى قازاق ەمەس كەيبىر ۇلت وكىلدەرى قازاق ءتىلىن مىقتى يگەرىپ، قازەكەڭنىڭ ءوزىن جاڭىلدىرا سويلەپ تۇرعانىن كوگىلدىر ەكراننان كورىپ رازى قوش بولىپ جاتامىز. انەكي، تەكتى، مادەنيەتتى ادامدار دەپ سولاردى ايت. وندايلارعا مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ قورىنان قولداۋ كورسەتۋ دە لايىقتى. سونىمەن قاتار كىم دە كىمنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا الىنۋى، مەكتەپكە قابىلدانۋى، قىزمەتكە تاعايىندالۋى ءۇشىن باستى سىناق، ولشەم قازاق ءتىلىن، قازاقتىڭ تاريحىن بەلگىلى دارەجەدە بىلەتىندىگى بولۋى ءتيىس. ولاردىڭ دەرەكتەمەسىندە جازىلعان ۇلتى، ەسىمى قازاق بولۋى جەتكىلىكسىز، زيالى ازاماتتار بولسا ولارعا ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىندا نەندەي ءبىر ءىس تىندىرعاندىعى تۋرالى تالاپ قويىلۋى ارتىق بولمايدى. ايتالىق، 1990 جىلداردا الماتىعا ۋلاانبااتاردان قونىس اۋدارعان جازۋشى ءجامليحا شالۇلى سانالى عۇمىرىن قازاق ادەبيەتىن موڭعول جۇرتىنا ناسيحاتتاۋعا سارپ ەتتى. قازاقتىڭ ايتۋلى اقىن، جازۋشىلارى دەرلىك سونىڭ ارقاسىندا موڭعولشا سويلەدى. ۇلتىن تانىتۋ ارقىلى پالەن جىل جالاقى العانى بولماسا ونىڭ ەڭبەگى جات ەلگە ءسىڭدى دەۋگە كەلە مە؟ قىتايداعى قانداستار قازاقتىڭ كونە ادەبي مۇرالارىن جيناقتاۋعا كولەمدى ۇلەس قوستى. قازاقستاننىڭ ءار ساتىداعى لاۋازىم يەلەرىنە، دەپۋتاتتارعا قويىلار تالاپتى ارينە، سايلاۋشىلاردىڭ قالاۋ، تاڭداۋى بىلەدى. دەگەنمەن قازاق ءتىلىن مىندەتتى تۇردە ءبىلۋى شارت، ولاردىڭ وزدەرى ءۇشىن دە پايدالى. پرەزيدەنت سايلاۋىندا دامەلىلەردەن ءتىل تۋرالى ەمتيحان الىنعانى - جاڭا بەتبۇرىس. سونداي-اق بۇل ەلدىڭ جەرىندە تۇرعان قاي مەكەمە بولماسىن ەسىك الدىنداعى اتاۋ-ايشىعى ادرەسى قازاق تىلىندە جازىلۋى ءتيىس جانە پويىز بەن ۇشاقتىڭ جولسەرىگى بولسا دا مەملەكەتتىك قىزمەت اتقاراتىن كىم دە كىمنىڭ كوپ ءتىل بىلۋىنە جول اشىق، قازاق ءتىلىن مىندەتتى تۇردە ءبىلۋى كەرەك، بۇل جازىلماعان، جازىلۋعا لايىقتى زاڭ. «ورىسشا وقۋ ورىس قولتىعىندا تۇرعان جۇرتقا كەرەك، كەرەك بولعاندا، قازاقشا وقىعاننىڭ ۇستىنە كەرەك - دەگەن ەدى احمەت بايتۇرسىنوۆ، قازاقشا وقي، جازا بىلگەن سوڭ، شاما كەلسە ورىسشا دا جازا ءبىلۋ كەرەك.» زەردەسى بار ادامدار وسىنى تۇسىنەر.

قازاق تىلىنە كەڭ ءورىس، قارىمدى قۋات بەرۋدى لاۋازىم يەلەرىنەن نەمەسە ءبىرىنشى سىنىپتان، يا ءباسپاسوز، اقپارات قۇرالدارىنان بالاباقشادان، وتباسىنان باستاۋ كەرەك دەگەن ءتارىزدى سان الۋان پىكىر-ۇسىنىستار ايتىلۋىمەن كەلەدى. سولاردىڭ ءبىر دە ءبىرىن قاعىس قالدىرماي بىركەلكى الىپ قاراعان ءجون بولار. وقۋلىقتاردىڭ ءتارجىماسىنا، جاسالۋىنا، تەرمينولوگيانى جەتىلدىرۋگە جاۋاپتى قاراۋ، شەتەلدەردەگى قازاق توپتارىنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن قامقورلىققا الۋ - ءبارى دە بىرىنەن-ءبىرى ماڭىزدى ماسەلەلەر.

«شەتەلدەگى» ءبىزدىڭ اعايىندار دا توقمەيىلسۋگە بولمايدى. شىندىقتى ايتۋ كەرەك، دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايىندا ءتىلىن، سالت-ءداستۇرىن تازا ساقتاعان، ەجەلگى مادەنيەتىمىزدىڭ شۇرايلى ءوڭىرى دەپ ماقتاۋ العان موڭعوليا مەن قىتايداعى قانداستارىمىزدا بۇل احۋال بۇگىن جەتىسىپ تۇرعانى شامالى. ءسوز ونەرىن يگەرۋ، دامىتۋدا قازاقستاننىڭ وزىندە قارقىن جوعارى دەۋ اقيقاتقا ۇيلەسىمدى. ويتكەنى قازاقستاندا ءتىلدى دامىتۋعا بايلانىستى ۇلكەندى-كىشىلى ءىس-شارالار ۇزدىكسىز ۇيىمداستىرىلىپ كەلە جاتسا، ماقتاۋ العان جوعارىداعى ەكى دياسپورادا ماقتاعانعا ماستانعاندىق پا، بولدىم، ءبىتتىم دەپ توقمەيىلسۋشىلىك پە، الدە ۇكىمەت تاراپىنان وزگە ۇلت وكىلدەرىنە دەگەن جاناشىرلىقتىڭ باسەڭدەۋىنەن بە ەكەن، بۇلاردا ناۋرىز مەيرامىنىڭ شەرۋىندە قازاقشا شالا-شارپى كيىنۋدەن باسقا ۇقلتتىق سەرپىلۋ توقىراپ قالدى. قىتايدا مەكتەپ وقۋشىلارىنا ساباق قىتاي تىلىندە ۇيرەتىلەتىن بولسا بايان-ولگيدىڭ قازاق مەكتەپتەرىنە دە موڭعول ءتىلى ەندەپ كىرۋمەن قاتار انا تىلىنەن اعىلشىن، تۇركى، اراب تىلدەرىنە دەگەن ىنتا باسىمىراق. ءتورت-بەس ەمەس-اۋ، ون نەشە شەت ءتىلىن ۇيرەنسىن-اق، بىراق ەڭ اۋەلى ءوز انا ءتىلىن جاقسى يگەرسىن، جەتكىنشەكتەرىمىز سول ارقىلى بوتەن ءتىل ۇيرەنىپ، مادەنتيەت، عىلىم يگەرسىن.

«سۋ باسىنان تۇنادى». ءتىلدى بايىتۋ، جاڭا ءسوز جاساۋ، اۋدارما ىستەۋ، ولاردى قالىپتاستىرۋدا قازاق ءتىلىنىڭ ەملەسىن، گرامماتيكاسىن، تەرميندەرىن باستابىنان بايسالدى جۇزەگە اسىرۋ وتە-موتەقاجەت. بۇل جونىندە ىزدەنىستەر كوپ ەكەنى قۋانتادى، ىركىلىستەر بارى جۇبانتادى. ەجەلگى تۇركىلەردەن جالعاسىپ، كەڭەستىك داۋىرگە كەلىپ «پراۆو» دەگەن سوزگە تىرەلگەن قازاقتىڭ «ەرىك» دەگەن ءسوزى قايتا تۇلەۋ جىلدارىندا نەلىكتەن شەتكە قاعىلعانىنا تاڭبىز.

«ەرىكتى ەلدەردىڭ مىزعىماس وداعى» دەيتىن ولەڭ جولى بۇرىنعى ءانۇراندا دا بار ەدى. مۇنداعى «ەرىك» ءسوزى ەركىندىكتەن گورى پراۆولىلىقتى بىلدىرگەن. ال ونىڭ ورنىنا «قۇق» دەگەن ءسوزدى قولدانۋ تىم جاراسىمدى بولىپ تۇرعان جوق، قوي ىشىنە كىرگەن قوتىر ەشكىدەي سەزىلەدى دە تۇرادى. «قۇق» ءسوزىن باسپاسوزدەردە حۇق، ھۇح، ۇقىق، قۇقىق دەپ نەشە قۇبىلتىپ قولدانادى. بۇل ءسوزدىڭ ءوزى ارابتىڭ حاقى سوزىنەن ەنگەن ءتارىزدى، پارسىشا قۇق دەپ دوڭىزدى ايتسا بەيىمبەت مايلين قۇق بولۋ دەپ بانكروت بولۋدى مەڭزەگەن ەكەن. وسى ورايدا نارىقتىق قاتىناستا كوبىرەك قولدانىلىپ جۇرگەن بانكروت بولۋدى قازاقتىڭ اسىق ويىنىندا ۇتىلۋدى ايتاتىن «قۇرجايلاق بولۋىن» السا ۇناسىمدى ءتارىزدى. مۇراجاي، مۇراعات، مۇرازات، ساياسات، ۇرانات، عارىشكەر سياقتى كوپتەگەن جاڭا سوزدەر جىلى قابىلدانىپ كىرگىزىپ كەتكەنىمەن «سىنىپ» دەگەن اتاۋعا كەلگەندە ءتىلىمىز سىنىپ-سىنىپ كەتەتىنى دە الاڭداتادى. كلاسس اتاۋىن قايتكەن كۇندە ءتارجىمالاۋ قاجەت بولسا ءدارىسحانا دەۋگە نەگە بولماس ەدى؟ كلاسس، اۋديتوريا، زال ماعىناسىن بىلدىرەتىن اتاۋدى ءىلياس ەسەنبەرلين «ءۋاليزم» دەپ قولدانعانىن، سونداي-اق تۇتقىندى «ەسىرەي» دەگەنىن ەسكەرۋ ارتىق ەمەس. سونىمەن بىرگە ىلەكەڭنىڭ «ءمۇفتي» دەگەن اتاۋ وكىمەت پەن ءدىندى قابات بيلەيتىن جوعارى لاۋازىم ەكەندىگىن اشالاپ ايتقان. ولاي بولسا قازىردە قازاق ىشىندە قاپتاپ كەلە جاتقان قالىڭ «مۇفتيلەرگە» نە جورىق؟ ولار اتا-بابامىزدان ميراس بولعان اللا اتاۋىن «اللاھ» دەپ ايتاسىڭ دەپ جانە ءبىر «ءان» شىعاردى...

تاعى ءبىر ءسوز «دانس»-نى «ەسەپشوت» دەۋ تىپتەن تارىققان ءتىل بۇزارلىق. شوت - ورىستىڭ سچيوتىنان اۋىسقان ءسوز ەكەنى بەلگىلى. شوتتى اريفمەتيكالىق ەسەپ شىعاراتىن قۇرال ەتىپ پايدالانىپ كەلگەنبىز. شوت دەپ اعاش شەبەرىنىڭ قۇرالىن دا ايتادى. بۇل اتاۋ ورالحان بوكەيدىڭ اڭگىمەسىندە بار. ەندەشە «ەسەپ-ەسەپ» دەۋدىڭ نەندەي ءمانى بار؟ قازاق ءتىلى وسىنشالىق كەدەي دەگەنىڭىز بە؟ تىم بولماسا «ەسەپحات» دەۋگە نەگە بولمايدى؟

جاھاندانۋ ۇلكەن ۇلتتار ءۇشىن ساتتىلىك، ۇساق ۇلتتارعا كوبىنەسە قىرسىق. ول قىرسىقتى ساتتىلىككە اينالدىرۋدا ادەبيەت اتاۋلىعا ادەپتى كوركەمدىك، كينوفيلمدەرگە يناباتتىلىق، ەسترادالىق اندەرگە ۇلتتىق ناقىش كەرەك. يپوتەكا، يننوۆاتسيا، ينفلياتسيا، كومپيۋتەر، كانون، پرينتەر، كامەرا دەگەن سەكىلدى قاپتاپ، قاۋلاپ ەنىپ كەلىپ جاتقان بوتەن سوزدەردى بويكۇيەزدىك تانىتىپ سول قالپىندا ءىلىپ الىپ قولدانا بەرسەك ءدۇبارا بولىپ كەتەمىز. «ريسك»-ءنىڭ ءوزى تاۋەكەلدىكتەن الماعايىپتىق پەن جازاتايىمدىققا، قىرسىققا جاقىن، كۇردەلى جول تۇرعىسىندا قولدانىلسا «كىلتەڭ» بولادى. تاۋەلسىز مەملەكەت ءوزىنىڭ ەگەمەندىگىن باياندى ەتىپ زاڭداستىرعان «كونستيتۋتسياسىن»، «اتا زاڭ»، «نەگىزگى زاڭ»، «ۇلى جارعى» دەي مە، ايتەۋىر جاراسىمدى قازاق بالاماسىمەن وزگەرتۋى دە ءبىر عانيبەت.

«جىبەك جولى» گازەتى