سەنبى كۇنى ءتۇن ورتاسىنا تامان تەكەلى، تالدىقورعان، قاپشاعاي جانە الماتى قالاسى مەن سول قالالار ماڭىنداعى اۋدانداردىڭ ەلدى مەكەندەرىندەگى تۇرعىنددار جەر انانىڭ بىرازعا سوزىلعان ءدىرىلىن سەزىندى. العاشىندا تىم كۇشتى بولىپ بايقالعان ءدۇمپۋ اراعا بىرەر مينۋت سالىپ بارىپ تاعى قايتالاندى. ءدال سول كەزدە جەر سىلكىنىسىنىڭ ورتالىعىنا تىم تاياۋ تۇرعان تەكەلى مەن تالدىقورعان قالالارىنداعى كوپ قاباتتى ۇيلەردىڭ تۇرعىندارى دەرەۋ سىرتقا ۇمتىلىپ، بىرەر ساعات ۋاقىتتارىن اشىق اسپان استىندا وتكىزىپ، ونان سوڭ ءبىر قاباتتى جەر ۇيلەردە تۋىستارى بارلار سولاردى پانالاپ، كورەر تاڭدى كوزدەرىمەن اتىرعاندارى دا راس. مۇندايدا ەلدىڭ ءىشىن قاڭقۋ ءسوزدىڭ دە تەز كەزىپ كەتەتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. جەكسەنبىنى ايتپاعاندا، دۇيسەنبى كۇنى دە تالدىقورعان توڭىرەگىندەگى ەلدى مەكەندەردىڭ جۇرتشىلىعى ەلەڭدەۋدەن ارىلمادى. حالىقتىڭ ۇرەيىن تۋعىزاتىن اڭگىمەلەر دە جەدەل تاراپ، ءجونسىز الاڭداۋشىلىققا نەگىز بولعانىن كوزىمىزبەن كورىپ، قۇلاعىمىزبەن ەستىدىك. ءزىلزالادان تالدىقورعان قالاسىندا ەشقانداي توتەنشە جاعداي ورىن العان جوق. ال تەكەلىدەگى قالىپتاسقان جاعدايدى ءوز كوزىمەن كورىپ، جەر سىلكىنىسىنىڭ قانشالىقتى زيان كەلتىرگەنىن جانە قاۋىپتى ەكەنىن باعامداعىسى كەلگەن وبلىس اكىمى سەرىك ۇمبەتوۆ دۇيسەنبى كۇنى تاڭەرتەڭگىسىن قاسىنا توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى قىزمەت سالالارىنىڭ باسشىلارىن، تەكەلى قالاسىنىڭ اكىمى مەن باق وكىلدەرىن ەرتىپ، كەنشىلەر شاھارىنداعى بۇلىنگەن ۇيلەر مەن مەملەكەتتىك نىسانداردى ارالاپ كوردى.
ءبىرىنشى كەزەكتە وسى قالاداعى قارتتار مەن مۇگەدەكتەردىڭ ينتەرنات-ۇيىنە ات باسىن بۇرعان اكىمدى ءزىلزالا بولعاننان بەرى الماتىدان ارنايى كەلىپ زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتقان قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى سەيسمولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى تاڭاتقان اباقانوۆ باستاعان ماماندار قارسى الىپ، ءدال قازىرگى كەزدە الاڭداۋعا ەش نەگىز جوقتىعىن جەتكىزدى. ينتەرنات ۇيىندە كوزگە بىردەن ۇرىپ تۇراتىنداي بۇلىنىستەر جوق ەكەن. 1991 جىلى سالىنعان عيمارات ءدالىزىنىڭ توبەسىندەگى جاپسىرما قاپتامالاردىڭ شاعىن بولىگى قۇلاپ، توبەنىڭ تۇتاس پليتالارى مەن قابىرعالارى اراسىنداعى جىكتەردىڭ سىلاقتارى ءتۇسىپ قالىپتى. بۇدان سوڭ قالانىڭ تاۋ جاعىنداعى بولىگىندە ورنالاسقان ساتپاەۆ كوشەسىندەگى بىرنەشە ءۇيدىڭ ءزىلزالادان ايتارلىقتاي زارداپ شەككەنىن كوزىمىزبەن كوردىك. 1959 جىلى سالىنعان، زامانىندا قوعامدىق مونشا بولعان ەكى قاباتتى عيمارات كەيىننەن قايتا قۇرۋدان وتكىزىلىپ، ون ەكى پاتەرلىك ۇيگە اينالدىرىلعان ەكەن. وسى جانە تاعى ءبىر ون ەكى پاتەرلىك ءۇي مەن سەگىز پاتەرلىك بىرنەشە ءۇيدىڭ قابىرعالارى جارىلىپ، توبەلەرىنىڭ سىلاقتارى قۇلاپتى. وسىلاردىڭ اراسىندا ءدال قازىرگى كەزدە تۇرۋعا اسا قاۋىپتى دەپ سانالعان بىرنەشەۋىنىڭ تۇرعىندارىن تەز ارادا كوشىرىپ، قوناقۇيلەر مەن جاتاقحانالارعا ورنالاستارۋ تۋرالى قالا اكىمىنە تاپسىرما بەرگەن سەرىك ابىكەنۇلى ولاردىڭ بارلىعىنا قالا ورتاسىنداعى كوممۋنالدىق مەنشىككە الىنعان ۇيلەردەن پاتەرلەر بەرىلەتىنىن، ال بۇلىنگەن ۇيلەردىڭ مۇمكىندىگىنشە جوندەلەتىنىن ايتىپ، الاڭداماۋعا شاقىردى. جالپى، قالا بويىنشا اسا ۇلكەن دارەجەدە بۇلىنگەن مەكەمە – №1 ورتا مەكتەپ. ءتورت جۇزگە جۋىق بالا وقيتىن مەكتەپ 1948 جىلى سالىنىپتى. سودان بەرى مەزگىل-مەزگىل ءتۇرلى دارەجەدەگى جوندەۋلەردەن وتكىزىلگەنىمەن، جاسى الپىستان اسقان عيمارات وسى جولعى توتەنشە جاعدايدا قاتتى سىر بەرىپ، كورپۋستارىنىڭ اراسىن قوساتىن تۇستار ءبىر قارىستاي بولىپ ايىرىلىپ كەتىپتى. ىشىندە تۇرىپ، سىرتتاعى اۋلانى كورە الاسىڭ. وسى جەردە اتالعان عيماراتتىڭ 1993 جىلعى جەر سىلكىنىسى كەزىندە دە ءبۇلىنىپ، وعان جەر سىلكىنىسىنە قارسى كۇشەيتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ بەلگىلەنگەنمەن، ورىندالماعانى ايتىلدى. وبلىس باسشىسى ءوزىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى مەن قالا اكىمىنە مەكتەپتى تولىق زەرتتەۋدەن وتكىزىپ، قاجەت دەپ تابىلعان جۇمىستاردىڭ بارلىعىن جاڭا وقۋ جىلىنا دەيىن اياقتاۋدى تاپسىردى.
قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى سەيسمولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى تاڭاتقان اباقانوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ينستيتۋت الداعى جەتى-ون جىل ىشىندە الماتى وبلىسىنداعى جەر سىلكىنىسى بولادى دەپ انىقتالعان وشاقتارداعى وقيعالاردىڭ تىركەلۋ مۇمكىندىگىن تولىق زەرتتەگەن. ال تاياۋ جىلدارعا انىقتاۋ جۇمىستارىنىڭ مۇمكىندىكتەرى جوق كورىنەدى. ويتكەنى الماتى وبلىسى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن سەيسموستانسالاردىڭ سانى از جانە جابدىقتالۋى تىم ناشار.
– قالاداعى ەڭ ۇلكەن زارداپ شەككەن مەكتەپ ەكى وزەننىڭ ورتاسىنداعى ارالدا ورنالاسقاندىقتان، ونىڭ استىنا سۋدىڭ جينالاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. سۋ ءوز كەزەگىندە ىرگەتاس ورنالاستىرىلعان تاستى، قيىرشىقتى قاباتتى شايىپ وتىرادى. سوندىقتان ءبىلىم وشاعىن زىلزالاعا قارسى كۇشەيتۋ شارالارى تۋرالى وسىدان ون-ون بەس جىل بۇرىن ەسكەرتىلگەن ەدى. سول ورىندالمادى، سونىڭ زاردابىن بۇگىن تارتىپ وتىرمىز. سونىمەن بىرگە وسىدان ءبىراز بۇرىن بىلتىر قىتايدى قايعىعا باتىرعان سىچۋان پروۆينتسياسىندا بولىپ قايتقانىمدا، ونداعى جەر سىلكىنىسىنىڭ سەبەپتەرى قاتارىندا تەحنوگەندىك سيپاتتار بارلىعىن ەستىدىك. سوندىقتان بولاشاقتا بىزدەگى تاۋ شاتقالدارىندا سۋ ەلەكتر ستانسالارىن جانە تاعى باسقا دا نىساندار سالۋدا سەيسمولوگيا ينستيتۋتىمەن بىرلەسە جۇمىس جۇرگىزۋدى جولعا قويعان دۇرىس. ال تەكەلىدەگى جەر سىلكىنىسىنە كەلەر بولساق، سەنبى كۇنى تۇنگى ساعات 11 ساعات 17 مينۋتتا تىركەلگەن ءزىلزالانىڭ قالادان ءسال عانا قاشىقتىقتا بولعان ورتالىق نۇكتەسىندە 7 بالدىق جەر سىلكىنىسى ورىن العانى انىقتالىپ وتىر. ەكىنشى ءدۇمپۋ اراعا 8 مينۋت سالىپ بارىپ قايتالاندى. مۇنىڭ كۇشى – 5 بالل. سودان كەيىنگى التى ساعات ىشىندە وسى ايماقتاعى جەر 21 رەت سىلكىندى. جەكسەنبى كۇنى تاعى توعىز ءدۇمپۋ تىركەلدى. ال بۇگىن ونداي ەشتەڭە تىركەلمەدى. سوندىقتان الاڭدايتىنداي ەشتەڭە جوق، – دەيدى اكادەميك-ديرەكتور.
سەرىك ابىكەنۇلى انىقتالعان جاعدايلارعا بايلانىستى تەز ارادا ناقتى شارالار قولعا الىناتىنىن، ارنايى شتاب قۇرىلىپ، ءزىلزالادان زارداپ شەگۋشىلەردىڭ بارلىعىن انىقتاپ، ولارعا زاڭ اۋقىمىنداعى كومەكتەر كورسەتىلەتىنىن جەتكىزدى. ەشكىمنىڭ نازاردان تىسقارى قالمايتىنىن، ارنايى كوميسسيانىڭ جۇمىسىنان سوڭ قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنىڭ جۇرگىزىلەتىنىن ايتا كەلە، جۇرتشىلىقتى تابيعاتتىڭ ءوزى توتەننەن اكەلەتىن توتەنشە وقيعادان ادام شىعىنى بولماعانىنا تاۋبە ايتىپ، تىرلىكتى الاڭسىز جالعاستىرا بەرۋگە شاقىردى.

بولات اباعان الماتى وبلىسى
«ايقىن» گازەتى 16 ماۋسىم 2009 جىل