ءبىر قالادا قوس عىلىمي كەڭەستىڭ قۇرىلۋى مامان دايارلاۋدان تۋعان جاناشىرلىق پا، الدە قۇر باسەكە جارىس پا؟..

ونەرتانۋدان كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعايتىن عىلىمي كەڭەس ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە قاراستى م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىندا ءبىراز جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. مۇنى قۇرۋ دا وڭاي بولماعان. ينستيتۋت باسشىلارى كورشى قىرعىزستان، وزبەكستان ونەرتانۋشى عالىمدارىمەن كەزدەسىپ، بىرەر عىلىم دوكتورلارىنىڭ كەڭەسكە مۇشە بولۋىنا كەلىسىمىن العان. سودان بەرى ونەرتانۋدىڭ - تەاتر، بەينەلەۋ ونەرى، مۋزىكا سالالارى بويىنشا جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان عىلىمي كەڭەستە تالاي تالاپكەرلەر ديسسەرتاتسيالارىن قورعاپ شىقتى. مۇنداعى عىلىمي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ دەنى - ءوزىمىزدىڭ قازاقستاندىق عالىمدار. 7 عىلىم دوكتورى، قالعاندارى عىلىم كانديداتتارى. عىلىمي زەرتتەۋلەردە كوتەرىلەتىن عىلىمي پروبلەمالارمەن ەتەنە تانىس جانە كوبىسى وزدەرى تىكەلەي ارالاسىپ ءارى اينالىسىپ جۇرگەندەر. سوعان قاراي قورعاۋعا تۇسكەن ديسسەرتاتسيالارعا دا تالاپ كۇشتى. سوندىقتان بولار، كۇنى بۇگىنگە دەيىن جوعارى اتتەستاتسيالىق كوميتەتتەن ەشقانداي ەسكەرتپە الماعان. ءارى وپپونەنتتىككە سىرتتان ءبىرلى-جارىم عانا عىلىم دوكتورلارى شاقىرىلادى. بۇل - دا ۇلكەن ۇتىس. سەبەبى ديسسەرتاتسيا قورعاۋعا ۇكىمەتتەن قاراجات بولىنبەيدى، ءبارى دە قورعاۋشىنىڭ ەسەبىنەن.

ءبىر قالادا قوس عىلىمي كەڭەستىڭ قۇرىلۋى مامان دايارلاۋدان تۋعان جاناشىرلىق پا، الدە قۇر باسەكە جارىس پا؟..

ونەرتانۋدان كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعايتىن عىلىمي كەڭەس ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە قاراستى م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىندا ءبىراز جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. مۇنى قۇرۋ دا وڭاي بولماعان. ينستيتۋت باسشىلارى كورشى قىرعىزستان، وزبەكستان ونەرتانۋشى عالىمدارىمەن كەزدەسىپ، بىرەر عىلىم دوكتورلارىنىڭ كەڭەسكە مۇشە بولۋىنا كەلىسىمىن العان. سودان بەرى ونەرتانۋدىڭ - تەاتر، بەينەلەۋ ونەرى، مۋزىكا سالالارى بويىنشا جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان عىلىمي كەڭەستە تالاي تالاپكەرلەر ديسسەرتاتسيالارىن قورعاپ شىقتى. مۇنداعى عىلىمي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ دەنى - ءوزىمىزدىڭ قازاقستاندىق عالىمدار. 7 عىلىم دوكتورى، قالعاندارى عىلىم كانديداتتارى. عىلىمي زەرتتەۋلەردە كوتەرىلەتىن عىلىمي پروبلەمالارمەن ەتەنە تانىس جانە كوبىسى وزدەرى تىكەلەي ارالاسىپ ءارى اينالىسىپ جۇرگەندەر. سوعان قاراي قورعاۋعا تۇسكەن ديسسەرتاتسيالارعا دا تالاپ كۇشتى. سوندىقتان بولار، كۇنى بۇگىنگە دەيىن جوعارى اتتەستاتسيالىق كوميتەتتەن ەشقانداي ەسكەرتپە الماعان. ءارى وپپونەنتتىككە سىرتتان ءبىرلى-جارىم عانا عىلىم دوكتورلارى شاقىرىلادى. بۇل - دا ۇلكەن ۇتىس. سەبەبى ديسسەرتاتسيا قورعاۋعا ۇكىمەتتەن قاراجات بولىنبەيدى، ءبارى دە قورعاۋشىنىڭ ەسەبىنەن.

سونىمەن، م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى جانىنداعى عىلىمي دەڭگەيى بيىك، قورعاۋشىلارعا قاراجات شىعىنى دا جەڭىلدەۋ ديسسەرتاتسيالىق كەڭەس جۇمىس ىستەپ تۇرعاندا ەكىنشى بىرەۋىن اشۋ قانداي قاجەتتىلىكتەن تۋعانى تۇسىنىكسىز بولىپ تۇر. بىزگە ەمەس ارينە، جوعارىدا ايتىلعان عىلىمي كەڭەس مۇشەلەرىنە. ولاردىڭ ايتۋىنشا، مۇندا عىلىمي اتاق قورعاۋشىلار كەزەك كۇتىپ، جۇمىسى جاتىپ قالعان جاعداي بولعان ەمەس. كەڭەسكە كەلىپ تۇسكەن جۇمىستاردىڭ ءبارى دە دەر كەزىندە ساراپتامادان ءوتىپ، قورعاۋعا ۇسىنىلىپ جاتادى. قالاي دەسەك تە، ءبىر قالاعا ءبىر عىلىمي كەڭەس جەتىپ جاتىر. ونىڭ ۇستىنە ونەرتانۋ - جاپپاي اينالىساتىن عىلىم ەمەس.

م.اۋەزوۆ اتىنداعى ينستيتۋتتىڭ عىلىمي كەڭەسىنەن بىلگەنىمىزدەي، ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىنىڭ كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعاۋ كەڭەسىندە قورعالاتىن دايىن تۇرعان جۇمىس تا جوق كورىنەدى. سوندىقتان بولار م.اۋەزوۆ اتىنداعى ينستيتۋتتىڭ عىلىمي كەڭەسىنىڭ تالقىسىنان ءوتىپ، كەم-كەتىكتەرىن جوندەگەننەن كەيىن ۇسىنىلاتىن جۇمىستى بىردەن قورعاۋعا قابىلداعان. "بۇل نە سوندا، باسەكە مە، ونسىز دا عىلىمي اتاققا ۇمتىلۋشىلار ازداي-اق ءبىر الماتىدا ءبىر عىلىمي كەڭەستىڭ تاعى بىرەۋىن اشۋدان جوعارى اتتەستاتسيالىق كوميتەت نە ۇتتى؟" دەيدى ولار. ونىڭ ۇستىنە ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى اكادەمياداعى كەڭەس مۇشەلىگىندە سوندا ۇستازدىق قىزمەتپەن اينالىساتىن بىردە-ءبىر ونەرتانۋشى عالىم جوق كورىنەدى. وسىعان سايساق، كەڭەستى جالعىز عانا مۋزىكادان عىلىم دوكتورى ءاسيا مۇحامبەتوۆانىڭ امبيتسياسى ءۇشىن اشقان بولىپ شىعادى. ونىڭ ۇستىنە ول كىسى قازاقشا بىلمەيدى، ۇلت تىلىندە جازىلعان عىلىمي جۇمىستى كەڭەس توراعاسىنىڭ ءوزى وقىماعاسىن نە بولادى؟ ول ول ما، سىرتتان شاقىرىلىپ، عىلىمي كەڭەسكە مۇشە ەتكەن 6 عىلىم دوكتورىنىڭ بىردە-بىرەۋى قازاقشا جازىلعان عىلىمي جۇمىستاردى وقىپ، پىكىر ايتا المايتىندار. سوندا بۇلار قالاي عىلىمي ساراپتاما جاساماقشى. ديسسەرتاتسيالىق كەڭەس قۇرامىنداعى عىلىم دوكتورىنىڭ ەكەۋى وزبەكستاننان، بىرەۋى قىرعىز ەلىنەن، بىرەۋى سانكت-پەتەربۋرگتەن، بىرەۋى مينسكىدەن ەكەن. ولاردىڭ كەلىپ-قايتۋ جول شىعىنىن كىم كوتەرەدى؟ بۇلاردىڭ ءبارىنىڭ كەڭەس ماجىلىسىنە قاتىسۋى، شىعىنى قورعاۋشىلاردىڭ (سويسكاتەل) موينىنا تۇسپەي مە؟ ولار قازاق ەلىنىڭ ونەرى جايىنداعى ەڭبەكتەرگە شىنايى عىلىمي ساراپتاما جاسايدى دەۋدىڭ قيسىنى بار ما؟

كورنەكتى عالىم، مايتالمان پروفەسسور باعىبەك قۇنداقباەۆتىڭ ايتۋىنشا، "جوعارى اتتەستاتسيالىق كوميسسيا بۇرىن مينيسترلەر كابينەتىنىڭ جانىندا بولاتىن. ەندى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قاراماعىندا بولعاندىقتان، قورعاۋ دا، عىلىمي اتاق الۋشىلار دا كوبەيىپ كەتتى، كوبىسىنىڭ عىلىمعا قاتىسى شامالى. ال مىنا جاڭادان قۇرىلعان كەڭەس تەك ءبىر تىلدە - ورىس تىلىندە عانا سويلەپ، ديسسەرتاتسيا ورىسشا عانا قورعالادى.

ەندەشە، بۇرىننان تۇراقتى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان كەڭەستى ءالى دە بولسا عىلىم دوكتورلارىمەن تولىقتىرىپ، دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعايتىن ستاتۋسقا كوتەرگەن الدەقايدا پايدالى ەمەس پە؟
قازاقستاندا مۇنداي كەڭەس جوق. بۇل تۋرالى عىلىمعا جاۋاپ بەرەتىن جوعارى لاۋازىمدى مەكەمە قالاي ويلايدى ەكەن".

اشىربەك سىعاي، تەاتر سىنشىسى:

- قازاقتىڭ ونەرتانۋ عىلىمى دامىسىن دەسەك، قوس عىلىمي كەڭەستى كوپسىنۋگە بولمايدى. جالپى تۇردە ونەرتانۋ عىلىمى دەپ اتالىنعانمەن، ول ءوز ىشىندە بەينەلەۋ ونەرى، مۋزىكاتانۋ، تەاترتانۋ دەگەن بىرنەشە ماماندىققا بولىنەدى. ماسەلەن، كورشىلەس وزبەكستاندا جاڭىلماسام ون شاقتى تەاترتانۋشى دوكتور بار، بىزدە ءالى كۇنگە بىرەۋ عانا. عىلىمي ماماندار جەتىسپەيدى. ءبىز بۇل جاعىنان عىلىمي كەڭەستى ءبىر ادامنىڭ مونوپولياسىنا بەرىپ، قولدان تەجەپ وتىرعان سياقتىمىز. ونىڭ ۇستىنە ونەرتانۋعا قاتىستى عىلىمي جۇمىستار اقساپ جاتىر. كەيدە وپپونەنت رەتىندە ماعان سول قورعالاتىن عىلىمي جۇمىستاردى وقىتادى، وقىپ وتىرىپ قارنىم اشادى. مەن جالپى، سىننىڭ عىلىميلانعانىنا قارسى اداممىن. سىن كوركەم شىعارما سياقتى وقىلۋ كەرەك. ايتپەسە عىلىمي ەڭبەكتى اتاق قورعاۋ ءۇشىن عانا جازىپ، ونى كىتاپحاناعا تىعىپ قويعاننان كەلىپ-كەتەتىن پايدا بار ما؟ ال ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىندا عىلىمي كەڭەستىڭ اشىلۋى بۇرىنعى تاپتاۋرىن سۇرلەۋمەن تارتا بەرمەي، جاڭاشا جول ىزدەۋدەن، ونەرتانۋ عىلىمىنىڭ تىنىسىن كەڭەيتۋدەن تۋىپ وتىر. مۇندا تالاپتانۋشىلار ونەر تاريحىنان، بەينەلەۋ ونەرى مەن مۋزىكادان، سوعان قوسا ونەر فيلوسوفياسىنان، ونەر تاريحىنان قورعاپ شىعاتىن بولادى. ياعني اياسى تار ەمەس، تىنىسى كەڭ. مەيلى، وپپونەنتتەردى اقش-تان شاقىرسىن. ەڭ باستىسى، عىلىمنىڭ ساپاسىن تۇسىرمەۋ، ونەردىڭ باعاسىن كەتىرمەۋ. جاڭا عانا اشىلىپ جاتىر. سوندىقتان بەسىگىندە بۋىندىرماي، بۇل عىلىمي كەڭەسكە مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. مۇمكىن م.اۋەزوۆ اتىنداعى ينستيتۋتتىڭ عىلىمي كەڭەسىنەن گورى قايراتتىراق، جىگەرلىرەك بولاتىن شىعار. قايسىسى وزسا، سول عىلىمي كەڭەس جەتەكشى ورىنعا شىعادى...

تورەعالي تاشەنوۆ

«ايقىن» گازەتى 16 ماۋسىم 2009 جىل